KULTURA U

PREDHISTORIJSKOM
PERIODU
KAMENO DOBA

 Kameno doba je uobičajeni naziv za najraniji period u

historiji čovječanstva, odnosno prahistoriji.
 Ime je dobilo po kamenju koje su u to vrijeme ljudi
pretežno koristili za izradu alata sa ivicom, vrhom ili
udarnom površinom.

Kameno doba dijeli se na:

 PALEOLIT – starije kameno doba

 MEZOLIT – srednje kameno doba (prelazno razdoblje

između paleolita i neolita, oko 1000 godina)
 NEOLIT – mlađe kameno doba
 PALEOLIT (STARIJE KAMENO DOBA)
 Trajao je od oko 4 mil.g. pr.n.e do oko 10000 g. pr.n.e.
Osnovne karakteristike su:
 najstarije društvene zajednice bile su horde,

 početak korištenja jednostavnog kamenog oruđa i oružja, u

početku su to bili predmeti pronađeni u prirodi,
 nomadski način života, živi se od lova i sakupljanja bilja,

 ljudi žive uglavnom u pećinama i drugim prirodnim

skloništima,
 početak života u plemenima,

 najkrupnije otkriće u paleolitskoj eri je otkriće vatre.

 NEOLIT (MLAĐE KAMENO DOBA)
 Trajao je od oko 9000. g. pne. do oko 3500. g. pne.
Osnovne karakteristike su:
 klima je postala blaža, dolaze promjene u biljnom i
životinjskom svijetu
 bolje oruđe (kamene sjekire, noževi, igle, mikroliti (mali
komadići od klesanog kamena))
 luk i stirjela, udica, plovci i mreže za olakšan lov

 pravljenje posuđa od gline i time se razvila keramika

 Razvojem stočarstva i zemljoradnje započeo je novi

period u ljudskom razvoju nazvan periodom barbarstva
 neolit je postavio temelje novom načinu života
 horde su nestale pa su nastale stalne ljudske zajednice tzv.
rodovi
 rodovsko društo je zasnovano na krvnim vezama po majci.
Vodeću ulogu imala je žena, zbog čega se ovo doba naziva
matrijarhat (lat. mater – majka)
 KULTURA LJUDI PRETHISTORIJSKOG
DOBA
 Nastanak umjetnosti
Predhistorijska umjetnost nastala je kao odraz vjerovanja u
prirodne sile i straha od njih. Ljudi su crtali životinje u pokretu
probodene kopljem, skupljajući tako hrabrost za lov, koji je često
imao i tragičan kraj za njih jer se nisu mogli nositi u borbi sa
ogromnim životinjama.
 Osim velikih pećinskih slika, predhistorijski ljudi su pomoću
sitnog kamenog oruđa izražavali i male crteže i rezbarenje u
kosti, kamenu ili rogu.
 Neolitski čovjek nije slikao po zidovima pećina, ali je zato
izrađivao zemljane i kamene kipove te keramiku.

Prvi umjetnici su kao boju

koristili razne minerale i
nanosili je kistom i jastučićima
od mahovina i životinjskih
dlaka.
 PREDHISTORIJA NA TLU BIH
 Najpoznatija paleolitska nalazišta su: Kamen kod Doboja, Kulaši
kod Prnjavora, Veliki Majdan kod Tešnja, Varvari na vrelu Rame,
Badanj kod Stoca itd.
 Paleolitski čovjek je uglavnom naseljavao doline većih rijeka –
Usore, Ukrine, Save, donji tok Bosne, u kojima je mogao pronaći
dovoljno kremenog kamena za oruđe.
 Pronađeni ostaci nakita, odjeće i kamenih figura govore o
dostignutom stepenu kulture u ovom razdoblju.
 Najstariji trag umjetnosti na tlu
naše zemlje je pronađen u pećini
Badanj kod Stoca i datira iz XII
milenija pr.n.e. To je gravura
urezana u stijenu pećine, na kojoj
je prikazana životinja slična
konju.
 Prostor BiH u neolitu je bio znatno više naseljen.
Najznačajnija naselja nastala su uz rijeku Bosnu i uz Neretvu.
Poznatija bosanska nalazišta su: Gornja Tuzla, Obri kod
Kaknja, Zelena pećina kod Mostara, Nebo kod Travnika,
Butmir kod Sarajeva, Okolište kod Visokog.

 Najpoznatije neolitsko naselje u BiH je u Butmiru kod

Sarajeva. Ono potječe iz III milenija pr.n.e. i po bogatstvu
predmeta postalo je poznato širom svijeta. Butmirsku kulturu
činile su zemunice, ali i nadzemne kućice četvrtastog oblika.
 PODRUČJE TUZLE
 Prvi nalaz predmeta iz neolitskog doba u Tuzli je poznat iz
1903. godine. Tada je prilikom radova na današnjem Trgu
slobode, iskopano nešto arheološkog matrijala što su bile
prve indicije o postojanju neolitskog naselja na području
Tuzle.

 Posebno mjesto zauzimaju posude za isoljavanje, tj. posude

za proizvodnju soli iz slane vode. Zatim, pronađeni su
dijelovi pribora za jelo, strijele za lov, sjekire, posuđe za
jelo.
 NEOLITSKO SOJENIČKO NASELJE

 Arheološka istraživanja otkrila su da je u centru današnje

Tuzle postojalo veliko neolitsko sojeničko naselje.
 Unutar sojenice nalazila se jedna ili dvije prostorije, na
sredini kuće na glinenom podu nalazilo se ognjište koje je
služilo za spremanje hrane i oko kojeg se okupljala porodica.
Spavalo se na krevetima od dasaka na koje se prostirala
slama i životinjske kože.
 Sojenice su kuće na drvenim stubovima izgrađene pored
vode. Tuzlansko sojeničko naselje je bilo podignuto na
močvarnom terenu nastalom od izvora slane vode.

Arheloški ostaci
neolitskih zemljanih
posuda za
proizvodnju soli
pronađene u Tuzli,
dokaz su da Tuzla
ima najstariju
proizvodnju soli u
Evropi.
MUZEJ ISTOČNE BOSNE
 Danas je Muzej Istočne Bosne Tuzla javna ustanova, koja
djeluje kao matični muzej Tuzlanskog kantona i koja je
kompleksna naučna, kulturna i obrazovna institucija, s
funkcijom proučavanja, čuvanja i prezentacije kulturnih
vrijednosti, nacionalne kulturne baštine i tradicije svih naroda
koji žive na prostoru Tuzlanskog kantona.

 Tu su predmeti koji su pronađeni na više arheoloških lokaliteta

u centru grada Tuzle, zatim u Solini, na Gradovrhu i u Gornjoj
Tuzli. Dakle, svi eksponati govore da je na području današnje
Tuzle postojao život još u doba neolita i da se još u to vrijeme
koristila i eksploatisala so.
LITERATURA
 Hadžiabdić, H., Dervišagić, E., Mulić, A. i Mehić, V. (2013).
Historija. Udžbenik za srednje tehničke i stručne škole. Sarajevo:
Bosanska knjiga.
 Tuzla u neolitu. Preuzeto sa:
http://muzejibtuzla.podkonac.org/wpcontent/uploads/sites/7/2014/10
/Tuzla-u-neolitu-slikovnica.pdf
 https://tuzlanski.ba/carsija/muzej-istocne-bosne-u-tuzli-bogat-sa-30-
000-eksponata-cuvar-historije-bih-selio-se-18-puta-foto/