Birim fonksiyon

A boş kümeden farklı bir küme olmak üzere A’dan A’ya tanımlı, her elemanı kendine eşleyen
fonksiyona birim fonksiyon(özdeşlik fonksiyon) denir ve I ile gösterilir.

Matematiksel olarak:
A ≠∅
I: A → A, I(x) = x

Örnek: Gerçek sayılarda tanımlı f fonksiyonu birim fonksiyondur. f(5), f(10) ve f(1,2) değerlerini
bulalım.
Bir elemanın birim fonksiyon altındaki görüntüsü kendisine eşittir.
f(5) = 5
f(10) = 10
f(1,2) = 1,2
 Sabit fonksiyon
• f : A → B fonksiyonunda, A kümesinin bütün elemanları B kümesinin yalnız bir elemanı ile
eşleniyorsa f fonksiyonuna sabit fonksiyon denir.

Matematiksel olarak:
A, B ≠∅ ve k ∈ B 
f: A → B, x  ∈ A için f(x) = k

ÖRNEK: f fonksiyonu sabit bir fonksiyondur. f(3) = 3k ve f(6) = k + 24 olduğuna göre k kaçtır bulalım.
f fonksiyonu sabit fonksiyon olduğu için f(3) değeri ile f(6) değeri eşit olmalıdır.

f(3) = f(6)
3k = k + 24
2k = 24
k = 12
 İçine fonksiyon
• Bir fonksiyonun değer kümesinde en az bir eleman açıkta kalıyorsa, diğer bir ifadeyle görüntü
kümesi ile değer kümesi eşit değilse bu fonksiyona içine fonksiyon denir.

Matematiksel olarak:
A, B ≠∅ ve f: A → B olmak üzere,
f(A) ≠ B ise f fonksiyonu içinedir.

ÖRNEK: A = {0, 1, 2, 3} ve B = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10} kümeleriyle A’dan B’ye tanımlı f(x) = 3x + 1

fonksiyonu içine fonksiyon mudur bulalım.
Fonksiyonun tanım kümesindeki elemanların fonksiyon altındaki görüntülerini bulalım.
f(0) = 3.0 + 1 = 1
f(1) = 3.1 + 1 = 4
f(2) = 3.2 + 1 = 7
f(3) = 3.3 + 1 = 10
 ÖRTEN FONKSİYON
Bir fonksiyonun değer kümesindeki her bir elemana karşılık tanım kümesinde en az bir eleman varsa,
diğer bir ifadeyle görüntü kümesi ile değer kümesi eşit ise bu fonksiyona örten fonksiyon denir.

Matematiksel olarak:
A, B ≠∅ ve f: A → B olmak üzere,
f(A) = B ise f fonksiyonu örtendir.
ÖRNEK: A = {−2, −1, 0, 1, 2} ve B = {0, 1, 2} kümeleriyle A’dan B’ye tanımlı f(x) = |x| fonksiyonu örten
fonksiyon mudur bulalım.
Fonksiyonun tanım kümesindeki elemanların fonksiyon altındaki görüntülerini bulalım.
f(−2) = |−2| = 2
f(−1) = |−1| = 1 
f(0) = |0| = 0 
f(1) = |1| = 1 
f(2) = |2| = 2
Görüntü kümesini f(A) = {0, 1, 2} olarak elde ederiz. Görüntü kümesi f(A), değer kümesi B’ye eşittir. Bu
yüzden f fonksiyonu örten fonksiyondur.
 BİRE BİR FONKSİYON
Bir fonksiyonun tanım kümesindeki her bir elemanın görüntüsü tanım kümesindeki diğer elemanların
görüntülerinden farklı ise bu fonksiyona bire bir fonksiyon denir.

Matematiksel olarak:
A, B ≠∅ ve f: A → B olmak üzere,
x1, x2 ∈ A ve x1 ≠ x2 için
f(x1) ≠ f(x2) oluyorsa f fonksiyonu bir fonksiyondur.

ÖRNEK: A = {−2, −1, 0, 1, 2} ve B = {0, 1, 2, 3, 4, 5} kümeleriyle A’dan B’ye tanımlı f(x) = |x| ve g(x) = x + 3
fonksiyonlarının bire bir fonksiyon olup olmadığını bulalım.
Fonksiyonların tanım kümesindeki elemanların fonksiyonlar altındaki görüntülerini bulalım.
f(−2) = |−2| = 2 f(1) = |1| = 1 
f(−1) = |−1| = 1   f(2) = |2| = 2
f(0) = |0| = 0 
 Doğrusal fonksiyon 
a, b ∈ R olmak üzere; f: R → R, f(x) = ax + b fonksiyonuna doğrusal fonksiyon denir. Doğrusal
fonksiyonların grafikleri doğru belirtir.
ÖRNEK: f: R → R, f(x) = (k + 3).x3 + (m − 5).x2 + kx + m fonksiyonu doğrusal bir fonksiyon olduğuna göre f
fonksiyonunu ve f(7) değerini bulalım.
f doğrusal bir fonksiyon olduğundan x3 ve x2 içeren terim barındırmamalıdır. Bu yüzden x3 ve x2'li terimlerin
katsayıları 0 olmalıdır.
k+3=0
k = −3
m−5=0
m=5
Bu değerleri fonksiyonda yerine yazarsak f(x) = −3x + 5 elde ederiz. Şimdi f(7)’yi bulalım.
f(x) = −3x + 5
f(7) = −3.7 + 5
f(7) = −16
 Eşit fonksiyon
Tanım ve görüntü kümeleri birbiriyle aynı olan, tanım kümesindeki her bir elemanı için bu
elemanların görüntüleri de aynı olan fonksiyonlara eşit fonksiyonlar denir.

Matematiksel olarak:
A ≠∅ ve B ≠∅
f: A → B ve g: A → B olmak üzere,
x ∈ A için f(x) = g(x) ise f = g’dir.
ÖRNEK: A = {−1, 0, 1} ve B = {−2, −1, 0, 1, 2} kümeleriyle A’dan B’ye tanımlı f(x) = 2x 3 ve g(x) = 2x
fonksiyonları verilsin. f ve g fonksiyonları eşit fonksiyon mudur bulalım. (f=g)
f(−1) = 2.(−1)3 = −2 g(−1) = 2.(−1) = −2
f(0) = 2.03 = 0
f(1) = 2.13 = 2 g(0) = 2.0 = 0
g(1) = 2.1 = 2   
f = {(−1, −2), (0, 0), (1, 2)} g = {(−1, −2), (0, 0), (1, 2)}
 PARÇALI FONKSİYON
Tanım kümesinin ayrık alt kümelerinde farklı kurallarla
belirlenen fonksiyonlara parçalı fonksiyon ya da parçalı
tanımlı fonksiyon denir. Kritik noktası a olan parçalı bir f
fonksiyonu şu şekilde tanımlanabilir;
ÖRNEK: Gerçek sayılarda tanımlı aşağıdaki f fonksiyonu için f(−3) + f(0) + f(10) işleminin sonucunu
bulalım.
−3 sayısı fonksiyonun üstteki aralığına girdiği için −3’ü
üstteki kurala yazarız.
f(−3) = −3 + 2 = −1

0 sayısı fonksiyonun ortadaki aralığına girdiği için 0’ı

ortadaki kurala yazarız.
CEVAP: f(0) = 03 = 0
f(−3) + f(0) + f(10) = −1 + 0 + 40 = 39
10 sayısı fonksiyonun alttaki aralığına girdiği için 10’u
alttaki kurala yazarız.
f(10) = 4.10 = 40
 TEK VE ÇİFT FONKSİYONLAR
f: R → R olmak üzere x ∈ R için
f(−x) = f(x) olan f fonksiyonuna çift fonksiyon,
f(−x) = −f(x) olan f fonksiyonuna tek fonksiyon denir.
ÖRNEK: Aşağıda verilen gerçek sayılarda tanımlı fonksiyonların tek fonksiyon ya da çift fonksiyon olup olmadıklarını bulalım.
Fonksiyonların tek ya da çift fonksiyon olup olmadıklarını tespit etmek için f(−x) bulunur.
► f(x) = x2
f(−x) = (−x)2 = x2 (x2 yerine f(x) yazarız ve aşağıdaki sonucu elde ederiz.)
f(−x) = f(x) olduğu için f fonksiyonu çift fonksiyondur.
► g(x) = x3
g(−x) = (−x)3 = −x3 (x3 yerine g(x) yazarız ve aşağıdaki sonucu elde ederiz.) 
g(−x) = −g(x) olduğu için g fonksiyonu tek fonksiyondur.
► h(x) = x4 + 10
h(−x) = (−x)4 + 10 = x4 + 10 (x4 + 10 yerine h(x) yazarız ve aşağıdaki sonucu elde ederiz.)
h(−x) = h(x) olduğu için h fonksiyonu çift fonksiyondur.
► p(x) = 2x3 + 5x
p(−x) = 2.(−x)3 + 5.(−x) = −2x3 − 5x
p(−x) = −(2x3 + 5x) (2x3 + 5x yerine p(x) yazarız ve aşağıdaki sonucu elde ederiz.) 
p(−x) = −p(x) olduğu için p fonksiyonu tek fonksiyondur.
 Fonksiyonlarda Dört İşlem
FONKSİYONLARDA TOPLAMA İŞLEMİ
A  ∩ B ≠∅ olmak üzere f: A → R ve g: B → R fonksiyonlarının toplamı şu şekilde tanımlanır;
(f+g): A ∩ B → R
(f+g)(x) = f(x) + g(x)
ÖRNEK: Gerçek sayılarda tanımlı f(x) = x2 + 3x ve g(x) = 4x2 − 5x + 7 fonksiyonları için
(f+g)(x) ifadesini bulalım.
(f+g)(x) = f(x) + g(x)
(f+g)(x) = (x2 + 3x) + (4x2 − 5x + 7) (f+g)(x) = 5x2 − 2x + 7

FONKSİYONLARDA ÇIKARMA İŞLEMİ

A  ∩ B ≠∅ olmak üzere f: A → R ve g: B → R fonksiyonlarının toplamı şu şekilde tanımlanır;
(f−g): A ∩ B → R
(f−g)(x) = f(x) − g(x)
ÖRNEK: Gerçek sayılarda tanımlı f(x) = x2 + 3x ve g(x) = 4x2 − 5x + 7 fonksiyonları için (f−g)(10) değerini bulalım.
f(10) = 102+3.10 = 130
g(10) = 4.102 − 5.10 + 7 = 357 (f−g)(10) = 130 − 357
(f−g)(10) = f(10) − g(10) (f−g)(10) = −227
FONKSİYONLARDA ÇARPMA
İŞLEMİ
A  ∩ B ≠∅ olmak üzere f: A → R ve g: B → R fonksiyonlarının toplamı şu şekilde tanımlanır;

(f.g): A ∩ B → R
(f.g)(x) = f(x) . g(x)
ÖRNEK: Gerçek sayılarda tanımlı f(x) = 2x ve g(x) = x + 5 olduğuna göre (f.g)(8) değerini bulalım.
f(8) = 2 . 8 = 16
g(8) = 8 + 5 = 13
(f.g)(8) = f(8) . g(8)
(f.g)(8) = 16 . 13 = 208
FONKSİYONLARDA BÖLME İŞLEMİ

A  ∩ B ≠∅ olmak üzere f: A → R ve g: B → R fonksiyonlarının toplamı şu şekilde tanımlanır;

(𝑓/𝑔): A ∩ B → R
(𝑓/𝑔)(x) =  𝑓(𝑥)/𝑔(𝑥) (g(x) ≠ 0)
 Fonksiyon Grafikleri
DOĞRUSAL FONKSİYONLARIN GRAFİKLERİ
f : R → R, f (x) = ax + b biçimindeki doğrusal fonksiyonların grafikleri koordinat sisteminde y = ax + b doğrusudur ve
bu doğru şu adımlar takip ederek çizilebilir:
► Doğrunun çizilebilmesi için geçtiği noktalardan en az 2 tanesi bilinmelidir. Bunun için fonksiyonu sağlayan (x, y)
sıralı ikilileri bulunmalıdır.
► y = ax + b denkleminde x’e bir sayı değeri verilerek bu x’e karşılık gelen y değeri bulunur. Böylelikle bir tane (x, y)
noktası elde edilmiş olunur.
► Aynı işlem, x’e farklı bir sayı değeri verilerek tekrarlanırsa ikinci (x, y) noktası da bulunmuş olunur.
(x’e değer verip y bulunabildiği gibi y’ye değer verip x de bulunabilir.) 
► Elde edilen noktalar koordinat sisteminde işaretlenir ve düz bir çizgiyle birleştirilir. Sonuç olarak f (x) = ax + b
doğrusal fonksiyonunun grafiği çizilmiş olur.
ÖRNEK: f : R → R olmak üzere f(x) = x − 3 fonksiyonunun grafiğini çizelim.
y = x − 3 denkleminde;
x yerine “0” koyarsak y için “−3” değerini,
x yerine “5” koyarsak y için “2” değerini,
y yerine “0” koyarsak x için “3” değerini buluruz.
Bulduğumuz bu üç noktayı koordinat sisteminde işaretleyip bu noktalardan geçen doğruyu çizeriz. Bu doğru f(x) =
x−3 fonksiyonunun grafiğidir.
 PARÇALI FONKSİYONLARIN GRAFİKLERİ
Parçalı tanımlı fonksiyonların grafikleri çizilirken fonksiyon parçalarına ayrılır ve her bir parçanın grafiği ayrı ayrı
çizilir. Daha sonra bu grafikler parçaların tanım kümesi aralıklarına göre alınıp birleştirilir.

ÖRNEK: p : R → R olmak üzere aşağıdaki şekilde

tanımlanan parçalı fonksiyonun grafiğini çizelim.

Parçalı fonksiyonun kritik noktaları −2 ve 3

olduğu için bu kritik noktalara göre grafiklerin
ilgili kısımlarını alacağız.

x’in −2’den küçük değerleri için kırmızı grafiği,

x’in [−2, 3) aralığındaki değerleri için yeşil
grafiği,
x’in 3’e eşit ve 3’ten büyük değerleri için mavi
grafiği alacağız.
Bu şekilde parçaları
birleştirdiğimizde p(x)
fonksiyonumuzun grafiği
yandaki gibi olur.
 Bileşke Fonksiyon
f ve g fonksiyonlarını f'nin girdi değerlerini g'nin çıktı değerleri ile eşleyerek tek bir
fonksiyonda birleştiren fonksiyona bileşke fonksiyon denir ve gof şeklinde gösterilir.

ÖRNEK:
f(x) = 3x-1
g(x) = 2x2+4x-5 olmak üzere;,
(g o f)(x) = g(f(x)) = g(3x-1)
=2(3x-1)2 + 4(3x-1) -5
 Ters fonksiyon
Ters fonksiyonlar, en genel anlamıyla, birbirini ''tersine çeviren'' fonksiyonlardır. Örneğin,
eğer f fonksiyonu a'yı b'ye götürüyor ise, bu durumda tersi olan f−1, b'yi a'ya götürüyor olmalıdır.