Tingkatan 3

PENTADBIRAN BARAT
DI SARAWAK
BAB 5
DAN SABAH
BAB 5 PENTADBIRAN BARAT DI SARAWAK DAN SABAH

Sinopsis
Bab ini memberi pengetahuan kepada murid tentang kewujudan sistem
pemerintahan yang sistematik di Sarawak dan Sabah sebelum kedatangan kuasa
Barat. Namun kedatangan dan penguasaan Barat telah mengubah sistem sedia
ada. Sub tajuk bab ini ialah;

5.1 Menyatakan Latar Belakang Pemerintahan Tempatan Di Sarawak Dan Sabah

5.2 Menerangkan Perluasan Kuasa Regim Brooke Di Sarawak
5.3 Menghuraikan Perluasan Kuasa Syarikat Borneo Utara British Di Sabah
5.4 Merumuskan Pentadbiran Barat Di Sarawak Dan Sabah
5.1

LATAR BELAKANG
PEMERINTAHAN TEMPATAN
DI SARAWAK DAN SABAH

m.s 110 -113

SET INDUKSI
Labelkan negeri Sarawak dan Sabah pada peta yang disediakan.

Senaraikan empat
kerajaan awal yang
pernah wujud di
Sarawak.
1. _______________
2. _______________
3. _______________
4. _______________
Peta yang menunjukkan negeri Sarawak dan Sabah
 5.1 Latar Belakang Pemerintahan Tempatan di Sarawak dan Sabah
Pengenalan
Sistem pemerintahan yang diamalkan di Sarawak dan Sabah sebelum kedatangan
kuasa Barat telah membawa kestabilan, keharmonian dan kemakuran di negeri-
negeri berkenaan. Sistem ini menjadi panduan dalam perkembangan ekonomi, sosial
dan politik di Sarawak dan Sabah.

Rumah tradisional Sabah Rumah Panjang di Sarawak

 Sistem Pemerintahan Tempatan Aktiviti iPro m.s 46 & 47
Setiap suku mempunyai sistem pemerintahan masing-masing yang diketuai oleh
seorang ketua yang diberi gelaran mengikut dialek masing-masing.

1. Sistem Kesukuan

• Sistem pemerintahan yang dilaksanakan di

Sarawak dan Sabah
• Asasnya ialah pegangan dan kepatuhan kepada
adat masyarakat

2. Sistem Pentadbiran Tempatan

Sistem Kedatuan di Sarawak Sistem Ketua Bebas di Sabah

• Sistem pemerintahan tradisi masyarakat
Melayu Sarawak
• Kesinambungan daripada sistem kerajaan
awal yang terdapat di Sarawak
• Sistem ini dijalankan di kawasan Sultan Brunei
dan Sultan Sulu yang lemah dan tidak
berkesan
• Mementingkan keberanian dan kemampuan
individu untuk memerintah
 Hasilkan peta buih berganda untuk menunjukkan persamaan dan perbezaan
sistem kesukuan di Sarawak dan Sabah
1. Sistem Kesukuan
Lengkapkan jadual di bawah dengan sistem pentadbiran yang tepat sama ada
Sistem Kedatuan atau Sistem Ketua Bebas
2. Sistem Pentadbiran Tempatan
BIL KETERANGAN SISTEM PENTADBIRAN
1. Diamalkan oleh kerajaan awal di Sarawak
2. Mempunyai undang-undang tersendiri dan tidak
mengiktiraf kuasa lain
3. Keberanian dan keperwiraan mencabar Sultan
4. Berkuasa mentadbir tanpa campur tangan Brunei
5. Golongan pembesar menjadi wakil Sultan Brunei
6 Pemimpin terkenal Syarif Osman dan Datu Kerunding
7. Dikuasai oleh keturunan Datu Merpati Jepang
8. Kerajaan awalnya terletak di Sungai Sarawak
9. Bertanggungjawab membangunkan Sarawak
10. Mempunyai pertalian dengan Sultan Brunei dan Sulu
 Buku Model iPro m.s 3

Sistem kesukuan merupakan sistem pemerintahan tempatan yang

dilaksanakan oleh masyarakat tempatan di Sarawak dan Sabah.
 
Apakah asas penting sistem tersebut?

A. Kepatuhan kepada adat

B. Kebijaksanaan pemerintah
C. Kepimpinan secara warisan
D. Ketaatsetiaan kepada pemimpin

JAWAPAN: A
5.2

PELUASAN KUASA
DINASTI BROOKE
DI SARAWAK

m.s 114 -119

5.2 Peluasan Kuasa Dinasti Brooke di Sarawak

SET INDUKSI

SOAL JAWAB:
APAKAH MESEJ YANG HENDAK DISAMPAIKAN MELALUI
ILUSTRASI TERSEBUT
MENGUJI KEFAHAMAN

Mengapakah kedatangan Pangeran Indera Mahkota mengecewakan

penduduk tempatan?

1) Menimbulkan perbalahan dengan pembesar tempatan

2) Mengenakan cukai yang tinggi
3) Kerahan tenaga kerja

APAKAH KESAN TINDAKAN PANGERAN INDERA MAHKOTA INI

Berlakunya penentangan terhadap Pangeran Indera Mahkota
 Sarawak Ketika Kehadiran James Brooke Aktiviti iPro m.s 48
Nomborkan gambar individu di bawah ini, kemudian padankan dengan huraian yang betul
Bersetuju membantu Pengiran Raja Muda
Hashim dengan syarat Sarawak
diserahkan kepada beliau

Melakukan penentangan terhadap

pentadbiran Brunei dan bersetuju untuk
menamatkan penentangan terhadap Brunei

Dihantar ke Sarawak untuk mentadbir

wilayah Sarawak

Dihantar oleh Sultan Brunei untuk

menyelesaikan masalah di Sarawak
James Brooke Mendapatkan Kuasa Pemerintahan Aktiviti iPro m.s 48 & 49

Rundingan

STRATEGI
BROOKE
Ketenteraan MENDAPATKAN Ugutan
KUASA
PEMERINTAHAN

Perjanjian
Pengukuhan Kuasa James Brooke Aktiviti iPro m.s 49

Sokongan orang Melayu dan Iban

Kekuatan Tentera

Menyokong Pengiran Matusin untuk

Tentang Kebangkitan mengurangkan kekuatan Pengiran Ersat

Menganggap kebangkitan orang tempatan

Sokongan Tempatan sebagai lanun untuk menentang orang Iban

Sokongan tentera laut British menghancurkan

Ambil Kesempatan kubu kuat orang Iban

Mendapatkan sokongan pemodal Eropah seperti

Hapuskan Penentangan Baroness Angela Burdett-Counts

Menyingkirkan tokoh tempatan seperti Sharif

Perkukuhkan Pertahanan Masahor dan Datu Patinggi Abang Abdul Ghafur

Melengkapkan benteng dan kubu dengan Meriam

Sokongan Kewangan dan menubuhkan Renjer Sarawak
 Panduan lengkap penulisan esei. Rujuk buku iPro m.s 49
Huraikan usaha dan tindakan yang dilakukan oleh James Brooke untuk
mengukuhkan kekuasaanya. [8 markah]
Kronologi Peluasan Kuasa Dinasti Brooke Aktiviti iPro m.s 50

Tuliskan kronologi
tahun peluasan
kuasa Dinasti
Brooke dan
kemudiannya
labelkan nama
kawasan jajahan
Brooke mengikut
daerah.
 Buku Model iPro m.s 3

Apakah tindakan Pengiran Indera Mahkota yang menimbulkan perbalahan

dengan pembesar tempatan?

A. Bekerjasama dengan James Brooke

B. Membina kubu pertahanan di Kuching
C. Cukai yang tinggi dan kerahan tenaga
D. Mendirikan pusat pentadbiran di Kuching

JAWAPAN: C
5.3

PELUASAN KUASA
SYARIKAT BORNEO UTARA
BRITISH DI SABAH

m.s 120 - 123

5.3 Peluasan Kuasa SBUB di Sabah
SET INDUKSI: LAGU “SAYANG KINABALU”

SOAL JAWAB:
APAKAH KEISTIMEWAAN SABAH BERDASARKAN LAGU
“SAYANG KINABALU”
 Pengenalan

 Sebelum penguasaan British, Sabah dikuasai oleh dua buah kerajaan, iaitu
Kesultanan Brunei di pantai barat Sabah dan Kesultanan Sulu di pantai timur
Sabah.
 Penguasaan British bermula apabila Alfred Dent dan beberapa orang saudagar
British menubuhkan Syarikat Berpiagam Borneo Utara (SBUB)
 Semasa pemerintahan SBUB dikenali sebagai Borneo Utara
 Selain Sabah juga dikenali sebagai “Negeri di Bawah Bayu”
Apakah faktor yang menjadi tarikan kepada pemodal luar untuk melabur di Sabah?

I. Kesuburan tanahnya
II. Kawasannya yang luas
III. Kekayaan hasil ekonomi
IV. Kedudukan yang strategik

A. I dan II C. II dan III

B. I dan IV D. III dan IV

JAWAPAN: D
Pertapakan Syarikat Borneo Utara British
Lengkapkan peta alir berkaitan kronologi pertapakan SBUB di Sabah.
Peluasan Kuasa Syarikat Borneo Utara British Tulis sepucuk surat kepada
SBUB untuk menyatakan
syarat-syarat pemberian
Piagam Diraja.

MATLAMAT SBUB
 Pembangunan ekonomi
 Melindungi dan
mempertahankan
hak-hak masyarakat
tempatan
 Buku Model iPro m.s 27

Apakah kepentingan Piagam Diraja kepada Syarikat Borneo Utara British

(SBUB)?

A. SBUB menguasai ekonomi Sabah

B. SBUB menguasai pentadbiran Sabah
C. SBUB diberikan kuasa memiliki Sabah
D. SBUB diberikan panduan memerintah Sabah

JAWAPAN: C
5.4

BENTUK PENTADBIRAN BARAT

DI SARAWAK DAN SABAH

m.s 124 - 129

SET INDUKSI
Apakah kaitan tokoh dan bendera di bawah ini dengan Sarawak dan Sabah.
Pemantapan pentadbiran Barat di Sarawak dan Sabah

• Bahagikan pelajar
Pengekalan
kepada 5 kumpulan Golongan Elit
Tempatan
• Setiap kumpulan
diminta mencari
maklumat berkaitan Pembahagian Pentadbiran
Wilayah Berhierarki
dengan pemantapan
Pemantapan
pentadbiran di Sarawak pentadbiran
dan Sabah
• Tugasan adalah
berdasarkan aktiviti
Pentadbiran
dalam buku iPro muka Perundangan Berasaskan
Kaum
surat 53 hingga 55
Tugasan 1: Pembahagian Wilayah
Menamakan setiap bahagian di Sarawak dan residensi di Sabah.
Tugasan 2: Pengekalan Pembesar Tempatan di Sarawak
Jawab semua soalan di bawah ini berkaitan Sarawak.
Tugasan 2: Pengekalan Pembesar Tempatan di Sabah.
Jawab semua soalan di bawah ini berkaitan Sabah.
Tugasan 3: Pentadbiran yang Berhierarki
Cari peranan bagi setiap jawatan yang terdapat dalam pentadbiran di Sarawak
dan Sabah.
 Tugasan 4: Pentadbiran Berasaskan Kaum
Nyatakan perbandingan sistem pentadbiran berasaskan kaum semasa
pentadbiran Dinasti Brooke dan SBUB.

Rumusan perbandingan.
Tugasan 5: Perudangan
Buat kajian tentang sistem perundangan berikut.
 Buku Model iPro m.s 36
Peta di bawah ini menunjukkan lima bahagian di Sarawak semasa pemerintahan
Dinasti Brooke. 
 
 
 
 

Namakan bahagian keempat.

A. Sungai Baram
B. Limbang, Trusan dan Lawas JAWAPAN: A
C. Sungai Sarawak dan Sadong
D. Sungai Rajang, Oya, Mukah dan Bintulu