SARAWAK DAN

SABAH
 PENGENALAN

SARAWAK
•Terletak di sebelah Barat daya Pulau Borneo

SABAH
•Terletak di utara pulau Borneo

• Di kedua-dua kawasan ini telah muncul beberapa kerajaan awal

seiring dengan kemunculan kerajaan –kerajaan masyhur seperti :
 Funan
 Champa
 Srivijaya
 Angkor Kepesatan mendorong kepada kemajuan
 Majapahit perdagangan di Sarawak & Sabah
 Kedah Tua
 Gangga Nagara
SARAWAK & SABAH

HUBUNGAN SARAWAK DAN SABAH
DALAM ALAM MELAYU

• Sejak sebelum Masihi , penduduk di pesisir Sarawak dan Sabah
mempunyai hubungan dengan Alam Melayu dan dunia luar
 pembuatan tembikar Gua Niah ( Sarawak )
Bukit Tengkorak , Semporna , Sabah

• Menjalankan kegiatan
perdagangan dengan kawasan
di luar Sabah

 Abad ke 3 – muncul Chu-Po Pelabuhan di utara Sabah

Tempat untuk eksport besi ke Funan dan Champa

 ABAD KE 7


• Kemunculan Santubong * sebuah kerajaan awal
* mempunyai pelabuhan di lembah
Sg.Sarawak

• Penemuan barangan
tembikar - Zaman Dinasti • Membekalkan kapur
T’ang dan Sung barus
kayu laka
lilin lebah
kulit penyu

 ABAD KE 13

• Muncul industri peleburan bijih besi di Santubong
• Muncul pusat perdagangan di Santubong jalankan
Gedong perdagangan
Bukit Sandong dengan Siam dan
Kalka China
 Kemajuan pesat perdagangan di Sarawak dan Sabah
menjadi tarikan kepada kerajaan di Alam Melayu
untuk meluaskan pengaruhnya .

• Beberapa kawasan di pesisir pantai barat laut ( merupakan zon tamadun
Melayu ) – telah menerima pengaruh kerajaan Alam Melayu .
• Contoh :

Srivijaya Majapahit

• telah meluaskan
pengaruhnya ke • Mempunyai pengaruh di Sarawak dan
selatan Sarawak – utara Sabah
untuk mengawal • Bukti : jumpaan gendang gangsa jenis
perdagangan di Laut Moko ( Pulau Banggi , Sabah )
China Selatan
Gendang Gangsa di Pulau
Banggi , Sabah

• Kemerosotan Majapahit – membawa kepada perkembangan
pengaruh Kesultanan Melayu Brunei ( KMB )
Kesultanan Sulu ( KS )


• Abad ke 14
SARAWAK  KMB menjalinkan hubungan
persahabatan dengan kerajaan
Sambas
 Sambas serahkan wilayahnya di
Sarawak kepada KMB
SABAH  KMB luaskan pengaruhnya ke
utara Borneo

• Muncul di utara Borneo - sebarkan pengaruh ke pantai Timur laut

Borneo
 Kebangkitan KMB

• Melemahkan Kerajaan Melayu Santubong , Kalka , Samadong dan Melano
( Sarawak ) Tumpuan perdagangan beralih ke Brunei

Kebangkitan KS
• Abad ke 15
• Kaya dengan hasil laut dan hutan-
• Meningkatkan kegiatan
sarang burung ( tarikan pedagang
perdagangan di utara
China )
Sabah

• KMB dan KS – Merosot menjelang abad ke 19 – terpaksa bersaing dengan

kuasa Barat
 Pen
gar
uh
aga
ma
Is lam

Pengaruh agama Buddha


Sabah

d u
•Sarawak dan

in
aH
gam
ha
aru
g
P en
 Penyebaran Agama Buddha
• Bukti :

Buddha di Santubong 
 Semasa kegemilangan Kerajaan Srivijaya , terdapat tinggalan objek agama

 Penemuan patung Ganesha di Limbang

Penyebaran Islam

• Bukti :
 Di pesisiran pantai Sarawak dan Sabah
 Diterima oleh kebanyakan penduduk kaum Melayu dan Melanau di
pesissiran pantai Sarawak dan Sabah
 KS – sebarkan Islam di pantai Timur Sabah

 PENGENALAN

• Wujud beberapa bentuk pemerintahan tempatan yang
tersusun dan tersendiri
• Berdasarkan kawasan geografi pesisir pantai
muara sungai
lembah sungai
pedalaman
 SARAWAK

•

Penduduk Sarawak telah mendirikan beberapa
kerajaan awal di pesisiran pantai
dan lembah sungai
• Di kawasan pedalaman – masih mengamalkan
masyarakat kesukuan .
• Menerima pengaruh KMB
 1.KEPIMPINAN
KESUKUAN

• Di kawasan pedalaman
• Berbeza dengan pemerintahan di muara sungai
• Setiap kaum – ada ketua tersendiri- bebas dari mana-mana kuasa luar .
• Contoh :
Kaum Ketua
Iban Tuai Rumah
Kayan Kelunan Maren @ Hipun Uma

Kenyah Peran Lepo

Kelabit Laih Rayeh

 KEPIMPINAN
LEMBAH SUNGAI


A.Kerajaan
BATU BERHALA

Batu Bergambar


Batu Gambar di Santubong membuktikan

kewujudan kerajaan Sawaku
 Kerajaan-Kerajaan
Awal
Kerajaan Lokasi Masa Pengasas

Samadong Samarahan dan Sadong 

Abad Ke 7

Sawaku Santubong dan Sekitar Abad Ke 7 Datu Merpati

Sungai Sarawak

Kalka Kuala Sungai Kalka Dayang Hubu dan Dayang Ruku

Melano Sungai Retus Abad ke 11 Tugau

Saribas Lembah Sungai Saribas dan Abad ke 15 Pengiran Temenggung Abdul

Sungai Rimbas Kadir

Pusat :
Tandang Sari Muara Sungai
Rimbas
 B. Wakil Raja

• Masyarakat sentiasa bergerak dan berhijrah – membentuk tamadun yang lebih tinggi
• Penduduk di Pesisir pantai Sarawak yang terdiri dari orang Melayu dipengaruhi oleh:

• Srivijaya
• Majapahit
• Brunei
 Kerajaan Pusat
• Membentuk sistem
Sawaku Santubong
Lembah Sungai 
berkerajaan sendiri
Samadong
Samarahan • Gelaran raja :
Kalka Kuala Sungai Krian  Datu
 Datuk Abang
 Dayang

• KMB kemudiannya mengekalkan sistem pemerintahan kerajaan

Melayu di Sarawak kecuali Kaum Dayak yang diberi gelaran seperti
Orang Kaya
 RUMUSAN

• Lokasi memainkan peranan dalam pembentukan
pemerintahan tempatan di Sarawak .
• Penduduk pedalaman – Membentuk pentadbiran
berdasarkan suku kaum @ puak tertentu
• Penduduk Lembah Sungai – Membentuk perntadbiran
menerusi kerajaan atau wakil raja
 SABAH

• Mempunyai sistem pemerintahan tempatan berdasarkan lokasi
tertentu .
• Penduduk pedalaman Sabah – membentuk kepimpinan kesukuan
( hampir sama antara satu kaum dengan kaum yang lain )
• Penduduk Lembah Sungai – diketuai oleh wakil raja dan ketua
bebas.
 1. KEPIMPINAN
KESUKUAN
• Masyarakat pedalaman – kepimpinan kesukuan yang tersusun

dan bebas daripada kawalan kuasa luar .
• Contoh : Kaum Kadazandusun , Murut dan Orang Sungai .

• Mempunyai bentuk kepimpinan yang sama .

• Mempunyai seorang ketua- Orang Tua
• Bobohizan / Bobolian ( Kadazandusun ) • Uruskan adat
istiadat dan
• Babalian ( Murut ) pantang larang
3. Corak Kepimpinan Berbeza
di Sabah

• Berdasarkan keterbukaan kawasan lembah sungai
• 3 corak kepimpinan yang berbeza mengikut
pengaruh :
• KMB
• Kesultanan Sulu
• Ketua Bebas
2. KEPIMPINAN LEMBAH
SUNGAI
• Terdedah kepada pengaruh Kesultanan Melayu menerusi wakil

Brunei , Sulu dan ketua bebas .

A. Wakil raja
• Pengaruh dari Brunei dan Sulu adalah menerusi wakil raja .
• Kuasa pemerintah wakil raja adalah dari aspek :
a. Kehakiman
b. Menjaga keamanan dan kebajikan penduduk
c. Mengutip cukai dari penduduk dan aktiviti
perdagangan
 B. Ketua Bebas
• Diketua oleh seorang ketua Bebas

• Mentadbir wilayah di muara sungai
• Terdiri daripada :
a. Syarif Osman ( menguasai Marudu )
b. Datu Kurunding ( menguasai kawasan Tungku )
• Mereka menegakkan kekuasaan dan jalankan undang-undang
sendiri.
• Mereka mempunyai pertalian dengan keluarga diraja sama ada
Brunei , Sulu atau keturunan Arab Syarif .
 PETA KEDUDUKAN
PEMERINTAHAN TEMPATAN AWAL DI SARAWAK

 PENGENALAN

• Kegiatan ekonomi penduduk Sarawak dan Sabah dipengaruhi
oleh kedudukan dan tempat tinggal mereka
• Bentuk muka bumi di Sarawak dan Sabah :
i. Pesisir pantai
ii. Muara sungai
iii. Lembah sungai dan pedalaman
 SARAWAK
• Kegiatan ekonomi masyarakat Sarawak berdasarkan lokasi

Lokasi

Kegiatan Kaum
Pesisir Pantai • Perdagangan • Melayu
• Menangkap ikan • Kedayan
• Membuat perahu • Melanau
• Perusahaan sagu
Lembah Sungai • Menanam padi • Melayu
• Menanam buah-buahan dan sayur- • Iban
sayuran • Bisaya
• Melanau
• Bidayuh
Pedalaman • Mengutip hasil hutan • Kenyah
• Memburu haiwan liar • Iban
• Menanam padi • Penan
• Kayan
• Kelabit
• Punan
 SABAH
Kegiatan ekonomi masyarakat Sabah berdasarkan lokasi

Lokasi
 Kegiatan Kaum

Pesisir Pantai • Perdagangan • Berunai

• Menangkap ikan • Bajau / Sama
• Membuat perahu • Tranun
• Mengutip hasil laut • Suluk

Lembah Sungai • Menanam padi • Kadazandusun

• Menanam buah-buahan dan sayur- • Rungus
sayuran • Orang Sungai

Pedalaman • Mengutip hasil hutan • Murut

• Mengutip sarang burung
• Menanam padi
