ខេមរវិទ្យា

ប្រវត្តិសង្ខេប
លោកគ្រូ បណ្ឌិត អ៊ុក វិបុល

- Ouk vibol
- លេខទូរស័ព្ទ នង
ិ Telegram ៖012734925
- Facebook : Ouk vibolik

- កម្រត
ិ វប្បធម៌ ៖ បរញ្ញា
ិ បត្រជាន់ខ្ពស់ ផ្នែកនរិ ុត្តវទ្យា
ិ
នង
ិ បណ្ឌិត ផ្នែកវទ្យាសាស្ត្រអប់
ិ រំ
- បទពសោ
ិ ធន៍នៃការបង្រៀន ៖
 សាកលវទ្យាល័
ិ យន័រតុន(ពឆ្នា
ី ២ ំ ០០៣-បច្ចុប្បន្ន)
 សាកលវទ្យាល័
ិ យភូមន
ិ ្ទនត
ី សា
ិ ស្ត្រវទ្យាសាស្ត្រសេដ្ឋ
ិ កច
ិ ្ច
(ពឆ្នា
ី ២ ំ ០០០-បច្ចុប្បន្ន)
 សាកលវទ្យាល័
ិ យជាតគ្រ
ិ ប់គ្រង(ពឆ្នា
ី ២ ំ ០០៥-បច្ចុប្បន្ន)
 វទ្យាស្ថា
ិ នវទ្យាសាស្ត្រអគ្គ
ិ ស
ិ ន(
ី ពឆ្នា
ី ២ ំ ០១២-បច្ចុប្បន្ន)
 រាជ្យបណ្ឌិត្យកម្ពុជា(ថ្នា ក់បរញ្ញា
ិ បត្រជាន់ខ្ពស់ នង
ិ បណ្ឌិត)

- ACC : គណៈកម្មា ធកា

ិ រទទួលស្គា ល់គុណភាពអប់រ ំនៃ
កម្ពុជា
 ចំណុចសម្រាប់ការណែនា ំខ្លនរបស់
ួ និស្ស ិត

1. ឈ្មោ ះ

2. កន្លែងកំណើ ត(រាជធានឬ
ី ខេត្ត)

3. គោលបំណងសម្រាប់ថ្ងៃអនាគត
1) ខត
ិ រៀនសូត្រ
2) កាត់បន្ថយការដើរលេង

3) កំណត់គោលដៅ

4) តាំងចត
ិ ្ត តស៊ូ ការងារល្អ(លុយច្រើន) ជោគជ័យ?

5) ស្រាវជ្រាវ

6) ទំនាក់ទំនង

7) បទពសោ
ិ ធន៍

8) ទំនល
ួ ខុសត្រូវ

9) សល
ី ធម៌
10)កត់ត្រាចំណុចសំខាន់

11)រៀបចំផែនការ៖ ផែនការសក
ិ ្សា នង
ិ ជីវត
ិ
1. ជំនាញច្បាស់លាស់
2. ភាសាបរទេស(ចន ិ អង់គ្លេស...)
ិ នង
3. IT
4. សល
ី ធម៌ គុណធម៌ សុជវី ធម៌ សច្ចធម៌

១៧ ១៨ ១៩ ?
 មុខវិជ្ជា ” ខេមរវិទ្យា ” ឬ Khmer Study

1. ដូចម្តេចដែលហៅថា “ ខេមរវទ្យា
ិ ” ?​
* ខេមរវទ្យា
ិ > ខេមរៈ + វទ្យា
ិ
១. ខេមរៈ​៖ ខ្មែរ ( ពាក្យនេះជាពាក្យបាលដែ
ី លប្រែថា
“ មនុស្សមានសេចក្តក្សេ
ី ម”)
​ ២. វទ្យា
ិ ៖ សេចក្តដ
ី ឹងច្បាស់ ការចេះដឹង ចំណេះ វេទ
មន្ត មន្តអាគម..
 ខេមរវទ្យា
ិ ៖ គជា
ឺ ការចេះដឹងអំពខ្មែ
ី រឬ
ការសក
ិ ្សាអំពខ្មែ
ី រ
២. ការសក
ិ ្សាអំពខ្មែ
ី រ តើគេសក
ិ ្សាអំពអ
ី ្វខ
ី ្លះ ?
ចម្លើយ៖ គេសក
ិ ្សាអំពប្រ
ី វត្តសា
ិ ស្ត្រ វប្បធម៌
អរយធម៌
ិ មជ្ឈដ្ឋា នភូមសា
ិ ស្រ្តរបស់ខ្មែរ...
៣. ដូចម្តេចដែលហៅថា “ អរយធម៌
ិ ”?
 អរយធម៌
ិ < អរយ
ិ + ធម៌

ិ = ប្រសើរ ត្រឹមត្រូវ សុភាព រៀបរយ ខ្ពង់ខ្ពស់ ថ្លៃថ្នូរ រុងរឿង មានបែបបទ ស្លូតត្រង់

1. អរយ

ដែលឥតទោស...។ (ជនជាតអា
ិ រយាង
ី ឬ អារ្យជន)

• អរយជន
ិ គឺ ជនដែលមនារបៀបបែបបទទំនៀមសណ្តា ប់ធ្នា ប់លនា
្អ ឱ
ំ ្យមានសេចក្តច
ី ំរើន មាន
សុជីវធម៌ ចំណេះដឹង គត
ិ ប្រយោជន៍រម
ួ ជាធំ មន
ិ ប្រកាន់វណ្ណៈជាដើម។ ឧទាហរណ៍ ៖ព្រះពុទ្ធ
បរមគ្រូនៃយើង ព្រះយេស៊ូគ្រស
ិ .្ត ..

• អរយប្រទេស
ិ គឺ ប្រទេសដែលមានការរកចំ
ី រើនលើគ្រប់វ ិស័យទាំងអស់របស់សង្គម ដូចជា

សេដ្ឋកិច្ចសង្គមកិច្ច នយោបាយ អប់រ ំ វ ិទ្យាសាស្ត្រ ច្បាប់ទំលាប់ និង យោធា ជាដើម។

• អរយសច្ច
ិ ៈ គឺការពិតដ៏ប្រសេរ ី ដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ គួរ ។

២. ធម៌ ៖ ភាវៈទ្រទ្រង់លោកគឺបុណ្យ បាប សុចរត

ិ សភាព ធម្មជាតិ ច្បាប់ សេចក្តីចំរើន.......។
 អរយធម៌
ិ គឺធម៌ដែលនាំឱ្យកើតសេចក្តីសុខចំរើន ធម៌របស់អរយជន
ិ គឺ អ្នកមានសណ្តា ប់ធ្នា ប់
បែបបទរៀបរយ អ្នកដែលប្រសើរ អ្នកមានតម្លៃ អ្នកដែលគួររាប់រក អ្នកមានធម៌ ឬ ទំនៀមទំលាប់
ល្អ។
ទស្សៈរបស់អ្នកនិពន្ធ
• អរយធម៌
ិ គឺសគា
ំ ល់យកការរកចំ
ី រើនលូតលាស់នៃជនជាតិណាមួយ ដែលផ្ទុយពីភាពព្រៃផ្សៃ។
ទស្សនៈនេះសំអាងលើការរកចំ
ី រើនលូតលាស់កុ ងវ
្ន ិស័យវ ិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេក​ទេស របៀបរៀបចំ
ិ ច្បាប់ទំលាប់ដ៏ត្រម
ប្រទេសនង ឹ ត្រូវនៃជនជាតណា
ិ មួយ។ (តាម
ទស្សនៈលោកសរ សារុន)
• អរយធម៌
ិ គជា
ឺ ធម៌ទាង
ំ ឡាយណាដែលជាសភាពនង
ិ តំលៃនៃការលូតលាស់ដុះដាលរកចំ
ី រើន
ខ្ពង់ខ្ពស់ថ្លៃថ្នូរក្នុងការរស់នៅរបស់មនុស្សក្នុងសង្គមដែលប្រកបដោយរបៀបរៀបរយល្អ
គ្រឿងប្រដាប់ប្រើប្រាស់គ្រប់គ្រាន់ ជំនឿ ចំណេះដឹង ចំណង់ចំណូលចត
ិ ្តគ្រប់បែបយ៉ា ងក្នុង
គោលដៅស្វែងរកសុខៈ។ (តាមទស្សនៈរបស់អ្នកស្រី ត្រង
ឹ ងា)
• អរយធម៌
ិ គជា
ឺ ការធ្វើឱ្យមានសភាពជាសង្គមជារដ្ឋប្រកបដោយរបៀបរៀបរយអាចរស់នៅបាន
ជាមួយគ្នា តាមច្បាប់ទំលាប់ ពោលគម
ឺ ន
ិ ឃោរឃៅព្រៃផ្សៃ។ (ទស្សនៈរបស់ជនជាតបា
ិ រា ំង)
 ១.ដូចម្តេចដែលហៅថា វប្បធម៌?

ចម្លើយ៖

• វប្បធម៌ < វប្ប + ធម៌

១. វប្ប ៖ ការសាបព្រោះ ការបណុ ្ត ះពូជ ការបង្កបង្កើតផល.....

២. ធម៌ ៖ ភាវៈទ្រទ្រង់លោកគប
ឺ ុណ្យ បាប សុចរត
ិ សភាព ធម្មជាតិ ច្បាប់

សេចក្តច
ី ំរើន.......។

• វប្បធម៌ គកា
ឺ រផ្សំាបណុ ្ត ះចំណេះវជ្ផា
ិ នងិ ប្រាជ្ញា ស្មា រតអោ
ី យបានលូតលាស់
ចំរើនដោយវ ិទ្យាសាស្ត្រ ឬ ដោយសល
ិ ្បៈ

ផ្សេងៗ​ជាដើម។
 ទស្សនៈលោក​​Magretmead ៖ វប្បធម៌ជាទំនៀមទំលាប់របស់ជនជាតិ
ណាមួយ

 ទស្សនៈលោក ហង់របេណាក់
ី ៖ វប្បធម៌ជាការលូតលាស់សតតា
ិ មលំហាត់
ត្រម
ឹ ត្រូវផ្នែកកាយប្រាជ្ញា មនោសញ្ចេ តនា នង
ិ ឆន្ទៈ
• វប្បធម៌គធ ំ ឡាយណាដែលទ្រទ្រង់នូវការសាបព្រោះបណុ ្ត ះពូជអោយ
ឺ ម៌ទាង
លេចជាលទ្ធផលជាផ្លែផ្កា ។ (តាមទស្សនៈរបស់អ្នកស្រត្រ
ី ងឹ ងា)
• វប្បធម៌ គឺជាធម៌ទាង
ំ ឡាយ ដែលបណុ ្ត ះបណ្តា លសេចក្តីចំរើន និងឧត្តមគតិ
ខ្ពង់ខ្ពស់ របស់មនុស្សជាតតា
ិ មចំណេះដឹង​តាមការសក
ិ ្សាអប់រ ំ ច្បាប់ទំនៀម
ទំលាប់ឬតាមសល
ិ ្បៈ ភាសា នង
ិ អក្សរ ដែលជាគ្រឿងប្រដាប់សំរាប់
អធិប្បាយផ្សាយ។ (តាមទស្សនៈរបស់ លោក កេង វ៉ា ន់សាក់)
• វប្បធម៌ សំដៅយកតែការចរើនលូតលាស់ផូ វច
្ល ត
ិ តែ
្ត ប៉ុណ្ណោ ះ។(តាម
ទស្សនៈរបស់ ជន ជាតអា ឺ ៉ង់)
ិ ល្លម
• វប្បធម៌ សំគាល់ការបង្កើន ឬ ជាលទ្ធផលនៃការបង្កើននេះឯង។
(តាមទស្សនៈរបស់ជន ជាតបា
ិ រា ំង)
 តើធាតុសខា
ំ ន់ៗរបស់វប្បធម៌មានអ្វខ
ី ះ
្ល ?

ចម្លើយ៖

ឹ
1. ចំណេះដង ២. កំណត់ផ្សាយ

ំ
​ - ជនឿ - ភាសា អក្សរ សញ្ញា

- សីលធម៌ គុណធម៌ - អក្សរសាស្រ្ត អក្សរសិល្ប៍

- លទ្ធសា
ិ សនា - សិល្បៈ ព័តមា
៌ ន

ិ
- ទស្សនវជ្ជា ិ
វទ្យាសាស្រ្ត
៣. អនុវត្តន៍

- ទំនៀមទំលាប់ ប្រពៃណី

- ការសិក្សាអប់រ ំ

- កីឡា ល្បែង ច្បាប់

 ១.ដូចម្តេចដែលហៅថា សង្គមធម៌?

ចម្លើយ៖

• សង្គមធម៌ < សង្គម + ធម៌

• សង្គម ៖ ការរួមរស់នៅជាមួយគ្នា ជាក្រុមឬជាពួកដោយមានអង្គការចាត់តាង

ំ ឬស្ថា ប័ន ត្រម
ឹ ត្រវូដើម្បប
ី ំរើ
ផលប្រយោជន៍របស់ពួកគេ។

• សង្គម គជា
ឺ ការរួមបញ្ចូ លគ្នា ​រវាង​បុគ្គល​ឬគ្រួសារ​ឬក្រុម​មនុស្ស​​ទាង
ំ ​ឡាយ ដែលស្ថត
ិ នៅក្រោមឥទ្ធព
ិ ល​
នៃ​អណា
ំ ច​​អរយធម៌
ិ ​មួយ។

• ធម៌ ៖ ភាវៈទ្រទ្រង់លោកគប
ឺ ុណ្យ បាប សុចរត
ិ សភាព ធម្មជាតិ ច្បាប់ សេចក្តច
ី ំរើន.......។

• ឺ ំគាល់ធម៌ទាងំឡាយណាដែលជាធាតុ វ ិធី ធម៌ភាពរៀបចំសង្គមមនុស្សឱ្យមានសភាព

សង្គមធម៌ គស

ទំរង់ នង
ិ លក្ខណៈចំរើនលូតលាស់បានសេចក្តថា
ី រៀបចំសង្គមមនុស្សឱ្យរស់នៅបានស្រួល
ប្រកបដោយគ្រឿងសម្ភា រៈគ្រប់គ្រាន់ផង សភាពលក្ខណៈល្អប្រសើរថែមទៀតផង។
• សង្គមធម៌ សំដៅយកធម្មជាតិមនុស្សរស់នៅរួមគ្នា មានទីលំនៅ មាន
របររកស៊ី មានរបៀបបែបបទក្នុងការទាក់ទងគ្នា ជាដើម។ (តាមទស្សនៈ
របស់អ្នកស្រី ត្រង
ឹ ងា)
• សង្គមធម៌ គជា ំ ឡាយណាដែលទ្រទ្រង់ការរស់នៅរបស់មនុស្ស
ឺ ធម៌ទាង
ហើយនង
ិ បណុ ្ត ះសេចក្តស
ី ុខសប្បាយរបស់មនុស្ស​ជាតិ តាមគ្រឿងសំភារៈ
ប្រដាប់ប្រើប្រាស់ វធ
ិ ប
ី ច្ចេក​ទេសបង្កើតផលត
ិ ផលឬតាមវធ
ិ រៀ
ី បចំ
សង្គមមនុស្សដូចជាសេដ្ឋកច
ិ ្ចនយោបាយ ឬតាមស្ថា ប័នផ្សេងៗ។
(តាមទស្សនៈរបស់​លោក កេង វ៉ា ន់សាក់)
 តើធាតុសខា
ំ ន់ៗរបស់សង្គមធម៌មានអ្វខ
ី ះ
្ល ?

ចម្លើយ៖

1. គ្រឿងសង្គម ២. របបសង្គម

​ - ប្រដាប់រស់នៅ - សេដ្ឋកច
ិ ្ច

- ប្រដាប់តច
ិ និច - សង្គមកិច្ច

ិ ជវី ៈ
- វជ្ជា - នយោបាយ
៣. ទម្រង់សង្គម

- ស្នូលសង្គម

- វណ្ណ ៈសង្គម

- អង្គការសង្គម
 ក្រោយពីបានសិក្សាមេរៀននេះចប់ និស្សិតនឹងចេះ ៖

1. ស្គា ល់ឥទ្ធព
ិ លនៃវប្បធម៌ នង
ិ សង្គមធម៌នៅក្នុង

សង្គម

2. ស្គា ល់អំពក
ី ម្លា ង
ំ របស់អរយធម៌
ិ
 ិ នៅលើអ្វខ
តើកំលាំងអរ ិយធម៌សឋត ី ះ
្ល ? ព្រោះអ្វី ?

• មតទ
ិ ម
ី ួយ ៖ អ្នកខ្លះយល់ថា កំលាង
ំ អរយធម៌
ិ សត
្ថិ នៅលើវប្បធម៌ពោល
គវឺ ប្បធម៌ជាបុព្វហេតុនៃការជឿន​លឿន​​របស់មនុស្ស។ គេបានអះអាងថា
ចំណេះចេះដឹងមានវជ្ផា
ិ សាសនា អក្សរ អក្សរសល
ិ ្ប ៍ ការសក
ិ ្សាអប់រ ំ
ជាដើមជាកំលាង
ំ វប្បធម៌អាចកែប្រែសង្គមមនុស្សអោយមានកំរតជ
ិ ីវភាព
ខ្ពង់ខ្ពស់ មានចរយាថ្លៃថ្ន
ិ ូ រ មានច្បាប់ទំលាប់ត្រម
ឹ ត្រូវមានការគ្រប់គ្រង
រៀបរយ។ ល។
• មតទ
ិ ២
ី ៖ អ្នកខ្លះយល់ផុ យថាកំ
្ទ លាង
ំ អរយធម៌
ិ សត
្ថិ នៅលើសង្គម​
ធម៌នេះទៅវញទេ
ិ ពោលគស ឺ ង្គមធម៌ជាបុពហេ
្វ តុនៃការជឿនលឿន ព្រោះ
សង្គមធម៌អាចកែប្រែផ្លា ស់បូ រជ
្ត ីវភាព ទាំងទស្សនៈចត ិ ចំណង់
ិ ្តគំនត
ចំណូលចត
ិ ្តរបស់មនុស្សមួយរូបៗផង របស់សង្គមទាំងមូលផង។
យ៉ា ងណាមញ
ិ ប្រដាប់ប្រើប្រាស់បែបណា របៀបបង្កើតផល នង
ិ ចែកផល
បែបណា ច្បាប់គ្រប់គ្រងសង្គម វធ
ិ រៀ
ី បចំសង្គម ព្រមទាំងមនោសាស្ត្រ
សង្គមក៏យ៉ា ងនោះដែរ។ ឱ្យតែផ្លា ស់បូ រសង្គ
្ត ម កច ិ ្ច នយោបាយបាន
ទស្សនៈចត
ិ គ
្ត ំនត
ិ ចំណង់ចំណូលចត ិ ្តក៏ផ្លា ស់បូ រទៅតាមនោះដែរ។
្ត
វណ្ណៈមនុស្ស សាសនាជំនឿ-ល-ក៏បាត់ដោយខ្លួនឯង ដោយសារការផ្លា ស់
ប្តូរសង្គមធម៌នេះឯង។
ដើមកំណើ តជាតិខ្មែរ
 ក្រោយពីបានសិក្សាមេរៀននេះចប់ និស្សិតនឹង ៖

1. យល់ទស្សនៈរបស់អ្នកស្រាវជា្រវអំពដើ
ី មកំណើ ត
ជាតខ្មែ
ិ រ
2. ស្គា ល់ភស្តុងតាងដែលបញ្ជា ក់ថា ជនជាតខ្មែ
ិ រជាជាតិ
ពសេ
ិ សមួយ
3. យល់ច្បាស់អំពដើ
ី មកំណើ តជាតខ្មែ
ិ រ
4. យល់ដឹងអំពអ
ី ំបូរខ្មែរ-មន
 វត្ថបំ
ុ ណងនៃមេរៀន

1. តាមទស្សនៈរបស់អ្នកស្រាវជ្រាវ តើជនជាតខ្មែ
ិ រ
មានដើមកំណើ តមកពណា
ី ខ្លះ ? ពព្រោ
ី ះអ្វ​?
ី
2. ដូចម្តេចដែលហៅថា ខ្មែរ ?
3. ដូចម្តេចដែលហៅថា អំបូរខ្មែរ-មន ?
4. តើជនជាតខ្មែ
ិ រមានដើមកំណើ តមកពណា
ី ?
5. តើមានភស្តុតាងអ្វខ
ី ្លះបញ្ជា ក់ថា ជនជាតខ្មែ
ិ រជា
ជាតព
ិ សេ
ិ សមួយឋត ិ នៅក្នុងអំបូរខ្មែរ-មន ?
 1. តាមទស្សនៈរបស់អ្នក ស្រាវជ្រាវ តើជនជាតិខ្មែរមានដើកំណើ ត
​មកពីណាខ្លះ ? ពីព្រោះអ្វី​?

1. ទស្សនៈលោកឈម ឹ ក្រសេមៈ ខ្មែរគឥ

ឺ ណ្ឌា ឬ ជនជាតខ្មែ
ិ រនងិ ឥណ្ឌា ជា
ជនជាតតែ
ិ មួយ​ដោយមានភស្តុតាងដូចខាងក្រោមៈ
- សាសនា
- ទំនៀមទំលាប់ប្រពៃណី
- អក្សរ នង
ិ ភាសា
- ពង្សាវតារ នង
ិ សេចក្តក
ី ំណត់ហេតុ
២. ទស្សនៈលោកមុំសេនប្រា
ី មោជ មេធាវថៃអមតុ
ី លាការអន្តរជាតនា
ិ
ទក្រ
ី ុងឡាអេបានអះអាងមន
ិ សមហេតុផលថាជនជាតខ្មែ
ិ រមាន
ដើមកំណើ តពីសៀមៈ
 ជនជាតិខមដើមឡើយរស់នៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា ហើយមករស់នៅលើ
ទក
ឹ ដអា
ី ស៊អា
ី គ្នេយ៍។
 ជនជាតសៀ
ិ មរស់នៅក្នុងខេត្តយូណានប្រទេសចន
ិ បានចូលមកវាយ
ពួកខមទទួលបានជោគជ័យ ហើយជនជាតខ
ិ មបានវលត្រឡប់
ិ ទៅ
ប្រទេសឥណ្ឌា បាត់អស់។
 សៀមបានបែងចែកជាពរី ក្រុម ក្រុមទ១
ី មករស់នៅតំបន់ទំនាបហៅថា
កម្ពុជា នង
ិ មួយក្រុមទៀតរស់នៅតំបន់ខ្ពស់រក្សាឈ្មោ ះសៀមដដែល
៣. ទស្សនៈរបស់លោក Henkrik kern, Adhe’mard Leclere, paul
Bendict, Pierre Gourou​បានយល់ថាជាតខ្មែ
ិ រជាតប្រ
ិ វេសន៍ ចេញពី
ប្រទេសឥណ្ឌា ហើយបានមកលុកលុយដណ្តើ មយកទក
ឹ ដីរបស់ជាតដើ
ិ ម
មួយគជ
ឺ នជាតក
ិ ុ ងអំ
្ន បូរម៉ា ឡាយូ-ប៉ូលណេ
ី ស៊យា
ី ង​បឬជនជាតថៃ
ិ -កាដៃ
ប៉ុន្តែជាជាតម
ិ ួយដោយឡែកពជា
ី តឥ
ិ ណ្ឌា ហើយឋត
ិ នៅក្នុងអំបូរខ្មែរ-មន។
៤. ទស្សនៈរបស់លោក Benard Philippe Groslier, Marcel Talabot
បានអះអាងថា ជនជាតខ្មែ
ិ រជាជាតព
ិ សេ
ិ សមួយឋត
ិ នៅក្នុងអំបូរខ្មែរ-មន
ហើយបានកកើតឡើងនៅភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍នេះតែម្តង។ អំបូរខ្មែរ-មន
កើតមកពកា
ី រផ្សំកាត់រវាងពូជមេឡាណេស៊យា
ី ង នង
ិ ឥណូ ្ឌ នេស៊យា
ី ង
ហើយបានរស់នៅលើទក
ឹ ដីលាតសន្ធង
ឹ ពឆ្នេ
ី រសមុទ្រចន
ិ រហូតដល់
ព្រំប្រទល់ប្រទេសឥណ្ឌា ដែលមានភស្តុតាងៈ
១.​សាសនា

២. ទំនៀមទំលាប់ប្រពៃណី

៣. អក្សរ នង
ិ ភាសា
៤. វត្ថុប្រើប្រាស់បុរាណ

៥. កត្តា ជីវសាស្ត្រ

្ល ីនអឺ
- ប្រភេទឈាមៈ អេម៉ូកូ ប៊

- រង្វា ស់កំពស់ និង លលាដ៏ក្បាល

+ ខ្មែរមានកំពស់១,៦១ ម៉ែត្រ រង្វា ស់លលាដ៏ក្បាល៨៤,៥ ស.ម. ក្បាលមូល

+ មនមានកំពស់១,៦២ ម៉ែត្រ រង្វា ស់លលាដ៏ក្បា៨៥,៦ស.ម. ក្បាលមូល

+ ឥណ្ឌា ខ្មៅ មានកំពស់១,៦២ ម៉ែត្រ រង្វា ស់លលាដ៏ក្បាល ៧៦,២ ស.ម.

ក្បាលពយ
+ ឥណ្ឌា សមានកំពស់១,៧២ ម៉ែត្រ រង្វា ស់លលា
ដ៏ក្បាល៧៣,៨ ស.ម. ក្បាលពយ

៦. ជីវភាពរស់នៅ
- ទក
ី ន្លែងៈ រូងភ្នំ ខ្ពង់រាប ​ វាលទំនាប
- មុខរបរៈ កសក
ិ ម្ម, បរបាញ់ សត្វ, នេសាទ, ចញ
ិ ្ជ ឹម សត្វ
- ផ្ទះសម្បែងៈ ខ្ទមផុតពដ
ី ី ធ្វើពឈើ
ី
៧. ប្រជុំរឿងព្រេង

- រឿងអភសេ
ិ កព្រះថោង នង
ិ នាងនាគ
 ៣. ដូចម្តេចដែលហៅថា ខ្មែរ ?

• ខេមរៈ គខ្មែ
ឺ រ ៖ មនុស្សមានសេចក្តក្សេ
ី ម
 ៤. ដូចម្តេចដែលហៅថា អំបូរខ្មែរ-មន ?

ចម្លើយ៖ គឺជាជនជាតិដែលរស់នៅលើទឹកដីអាស៊ីអាគ្នេយ៍មុនគេ ដែល

មានប្រហែល១០០ជនជាតិ ដែលកើតឡើងពកា
ី រផ្សំកាត់ពូជមេឡាណេ
ស៊យា
ី ង នង ី ង ដែលមានទំនៀមទំលាប់ ជំនឿ ភាសា
ិ ឥណូ ្ឌ ណេស៊យា
ជីវភាពរស់ ឧបករណ៍ប្រើប្រាស់ប្រហាក់ប្រហែលគ្នា នង
ិ មានប្រភេទ
ឈាមដូចគ្នា ។
 សាសនា

1. ដូចម្តេចដែលហៅថាសាសនា?

2. តើសាសនាធំៗនៅក្នុងលោកមានអ្វីខ្លះ?
 ១. ដូចម្តេចដែលហៅថាសាសនា?

• សាសនាគជា
ឺ ពាក្យបណ្តា ឬ
ំ ការទូន្មា នប្រៀនប្រដៅរបស់គ្រូអាចារ្យណាមួយនៅក្នុងលោក។ លទ្ធិ

ិ នៅត្រង់ជំនឿ ឬ បញ្ញត្តិ សល
សាសនាពុំមែនស្ថត ី ធម៌ នង
ិ ការគោរពប្រណិបតន៍បុណ្ណោ
៉ ះទេ គឺ

ត្រូវមានអង្គការពិសេសមួយ សំរាប់ទ្រទ្រង់ថែរក្សាលទ្ធិសាសនាឱ្យមានស្ថិរភាពតាំងនៅជាស្ថា ពរ

វែងឆ្ងា យតរៀងទៅ។

• ពាក្យ“ សាសនា” = “ Religion” ក្លា យពីភាសាអេហ្ស៊ប

ី “ Religio” ប្រែថាកិច្ចសន្យារវាងមនុស្ស
នង ិ ព ការប្រគល់ជំនឿលើអាទទេ
ិ អាទទេ ិ ពការស្តា ប់បង្គា ប់ព្រះជាម្ចា ស់សួគ៌ ការឥតសង្ស ័យលើ

ិ ព។ បើប្រគល់ជំនឿ ឬភក្តភា
អាទទេ ី ពចំពោះទេវៈ ឬ អាទទេ
ិ ព អាទទេ ឹ ទទួលបាបជំនួស
ិ ពនង
ខ្លួនហើយជួយស្រោចស្រង់យោងឱ្យទៅកើតក្នុងឋានសួគ៌ ឬ នាំព្រលង
ឹ ខ្លួនឱ្យទៅស្ថត
ិ នៅជាមួយ
ព្រលឹងអាទិទេព។ បើមិនជឿទេវៈ ឬ អាទិទេពនឹងផ្តន្ទា ទោស។
 ៣. តើសាសនាធំៗនៅក្នុងលោកមានអ្វខ
ី ះ
្ល ?

1. សាសនាព្រហ្មញ្ញសាសនា ​(Brahmanisme)​​
មានកំណើ តនៅប្រទេសឥណ្ឌា ។
2. សាសនាព្រះពុទ្ធ ឬ ពុទ្ធសាសនា (Bouddhisme) មានកំណើ តនៅ
ប្រទេសឥណ្ឌា ។
3. សាសនាគ្រស
ិ ្ត (Christianisme) មានកំណើ តនៅប្រទេសស៊រី ។ី
4. សាសនាអ៊ស្លា
ី ម (Islam ou Islamisme)មនាកំណើ តនៅប្រទេស
អារ៉ា ប់។
5. សាសនាតៅ (Taoisme) មានកំណើ តនៅប្រទេសចន
ិ ។
6. សាសនាសន
ិ ូ ្ត (Shintoisme)មានកំណើ តនៅប្រទេសជប៉ុន។ ល។
 ក្រោយពីបានសិក្សាមេរៀននេះចប់ និស្សិតនឹង ៖

១. ចេះនយ
ិ មន័យនៃព្រហ្មញ្ញសាសនា

២. យល់ដង
ឹ អំពប្រ
ី វត្តនៃ
ិ ព្រហ្មញ្ញសាសនា

៣. យល់ដឹងការវ ិវត្តនៃព្រហ្មញ្ញសាសនា

៤. ចេះនយ
ិ មន័យនៃគម្ពរី វេទ

៥. ចេះប្រវត្តស
ិ ង្ខេបរបស់អាទទេ
ិ ពសំខាន់ៗនៅក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា

៦. យល់ដឹងវណ្ណៈរបស់មនុស្សនៅក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា

៧. យល់ដឹងអំពទ
ី ក
ី ន្លែងអាទទេ
ិ ព ​ធម្មជាតិ ព្រហ្ម័ន អាត្ម័ន នង
ិ កមន៌នៅ

ក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា
 ព្រហ្មញ្ញសាសនា

1. ដូចម្តេចដែលហៅថាព្រហ្មញ្ញសាសនា ?
2. តើព្រហ្មញ្ញសាសនាមានប្រវត្តដ
ិ ូចម្តេចខ្លះ ?
3. តើព្រហ្មញ្ញសាសនាមានសម័យកាលអ្វខ
ី ្លះ ?
4. ដូចម្តេចដែលហៅថាគម្ពរី វេទ ?

5. តាមលទ្ធព្រ
ិ ហ្មញ្ញសាសនា តើមនុស្សបែងចែកជាវណ្ណៈអ្វខ
ី ្លះ?
6. តើអាទទេ
ិ ពសំខាន់នៅក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា មានប្រវត្តដ
ិ ូចម្តេចខ្លះ ?
7. ដូចមេ្តចដែលហៅថា ព្រហ្ម័ន ​អាត័្មន នង
ិ កម៌ន ?
 3. ដូចម្តេចដែលហៅថាព្រហ្មញ្ញសាសនា?

• ព្រហ្មញ្ញសាសនាគឺជាសាសនារបស់ព្រះព្រហ្មឬសាសនា
តមកពី ព្រះព្រហ្ម ដែលមានពួកព្រាហ្មណ៍ប្រកាន់ខនថា
ួ ្ល
ជាបុត្ររបស់ព្រះព្រហ្មកាន់កាប់ប្រតិបត្តសា
ិ សនានេះ
ទើបគេហៅថា “សាសនាព្រាហ្មណ៍ ” ។
 3. តើព្រហ្មញ្ញសាសនាប្រវត្តដ
ិ ច
ូ ម្តេចខ្លះ?

• កើតនៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា

• ១៥០០ឆ្នា ំ មុនគ.ស
• ដោយជនជាអារយាង
ី
• ចូលមកស្រុកខ្មែរនៅសតវត្សរទី
៍ ១
• តាមរយៈជំនញ
ួ
• ជនជាតិខ្មែរឈប់ជឿលើព្រហ្មញ្ញសាសានានៅសតវត្ស
រទី
៍ ១៥
 ិ ដច
3. តើព្រហ្មញ្ញសាសនាមានការវវត្ត ូ ម្តេចខ្លះ?

១.សម័យវេទនយ
ិ ម(១៥០០ឆ្នា -ំ ៥៥០ឆ្នា ម
ំ ុនគ.ស)
• វេទនយ
ិ មគជា
ឺ ចលនាវប្បធម៌ឥណ្ឌា ដែលនយ
ិ មឱ្យតម្លៃទៅលើគម្ពរី វេទ នយ
ិ មសក
ិ ្សា
អនុវត្តតាមទស្សនៈទ្រស
ឹ ី្ត ដែលមានរៀបរាប់នៅក្នុងគម្ពរី វេទ ពោលគជា
ឺ ចលលា
វប្បធម៌ ដែលមានគម្ពរី វេទជាមូលដ្ឋា ន។ ចំណេះវ ិជ្ផា គ្រប់យ៉ា ង របៀបរស់នៅ ទំនៀម
ទំលាប់ គោលការអប់រ ំ គ្រប់គ្រងស្រុកទេស រៀបចំសង្គមមនុស្ស ក៏មានអធប
ិ ្បាយ
នៅក្នុងគម្ពរី វេទនេះដែរ។
 អ្វីទៅដែលហៅថាគម្ពីរវេទ?

• គម្ពរី វេទគជា
ឺ កម្រងអត្ថបទមន្តអាគមគាថា រៀបចំឡើងដោយពួកអារយាង
ី
(Aryens) ដែលជាជនជាតដើ
ិ ម នៃពួកអំបូរ ឥណ្ឌា -អរឺ ុប៉ ក្នុងបំណងអធប
ិ ្បាយ
ផ្សាយវប្បធម៌ អរយធម៌
ិ របស់ខួ ន។
្ល ពួកអារយាងនេះបានចូ
ី លមកលុកលុយប្រទេស
ឥណ្ឌា ហើយនាំយកលទ្ធវេ
ិ ទនយ
ិ មចូលមក។ ដូច្នេះ តាមការស្មា ន គម្ពរី វេទ
មានកំណើ តប្រហែល១៥០០ឆ្នា ម
ំ ុនគ.ស។
 ១. ឫគវេទ ៖ គវេ
ឺ ទសម្រាប់សូត្របួងសួង សរសេរអាទ
ី ទេ
ិ ព ដូចជាព្រះឥន្ទ្រ ព្រះច័ន្ទ
ព្រះវាយុ ព្រះអគ្គី ព្រះអាទត
ិ ្យ ព្រះធរណី ព្រះចន្ទ្រ ព្រះវរុណ-ល- ដើម្បធ្វើ
ី ឱ្យអាទទេ
ិ ព
ពេញចត
ិ ្ត ហើយជួយឱ្យបានសំរេចបំណងផ្សេងៗ។
ក៏បុន្តែ
៉ នៅក្នុងឫគវេទ ពុំមែនមានសុទ្ធតែបទគាថាសំរាប់សូត្របួងសួង សរសើរប៉ុណ្ណោ ះទេ
គមា
ឺ នបទគាថាផ្សេងទៀតដូចជា ៈ
• បទគាថាសំរាប់សូត្រធ្វើរតិ៍
ឹ (សូត្រក្នុងពធ
ិ ប
ី ុណ្យនៃសាសនាព្រាហ្មណ៍)
• បទគាថាសំរាប់សូត្រក្នុងពធ
ិ ប
ី ូជាយញ្ញ
• បទគាថាអធប
ិ ្បាយពទ
ី ស្សនវ ិជ្ផា
• ឫគវេទជាអត្ថបទបរមបុរាណបំផុតហើយជាវេទសំខាន់ជាងគេក្នុងចំណោមគម្ពរី ទាំង៤។
 ២. យជុរវេទ ៖ គជា
ឺ កម្រងអត្ថបទគាថា ឬមន្ត្រៈចែកជា២ផ្នែក ៖
• យុជរវេទស ជាអត្ថបទដើមមានបែបផែនល្អ រៀបចំត្រម
ឹ ត្រូវជាការប្រាប់បង្ហា ញរបស់
អាទទេ
ិ ព។ បទគាថានៅក្នុងវេទនេះប្រើសំរាប់សូត្រក្នុងពធ
ី ប
ី ូជាយញ្ញ។
• យុជរវេទខ្មៅ ជាអត្ថបទរៀបចំពុំបានត្រម
ឹ ត្រូវ ជាអត្ថបទពាក្យរាយ បន្ថែមក្រោយសំរាប់
ពន្យល់ឱ្យចេះ ធ្វើរតិ៍
ឹ ។ អត្ថបទយជុរវេទបន្ថែម ក្រោយខ្លះទៀត មាននយា
ិ យពកា
ី របូជា
សំខាន់ៗដូចជា ៖
• ការបូជាដែលក្សត្រ ឬ ព្រាហ្មណ៍ធ្វើដើម្បប
ី ូជាទេវតាសោម(ទេវតាសោយទក
ឹ សោម
គទ
ឺ ក
ឹ ស្រាសោម ផ្សំដោយដើមឈើឈ្មោ ះសោម)។
• ការបូជាដែលក្សត្រធ្វើក្នុងពធ
ិ រា
ី ជាភសេ
ិ ក
• ការបូជាដែលក្សត្រធ្វើពង្រីកទក
ឹ ដី ពង្រីកកត
ិ ្យានុភាពឱ្យទៅជាស្តេច ចក្រពត្ត-ិ ល-។​​
 សាមវេទ ៖ សាមវេទគជា
ឺ កម្រងបទគាថាដែលពួកព្រាហ្មណ៍សូត្រសរសើរ អាទទេ
ិ ព
ទាំងឡាយដូចជាព្រះឥន្ទ្រ ព្រះយម ព្រះសោម ព្រះព្រហស្បតិ៍ ព្រះអគ្គិ ជាដើម។នៅក្នុង
សាមវេទ មានអត្ថបទចំរៀងផ្សេងៗដូចជា ៖
• ចំរៀងដែលគេទុកច្រៀងនៅក្នុងស្រុកភូមិ ពព្រោ
ី ះនាំឱ្យកើតជ័យមង្គលសរិ សួ
ី ស។
ី្ត
• ចំរៀងដែលគេទុកច្រៀងតែក្នុងព្រៃ ពព្រោ
ី ះនាំឱ្យចង្រៃអន្តរាយដល់អ្នកនៅស្រុកភូម។
ិ
• ក្រៅពនេ
ី ះ អត្ថបទសាមវេទ ជាសេចក្តព
ី ន្យល់ឱ្យចេះធ្វើបទ ឱ្យចេះផ្លា ស់បូ របទ
្ត ក្នុងពេល
សូត្រ ឱ្យថាវែងថាខ្លី ឬ ថាដដែលៗ។ អត្ថបទសាមវេទខ្លះទៀត នយា
ិ យពហេ
ី តុអស្ចា រ្យ
ផ្សេងៗនយា
ិ យពរឿ
ី ងព្រេងរបស់ជន ដែលមានឥទ្ធព
ិ លមកលើពួកអារយាង-ល-។
ី
• ិ
អថវវេទ ឬអថព្វវេទ ៖ គឺជាឈ្មោ ះព្រាហ្មណ៍ម្នា ក់ដែលបានបង្កើតអថរវ
វេទនេះឡើង។ អថរវវេទពុំមែនជាវេទអធិប្បាយពីការបូជា ការបួងសួង
ឬសូត្រសរសើរដូចវេទទាង៣ខាងដើមទេ។
ំ ិ
ផ្ទុយទៅវញ វេទនេះនិយាយ
ពី  ៖
• មន្ត្រ ឬមន្ត
• អាគម
• អាគមគាថា
• មន្ត្រគាថា
• មន្ត អាគម គាថា គឺជាពាក្យសក្តស
ិ ិ ទច
ិ ្ធ ងក្រងជាវគ្គឃ្លា រៀបតាមខ្យល ់
ូ សែកស្តោ ះផ្លុំ។
អក្សរ សំ រាប់សត្រ
• មន្ត អាគមគាថា ក្នុងអថរវវេទមានច្រើនយ៉ាង ៖
• ូ ឱ្យសះស្បើយជំងឺ
មន្តសំរាប់សត្រ
• មន្តសំរាប់សត្រ
ូ ឱ្យមានអាយុវែង
• មន្តសំរាប់សត្រ
ូ ឱ្យស្រីស្រឡាញ់ ឱ្យស្តេចចូលចិត ្ត
• មន្តសំរាប់សត្រ
ូ រដោះគ្រោះ
ំ ឱ្យផុតឧបទ្រពចង្រៃ
• មន្តសំរាប់សត្រ
ូ បណ្តេ ញខ្មោ ចបិសាច
• មន្តសំរាប់សត្រ
ូ ឱ្យបានសុខចំរើន មានសិ រសួ
ី ស ្តី
• មន្តសំរាប់សត្រ
ូ ឱ្យឈឺ ចុកចាប់ ឆ្កួតវង្វេង -ល-។
 2. សម័យព្រាហ្មណ៍និយម(៥៥០ឆ្នា ំមុនគស-សតវត្សរទី
៍ ១០នៃគ.ស)

• ព្រាហ្មណ៍និយម គឺជាលទ្ធិដែលបានបន្តដំណើ រ បន្តជីវតនៃលទ្ធ

ិ ិវេទនិយម ហើយបានរក
ី
ធាត់ធំកុ ងសម័
្ន យដែលលទ្ធិពុទ្ធនិយមកើតឡើង
• ពួកព្រាហ្មណ៍ពុំបាននៅស្ងៀមទេ ផ្ទុយទៅវ ិញគេបានខំខ្នះខ្នែងប្រើគ្រប់មធ្យោបាយដើម្បី
ប្រយុទ្ធប្រឆាំងជាមួយលទ្ធិសាសនាផ្សេងទៀត
• ពួកព្រាហ្មណ៍បានធ្វើការកែប្រែទ្រស
ឹ រី្ត បស់គេឱ្យកាន់តែល្អឡើងស្របតាមកាលសម័យ
ិ តាមចំណង់ចំណូលចត
នង ិ ្តរបស់បណ្តា ជន ហើយរៀបចំចងក្រងទស្សនៈទ្រស
ឹ ី្ត
ទាំងនោះឱ្យមានក្បនខ្នា
ួ តត្រម
ឹ ត្រូវទៀតផង។
• លទ្ធសា
ិ សនាថ្មី ដែលពួកព្រាហ្មណ៍ចាប់អារម្មណ៍ជាងគេហើយប្រង
ឹ ប្រែងប្រកួតប្រឆាំងគឺ
លទ្ធព
ិ ុទ្ធនយ
ិ មនេះឯង
 ក្នុងលទ្ធថ
ិ ្មីនេះបានតម្រូវឲ្យវណ្ណៈ៣មានវន័
ិ យដូចខាងក្រោម៖
១. ពួកព្រាហ្មណ៍ ត្រូវខំរៀនសូត្រឱ្យបានចេះដឹងច្រើន ត្រូវមានចត
ិ ្តល ្អ
ចេះសន្តោ សអ្នកមានវណ្ណៈទាប មន
ិ ភូតភរ មន
ិ ក្រអត
ឺ ក្រទម ត្រូវមាន
កិរយាត្រ
ិ ឹមត្រូវ កុំឱ្យគេរះគន់
ិ បាន មិនត្រូវកាត់សប្តិ ទស្សន៍ទាយ ឬ
បកស្រាយប្រផ្នូល មន
ិ ត្រូវរកស៊ធ្វើ
ី ធ្មប់អាប ត្រូវកាន់ពាក្យសច្ចៈ ត្រូវ
ប្រព្រត
ឹ ្តអាស្រម៤ មន
ិ ត្រូវជេរប្រមាថ មន
ិ ត្រូវកាចឃោរឃៅ នយ
ិ មអំពើ
ហង
ិ ្សា មន
ិ ត្រូវគុំគួនព្យាបាទ សងសក
ឹ -ល-។
២. ស្តេច ត្រូវមានករណីយកច
ិ ្ចការពារអ្នកទន់ខ្សោយប្រឆាំងនង
ឹ អ្នកមានកំលាង
ំ

ជិះជាន់គេ ត្រូវផ្តន្ទា ទោសអ្នកប្រព្រត

ឹ ្តបទល្មើស មន
ិ ត្រូវបរបាញ់ សត្វ មន
ិ ត្រូវ
ប្រព្រឹត្តល្បែងពាលា ច្រៀងរា ំ ដើរលេងប៉ោ ឡែ ត្រូវចេះត្រួតត្រាចិត្តគំនិត

ទំនោរកាមតណ្ហា ចេះកែកំហុសរបស់ខួ ន
្ល ត្រូវប្រព្រត
ឹ ្តល ្អ ថ្លៃថ្នូរ គួរជាទគោ
ី រព
របស់បណ្តា ជនមន ័ យកទ្រព្យសម្បត្តរិ បស់រាស្ត្រ មន
ិ ត្រូវរ ំលោភប្រវញ្ច ិ ត្រូវប្រព្រត
ឹ ្ត
អំពើឃោរឃៅ មន
ិ ប្រហារសត្រូវអត់អាវុធ ឬសុំចុះចាញ់ ត្រូវក្លា ហានក្នុងសង្គ្រា ម
ត្រូវមានចត
ិ ្តអំណត់អត់ធន់ ត្រូវគ្រប់គ្រងរាស្ត្រដោយគន្លងធម៌ ត្រូវជួយការពារ
ស្រោចស្រង់អ្នកតូច អ្នកក្រ មនុស្សចាស់ ស្រី កូនក្មេង ជនរងទុក្ខទោសមន
ិ ត្រូវ
ិ ត្រូវធ្វើទារុណកម្ម ត្រូវស្តា ប់ដំបូន្មា នព្រាហ្មណ៍ចាស់ មាន
ទារពន្ធដារធ្ងន់ពេកមន
ការពសោ
ិ ធន៍ច្រើន ត្រូវធ្វើការបំរើជាតដោ
ិ យស្មោ ះ មន
ិ ត្រូវគត
ិ ប្រយោជន៍
ផ្ទា ល់ខួ ន-ល-។
្ល
៣. មនុស្សទូទៅ

- ត្រូវប្រព្រត
ឹ ្តលដែ
្អ រ មន
ិ ចំពោះតែមនុស្សដូចគ្នា ទេគត្រ
ឺ ូវ

ប្រព្រត
ឹ ្តលរ្អ ហូតដល់ចំពោះសត្វ នង
ិ រុក្ខជាតថែ
ិ មទៀត

- ពេលមានទោសត្រូវតែសូត្រមន្តគាថាច្រើន​ចប់​ទើបលុប

លាងបាន។

- ត្រូវចៀសវាងអំពើអបាយមុខដូចជាសេពសុរាជាដើមការ

រកស៊ច
ី ងការប្រាក់គត្រ
ឺ ូវហាមឃាត់ដែរ។

- ស្ត្រមា
ី នផ្ទៃពោះត្រូវទទួលសេចក្តមេ
ី ត្តា សន្តោ សដូច

ព្រាហ្មណ៍ ឬអ្នកបួស។
• ប្តប្រ
ី ពន្ធត្រូវស្រឡាញ់ គ្នា ស្មោ ះត្រង់នង
ឹ គ្នា ទៅវញទៅមក
ិ

ការផិតក្បត់ជាទោសកំហុសធ្ងន់បំផុត។

• បើមានទោសកំហុសត្រូវធ្វើពធ
ិ លា
ី ងបាប។ វធ
ិ ស
ី ក្តស
ិ ទ
ិ ិ្ធ
ជាងគេ គកា
ឺ របួសជាតាបស។ ក្រៅពនេ
ី ះ នៅមានវធ
ិ ី

លាងបាបផ្សេងទៀត ដូចជាសូត្រវេទ ធ្វើពធ

ិ ប
ី ូជា ប្រព្រត
ឹ ្ត
តង
ឹ រ៉ងតាមវ
ឹ ន័
ិ យរបស់អ្នកបួស។ ការទទួលស្គា ល់កំហុស

សុខចត
ិ ្តសារភាពភ្លា មៗ ដោយខ្លួនឯងក៏អាចចាត់ទុកជា

វធ
ិ លា
ី ងបាបបានដែរ។
 ៣. ហិ ណូ ្ឌ និយម (ស.វទី១០ ដល ់បច្ចុប្បន្ន)

• ហណ
ិ ូ ្ឌ នយ
ិ មជាលទ្ធស
ិ យោ
ំ គរវាងវេទនយ
ិ ម នង
ិ ព្រាហ្មណ៍នយ
ិ ម។ បានសេចក្តថា
ី
ហណ
ិ ូ ្ឌ នយ
ិ មពុំមែនជាលទ្ធថ
ិ រ្មី បស់ពួកហណ
ិ ូ ្ឌ ទេ។ផ្ទុយទៅវ ិញមានមូលដ្ឋា នផ្អែកលើ
ទស្សនៈទ្រស
ឹ នៃ
ី្ត វេទនយ
ិ មនង
ិ ព្រាហ្មណ៍នយ
ិ មសង
ឹ តែទាំងស្រុង។
 ៣.១.៤. បញ្ហា ពុទ្ធិ ភាវៈ សុខៈ ក្នងព្រាហ្ម
ុ ណ៍សាសនា​​

ក.១. វេទនិយម
• ប្រភពនៃពុទ្ធិ៖
- ស្រុត៖
ិ អាទទេ
ិ ពផ្តល់គម្ពវេ
ី ទទៅឲ្យមនុ
- ស្ម្រឹតិ៖ មនុបានផ្តល់វជ្ជា
ិ វេទទៅឲ្យឥសី។ ឥសីផ្តល់វជ្ជា
ិ នេះទៅ
ឲ្យព្រាហ្មណ៍ (ទន្ទេញចាំមាត់)
- អត្ថា ធប
ិ ្បាយ៖ ព្រាហ្មណ៍ផ្សាយវជ្ជា
ិ វេទបន្តដោអត្ថា ធប
ិ ្បាយ
ពន្យល់។
 • លក្ខណៈនៃពុទ្ធិ

- ពុទ្ធក
ិ ុ ងគម្ព
្ន រី វេទជាចំណេះវជ្ជា
ិ ខ្ពស់បំផុត
- ពុទ្ធក
ិ ុ ងគម្ព
្ន រី វេទជាពុទ្ធប ិ ទ្ធអាចបាប់សច្ចៈខ្ពង់ខ្ពស់
ិ រសុ
- ពុទ្ធក
ិ ុ ងគម្ព
្ន រី វេទជាពុទ្ធត្រ
ិ ម ឹ ត្រូវគ្រប់កាលៈទេសៈ
 ក.២. ព្រាហ្មណ៍នយ
ិ ម

• ប្រភពនៃពុទ្ធិ

- ស្រុតិ៖ អាទិទេពផ្តល់គម្ពីវេទទៅឲ្យមនុ និង ឥសី។

- ស្ម្រត
ឹ ៖
ិ ឥសផ
ី ្តល់វជ្ជា
ិ នេះទៅឲ្យព្រាហ្មណ៍ (ទន្ទេញចាំមាត់)
- អន្វិក្សគ
ិ ី ៖ ជាពុទ្ធិបានមកពីការពិចារណាស្រាវជ្រាវរកឃើញ
ដោយពួកព្រាហ្មណ៍
 • សភាពនៃពុទ្ធិ

- សភាពទ១
ី នៃពុទ្ធិ គជា
ឺ ត្រែយវិ ទ្យា
ិ គជាឺ វជ្ជា
ិ អធប
ិ ្បាយពន្យល់កុ ងគម្ព
្ន រី វេទ
- សភាពទ២
ី នៃពុទ្ធិ គជា
ឺ ពហូសូតវ ិជ្ជា គជា
ឺ វ ិជ្ជា ច្រើនបែបយ៉ា ងដែលគេរៀបចំ
ឡើងជាអត្ថា ធប
ិ ្បាយ ជាពាក្យរាយសម្រាប់បង្រៀន។
- សភាពទ៣
ី នៃពុទ្ធគ
ិ ឺ កម្រងទស្សនៈ៦យ៉ា ង៖
១. ទស្សនៈមម
ិ ំសា៖ ការពចា
ិ រណារកខុសត្រូវលើធម៌វ ិន័យ លើការអនុវត្ត
មន្តអាគមគាថា លើព្រហ្ម័ន លើវធ
ិ ប
ី ួងសួងបូជាយញ្ញ។
២. ទស្សវេទន្តៈ៖ ជាទស្សនៈកំពូលវេទ។ ព្រហ្ម័នជាអ្នកបង្កើតលោក។
៣.
 4. តើអាទិទេពសំខាន់ៗក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនាអ្វខ
ី ះ
្ល ?

1. ព្រះព្រហ្ម
- ជាអ្នកបង្កើតលោក

-​មានមុខ៤
- មានដៃបួនកាន់គម្ពរី វេទ ឬ កាន់ផ្កា ឈូក

- កាយសម្បុរក្រហម
- កេតនភណ្ឌថូផ្កា ថាសស្លា បព្រា

- យានជំនះិ សត្វហង្ស
- មហេសនា
ី មសរស្វតី
-មានបុត្របអ
ី ង្គគឺ ទក្សៈ ភគ៌ុ នង
ិ ​នាងសន្ធយា
ិ
 ិ ុ (ព្រះនារាយណ៍ ភគវន្ត ហរ ិ អនន្ត)
២. ព្រះវស្ណ

- មានតួនាទីជាអ្នកថែរក្សាលោក ឲ្យបានគង ់វង្ស និងសុខសាន្ត

- មានក្បាល១
- មានដៃ២ដៃ៤ដៃ៨
-​សម្លៀកបំពាក់ពណ៌លឿង
- យានជំនិះ សត្វគ្រុឌ
- មហេសី ពីរ គឺនាងលក្ម្សីទេពធីតា តំណាងទ្រព្យសម្បត្តិ និង
នាងស្រ៊ីទេពធីតាតំណាងសោភ័ណភាព
-មានបុត្រ១អង្គគឺ កាមៈ
ំ ង ផ្កា ឈូក ខ្យងស័ង ្ខ ធ្ន ដាវ
- កេតនភណ្ឌកងចក្រ ដប ូ
អវតារព្រះវស្ណ
ិ ុ៖
១. មត្សយៈ(matsya) មច្ឆា

២. កូម៌ ( kurma ) អណ្តើ ក

៣. វរាហៈ ( varàha) ជ្រូកព្រៃជួយមនុស្សពីការបៀតបៀនរបស់

យក្សហរណយក្ស
ិ
៤. នរសង
ិ ្ហ ( Narasinha) មនុស្សមានក្បាលជាសង
ិ ្ហ
៥. វាមនៈ ( Vamana) មនុស្សតឿ

៦. បរសុរាមៈ ( Paracuràma ) មនុស្សកាន់ពូថៅសម្លា ប់ស្តេច

កំណាចកាត៌វត្យ
ិ
៧. រាមៈ (Ramà) ព្រះរាមជួយបង្ក្រា បយក្ស

៨. ក្រស
ិ ្ណៈ (Krisna) ជាមនុស្សខ្មៅ ជួយគង្វា លគោពភ្លឿ
ី ងរន្ទះ
៩. ព្រះពុទ្ធ (Buddha) ជាព្រះពុទ្ធជួយដាស់តឿនមនុស្ស

១០. កល្កន
ិ (Kalkin) មនុស្សមានក្បាលជាសេះ
ព្រះសិ វៈ​៖

- ជាអ្នកបង្កើតលោកផង និងបំផ្លា ញលោកផង

- មានមុខ១អាចបែងភាគបានមុខ៥

- កពណ៌ខៀវ

- ភ្នែកបី

- ស្លៀកស្បែកខ្លា ឬ ដរំ ី

- ដៃ២ឬដៃ១០

- ពាក់កម្រងឆ្អឹងលលាដ ៏ក្បាលជាគ្រឿងសម្គា ល ់រាប់កប្បរាប់យគ

ុ

- ពាក់នាគជាសង្វា រជាគ្រឿងសម្គា ល ់រាប់ឆ្នា ំ

- ពាក់មួកមានព្រះចន្ទមួយចំណិតរាងកណ្តៀវសម្គា ល ់រាប់ខែ

- កេតនភណ្ឌត្រីសល ំ ង)
ូ ៍ ខ្សែផ្គា ំ ឬ គទា(ដប

- យានជំនិះគឺ គោនន្ទិន
 ៥. តាមលទ្ធិព្រហ្មញ្ញសាសនា តើគេចែកមនុស្សជាវណ្ណៈអ្វីខ្លះ?

1. វណ្ណៈ ព្រាហ្មណ៍
2. វណ្ណៈ ក្សត្រ
3. វណ្ណៈ វេស្យៈ

4. វណ្ណៈ សូទ្រ
* ចណ្ឌា ល
 ក្រោយពីបានសិក្សាមេរៀននេះចប់ និស្សិតនឹង ៖

១. ចេះនិយមន័យនៃព្រះពុទ្ធសាសនា

២. យល់ដង
ឹ អំពប្រ
ី វត្តនៃ
ិ ព្រះពុទ្ធសាសនា

៣. ស្គា ល់ភាពខុសគ្នា រវាងនកា

ិ យមហាយាន នង
ិ នកា
ិ យហន
ី យាន

៤. ចេះដឹងអំពព
ី ុទ្ធប្រវត្តស
ិ ង្ខេប

៥. ចេះដឹងអំពីទ្រឹសីស
្ត ំខាន់ៗរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា

៦. ចេះដង
ឹ អំពព
ី ុទ្ធវិ ធ
ិ ក
ី ុ ងពុ
្ន ទ្ធនយ
ិ ម

៧. យល់ដឹងអំពល
ី ក្ខណៈនៃពុទ្ធនៅ
ិ ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា

៨. ចេះដឹងអំពកា
ី រកកើតនៃភាវៈ(សភាព នង
ិ លក្ខណៈនៃភាវៈ)

៩. ចេះដឹងអំពីបដិចុ ្ចសមុប្បាទ (ដំណើ រនៃការកើត ចាស់ ឈ ឺ ស្លា ប់ របស់មនុស្ស)

 Quist

1. តើកំលាង
ំ អរយធម៌
ិ សឋ ត
ិ នៅលើអ្វខ
ី ្លះ? ព្រោះអ្វី ?
2. ដូចម្តេចដែលហៅថាសាសនា? តើសាសនាធំៗ
នៅក្នុងលោកមានអ្វខ
ី ្លះ?
 ព្រះពុទសា
្ធ សនា

1. ដូចម្តេចដែលហៅថាព្រះពុទ្ធសាសនា ?
2. តើព្រះពុទ្ធសាសនាមានប្រវត្តដ
ិ ូចម្តេចខ្លះ ?
3. តើនកា
ី យមហាយាននង
ិ នកា
ី យហន
ី យានខុសគ្នា ដូចម្តេចខ្លះ ?
4. តើព្រះពុទ្ធបរមគ្រូនៃយើងមានប្រវត្តដ
ិ ូចម្តេចខ្លះ?
5. តើព្រះត្រៃបដ
ិ កមានខ្លម
ឹ សារដូចម្តេចខ្លះ ?
6. តើទ្រស
ឹ ស
ី្ត ំខាន់ៗរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាមានអ្វខ
ី ្លះ?
7. តើពុទ្ធវិ ិធក
ី ុ ងពុ
្ន ទ្ធនយ
ិ មមានអ្វខ
ី ្លះ ?
8. តើពុទ្ធធម៌មានលក្ខណៈដូចម្តេចខ្លះ ?

9. ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា តើភាវៈ កកើតឡើងយ៉ា ងដូចម្តេច?

10. ដូចម្តេចដែលហៅថាបដិច្ចសមុប្បាទ ?
 1. ដូចម្តេចដែលហៅថាព្រះពុទ្ធសាសនា ?

* ព្រះពុទ្ធសាសនា ជាសាសនារបស់ព្រះពុទ្ធឬពាក្យទូន្មា នប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះពុទ្ធ

 ២. តើព្រះពុទ្ធសាសនាមានប្រវត្តិដូចម្តេចខ្លះ ?

- ប្រទេសឥណ្ឌា
- នៅសតវត្សរទ៍ ៦
ី មុនគ្រស
ិ ្តរាជ
- ដោយសារមានអំពើឃោរឃៅរបស់ព្រះព្រហ្មញ្ញសាសនា
- នៅសតវត្សរទ៍ ២
ី មុនគ្រស
ិ ្តរាជ ព្រះពុទ្ធសាសនាចែកជាពរី នកា
ី យគម
ឺ ហាយាន នង
ិ
ហន
ី យាន
- ព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយានចូលមកប្រទេសខ្មែរនៅសតវត្សរទ៍ ១
ី
- ព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយានបានបាត់បង់ទៅវ ិញនៅប្រហែលសតវត្សរទ៍ ១
ី ៥ នៃ គ.
ស.
 ៣. តើនកា
ី យមហាយាម នង
ិ នកា
ី យហន
ី យាមខុសគ្នា ដូចម្តេចខ្លះ ?

ក. និកាយហន
ី យាន៖

១. ហន
ី យានសំដែងថាមនុស្សត្រូវប្រាថ្នា យកអរហន្ត និង និព្វា ជាគោលដៅធំបំផុត។

២. ហន
ី យានពន្យល់ថាធ្វើទានសីលភាវនា ទើបបានសំរេចនិព្វា ន។

៣. ហន
ី យានសំដែងថាខ្លួនទីពឹងខ្លួន ខ្លួនជួយខ្លួនឯងអ្នកណាធ្វើកុសលល្អអ្នកនោះ

បានបុណ្យបានរួចទុក្ខ។

ី យានពុំជឿថាមានជនណាក្រៅពីព្រះពុទ្ធអាចជួយស្រោចស្រង់សត្វលោក
៤. ហន

បានទេ។ ព្រះពុទ្ធ និងអរហន្តសុទ្ធតែបានចូលនិព្វា នទាំងអស់។

៥. តាមពួកហន
ី យានព្រះពុទ្ធអាចសំរេចឈានហោះហើរបានដែរតែពុំមែនបែងភាគ

ទៅឋត
ិ គ្រប់ទីកន្លែងដូចអាទិទេពបែបមហាយានទេ។

៦. និកាយហន
ី យានមានគម្ពីរឈ្មោ ះថា ព្រះត្រៃបិដក។
ខ. និកាយមហាយាន ៖
1. មហាយានសំដែងថា មនុស្សត្រូវប្រាថ្នា យកទពោ
ី ធស
ិ ត្វ ដែលមានពោធិ
ញ្ញា ណជាគោលដៅ។
2. មហាយានចែងថាគ្រាន់តែជឿ នង
ិ មានចត
ិ ្តជ្រះថ្លា ចំពោះព្រះពុទ្ធក៏អាច
សំរេចបរមសុខបានដែរ(ដូចគ្នា នង
ឹ វ ិធស
ី រេ
ំ ចសុខដែលមានឈ្មោ ះថាភក្តិ
ក្នុងហណ
ិ ូ ្ឌ និយមដែរ)។
3. មហាយានពន្យល់ថាកុសលល្អរបស់មនុស្សម្នា ក់ៗអាចជួយស្រោច
ស្រង់អ្នកដទៃឱ្យរួចទុក្ខទោសបានដែរ
4. មហាយានជឿថាមានពោធសិ ត្វធំៗ ឬមហាសត្វជាច្រើនអង្គមនិ ទាន់
ចូលនព្វា
ិ ន ហើយឋត
ិ នៅក្នុងលោកនេះចាំជួយសង្គ្រោ ះសត្វលោក។
5. តាមពួកមហាយានព្រះពុទ្ធជាអច្ឆរយបែងភាគទៅពាសពេញគ្រប់
ិ ទី
កន្លែងអាស្រ័យដោយឈាន
6. មហាយានមានគម្ពរី ផ្ទា ល់ខួ នដូ
្ល ចគម្ពរី សុវណ៌ប្រភាស ឬ លង្កា វតារ។ អ្នកដែល
បានផ្តើមបង្កើតមហាយាមគឺ នាគាជុន ៌ ។
 5. តើទ្រឹសីស
្ត ំខាន់ៗរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាមានអ្វីខ្លះ?

• អរយសច្ច
ិ ិ ដ៏ខ្ពងខ្ពស់គួរគោរព គួរជឿ គួរដងឹ គួរចេះ។
ៈ មានន័យថាសច្ចៈឬការពត
គម្ពរី ពុទ្ធនយ
ិ មបានពន្យល់ថាអរយសច្ច
ិ ៈមាន ៤យ៉ា ង គឺ

1. ទុក្ខអរយសច្ច
ិ ៈ
2. សមុទយអរយសច្ច
ិ ៈ

3. នរោ
ិ ធអរយសច្ច
ិ ៈ
4. មគ្គអរយសច្ច
ិ ៈ
ទុក្ខអរយសច្ច
ិ ៈ
1. ជាតទ ិ ុក្ខ
2. ជរាទុក្ខ
3. ព្យាធទ ិ ុក្ខ
4. មរណទុក្ខ
* ទុក្ខចែកចេញជា៣ប្រភេទ ៖

១. កាមតណ្ហា គឺជាការជាប់ជំពាក់នឹងកាមគុណ៥(រូប សម្លេង ក្លិន រស

សម្ផស្ស)ចង់បានសម្បត្តម
ិ នុស្សចង់បានសម្បត្តទេ
ិ វតា។

ឺ ការលោភចង់បានទៅកើតក្នុងឋានព្រហ្មដោយយល់
២. ភវតណ្ហា គជា

ខុសថាចាស់ជរាមរណៈនៅឋាននោះពុមា
ំ នឡើយបានដល់ពួកយោ

​គាវចរដែលខំធ្វើឈានសមាបត្តិ ប្រាថ្នា ឱ្យបានទៅកើតក្នុងឋានព្រហ្ម

នេះ។

៣. វភវតណ្ហា
ិ គលោ
ឺ ភចង់បានទៅកើតក្នុងឋានព្រហ្មដោយយល់ថាពុំវល
ិ

ត្រឡប់មកកើតក្នុងឋានមនុស្សវ ិញទេ ហើយភាន់ច្រឡំថានង

ឹ បាន

និព្វា ន រ ំលត់ខន្ធនៅក្នុងព្រហ្មលោកនេះ។
2. សមុទយអរយសច្ច
ិ ៈ ៖ អំពើហេតុដែលនាំឱ្យកើតទុក្ខបាន

សេចក្តថា
ី ទុក្ខកើតឡើងមកពមា
ី នហេតុ មានឫសគល់ជា
ប្រាកដ។ តាមលទ្ធព
ិ ុទ្ធនយ
ិ ម ឫសគល់ធំនៃទុក្ខមាន២ យ៉ា ង
គ ឺ ៖ អវជ្ផា
ិ នងិ តណ្ហា ។
• អវជ្ផា
ិ នងិ តណ្ហា គសេ
ឺ ចក្តល ្ង ់ខ្លៅ នង
ី ង ិ ្តជាប់ជំពាក់លោភចង់បាន
ិ ចត
ត្រេកត្រអាលស្រេកឃ្លា នចង់រស់នៅចង់សប្បាយក្នុងវដ្តសំសារ។
មានអវជ្ផា
ិ មិនយល់ប្រយោជន៍លោកុត្តរឬប្រយោជន៍និព្វា ន នាំឱ្យ
មានតណ្ហា ដែលជាប្រភពនៃទុក
 ៣- និរោធអរ ិយសច្ចៈ

• និរោធមានន័យថារលត់។ ព្រះពុទ្ធបានចែងថាបំបាត់ទុកត្រ
្ខ ូវបំបាត់អវជ្ផា
ិ

លះបង់តណ្ហា រ ំលត់រ ំលាយតណ្ហា កុំឱ្យសេសសល់។ អវជ្ផា

ិ នងិ តណ្ហា ជាឬសគល់នៃ
ទុក្ខ។ កាលណាបើអស់អវជ្ផា
ិ វជ្ផា
ិ ដែលជាពន្លយ
ឺ ល់ច្បាស់នូវប្រយោជន៍នព្វា
ិ នក៏
កើតមានឡើង តណ្ហា ការជាប់ជំពាក់នង
ឹ ប្រយោជន៍លោកយ
ិ ប្រយោជន៍កុ ងឋានសួ
្ន គ៌

ក៏ត្រូវរលាយរលត់ថែមទៀតទុក្ខទាង
ំ ពួងមានជាតទ
ិ ុក្ខ ជរាទុក្ខ ព្យាធទ
ិ ុក្ខ មរណទុក្ខ
ជាដើមនង
ឹ វនាសជាប្រាកដ
ិ ប្រៀបដូចអ្នកធ្វើចំការដែលគាស់រ ំលើងឬសឈើ ឬសស្មៅ

សំអាតដដា
ី ដំ ំណាំ បើកាត់តែមែកឈើ ជំរះតែស្មៅ លើៗរុក្ខជាតទា
ិ ងំ នេះនង
ឹ ដុះ
ឡើងវញផលដ
ិ ំណាន
ំ ឹងស្វិត ឬ ក្រិនមិនខាន។ ដូច្នេះទស្សនៈសមុទយអរយ
ិ

សច្ចៈបញ្ផា ក់ថាទុកគេ
្ខ ពត
ិ ជាអាចរ ំលត់រ ំលាយបានជាប្រាកដ។
 ៤. មគ្គអរ ិយសច្ចៈ

• មគ្គអរយសច្ច
ិ ៈ៖ គផ
ឺ ូ វសរា
្ល ំប់រ ំលត់ទុក្ខ។ មគ្គអរយសច្ច
ិ មានន័យថា ផ្លូវ សំរាប់
ប្រតប
ិ ត្តិ ដើម្បប
ី ំបាត់ទុក្ខ មានពត
ិ ប្រាកដមែន។
1. សម្មា ទដ
ិ ្ឋិ ៖ការយល់ឃើញត្រូវ ដឹងច្បាស់នូវទុក្ខសច្ចៈ សមុទយសច្ចៈ
នរោ
ិ ធសច្ចៈ មគ្គសច្ចៈពេញចត
ិ ្តនង
ឹ យកនព្វា
ិ នជាគោលដៅ ហើយយល់ព្រម
ប្រតប
ិ ត្តតា
ិ មផ្លូវត្រូវ ៨ យ៉ា ងនេះ ដើម្បក
ី ំចាត់ឱ្យអស់នូវអវ ិជ្ផា នង
ិ តណ្ហា ។
2. សម្មា សង្កប្ប៖ ការត្រះិ រះត្រូ
ិ វបានដល់ការត្រះិ រះគ
ិ ត
ិ បំពេញសល
ី ទានចំរើន
មេត្តា ភាវនា រះគ
ិ តិ កំចាត់ការចងពៀរព្យាបាទ កំចាត់គំនត
ិ ឈ្នា នស
ី បៀតបៀន
អ្នកដទៃ កំចាត់លោភៈ ទោសៈ មោហៈ នង
ិ ចត
ិ ្តគំនត
ិ អាក្រក់ផ្សេងទៀតគ្រប់យ៉ា ង
ទាំងអស់ ហើយរះគ
ិ តិ សន្សំកសាងតែអំពើល្អកុសលល្អជានច
ិ ្ច។
 ៣. សម្មា វាចា ៖ពាក្យសំដត្រ
ី ូវ ហៅថាវចសុចរតមាន៤
ិ យ៉ា ង ៖
៣.១. ចៀសវាងពាក្យកុហក បោក បញ្ផោ តធ្វើឱ្យគេខូចចត
ិ ្ត ខូចប្រយោជន៍
(មុសាវាទ)
៣.២. ចៀសវាងពាក្យស៊កសៀត ញុះញង់បំបែកបំបាក់ ធ្វើឱ្យអ្នកដទៃខូច
ប្រយោជន៍ខ្មា សអៀនឈចា
ឺ ប់ក្តៅ ក្រហាយ (បស
ិ ុនាវាទ)
៣.៣. ចៀសវាងពាក្យអាក្រក់ គំរោះគំរើយ ជេរប្រទេច ត្មះតះិ ដៀល (ផរុសវាទ)។
៣.៤. ចៀសវាងពាក្យក្រមាច់ កំប្លែងសើចលេងឥតប្រយោជន៍ (សម្ផប្បលាវាទ)។
៤. សម្មា កម្មន្ត ៖ ការងារត្រូវ ប្រព្រត
ឹ ្តត្រ
ិ ូវ មានការប្រព្រត
ឹ ្តល
ិ ្អ ផ្លូវកាយ៣យ៉ា ងជា
ដើមហៅថាកាយសុចរត ៖ ិ
៤.១. មន
ិ សំលាប់សត្វមានជវី ត(បាណាតបាត)
ិ
៤.២. មនិ លួចទ្រព្យសម្បត្តអ
ិ ្នកដទៃ(អទន្នា
ិ ទាន)
៤.៣. មន ិ សេពកាម ខុសច្បាប់ គម ឺ ន
ិ លួចប្រពន្ធគេ (កាមេសុមច្ឆា
ិ ចារ)
៥. សម្មា អាជីវ ៖ ការចពា
ិ ម្ផជ
ឹ ីវតត្រូ
ិ វ បានការចញ
ិ ្ច មជ
ឹ ីវតដោយគន្ល
ិ ងធម៌ ដូច

ជាមន
ិ រកស៊ី លួចប្លន់ទ្រព្យសម្បត្តឯ
ិ កជនឬទ្រព្យសម្បត្តរិ ដ្ឋ មន
ិ ប្រកបមុខ

របរពុករលួយ ផ្ទុយនង
ឹ ច្បាប់រដ្ឋ មានរត់ពន្ធ ចញ ី ស្យា ធ្វើជំនួញ
ិ ្ច ឹមស្រពេ

ទុច្ចរត
ិ លក់មនុស្ស លក់គ្រឿងអាវុធ លក់ថ្នា ព
ំ ុល។ ល។

៦. សម្មា វាយាម ៖ ការព្យាយាមត្រូវ ដូចជាព្យាយាមប្រព្រត

ឹ ្តអំពើល្អជា

ប្រយោជន៍សាធារណៈ ព្យាយាមលះបង់ចត
ិ លោ
្ត ភគត
ិ តែប្រយោជន៍

ផ្ទា ល់ខួ ន ិ ្តជាប់ជំពាក់នង

្ល ចត ិ កាមតណ្ហា ព្យាយាមទប់ទល់ប្រឆាំងនង
ឹ

អំពើអកុសលគ្រប់យ៉ា ង ព្យាយាមកសាងសន្សំកុសលធម៌ដែលមន
ិ ទាន់

មាន ព្យាយាមថែរក្សាបុណ្យកុសលដែលមានហើយកុំឱ្យបាត់ទៅវញ
ិ
 ៧. សម្មា សតិ ៖ ការភ្ញា ក់រលក
ឹ នក
ឹ ឃើញត្រូវ បានដល់សតន
ិ ក
ឹ រលក
ឹ យករូបក្ខន្ធ
វេទនាខន្ធ វញ្ញា
ិ ណក្ខន្ធ សញ្ញា ខន្ធ សង្ខា រក្ខន្ធជាអារម្មណ៍ហើយពចា
ិ រណា រូប វេទនា
វញ្ញា
ិ ណ សញ្ញា សង្ខា រ ឱ្យឃើញថាជា អនិច្ចំ ទុក្ខំ អនត្តា ជាប់ជានិច្ច។
៨. សម្មា សមាធិ ៖ ការធ្វើសមាធត្រ
ិ ូវ គញ៉ា
ឺ ង ំ ចត
ិ ្តឱ្យស្ងប់ស្ងា ត់ប្រាសចាកកលេ
ិ ស
កាម នង
ិ វត្ថុកាម ហើយធ្វើចត
ិ ្តឱ្យឋត
ិ នៅក្នុងឈាន៤ ៖
1. បឋមជ្ឈាន មានអង្គ៨ (វតក្ក
ិ ១ វចារ១
ិ បីតិ១ សុខ១ ឯកគ្គតា គឺការធ្វើចិត្តឱ្យស្លុង
ក្នុងអារម្មណ៍តែ១)។
2. ទុតិយជ្ឈាន មានអង្គ៣ (បីតិ សុខ ឯកគ្គតា)
3. តតយ
ិ ជ្ឈាន មានអង្គ២ (សុខ ឯកគ្គតា)
4. ចតុត្ថជ្ឈានមានអង្គ២(ឯកគ្គតា ឧបេក្ខា )
សមាធិនេះមានដំណើ រអប់រ ំចិត្ត ឬប្រមូលអារម្មណ៍ឱ្យនឹងន ឱ្យមូលបន្តិចម្តងៗ
រហូតដល់លែងរវើរវាយ វលវល់
ិ ហើយតាំងនៅស៊ប់ជានច
ិ ្ចកុ ងអារម្ម
្ន ណ៍តែមួយ។
 5. តើព្រះត្រៃបិដកមានខ្លឹមសារដូចម្តេចខ្លះ ?

* ព្រះត្រៃបដ
ិ កគជា ឺ ឃ្លា ង ឺ វចនៈនៃអង្គព្រះពុទ្ធសម្មា សម្ពុទ្ធដែលទ្រង់
ំ ផ្ទុកពុទ្ធវចនៈ គជា
ទេសនាអប់រ ំទូន្មា នក្នុងរវាង៤៥វស្សា ចាប់តាង ី ង់បានត្រាស់ដឹងព្រះសម្មា
ំ ពទ្រ
ិ ណរហូតដល់ទ្រង់ចូលបរន
សម្ពោ ធញ្ញា ិ ព្វា
ិ ន។ គម្ពរី ត្រៃបដ
ិ កមានបផ្នែ
ី ក៖
១. វន័
ិ យ បដ
ិ ក(១៣ក្បាល)៖ ហៅខ្លថា
ី ព្រះវន័
ិ យគជា
ឺ កម្រងធម៌វន័
ិ យ ឬ ច្បាប់ទូន្មា ន
របស់ព្រះពុទ្ធដល់ពួកពុទ្ធបរស័
ិ ទ ជាសេចក្តប
ី ង្គា ប់ឲ្យធ្វើអ្វដែ
ី លគួរធ្វើ នង
ិ ជាការ
ហាមឃាត់មន
ិ ឲ្យធ្វើអ្វដែ
ី លមន
ិ ត្រូវធ្វើ ហើយដែលគេ ហៅសង្ខេបថា បទបញ្ញត្តិ នង
ិ ​
សេចក្តអ
ី នុញ្ញា តរបស់មេគ្រូ។ វន័
ិ យបដ
ិ កចែកចេញជាគម្ពរី តូចៗ៖
១.១. អាទក
ិ ម្ម(ទោសធ្ងន់)
១.២. បាចត
ិ ្តយ
ិ (ទោសស្រាល)
៣. មហាវគ្គ (វគ្គធំ)
៤. ចុលវ្ល គ្គ (វគ្គតូច)

៥. បរវារ
ិ (សេចក្តរា
ី យរង)
គម្ពរី ទ១
ី នង
ិ ២ ៖ ឈ្មោ ះ វភង្គ
ិ អធប
ិ ្បាយពទោ
ី សធ្ងន់ ទោសស្រាលរបស់
ព្រះសង្ឃ។
គម្ពរី ទ៣
ី នង
ិ ៤៖ ឈ្មោ ះ ខន្ធកៈ នយា
ិ យពវី ិន័យទាក់ទងនង
ឹ ជវី ភាពសង្ឃ
(ករិ យាសម្លៀកបំ
ិ ពាក់ អនាម័យ បញ្ញត្តពេ
ិ លបួស ពេលបុណ្យ ពេលចូលវស្សា ...)
២. សុត្តន្តបិដកឬ ព្រះសូត្រ(៦៤ក្បាល)៖ គឺជាពាក្យពន្យល់របស់ព្រះពុទ្ធចំពោះ
ពុទ្ធបរស័
ិ ទ ឲ្យដឹងខុសត្រូវ គុណនិងទោស ស្គា ល់ល ្អ ស្គា ល់អាក្រក់ បុណ្យ និង
បាបជាដើម។ គម្ពីរនេះពុំមែនជាសេចក្តីបង្គា ប់ឲ្យធ្វើ ឬ ពាក្យហាមឃាត់មិនឲ្យធ្វើនោះ
ទេ គឺគ្រាន់តែបង្ហា ញល្អ ផ្លូវអាក្រក់ អមដោយរឿងនិទានជាឧទាហរណ៍។
សុត្តន្តបដ
ិ កមានគម្ពរី ធំៗចំនួន៥គឺ
1. ទឃ
ី នកា
ិ យ (ធម៌មានសេចក្តវែ
ី ងពស្តា
ិ រ)
2. មជ្ឈម
ិ នកា
ិ យ (ធម៌មានសេចក្តម
ី ធ្យម)
3. សំយុត្តនកា
ិ យ (ធម៌មានសេចក្តប្រ
ី ហែលគ្នា )
4. អង្គុត្តរនកា
ិ យ (ធម៌មានសេចក្តជា
ី ក្រុម ជាពួក)
5. ខុទ្ទកនកា
ិ យ (ធម៌មានសេចក្តខ
ី ៗ
្លី )

នៅក្នុងគម្ពរី សុត្តន្តបដ
ិ កនេះមានរឿងរ៉ា វជាច្រើនរបស់ព្រះពោធស
ិ ត្វ
ដែល​មានឈ្មោ ះថាជាតក អធប
ិ ្បាយពកា
ី រកសាងបារមី ពក
ី ម្មផល ពជា
ី តក
ិ ំណើ ត
រាប់មិនអស់របស់ព្រះពោធិសត្វ។
៣. អភធ
ិ ម្មបដ
ិ ក ឬព្រះអភធ
ិ ម្ម៖ គជា
ឺ គម្ពរី សម្តែងធម៌ទេសនារបស់ព្រះពុទ្ធដែលជា
ធម៌លក្រៃ
្អ លែង មានខ្លម
ឹ សារជ្រាលជ្រៅ ពបា
ិ កយល់ ពបា
ិ កចាប់សេចក្តប
ី ំផុត ហៅថា
បរមត្ថវ ិជ្ជា គវឺ ិជ្ជា នយា
ិ យពច
ី ត
ិ ្តចេតសក
ិ (ភាវៈកើតស្លា ប់ជាមួយចត
ិ ្ត)។ អភធ
ិ ម្មបដ
ិ ក
មាន៧គឺ

1. ធម្មសង្កណី៖ ប្រភេទវភាគនៃធម៌
ិ
2. វភង្គ
ិ ៖ ការចែកធម៌
3. កថាវត្ថុ៖ ធម៌មានសេចក្តីផុ យគ្នា
្ទ

4. បុគ្គលបញ្ញត្តិ៖ ការពណ៌នាពីបុគ្គល
5. ធាតុកថា៖ ធម៌ជាគូៗគ្នា

6. យមកៈ ៖ ធម៌ជាគូៗគ្នា
7. បដ្ឋា ន៖ ធម៌ជាបច្ច័យទាក់ទងគ្នា
 6. តើពុទវិ្ធ ិធក
ី ុ ងពុ
្ន ទ្ធនយ
ិ មមានអ្វខ
ី ្លះ ?

1. ការសាងសន្សំបន្តច
ិ ម្តងៗ(បដិលាកវ ិធ)
ី
2. ការសក
ិ ្សាស្រាវជ្រាវ (វធ
ិ ស្រា
ី វជ្រាវ)

3. ការពចា
ិ រណា (វ ិចារណវ ិធ)
ី
4. ការពភា
ិ ក្សា(ពភា
ិ ក្សាវ ិធឬ
ី បដិសំយោគវ ិធ)
ី
5. ការពសោ
ិ ធន៍ (ពសោ
ិ ធន៍វធ
ិ )
ី
6. ការអនុវត្តន៍(អនុវត្តវធ
ិ )
ី
 8. តើពុទ្ធធម៌មានលក្ខណៈដូចម្តេចខ្លះ ?

1. លក្ខណៈប្រាកដនយ
ិ ម
2. លក្ខណៈវចារណន
ិ យ
ិ ម
3. លក្ខណៈមនុស្សនយ
ិ ម
4. លក្ខណៈសកល
 ៩. តាមលទ្ធព្រ
ិ ះពុទ្ធសាសនា តើភាវៈ កកើតឡើងយ៉ា ងដូចម្តេច?

១. រូបក្ខន្ធ កើតឡើងដោយការផ្សំធាតុ ហៅថា កួត មានចំនួន៥ ប្រភេទគឺ ដី ទឹក ភ្លើង ខ្យល់

អាកាស និង ជាទីប្រជុំនៃគ្រឿងវ ិញ្ញា ណ ឬ ឥន្ទ្រិយ ដូចជាភ្នែក ច្រមុះ ត្រចៀក អណ្តា ត និង
ខ្លួនប្រាណ។
២. វេទនាខន្ធ វ ិញ្ញា ណកើតឡើង ដោយការប៉ះទង្គច
ិ រវាងឥន្ទ្រយ
ិ នង
ិ វត្ថុខាងក្រៅ បង្កើតឱ្យមាន
អារម្មណ៍ល្អ អាក្រក់ ជាសុខ ជាទុក្ខ ឬជាអព្យាក្រត
ឹ ្យ។
៣. សញ្ញា ខន្ធ គ្រឿងវ ិញ្ញា ណប្រាប់សញ្ញា កត់ចំណាទា
ំ ក់ទងទៅនង
ឹ ការគត
ិ យល់ ចាំ រ ំឭក
ឡើងវ ិញ ពចា
ិ រណា ។ ល។
៤. សង្ខា រខន្ធ គ្រឿងផ្តុំផ្សំ ទាក់ទងទៅនង
ឹ ចត
ិ ្ត ទៅនង
ឹ ញាណ ឬ អញាណ ឬ ទៅនង
ឹ មនសកា
ិ រ។
៥. វ ិញ្ញា ណខន្ធ គ្រឿងផ្តុំផ្សំ ឬ ខន្ធដែលជាវ ិញ្ញា ណទាក់ទងទៅនង
ឹ ពុទ្ធនៃ
ិ ឥន្ទ្រយ
ិ ទាំង៦ មាន
ករិ យាចេះដ
ិ ឹងសំរាប់សំគាល់។
 ១០. ដូចម្តេចដែលហៅថាបដិច្ចសមុប្បាទ ?

• បដិច្ចសមុប្បាទ ជាធម្មភាពទ្រទ្រង់ធម្មជាតទ
ិ ូទៅទាំងអស់ មានន័យថាអ្វៗ
ី
កើតឡើងក្នុងលោក តែងមានហេតុបច្ច័យទាក់ទងគ្នា ឬ ពង
ឹ ផ្អែកគ្នា ជាដរាប ដូច
មានធម៌សង្ខេបខ្លប
ី ញ្ផា ក់ន័យនេះនៅក្នុងគម្ពរី មជ្ឈម
ិ នកា
ិ យថា ៖
- កាលណានេះមាន នោះក៏មានដែរ

- បើនេះកើតឡើង នោះក៏កើតឡើងដែរ
- កាលណាអត់មាននេះ នោះក៏អត់មានដែរ

- បើនេះរលាយរលត់ នោះក៏រលាយរលត់ដែរ
 គម្ពរី វ ិន័យបដ
ិ ក ផ្នែកមហាវគ្គ បានរេបៀរាប់ បុព្វហេតុនៃទុក្ខ ឬការកើត ស្លា ប់ ដែល
ទាក់ទងគ្នា នេះ ចំនួន១២ដោយចាប់ផ្តើមពអ
ី វ ិជ្ផា ៖
១. អវ ិជ្ផា ធ្វើឱ្យកើតសង្ខា រ (អវ ិជ្ផា បច្ចយា សង្ខា រា)

២. សង្ខា រ ធ្វើឱ្យកើត វ ិញ្ញា ណ (conscience)

៣. វ ិញ្ញា ណ ធ្វើឱ្យកើតមាននាមរូប (phénomènes mentaux)

៤. នាមរូប ធ្វើឱ្យកើតអាយតនៈ (sens)

៥. អាយតនៈ ធ្វើឱ្យកើត ផស្សៈ (contact sensoriel)

៦. ផស្សៈ ធ្វើឱ្យកើតវេទនា (sensation)

៧. វេទនា ធ្វើឱ្យកើត តណ្ហា (desir, soif)

៨. តណ្ហា ធ្វើឱ្យកើតឧបាទាន (attachement)
៩. ឧបាទាន ធ្វើឱ្យកើត ភព (existence)

១០. ភព ធ្វើឱ្យកើតជាតិ (naissance)

១១. ជាតធ្វើ
ិ ឱ្យកើត ជរា (vieillesse)
១២. ជរា ធ្វើឱ្យកើត មរណៈ (la mort)
កំណត់ផ្សាយ
 ក្រោយពីបានសិក្សាមេរៀននេះចប់ និស្សិតនឹង ៖

១. ចេះនយ
ិ មន័យនៃភាសា
២. ចេះប្រវត្តិ នង
ិ ការវវត្ត
ិ នៃភាសា
៣. យល់ដឹងពាក្យកម្ចបា
ី លស
ី ំស្ក្រត
ឹ នៅក្នុងភាសាខ្មែរ
៤. ស្គា ល់ នង
ិ យល់ដឹងលក្ខណៈពសេ
ិ សនៃ
ភាសាខ្មែរ
 
 ភាសាខ្មែរ

1. ដូចម្តេចដែលហៅថា ភាសា​?
2. តើភាសានៅក្នុងលោក មានអំបូរអ្វីខ្លះ ?
3. តើភាសាខ្មែរមានប្រវត្តិ ដូចម្តេចខ្លះ ?

4. តើអំបូរភាសារងណាខ្លះឋត
ិ នៅក្នុងអំបូរអូស្ត្រូអាស៊ី?
5. តើភាសាខ្មែរមានវវត្ត
ិ ន៍ដូចម្តេចខ្លះ ?
6. តើភាសាខ្មែរមានលក្ខណៈពសេ
ិ សអ្វខ
ី ្លះខុសពភា
ី សាបរទេស ?
 ១. ដូចម្តេចដែលហៅថា ភាសា ?

• ភាសា គជា
ឺ ពាក្យសម្តដែ
ី លយើងនយា
ិ យប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នា ទៅវញទៅមក
ិ ដើម្បី
សំដែងនូវឆន្ទៈ សញ្ចោ តនា ចត
ិ គ
្ត ំនត
ិ អ្វម
ី ួយ។
• ភាសាគជា
ឺ ការសំដែងនូវគំនត
ិ សញ្ចោ តនា ដោយប្រើសូរសំលេង។ (តាមទស្សនៈ
ភាសាវទូិ Webster)
• ភាសាគឺ ជាការសំដែងនូវសកម្មភាពដោយនម
ិ ត
ិ ្តនៃមនុស្ស ពោលគជា
ឺ សម្បទា
របស់គេក្នុងការសំដែងនូវវត្ថុ ចិត្តគំនិតនិងហេតុការណ៍នានា តាមសូរសំលេង ឬ
កាយវការ។
ិ (តាមសៀវភៅសព្វវចនាធិប្បាយឡារូស)
 ២. តើភាសានៅក្នុងលោក មានអំបូរអ្វខ
ី ្លះ ?

- ភាសានៅក្នុងលោកទាំងអស់មាន៥០០០​ភាសា
- គេចែកភាសាជា២០អំបូរគឺ

១. អំបូរភាសាអូស្រ្តូអាស៊ី
២. អំបូរភាសាឥណូ ្ឌ - អរឺ ុប៉
៣. អំបូរភាសាជប៉ុន នង
ិ កូរ៉េ
៤. អំបូរភាសា ចន
ិ -ទបេ
ី
៥. អំបូរភាសាកាមត
ី ូ-សេមទ
ី ច
ិ ...
 ៤. តើអំបូរភាសារងណាខ្លះឋត
ិ នៅក្នុងអំបូរអូស្ត្រូអាស៊?
ី

• អំបូរភាសាអូស្ត្រូអាស៊ីមាន ៖

១. មុណ្ឌៈ
២. ខ្មែរ-មន

៣. នីកូបា
៤. មលក្កា
៥. វៀត-មឿង
 ៣. តើភាសាខ្មែរមានប្រវត្តដ
ិ ូចម្តេចខ្លះ ?

• ភាសាមានកំណើ តដំណាលគ្នា នង
ឹ កំណើ តមនុស្ស
• ភាសាខ្មែរមានកំណើ តតាំងពកា
ី រកកើតជនជាតខ្មែ
ិ រមកម្ល៉េះ
• ភាសាខ្មែរឋត
ិ នៅអំបូរភាសាខ្មែរ-មន
• អំបូរខ្មែរ-មនមានក្រុមភាសាដូចជា៖

១. ក្រុមភាសាព័រ៖ ព័រ ជង សំរែ ស្អូច សួយ...

២. ក្រុមភាសាខ្មែរ៖ ខ្មែរ ខ្មែរបុរាណ ខ្មែរសុរន្ទ

ិ ខ្មែរបាសាក់..
៣. ក្រុមភាសាបាកណា៖ បាកណាខាងជើង ​បាកណាខាងលច
ិ
បាកណាខាងត្បូង...
៤. ក្រុមភាសាកាទុ៖ កាទុ កន្ទុ កួយ...

៥. ក្រុមភាសាឃ្មុ៖ ឃ្មុ ខាវ ពួច ខា...

៦. ក្រុមភាសាមន៖ មន មនបុរាណ មនតាង មនតេ..

៧. ក្រុមភាសាប៉ា ឡោង៖ ប៉ា ឡោង វ៉ា ​ឡាវ៉ា កាវ៉ា ម៉ា ង...

៨. ក្រុមភាសាខាស៊៖
ី ខាស៊ី អំវ ី ជីរ៉ា ង...
៩. ក្រុមបាណាង៖ បាណាង សេដង់ ស្ទៀង ម្នង ....
 5. តើភាសាខ្មែរមានការវវត្ត
ិ ន៍ដូចម្តេចខ្លះ ?

ភាសាខ្មែរមានវវត្ត
ិ ន៍៣លើកធំៗគឺ
1. ភាសាខ្មែរបុរាណ(តាំងពក ី ំណកំណើ តមក ដល់ ស.វ.ទ១ ី ៥=1431)
2. ភាសាខ្មែរកណ្តា ល (ស.វ.ទ១ ី ៥ ដល់ ស.វ.ទ១ ី ៩=1863)
3. ភាសាខ្មែរបច្ចុប្បន្ន (ស.វ.១៩ ដល់ បច្ចុប្បន្ន)

1863-1953-1970-1975-1979-1993-2010-2021?

4. ចំណី = ចំន,ី សំឡី = សំល,ី ចំណោម = ចំនោម, ហ្វូង= វូង៉

 6. តើភាសាខ្មែរមានលក្ខណៈពសេ
ិ សអ្វខ
ី ្លះខុសពភា
ី សាបរទេស ?

1. មូលភេទអ-អ៊ ៖ នៅក្នុងភាសាខ្មែរយើងមានមូលភេទធំពរី គអ
ឺ -អ៊។ មូលភេទអ-អ៊ នេះ
ជាមេខ្យល់កុ ងភាសាខ្មែរយើង។
្ន

- ភាសាមនគេចែកជាខ្យល់ អ-អេ

- ឯភាសាបាលស
ី ស្ត្រ
ំ ត ឹ មានតែខ្យល់ អៈ មួយទេ

២. ការបន្លស
ឺ ំលេង ៖ ក្នុងការបន្លស
ឺ លេ
ំ ងពាក្យខ្មែរក្តម
ី នក្តព
ី ុំមានសំលេងឡើងចុះ ឬ
លើកដាក់ខ្ពស់ទាបទៅតាមសញ្ញា ប្រើដាក់លើពាក្យដែលនាំឱ្យ​ផ្លា ស់​បូ ្តរន័យរបស់ពាក្យនោះ

ទេ។ នេះជាចំណុចសំខាន់មួយដែលបង្ហា ញនូវសភាពប្លែកគ្នា រវាងភាសាខ្មែរ-មននិងក្រុម

ភាសាចិនយួន សៀម លាវដែលជាភាសាភ្ផា ប់ន័យទៅនិងសំលេងខ្ពសទាប ឬ ចុះឡើង។

ឧទាហរណ៍ ៖

- នៅក្នុងភាសាចិន ៖

mă =ម្តា យ

má =ធ្មៃ

mā = សេះ

mà = ជេរ

- នៅក្នុងភាសាវៀតណាម ៖

ma = ខ្មោ ច

má = ដើម្បី

mà = សេះ
៣. ចំនួនព្យាង្គ៖ ពាក្យខ្មែរសុទ្ធ ច្រើនមានចំនួនព្យាង្គតច
ិ
គស
ឺ ម្បូណ៌ពាក្យមួយព្យាង្គ ប្លែកអំពពា
ី ក្យបាល-ី សំស្ក្រត
ឹ
ដែលច្រើនតែមានចំនួនព្យាង្គច្រើន។ ក្នុងករណីពាក្យខ្មែរ

សុទ្ធ២ព្យាង្គ ច្រើនព្យាង្គគេបានសង្កេតឃើញថាការបន្លឺ

តែងមានទំនោរទៅរកការបង្រួញព្យាង្គច្រើនឱ្យនៅសល់

តច
ិ បំផុតដោយបន្ថើរស្នូរ ឬបង្រួញស្នូរនៅព្យាង្គមុខ
ហើយសង្កត់សូ រនៅព្យាង្គ
្ន ក្រោយដូចពាក្យ ៖
 ឧទាហរណ៍៖

• ប្រអប់ > ប្អប់

• ត្របែក > ត្បែង

• ជណ្តើ រ > ជ្តើរ

• ក្រមា > កមា

• សៀវភៅ > សភៅ

• បបរ > ប្បរ

 ទំនោរបង្រួញព្យាង្គនេះ មានឥទ្ធព
ិ លយ៉ា ងខ្លា ង
ំ ទៅលើពាក្យបាល-ី

សំស្ក្រត
ឹ ដែលចូលមកលាយឡំកុ ងភាសាខ្មែរហើយដែលមានចំ
្ន នួនព្យាង្គ

ច្រើនដូចជា ៖

- ជាតិ [ជាត ត]ិ អានជាត  ២ ព្យាង្គនៅសល់១ព្យាង្គ

- ទុក្ខៈ [ទុក ខៈ] អានទុក  ២ ព្យាង្គនៅសល់១ព្យាង្គ

- នរិ ន្តរៈ [និ រាន់ តៈរៈ] អាននរា

ិ ន់  ៤ព្យាង្គនៅសល់២ព្យាង្គ

- សមាធ[ិ សៈ ម៉ា ធ]ិ ក្លា យទៅជាស្មា ធិ៍  ៣ព្យាង្គនៅសល់១ព្យាង្គ

- អផាសុក [អៈផា សុកៈ]ក្លា យទៅជាអផ្សុក  ៤ព្យាង្គនៅសល់២ព្យាង្គ។

- ចតុរង្គ [ចៈតុរងគៈ]
័ ក្លា យទៅជាចត្រង្គ  ៤ព្យាង្គនៅសល់២ព្យាង្គ។
៤. ស្រៈអនុស័យ ៖ ព្យញ្ផ នៈនម
ី ួយៗដែលយើងអាចបន្លបា
ឺ នអាស្រ័យ
ដោយមានខ្យល់អ ឬ អ៊ កប់នៅក្នុងព្យញ្ផ នៈនោះប៉ុន្តែស្រៈកប់ ឬស្រៈអនុស័យ

នោះពុំឃើញរូបរាងទេ។

- ក្នុងព្យញ្ផ នៈក មានស្រះ កប់ “អ”

- ក្នុងព្យញ្ផ នៈជ មានស្រៈកប់ “អ៊ ”

ដោយសារមានស្រៈកប់នៅក្នុងនោះហើយបានជាព្យញ្ផ នៈមួយតួអាចទៅជា

ព្យាង្គមួយបានដូចជា ៖

1. ក (កដៃ-កដប)

2. គ (មនុស្សគ)

3. ត (តជាប់គ្នា )ជាដើម។
៥. ការបង្កើតពាក្យ ៖ ភាសាខ្មែរយើងមានវធ
ិ ីកំលាយពាក្យដើម ឬ រស
ឹ
(Racine)ឱ្យក្លា យជាពាក្យផ្សេងៗហើយមានន័យប្លែកៗគ្នា
ប៉ុន្តែស្ថត
ិ នៅ​កុ ងក្រុ
្ន មញាតតែ
ិ មួយដោយប្រើផ្នតដើ
់ ម(Préfixe)នង
ិ
ផ្នតជែ
់ ក (Infixe)។ ឧទាហរណ៍ៈ
- ផ្នត់ដើម៖ ចូល > បញ្ចូ ល កើត > បង្កើត កក > បង្កក ទាប >
បន្ទា ប
ចូល > បញ្ចូ ល ចុក > បញ្ចុ ក ...
- ផ្នត់ជែក៖ លង > ល្បង កូរ > ក្នូរ កើត > ខ្មើត ជួត > ឈ្នួត ជាន់់ >
ឈ្នា ន់ ...
ឯរសដែលជាគុ
ឹ ណនមាក៏អាចកំលាយទៅជានាមបានដែរដូចជាៈធំ
> ទំហ,ំ ទាប > ទំនាប, ចាស់ > ចំណាស់,ខូច > កំហូច។ ល។
 ផ្នត់ជែកក្នុងភាសាខ្មែរប្លែកពផ
ី ្នត់ជែកក្នុងភាសាបាល-ី
សំស្ក្រត
ឹ ដែលហៅថា អាគម ។ អាគមគ្រាន់តែចុះមក
សំរល
ួ ការភ្ផា ប់សន្ធឱ
ិ ្យពរោ
ី ះតែប៉ុណ្ណោ ះ ពុំមែនចុះមក
បំបែករសឱ្យមានន័
ឹ យប្លែកដូចផ្នត់ជែកក្នុងភាសាខ្មែរ
ឡើយ។

ឧទាហរណ៍ ៖

- អ + អត្ត > អ + ន + អត្ត > អនត្ត (នអាគម)

- ចតុ + អង្គ > ចតុ+ រ + អង្គ > ចតុរង្គ (រ=អាគម)។

៦. នាមរនាប់៖ ក្បាល នម
ឹ នាក់ អង្គ ស្នត
ិ គ្រឿង ...
៧. គុណនាម៖ គុណនាមក្នុងភាសាខ្មែរអាចប្រើជាកិរយាស្ន
ិ ូ លនៅក្នុង
ល្បះបាន។
១. កុមារសុខ ឧស្សាហ៍ណាស់។
២. កសិករភូមិយើង ប៉ិនប្រសប់កុ ងការងារស្រែចំ
្ន ការ។
៨. សម្ព័ន្ធ៖
ភាសាខ្មែរជាភាសាអវ ិភត្ត។
ិ ពាក្យនៅក្នុងភាសាខ្មែរយើង ដែលគេយកទៅប្រើនៅក្នុ
ឃ្លា ល្បះ ពុំមានការប្រែប្រួលរូបរាងរបស់ពាក្យនោះទេ។ ឧទាហរណ៍ ៖
- តុល៖
្អ “ តុ ” ជានាមបង្គោ ល ឯ “ ល្អ ” ជាគុណនាមបញ្ជា ក់លក្ខណៈឲ្យនាម “តុ”
- តុលនេ
្អ ះ ៖ “ តុ ” ជានាមបង្គោ ល ឯ “ ល្អ ” នង
ិ “ នេះ ” ជាគុណនាមបញ្ជា ក់
លក្ខណៈឲ្យនាម “ តុ ”
• ល្បះខ្មែរ៖​ប្រធាន + ករិ យា+
ិ កម្មបទ

ឧទាហរណ៍៖
- ភ្លៀង ធ្លា ក់យ៉ា ងខ្លា ង
ំ ។
- មេឃភ្លៀងយ៉ា ងខ្លា ង
ំ ។
- ខ្ញុំចូលចត
ិ ្តអ្នក។
- អ្នកចូលចត
ិ ្តខុ ំ។
្ញ
 រឯពាក្យក
ី រិ យាក្ត
ិ ី នាមក្តី គុណនាមក្តី កាលណា
មានទំនាក់ទំនងគ្នា ក្នុងឃ្លា ល្បះត្រូវតែមានការផ្លា ស់
ប្តូររូបរាងរបស់វាជានច
ិ ្ច។ ឧទាហរណ៍ ៖
- អហំ កាឡំ សុនខំ បស្សាមិ (ឯកវចនៈ)។

ខ្ញុំ ខ្មៅ ឆ្កែ ឃើញ ។

- មយំ កាឡេ សុនខេ បស្សាម (ពហុវចនៈ)។

យើង ខ្មៅ ឆ្កែច្រើន ឃើញ។
៩. អំពីភេទ ៖ ពាក្យនៅក្នុងភាសាខ្មែរយើងពុំមាន​ភេទទេ ប៉ុន្តែមាន
ពាក្យ​សំរាប់សគា
ំ ល់ភេទ។ ឧទាហរណ៍ ៖
- ភេទបុរស ៖ ប្រុស ឈ្មោ ល បា លោក អា...

- ភេទស្ត្រី ៖ ស្រី មេ អ្នក នាង ញី មេ....

១០. អំពីវចនៈ ៖ ពាក្យនៅក្នុងភាសាខ្មែរយើងពុំមានវចនៈទេ ប៉ុន្តែមាន
ពាក្យសំរាប់សំគាល់វចនៈរបស់ពាក្យ។ ឧទាហរណ៍ ៖

- ឯកវចនៈ ៖ មួយ ទោល ម្នា ក់ ឯក...

- ពហុវចនៈ ៖ ពរី បី ... ច្រើន ទាំងអស់ ទាំងស្រុង...
 ក្រោយពីបានសិក្សាមេរៀននេះចប់ និស្សិតនឹង ៖

១. ចេះនិយមន័យនៃអក្សរ
ឹ អំពប
២. យល់ដង ិ នៃអក្សរ
ី វ្ ត្តិ និង ការវវត្ត
ឹ លក្ខណៈពិសេសនៃ
៤. ស្គា ល់ និង យល់ដង
អក្សរខ្រ

 
 អក្សរខ្មែរ

1. ដូចម្តេចដែលហៅថា អក្សរ ?
2. តើការកកើតអក្សរមានប្រវត្តិដូចម្តេចខ្លះ ?
3. តើអក្សរខ្មែរ មានប្រវត្តដ
ិ ូចម្តេចខ្លះ ?
4. តើអក្សរខ្មែរមានលក្ខណៈពិសេសអ្វីខ្លះខុសពីអក្សរបរទេស?
 1. ដូចម្តេចដែលហៅថា អក្សរ ?

អក្សរ គជា
ឺ គំនូសសញ្ញា សំរាប់កត់ត្រាពាក្យសំដី រឿងរ៉ា វ ព្រត
ឹ ្តិ
ការណ៍ផ្សេងៗដែលតែងតែកើតមានឡើងនៅក្នុងសង្គមមនុស្ស។
 2. តើការកកើតអក្សរមានប្រវត្តិដូចម្តេចខ្លះ ?

- ៥០០០ឆ្នា ំ មុនគ.ស.៖ ជនជាតអេ

ិ ហ្ស៊ប
ី បានបង្កើតតួអក្សរជាលើក​
ដំបូងមុនគេ ប៉ុន្តែគជា
ឺ សញ្ញា រូបសត្វ រូបមនុស្ស រូបរុក្ខជាតិ រូបផ្កា រូប
ផ្កា យជាដើម ដែលហៅថាសក្តលេ
ិ ខ។
- ២០០០ឆ្នា ម
ំ ុន​គ.ស. ជនជាតច
ិ ន
ិ បានបង្កើតអក្សរបន្ទា ប់ពអេ
ី ហ្ស៊ប
ី
ប៉ុន្តែជាអក្សររូបភាពនៅឡើយ។
- ប្រហែល១៣០០ឆ្នា ំ ៖ ជនជាតហ្វេ
ិ នស ី ៊(
ី Phenicie)​ជាអ្នកបានសាង
តួអក្សរសំរេចឡើងជាដំបូងបង្អស់ហើយអក្សរហ្វេនស
ី ៊នេ
ី ះក៏បានទៅ
ជាដើមត្រកូលនៃអក្សររបស់ជនជាតិផ្សេងៗទៀតក្នុងលោកមានអក្សរ

ក្រិច-ឡាតាំង និងអក្សរព្រាហ្មី (Brami)នៅប្រទេសឥណ្ឌា ។

- ១០០០ឆ្នា ំ មុនគ.ស. ៖ ជនជាតឥ
ិ ណ្ឌា បានយកតួអក្សរហេ្វនស
ី ៊ម
ី ក
កែច្នៃបង្កើតបានជាអក្សរពរី ប្រភេទគអ
ឺ ក្សរព្រាហ្មី នង
ិ ខារោស្ទ្រី
(kharostri) ។ បណ្តា អក្សរទាំងពរី បែបនេះបានផ្តល់ដើមកំណើ តអក្សរ
ឯទៀតជាច្រើននៅប្រទេសឥណ្ឌា ។

- នៅស.វ.ទ១
ី ៖ ជនជាតខ្មែ
ិ របានចាប់ផ្តើមយកតួអក្សរព្រាហ្មម
ី កកែច្នៃ
បង្កើតបានអក្សរខ្មែរហើយបានកែប្រែទ្រង់ទ្រាយចំនួន១០ដងរួចមក
ហើយ ទើបបានជារូបរាងពត
ិ ប្រាកដដូចតួអក្សរខ្មែរដែលយើងប្រើប្រាស់
សព្វថ្ងៃ។ តទៅទៀតយើងសូមលើកយកដំណើ រវវត្ត
ិ ន៍នៃព្យញ្ផ នៈខ្មែរ
បុរាណចំនួន៣បែបមកបង្ហា ញជូនដូចតទៅនេះ ៖

១. ព្យញ្ផ នៈសម័យមុនអង្គរ
1. ព្យញ្ផ នៈសម័យមុនអង្គរ
២. ព្យញ្ផ នៈសម័យអង្គរ
៣. ព្យញ្ជ នៈសម័យក្រោយអង្គរ
- ិ របានយកតួអក្សរឥណ្ឌា មកកែប្រែទ្រង់ទ្រាយចំនួន១០ដង ដែលមាន
ជនជាតខ្មែ
ភស្តុតាងខាងក្រោមនេះ៖
គំរូទ១
ី ៖ សលា ឹ ហាន់ជ័យ សតវត្សរទ៍ ៦
ិ ចារក​ ី
គំរូទ២
ី ៖ សលា
ិ ចារក​
ឹ វាលកន្ទេល ចុងសតវត្សរទ៍ ៦
ី ដើមស.វ.ទ៧
ី
គំរូទ៣
ី ៖ សលា ឹ អង្គជំនក
ិ ចារក​ ី ឬក្តអ
ី ង្គ ស.វ. ទ៧
ី គ.ស.៦៦៧
គំរូទ៤
ី ៖ សលា
ិ ចារក​
ឹ ព្រះឥន្ទកោសយ
ី ៍ ស.វ. ទ១
ី ០ គ.ស.៩៧០
គំរូទ៥
ី ៖ សលា
ិ ចារក​
ឹ ព្រះកែវ ឬតាកែវ ស.វ. ទ១
ី ១
គំរូទ៦
ី ៖ សលា
ិ ចារក​
ឹ ព្រះងោក ស.វ. ទ១
ី ១ គ.ស.១០៦៦
គំរូទ៧
ី ៖ សលា
ិ ចារក​
ឹ បន្ទា យឆ្មា រ ចុង ស.វ. ទ១
ី ២ ដើមស.វ.ទ១
ី ៣
គំរូទ៨
ី ​៖ សលា
ិ ចារក​
ឹ អង្គរវត្ត ស.វ. ទ១
ី ៣
គំរូទ៩
ី ៖ សលា ឹ នគរវត្ត(ជ័យនន្ទ) ស.វ. ទ១
ិ ចារក​ ី ៨ គ.ស.១៧០២
គំរូទ១
ី ០៖ អក្សរប្រើមកដល់ដើមសតវត្សទ២
ី ០
 ៤. តើអក្សរខ្មែរមានលក្ខណៈពសេ
ិ សអ្វខ
ី ្លះខុសពអ
ី ក្សរបរទេស?

1. អក្សរពុំមែនជាសញ្ញា ដាច់ដោចចេញពគ្នា
ី ដែលគេចេះតែយកមក
កត់សគា
ំ ល់សម្លេងក្នុងភាសានម
ី ួយៗនោះឡើយ ប៉ុន្តែអក្សរ គជា
ឺ
កម្រងសញ្ញា ដែលទាក់ទងគ្នា ជាក្បន
ួ ជាវធ
ិ ីស្ថិតនៅលើមូលដ្ឋា នឬ
គោលណាមួយជាដរាប។យ៉ា ងណាមញ
ិ អក្សរខ្មែរក៏ដូចនោះដែរ
ពោលគជា
ឺ ក្បននៃតួ
ួ សញ្ញា ដែលទាក់ទងគ្នា ទៅលើមូល
វធ ី Principe)ដ៏សំខាន់។
ិ (
ក. សញ្ញា ស្រៈ ឬតួស្រៈ
- សញ្ញា ស្រៈនស
ិ ្ស ័យសុទ្ធមូលដ្ឋា នមាន១៧តួគឺ ា ិ ីឹឹុ
ូ ួ ើ ឿ ៀ េ ែ ៃ ោ ៅ។
- សញ្ញា ស្រៈនស
ិ ្ស ័យសុទ្ធបង្រ្គប់មាន៤តួ ៖ ?
- សញ្ញា ស្រៈនស
ិ ្ស ័យមន
ិ សុទ្ធ ឬ សញ្ញា ស្រៈប្រកបមានចំនួន១០តួគ?
ឺ
- សញ្ញា ស្រៈពេញតួមានចំនួន១៣តួ៖ ឥ ឦ ឧ ឧ ឪ ?
• ទតា
ី ងំ សញ្ញា ស្រៈក្នុងព្យាង្គ៖ ?
- សញ្ញា ស្រៈនៅកប់កុ ងព្យញ្ជ
្ន នៈ៖ ក គ ជ័រ បង់ ពង់
- សញ្ញា ស្រៈនៅខាងឆ្វេងព្យញ្ជ នៈ៖ គេ កែ កៃ បេង ទែង
- សញ្ញា ស្រៈនៅខាងស្តា ព
ំ ្យញ្ជ នៈ៖ កា តា ទា ពាង បាន
- សញ្ញា ស្រៈនៅខាងលើព្យញ្ជ នៈ៖ កឹ គី គឺ បត
ិ ខង
ឹ
- សញ្ញា ស្រៈនៅខាងក្រោមព្យញ្ជ នៈ៖ តុ កូរ គួរ បុក ពូក

- សញ្ញា ស្រៈមានទតា
ី ងំ ២កន្លែង ៖ តើ កៀរ កោរ ពើត ទៅ បឿន កឿង...
ខ. សញ្ញា ព្យញ្ជ នៈ ឬ តួព្យញ្ជ នៈ

- សញ្ញា ព្យញ្ជ នៈមូលដ្ឋា នមាន៣៣តួគឺ ក ខ គ ឃ ង ឆជឈញ

ដ ឋ ឌ ឍ ណ ត ថ ទ ធ ន ប ផ ព​ភ ម យ រ ល វ ស
ហឡង

- សញ្ញា ព្យញ្ជ នៈបង្រ្គប់មានចំនួន ១៣ តួគឺ ង៉ ញ៉ ន៉ ម៉ យ៉ រ ៉ ល៉ វ ៉ ប៉

ប៊ ស៊ ​ហ៊ អ៊
គ. មូលភេទ អ-អ៊
- សញ្ញា ព្យញ្ជ នៈពួក អ គឺ ក ខ ង៉ ច ឆ ញ៉ ដ ឋ ណ ត ថ ន៉ ប ប៉ ផ
ម៉ យ៉ រ ៉ ល៉ វ ៉ ស ហ ឡ អ

- សញ្ញា ព្យញ្ជ នៈពួក អ៊ គឺ គ ឃ ង ជ ឈ ញ ឌ ឍ ទ ធ ន ប៊ ព ភ ម

យ រ ល វ ស៊ ហ៊ អ៊
ឃ. ស្រៈអនុស័យ៖ អាស្រ័យដោយមានស្រៈអនុស័យក្នុងព្យញ្ផ នៈបែប
ខាងលើនេះហើយ ទើបព្យញ្ផ នៈអនុស័យមួយតួៗអាចទៅជាព្យាង្គ​
មួយបាន។ ឧទាហរណ៍ ៖ ត (តទល់) ខ (ខត្រី) ស (ពណ៌ស) គ
(មនុស្សគ)។
ង. ក្នុងអក្សរខ្មែរ ព្យញ្ផ នៈ២តួនៅរៀងគ្នា ក៏អាចទៅជាព្យាង្គមួយបានដែរ
ដូចពាក្យ ៖មក បង (តួ ម នង
ិ តួ ប ជាព្យញ្ផ នៈដើមព្យាង្គ ឯតួ ក នង
ិ តួ
ង ជា ព្យញ្ផ នៈប្រកប។ ព្យញ្ផ នៈដែលមានមុខងារជាខ្យល់ប្រកប ពុំមាន
ស្រៈអនុស័យឡើយ គមា
ឺ នតែខ្យល់នៃព្យញ្ផ នៈប៉ុណ្ណោ ះ។ ពត
ិ មែនតែពុំ
មានសញ្ញា សំគាល់ថាពុំមានស្រៈអនុស័យក្នុង ព្យញ្ផ នៈប្រកបដូចនេះ
ក៏ដោយ ក៏ខ្មែរយើងពុំអាចច្រឡំបានទេ ព្រោះគេអាចដឹងបានដោយសារ
ន័យរបស់ពាក្យនោះ ឧទាហរណ៍ៈ ទូកង លើកដាក់លើក ពានាស។
ច. ព្យញ្ផ នៈសំយោគខ្មែរ ពុំសរសេរតួព្យញ្ផ នៈរៀងគ្នា ដូចនេះទេគឺ
សរសេរត្រួតព្យញ្ផ នៈលើគ្នា ទៅវញ
ិ ជាបុព្វហេតុមួយយ៉ា ងសំខាន់
បណ្តា លឱ្យមានការបង្កើតជាជើង របស់ព្យញ្ផ នៈឡើង។ ដូចនេះហើយ
បានជាយើងឃើញថាព្យញ្ផ នៈនម
ី ួយៗនៅក្នុងសម័យបច្ចុប្បន្ន
សុទ្ធតែមានជើង​។ ការបង្កើតជើងនៃព្យញ្ផ នៈនេះ គឺដើម្បយ
ី កទៅ
សរសេរផ្ញើក្រោម ព្យញ្ផ នៈមួយទៀត ឱ្យមានសភាពត្រួតគ្នា ផ្សំសម្លេងគ្នា
ជាព្យញ្ផ នៈសំយោគ គព
ឺ ្យញ្ផ នៈផ្សំនេះឯង។
ឧទាហរណ៍ ៖ ខ្យ (ខ្យល់) ខ្ល (ខ្ល)
ី ក្រ . .
ជ. ជើងនៃព្យញ្ផ នៈ​សំរាប់ប្រើជាព្យញ្ផ នៈដើមព្យាង្គនៃ ព្យាង្គតំរត
ួ
ថែមទៀត។
ឧទាហរណ៍ ៖ ពន្យល់ = ពន់ (ព្យាង្គទ១
ី ) + យល់(ព្យាង្គទ២
ី )
បង្ខំ បង្កើត
• ជើង “ ្យ ” ក្នុងពាក្យ “ខ្យល់ ” នង
ិ ជើង “ ្យ ” ក្នុងពាក្យ “ ពន្យល់
” ពិតមែនតែមានរូបរាងដូចគ្នា ក៏ដោយ ក៏ពុំមានមុខងារដូចគ្នា ទេ។
ក្នុងព្យញ្ផ នៈសំយោគជើងព្យញ្ផ នៈ គខ
ឺ ្យល់ផ្សំជាមួយនង
ឹ ព្យញ្ផ នៈត្រួត
លើ។ ចំណែកឯជើងព្យញ្ផ នៈក្នុងព្យាង្គតំរត
ួ វញ
ិ ពុំមែនជាសម្លេងផ្សំ
ទេ គជា
ឺ ព្យញ្ផ នៈដើមព្យាង្គនៃព្យាង្គតំរត
ួ នេះឯង។
ញ. ព្យញ្ផ នៈសំយោគនៅក្នុងភាសាខ្មែរយើង ក៏អាចទៅជាពាក្យមួយ
ិ ្សក្រ) ទ្រ (ទ្រខ្មែរ) ហ្ម (ហ្មដំរ)ី
បានដែរ។ ឧទាហរណ៍ ៖ ក្រ (សស

ដ. លក្ខណៈពសេ
ិ សមួយទៀតរបស់អក្សរខ្មែរយើង គព
ឺ ្យញ្ផ នៈមាន
សក់។ គេប្រើសក់ “ ៊ ” សម្រាប់ដាក់លើព្យញ្ផ នៈពួក “ អ ”៖ ប ស ហ អ
ឱ្យទៅជាព្យញ្ផ នៈពួក “ អ៊ ”៖ ប៊ ស៊ ហ៊ អ៊ វញ។
ិ

ជំងឺ = ជម្ងឺ សម្រាប់ = សំរាប់

 ក្រោយពីបានសិក្សាមេរៀននេះចប់ និស្សិតនឹង ៖

១. ចេះនយ
ិ មន័យនៃសល
ិ ្បៈ នង
ិ ប្រភេទសល
ិ ្បៈ
២. យល់ដឹងអំពកា ិ ន៍នៃសំណង់ស្ថា បត្យកម្មខ្មែរ
ី រវវត្ត
(រចនាបថប្រាសាទ)

៣. យល់ដឹងអំពរី ចនាសម្ព័ន្ធ នង
ិ ​រចនាសម្ព័ន្ធទូទៅ
៤. យល់ដឹងប្រភេទ នង
ិ មុខងារប្រាសាទ
 
 ៣. សិល្បៈ

1. ដូចម្តេចដែលហៅថា សិល្បៈ ?
2. សម័យបច្ចុប្បន្ន តើគេចែកសិល្បៈជាប្រភេទអ្វីខ្លះ ? ហើយប្រភេទ
ទាំងបនេ
ី ះ ចែកជាអនុប្រភេទអ្វខ
ី ្លះ ?
?
3. តើតន្ត្រខ្មែ
ី រមានប្រភេទអ្វខ
ី ្លះ ?
4. តើជនជាតខ្មែ
ិ រឧបរកណ៍តន្ត្រអ
ី ្វខ
ី ្លះ ?
 ១. ដូចម្តេចដែលហៅថា សល
ិ ្បៈ ?

សិល្បៈ គឺជាការងារទាំងឡាយណាដែលមានការប៉ិនប្រសព្វច្នៃប្រឌិតឱ្យ
មានសកម្មភាពរស់រវើកពោលគធ្វើ
ឺ អោយមនុស្សចាប់ចត
ិ ្តចាប់អារម្មណ៍
ចង់មើល ចង់ឃើញ ចង់ស្តា ប់។
២. សម័យបច្ចុប្បន្ន តើគេចែកសល
ិ ្បៈជាប្រភេទអ្វខ
ី ្លះ ? ហើយប្រភេទទាំង
បនេ
ី ះ ចែកជាអនុប្រភេទអ្វខ
ី ្លះ ?

សិល្បៈមានបីប្រភេទ៖
1. សិល្បៈសម្ជស្ស៖ រូបរាងកាយរបស់មនុស្ស សំលៀកបំពាក់ គ្រឿង
លម្អកាយ ..
?
២. សិល្បៈគំនិត ៖ គឺការធ្វើអ្វីមួយទៅតាមគោលគំនិតរបស់នរណាម្នា ក់
៣. សិល្បៈសភាវគតិ៖គឺការធ្វើអ្វីមួយទៅតាមសភាវគតិ តាមការប្រព្រឹត្ត
​ទៅនៃសត្វលោកត្រង់តែម្តង ដូចជាការលោត ការលើកដៃជើង..
 ២. ប្រភេទទាំងបនេ
ី ះ ចែកជាអនុប្រភេទអ្វខ
ី ្លះ ?

1. សិល្បៈចំរៀង-ភ្លេង
2. សិល្បៈរបាំ-ល្ខោ ន
3. សល
ិ ្បៈកាព្យឃ្លោ ង ?
4. សិល្បៈគំនូរផាត់ពណ៌
5. សិល្បៈស្ថា បត្យកម្ម
6. សល
ិ ្បៈសូនរូប-ចម្លា ក់
7. សិល្បៈថតរូប-ភាពយន្ត
 ៣.៣.១. របាំ ល្ខោ ន
1. ដូចម្តេចដែលហៅថា របាំ​? តើរបាំខ្មែរមាន
ប្រភេទអ្វខ
ី ្លះ ?
2. ដូចម្តេចដែលរបាំក្បាច់ខ្មែរបុរាណ របាំប្រពៃណី
នង
ិ របាំប្រជាប្រយ
ិ ខ្មែរ ?
3. ដូចម្តេចដែលហៅថា ល្ខោ ន​? តើជនជាតខ្មែ
ិ រមាន
ទម្រង់ល្ខោ នអ្វខ
ី ្លះ​?
 ១. ដូចម្តេចដែលហៅថា របាំ​?

• របាំគជា
ឺ កាយវការរបស់
ិ មនុស្ស ដែលធ្វើត្រាប់

តាមចង្វា ក់ភ្លេងនង
ិ ចំរៀង។ គេចែករបាំជា
៣ប្រភេទគឺ

១. របាំក្បាច់ខ្មែរបុរាណ

២. របាំប្រពៃណី

៣. របាំប្រជាប្រយ
ិ
 ២. ដូចម្តេចដែលរបាំក្បាច់ខ្មែរបុរាណ របាំប្រពៃណី នង
ិ របាំប្រជា
ប្រយ
ិ ខ្មែរ ?
១. របាំក្បាច់ខ្មែរបុរាណ៖ គឺជារបាំរបស់ស្តេច ហើយនិយមលេងតែ
នៅក្នុងព្រះបរមរាជវា ំងដូចជាលេងនៅពេលបួងសួង អារក្សអ្នកតា លេង
ថ្វា យអាទទេ
ិ ព នង
ិ ថ្វា យវញ្ញា
ិ ក្ខន្ធស្តេចដែលបានចូលទវី ង្គតទៅហើយ
ដើម្បស
ី ុំសេចក្តស
ី ុខសប្បាយដល់ប្រជារាស្ត្រ នង
ិ ក្រុមគ្រួសាររបស់ខួ ន។
្ល
របាំនេះមានកំណើ តយូរយារណាស់មកហើយតាំងពស
ី ម័យនគរភ្នំមក
ម៉្លេះ ហើយមានដើមកំណើ តជាប់ជាមួយនង
ឹ ព្រហ្មញ្ញសាសនា។ របាំក្បាច់
ខ្មែរបុរាណមានដូចជា របាំអប្សរា របាំជូនពរ របាំទេពមនោរម្យ របាំរាម
លក្សណ
្ម ៍ ជបលក្សណ
្ម ៍ របាំមណីមេខលា របាំសុវណ្ណ មច្ឆា ...
២. របាំប្រពៃណី ៖ គរឺ បាំទាង
ំ ឡាយណាដែលស្ថត
ិ នៅជាប់នង
ឹ ពធ
ិ ី
ប្រពៃណី ឬតំណត្រកូលដ៏យូរលង់មកហើយរបស់ជន​ជាតខ្មែ
ិ រ ឬក៏
ជនជាតិដទៃទៀតទាំងអស់ ដែលបានរស់នៅលើទឹកដីនៃ
ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ក្នុងតំបន់ខុសៗគ្នា ទាំងការនយ
ិ មដូចគ្នា ក្តី ឬ
ការនយ ិ មខុសគ្នា ក្តី នៅតាមតំបន់ភ្នំ ់ ប
ខ្ពងរា តំបន់វាលទំនាប
ទន្លេមេគង្គ នង
ិ តំបន់
មាត់សមុទ្រ។ របាំប្រពៃណីខ្មែរមានដូចជា ៖ របាំស្នែងទន្សោង របាំ
ក្ងោ កប៉ៃលន
ិ របាំត្រុដិ ​របាំសែនព្លយ របាំកន្តែរ៉ែ របាំគោះអង្រែ របាំ
កាប់ប្របីផឹកស្រា........
៣. របាំប្រជាប្រិយខ្មែរ ៖ គឺជាប្រភេទរបាំដែលគេនិយមជាទូទៅ
នៅក្នុងទូទាង
ំ ប្រទេសទោះបនៅ
ី ទក្រ
ី ុងក៏ដូចជានៅទជ
ី នបទ
តំបន់ភ្នំ តំបន់វាលរាប នង
ិ តំបន់មាត់សមុទ្រដែរ។ របាំប្រជា​
ប្រយ
ិ ខ្មែរជាប្រភេទរបាំងាយចាំងាយចេះហើយងាយក្នុងការរៀបចំ
សំដែងទៀតផង។ អាស្រ័យហេតុនេះទើបយើងសង្កេតឃើញជន
ជាតខ្មែ
ិ រតាំងពព្រ
ី ះរាជានាម៉ន
ឺ សព្វមុខមន្ត្ររី ហូតដល់ប្រជារាស្ត្រ
ទាំងក្មេង ចាស់ ប្រុសស្រចេ
ី ះរា ំរបាំប្រជាប្រយ
ិ គ្រប់ៗគ្នា ។ របាំ

ិ មាន របាំរា ំវង់ រា ំក្បាច់ ឡាំលាវ សារ៉ា វ៉ា ន់...

ប្រជាប្រយ
 ៣.៦. សល
ិ ្បៈស្ថា បត្យកម្មខ្មែរ
1. តើប្រាសាទខ្មែរមានរចនាសម្ព័ន្ធដូចម្តេចខ្លះ ?

2. តើប្រាសាទខ្មែរមានរចនាសម្ព័ន្ធទូទៅដូចម្តេចខ្លះ?

3. ហេតុអ្វបា
ី នជាគេកសាងប្រាសាទអង្គរវត្តបែរមុខទៅ
ទស
ិ ខាងលច
ិ ?
4. តើគេចែកប្រាសាទបុរាណខ្មែរជាប្រភេទអ្វខ
ី ្លះ?
5. តើប្រាសាទខ្មែរមានមុខងារអ្វខ
ី ្លះ ?
6. តើប្រាសាទខ្មែរមានរចនាបថសល
ិ ្បៈអ្វខ
ី ្លះ ?
 1. តើប្រាសាទខ្មែរមានរចនាសម្ព័ន្ធដូចម្តេចខ្លះ ?

ំ ៖ ធ្វើដោយថ្មភក់ ឬថ្មបាយក្រៀម។ គេរៀបដុំថ្មដែលគេបាន

• ជញ្ផា ង

ី ហើយ ដោយដាក់បន្តុបលើគ្នា (តាមបណ្តោ យដុំថ្មហើយ

ត្រដុសរ ំលង

ឆ្លា ស់គ្នា ក្នុងមួយជួរៗ)។

• វូត (voûte)ជួនកាលគេយកឥដ្ឋ ជួនកាលគេយក

ី ង់វូត(ដំបូលប្រាសាទ)។ នៅស្រុកខ្មែរ
ថ្មដើម្បស

គេធ្វើវូតដោយរៀបផ្ទា ង
ំ ថ្មឬ ឥដ្ឋឱ្យលៀនចេញពគ្នា
ី

ិ ម្តងៗរហូតជួបគ្នា ដល់ដំបូលលើបង្អស់។
បន្តច

ជួនកាលគេសង់ពដា
ិ នឈើបាំងមន
ិ ឱ្យមើលឃើញវូ
តបែបនេះ។
• ទ្វា រ បង្អួច៖ គេធ្វើក្របទ្វា រប្រាសាទអំពថ
ី ្មភក់។
ឯបង្អួច ជួនកាលមានរាងការេ ជួនកាល

ចតុកោណកែង។ គេច្រើនធ្វើទ្វា របង្អួចបទ

ិ ជត
ិ
ដោយភាគអំពថ
ី ្មបាយក្រៀម ជួនកាលគេធ្វើជាចំរង
ឹ
អំពថ
ី ្មភក់ដាក់បញ្ឈរតាមបង្អួច។ នៅតាមជញ្ផា ង
ំ

ប្រាសាទខ្លះ សល
ិ ្បករ​បានឆ្លា ក់ធ្វើទ្វា រ នង
ិ
បង្អួចបញ្ឆោ ត
• ផ្តែ ៖ ច្រើនមានទំហធ
ំ ំ នង
ិ ទម្ងន់ធ្ងន់ ដែលទ្រដោយ
សសរពេជ្រពរី ។ ធម្មតាគេធ្វើផ្តែពរី ជាន់។ ផ្តែទ១
ី ជាផ្ទា ង
ំ ​

ថ្មធម្មតា(ផ្តែសំរាប់ទ្រ)។ ឯផ្តែទ២
ី ជាផ្ទា ង
ំ ថ្ម ដែលគេ

រចនាដោយក្បាច់ក្បូរ ឬរូបផ្សេងៗហើយដែលដាក់បទ
ិ
ពម
ី ុខផ្តែទ១
ី (ផ្តែសំរាប់លំអ)។ គេបានសង្កេតឃើញថា
ក្បាច់លំអនៅលើផ្តែ នង
ិ លើសសរពេជ្រក៏មានវវត្ត
ិ ន៍

ហូរហែពរី ចនាបថមួយទៅរចនាបថមួយដែរ។
 ២. តើប្រាសាទខ្មែរមានរចនសម្ព័ន្ធទូទៅដូចម្តេចខ្លះ?

• ប្រាសាទជាលំនៅរបស់អាទទេ
ិ ព។
• អ្នកដែលអាចចូលទៅក្នុងប្រាសាទនោះបាន មានតែពួកព្រាហ្មណ៍
បុរោហត
ិ នង
ិ ពួកថែរក្សាប្រាសាទ។
• ប្រាង្គប្រាសាទតំណាងភ្នំព្រះសុមេរុ
• នៅក្បែរប្រាសាទមានស្រះមួយជានច
ិ ្ច
• មានកំពែងព័ទ្ធជុំវញ
ិ
• គេតែងកសាងប្រាសាទបែរមុខទៅទស
ិ ខាងកើត
3. ហេតុអ្វបា
ី នជាគេកសាងប្រាសាទអង្គរវត្តបែរមុខទៅទស
ិ ខាងលច
ិ ?

• ជិតស្ទឹងសៀមរាបពេកនាំឱ្យគ្មា នកន្លែងធ្វើបុណ្យទាន
• ផ្លូវចូលទៅកាន់រាជធានីអង្គរធំនោះនៅទិសខាងលិចស្រាប់
• បើបែរទៅកើត ហាក់ដូចជាហុចគូទទៅលើប្រាសាទសំខាន់ៗឯទៀត
• លិចពីព្រោះប្រាសាទនេះជាប្រាសាទផ្នូររបស់ព្រះបាទសូរយវរ
ិ នទ្ម ័ ី២
• ដើម្បទ
ី ប់ទល់ឥទ្ធិពលរបស់ជនជាតិសៀម
 ៤. តើគេចែកប្រាសាទបុរាណខ្មែរជាប្រភេទអ្វខ
ី ្លះ?

1. ប្រាសាទដែលមានប្រាង្គតែមួយ ហើយសង់ដាច់តែឯង។ ឧទាហរណ៍ ៖ ប្រាសាទភ្នំបា

យ៉ង់ ប្រាសាទភ្នំបាសត
ិ ប្រាសាទភូមប្រា
ិ សាទ-ល-។
2. ប្រាសាទដែលមានប្រាង្គច្រើននៅលើខឿនតែមួយជាន់។ ឧទាហរណ៍ ៖ ប្រាសាទ
ព្រះគោ ប្រាសាទលលៃ....
3. ប្រាសាទដែលសង់លើដីរាប គ្មា នខឿនទេ គស
ឺ ង់ផ្ទា ល់
នង
ឹ ដីរាបស្មើ។ ឧទាហរណ៍ ៖ ប្រាសាទភូមប្រា
ិ សាប្រាសាទ
ព្រះខាន់ -ល-។
4. ប្រាសាទភ្នំ សង់ខ្ពស់ដូចភ្នំ មានទំហធ
ំ ំ មានខឿនច្រើនជាន់។
ប្រាសាទភ្នំមាន២យ៉ា ង ៖ ប្រាសាទភ្នំ ដែលសង់នៅលើភ្នំធម្ម
ជាត។
ិ ឧទាហរណ៍ ៖ប្រាសាទបាខែង នង
ិ ប្រាសាទភ្នំដែល
សង់នៅលើដី ឧទាហរណ៍ៈប្រាសាទបាគង ប្រាសាទបក្សចា
ី ំ
ក្រុង ប្រាសាទធំ ប្រាសាទប្រែរូប ប្រាសាទតាកែវ ប្រាសាទ

បាពួន ប្រាសាទអង្គរវត្ត ប្រាសាទបាយ័ន-ល-។

 ៥. តើប្រាសាទខ្មែរមានមុខងារអ្វខ
ី ្លះ ?

• ឧទ្ទស
ិ ថ្វា យអាទទេ
ិ ព ឬ ទេវៈផ្សេងៗ ក្នុងសាសនាព្រាហ្មណ៍
ដូចជាព្រះឥសូរ ព្រះនារាយណ៍ ជាដើម។
• ឧទ្ទស
ិ ថ្វា យពោធសា
ិ ត់ ក្នុងពុទ្ធសាសនា ដូចជាលោកេស្វរៈ
(ពោធស
ិ ត្វខាងពុទ្ធសាសនាមហាយាន)។
• ឧទ្ទស
ិ ថ្វា យទេវរាជ(តំកល់លង
ិ ្គព្រះឥសូរក្នុងប្រាសាទជាតំណាង
ព្រះរាជា)។
• ឧទ្ទស
ិ ថ្វា យបុព្វបុរសព្រះរាជា មានព្រះបតា
ិ -មាតា នង
ិ វរជនខ្ល
ី ះ។
 ៦. តើប្រាសាទខ្មែរមានរចនាបថសល
ិ ្បៈអ្វខ
ី ្លះ ?

1. រចនាបថនាភ្នំដា ៖ ដំបូងខ្មែរបានចោះភ្នំ ធ្វើជាប្រាសាទដូចនៅប្រទេសឥណ្ឌា

ដែរ។

កសាង៖

- នៅសតវត្សរទ៍ ៦
ី
- ដោយព្រះបាទរុទ្រ្ទវរន
្ម ័

- ធ្វើឡើងពថ
ី ្មបាយក្រៀម ឥដ្ឋ នង
ិ ថ្មភក់
- បែរមុខទៅទស
ិ ខាងជើង
- មានរាងជាការេ

- នៅចង្កេះភ្នំមានរូងសប្បនម
ិ ត
ិ ្តចំនួន៥
២. រចនាបថសំបូរ ៖ ប្រាសាទសង់ដាច់ៗពគ្នា
ី មានរាង
តូចៗធ្វើអំពឥ
ី ដ្ឋ បូកបាយអមួយបែបដែលផ្សំឡើងដោយ
កំបោរ នង
ិ ស្ករ។ បាយអបែបនេះមន
ិ សូវជាប់បានយូរទេ
សព្វថ្ងៃរបេះធ្លា ក់ស្ទើរអស់ទៅហើយ។ ឯក្របទ្វា រ បង្អួច
ផ្តែរ នង
ិ សសរពេជ្រ ធ្វើអំពថ
ី ្មភក់ ដែលជាថ្មភ្នំម៉្យាង
ដែលមានគ្រាប់ខ្សាច់លត
ិ ្អ ៗផ្សំលាយ
ជាប់គ្នា យ៉ា ងរង។
ឹ ថ្មភក់មានពណ៌ប្រផេះ នង
ិ កូឡាប។
ចំលាក់នៅលើថ្មភក់មានសភាពល្អណាស់។
៣. រចនាបថព្រៃក្មេង ៖ស្ថា បត្យកម្មមានលក្ខណៈប្រហែលគ្នា
នង
ឹ ស្ថា បត្យកម្មកុ ងរចនាបថសំ
្ន បូរដែរ។ឧទាហរណ៍៖
ប្រាសាទព្រៃក្មេង ប្រាសាទស្វា យព្រាហ្មណ៍ ប្រសាទភ្នំបា
សទ
ិ ្ធខាងកើត ប្រាសាទអណ្តែ ត
៤. រចនាបថកំពង់ព្រះ ៖ប្រាសាទសង
ឹ តែទាំងអស់សង់ដូច
ឺ ង់រាបនង
ក្នុងសម័យមុនៗដែរគស ឹ ដី លើកលែងតែ
ប្រាសាទអកយំមួយដែលសង់ច្រើនជាន់មានរាងដូចចេតយ
ិ ។
ឧទាហរណ៍៖ កំពង់ព្រះ អកយំ ត្រពាំងផុង ភ្នំបាសទ
ិ ្ធ
ខាងលច
ិ ភូមប្រា
ិ សាទ
៥. រចនាបថកូលែន ៖

- ធ្វើពឥ
ី ដ្ឋ
- ជាប្រាសាទភ្នំ

- ប្រារព្ធពធ
ិ ទេ
ី វរាជ
- រចនាបថមានលក្ខណៈដូចចាម-ជ្វា

- កសាងឡើងដោយជ័យវរនទ
្ម ័ ២
ី
ឧទាហរណ៍៖ ប្រាសាទដំរក្រាប
ី អូបាង ខ្ទង
ី ស្លា ប់
រូបអារក្ស ថ្មដាប ​ គគរី ព្រៃប្រាសាទ។
 ៦. រចនាបថព្រះគោ
- ធ្វើពឥ
ី ដ្ឋ
- មានប្រាង្គច្រើននៅលើខឿនតែមួយ

- ខឿនមានការតុបតែង

- កសាងឡើងដោយជ័យវរនទ
្ម ័ ៣
ី ឥន្ទ្រវរនទ
្ម ័ ១
ី នង
ិ យសោវរនទ
្ម ័ ១
ី
- នៅសតវត្សរទ៍ ៩
ី
- មានប្រាសាទព្រះគោ បាគង លលៃ
 ៧. រចនាបថបាខែង

- ធ្វើពថ
ី ្មភក់
- ជាប្រាសាទភ្នំ សង់នៅលើខឿនច្រើនជាន់

- សម្រាប់ឧទ្ទស
ិ ថ្វា យព្រះសវិ ៈ ព្រហ្ម វស្ណ
ិ ុ

- សាងសង់នៅសតវត្សរទ៍ ៩
ី -១០
- ខឿនមានរាងជាសាជី

- កសាងឡើងដោយយសោវរនទ
្ម ័ ១
ី
- ប្រាសាទបាខែង ប្រាសាទភ្នំក្រោម ​ប្រាសាទភ្នំបូក ប្រែរូប ភ្នំក្រវ៉ា ន់...
 ៨. រចនាបថកោះកេរ ី ៍្ត

- ធ្វើពថ
ី ្មភក់
- គេកសាងប្រាសាទដូចសម័យមុនៗដែរ

- ជាប្រាសាទភ្នំ សង់នៅលើខឿន៧ជាន់

- សម្រាប់ឧទ្ទស
ិ ថ្វា យព្រះសវិ ៈ ព្រហ្ម វស្ណ
ិ ុ

- សាងសង់នៅឆ្នា ៩
ំ ២១-៩៤៤

- កសាងឡើងដោយព្រះបាទជ័យវរនទ
្ម ័ ៤
ី
 ៩. រចនាបថបន្ទា យស្រី

- ធ្វើពីថ្មភក់

- មានលក្ខណៈស្មុគស្មា ញច្របូកច្របល់ច្រើន

- មានបន្ទប់វែងៗ

- មានប្លង់រាងការេ

- មានកំពែងពរី ជាជាន់ ធ្វើពថ

ី ្មបាយក្រៀម
- សាងសង់តាមគំរូចាស់នៅសតវត្សរទ៍ ៧
ី -៨
- សាងសង់នៅឆ្នា ៩
ំ ៤៤-១០០០

- កសាងឡើងដោយរាជេន្ទ្រវរនទ ិ ជ័យវរនទ
្ម ័ ី នង ្ម ័ ៥
ី
- ប្រាសាទបន្ទា យស្រី ប្រាសាទស្រឡៅ
 ១០. រចនាបថឃ្លា ំង

- ធ្វើពថ
ី ្មភក់
- ជាប្រាសាទភ្នំ សង់នៅលើខឿនច្រើនជាន់

- សម្រាប់ឧទ្ទស
ិ ថ្វា យព្រះសវិ ៈ
- សាងសង់នៅចុងសតវត្សរទ៍ ១
ី ០ ដើមសតវត្សរទ៍ ១
ី ១
- មានថែវ

- កសាងឡើងដោយរាជេន្ទ្រវរនទ
្ម ័ ២
ី ជ័យវរនទ
្ម ័ ៥
ី ឧទយាទត
ិ ្យវរនទ
្ម ័ ១
ី
នង
ិ សូរ្យវរនទ
្ម ័ ១
ី
- ប្រាសាទតាកែវ ភមា
ិ នអាកាស ភ្នំជីសូរ ព្រះវហារ
ិ
 ១១. រចនាបថបាពួន

• មានខឿនកាន់តែធំ កាន់តែខ្ពស់

• បដិមាមានភាពសង្ហា រ ទៅរកធម្មជាតន
ិ យ
ិ ម ហើយឲ្យតម្លៃ
ច្រើនលើសម្រស់នារ ី
• បានកសាងឡើងននៅសតវត្សរទ៍ ១
ី ១ រវាងឆ្នា ១
ំ ០៦០
ដោយព្រះបាទឧទយាទត
ិ ្យវរនទ
្ម ័ ២
ី
• ឧទ្ទស
ិ ថ្វា យដល់ព្រហ្មញ្ញសាសនា
• ជាប្រាសាទភ្នំ មានបជា
ី ន់ មានថែវធ្វើពថ
ី ្មភក់
 ១២. រចនាបថអង្គរវត្ត

- ធ្វើពថ
ី ្មភក់
- ជាប្រាសាទភ្នំ

- មានខឿនកាន់តែធំខ្ពស់

- សម្រាប់ឧទ្ទស
ិ ថ្វា យព្រហ្មញ្ញសាសនា ព្រះវស្ណ
ិ ុ

- សាងសង់នៅសតវត្សរទ៍ ១
ី ២
- កសាងឡើងដោយសូរ្យវរនទ
្ម ័ ២
ី
- ប្រាសាទអង្គរវត្ត បង
ឹ មាលា បាលលេ
ិ យ្យ ភមៃ
ិ ...
 ១៣. រចនាបថបាយ័ន

- ធ្វើពីថ្មភក់

- មានភាពអន់ថយជាងប្រាសាទអង្គរវត្ត (ថ្មមន
ិ សូវមានគុណភាព)
- សង់នៅលើដរា
ី បស្មើ

- សម្រាប់ឧទ្ទស
ិ ថ្វា យដល់ពោធស
ិ ត្វកុ ងព្រះពុ
្ន ទ្ធសាសនា

- សាងសង់នៅចុងសតវត្សរទ៍ ១
ី ២ ដើមសតវត្សរទ៍ ១
ី ៣
- មានថែវ

- កសាងឡើងដោយព្រះបាទជ័យវរនទ
្ម ័ ៧
ី
- ប្រាសាទ តាព្រហ្ម បន្ទា យក្តី តាព្រហ្មបាទី ព្រះខ័ន បន្ទា យឆ្មា រ
 ក្រោយពីបានសិក្សាមេរៀននេះចប់ និស្សិតនឹង ៖

១. ចេះនយ
ិ មន័យនៃចម្លា ច់
២. យល់ដឹងអំពប្រ
ី ភេទនៃចម្លា ក់
៣. យល់ដឹងអំពប្រ
ី ធានចម្លា ក់
 
 ៣.៧. ចម្លា ក់ខរ្

1. ដូចម្តេចដែលហៅថា​ចម្លា ក់ ?

2. តើគេចែកចម្លា ក់ជាប្រភេទអ្វខ
ី ្លះ ? ហើយចម្លា ក់
នម
ី ួយៗមានលក្ខណៈដូចម្តេចខ្លះ ?
3. តើកាយវការរបស់
ិ ពុទ្ធបដិមាមានអត្ថន័យដូចម្តេច
ខ្លះ ?

4. តើគេសំគាល់ព្រះព្រហ្ម ព្រះឥសូរ ព្រះនារាយណ៍ នង

ិ
ព្រះហរិ ហរៈ ដូចម្តេចខ្លះ ?
 1. ដូចម្ចដែលហៅថាចម្លា
​ ក់ ?

• ចំលាក់គឺជារូប ឬក្បាច់ដែលគេឆ្លា ក់នៅលើផ្ទា ង

ំ សិលា ឬវត្ថុផ្សេងៗទៀត។ គេបាន
សង្កេតឃើញថាចំលាក់បុរាណខ្មែរមាន៣យ៉ា ងគ ឺ ៖ ចំលាក់លប
ិ ឬចំលាក់រាក់
ចំលាក់លៀនឬ ចំលាក់ជ្រៅ និង ចំលាក់លោត។
 ២. តើគេចែកចម្លា ក់ជាប្ភេទអ្វខ
ី ះ
្ល ? ហើយចម្លា ក់នម
ី យ
ួ ៗមាន
លក្ខណៈដូចម្ចខ្លះ ?
១. ចំលាក់លិប ៖ គឺក្បាច់ដែលគេឆ្លា ក់នៅលើផ្ទា ង
ំ ថ្មលូកចូលទៅក្នុងផ្ទៃថ្ម មើលទៅ
មន
ិ សូវឃើញខ្ពស់ ឬផុសចេញខ្លា ង
ំ ពផ្ទៃ
ី ថ្មទេ។ គេច្រើនធ្វើក្បាច់បែបនេះនៅតាម
ជញ្ផា ង
ំ ប្រាសាទ។

២. ចំលាក់លៀន ៖ គជា
ឺ ក្បាច់ដែលឆ្លា ក់លៀនចេញខ្ពស់ពផ្ទៃ
ី ថ្ម ព្រោះគេដាប់សាច់ថ្ម
អោយជ្រៅ មើលទៅរូបចំលាក់ ហាក់ដូចជាផុសចេញពផ្ទៃ
ី ថ្ម។ គេនយ
ិ មធ្វើចំលាក់
លៀននៅលើិផ្តែរ លើសសរពេជ្រ លើជញ្ផា ង
ំ ។

៣. ចំលាក់លោត ៖ គរឺ ូបចំលាក់ដាច់ពជ

ី ញ្ផា ង
ំ ប៉ុន្តែផ្អែកជាប់នង
ឹ ជញ្ផា ង
ំ ដោយទម្រ
ព្រោះខ្លា ចរលំដល
ួ ។ លុះក្រោយមកទៀត គេឆ្លា ក់រូបបដិមាដាច់តែឯង ដោយមិន
ចាំបាច់មានទម្រដូចមុនទៀតទេ។
 ិ
៣. តើកាយវការរបស់
ពទុ ប ិ មានអត្ថនយ
្ធ ដមា ័ ដូចម្ចខ្លះ ?

១. ឈានមុទ្រា៖ រូបព្រះពុទ្ធគង់ភ្នែន មាននាគប្រក់ពលើ

ី បាតព្រះហស្ត
ទាំងពរី លាហើយដាក់លើភ្លៅ គជា
ឺ កាយវការកំ
ិ ពុងធ្វើសមាធ។
ិ
ិ ្បស៌មុទ្រា ៖ រូបព្រះពុទ្ធគង់ភ្នែន ព្រះហស្តឆ្វេងដាក់លើភ្លៅ
២. ភូមស
ំ ក់លើក្បាលជង្គង់ហើយសំយុងចង្អុលព្រះហស្តទៅរកដី
ព្រះហស្តស្តា ដា
គជា
ឺ កាយវការយកព្រះធរណ
ិ ី ជាសាក្សក
ី ុ ងពេលផ្ចា
្ន ញ់ មារ។
៣. អភយមុទ្រា៖ រូបព្រះពុទ្ធឈរ ព្រះហស្តទាង
ំ ពរី លាដាក់ទៅមុខ
ចង្អុលព្រះហស្តេលក
ី ទៅលើគជា
ឺ កាយវការបញ្ផា
ិ ក់ថា កុំខ្លា ច។
៤. ធម្មចក្រមុទ្រា៖ រូបព្រះពុទ្ធគង់ភ្នែន ព្រះហស្តទាង
ំ ពរី បង្ហា ញជា
សញ្ញា បង្វិលកងចក្រគជា
ឺ កាយវការសំ
ិ ដែងធម្មចក្រ។

៥. វរមុទ្រា ៖ រូបព្រះពុទ្ធឈរ ព្រះហស្តលាដាក់ទៅមុខ ចង្អុលព្រះហស្ត

សំយុងទៅក្រោម គឺជាកាយវការសប្ប
ិ ុរសធម៌ ឬដាក់ទាន។
៦. វតក៌
ិ មុទ្រា៖ រូបព្រះពុទ្ធឈរ ព្រះហស្តទាង
ំ ពីរលាបែរទៅមុខ បត់
ចង្អុលព្រះហស្តកណ្តា លមកភ្ផា ប់នង
ឹ មេដៃគជា
ឺ កាយវការបង្ហា
ិ ញថា
ការដែលធ្វើរួចហើយធ្វើថែមទៀតឱ្យរតតែមាំ
ឹ មួនឡើង ឬបង្ហា ញការត្រះឹ
រះព
ិ ចា
ិ រណា។
 ៤. តើគេសំគាល់ព្រះព្រហ្ម ព្រះឥសូរ ព្រះនារាយណ៍ និង
ព្រះហិរហរៈ ដូចម្តេចខ្លះ ?
1. ព្រះព្រហ្ម
- ជាអ្នកបង្កើតលោក

-​មានមុខ៤
- មានដៃបួនកាន់គម្ពីរវេទ ឬ កាន់ផ្កា ឈូក

- កាយសម្បុរក្រហម
- កេតនភណ្ឌថូផ្កា ថាសស្លា បព្រា

- យានជំនិះ សត្វហង្ស
- មហេសី នាមសរស្វត ី

-មានបុត្របីអង្គគឺ ទក្សៈ ភគ៌ុ និង​នាងសន្ធិយា

 ិ ុ (ព្រះនារាយណ៍ ភគវន្ត ហរ ិ អនន្ត)
២. ព្រះវស្ណ

- មានតួនាទីជាអ្នកថែរក្សាលោក ឲ្យបានគង ់វង្ស និងសុខសាន្ត

- មានក្បាល១

- មានដៃ២ដៃ៤ដៃ៨
-​សម្លៀកបំពាក់ពណ៌លឿង

- យានជំនិះ សត្វគ្រុឌ
- មហេសី ពីរ គឺនាងលក្ម្សីទេពធីតា តំណាងទ្រព្យសម្បត្តិ និង នាង

ស្រ៊ីទេពធីតាតំណាងសោភ័ណភាព
-មានបុត្រ១អង្គគឺ កាមៈ
ំ ង ផ្កា ឈូក ខ្យងស័ង ្ខ ធ្ន ដាវ
- កេតនភណ្ឌកងចក្រ ដប ូ
ព្រះសិ វៈ​៖

- ជាអ្នកបង្កើតលោកផង និងបំផ្លា ញលោកផង

- មានមុខ១អាចបែងភាគបានមុខ៥

- កពណ៌ខៀវ

- ភ្នែកបី

- ស្លៀកស្បែកខ្លា ឬ ដរំ ី

- ដៃ២ឬដៃ១០

- ពាក់កម្រងឆ្អឹងលលាដ ៏ក្បាលជាគ្រឿងសម្គា ល ់រាប់កប្បរាប់យគ

ុ

- ពាក់នាគជាសង្វា រជាគ្រឿងសម្គា ល ់រាប់ឆ្នា ំ

- ពាក់មួកមានព្រះចន្ទមួយចំណិតរាងកណ្តៀវសម្គា ល ់រាប់ខែ

- កេតនភណ្ឌត្រីសល ំ ង)
ូ ៍ ខ្សែផ្គា ំ ឬ គទា(ដប

- យានជំនិះគឺ គោនន្ទិន
 ក្រោយពីបានសិក្សាមេរៀននេះចប់ និស្សិតនឹង ៖

១. ចេះនយ
ិ មន័យនៃរបាំ
២. ចេះដឹងអំពប្រ
ី ភេទរបាំ នង
ិ លក្ខណៈរបស់ប្រភេទ
របាំនម
ី ួយៗ
៣. យល់ដឹងអំពប្រ
ី វត្តនៃ
ិ របាំក្ងោ ក របាំត្រុដិ របាំ
ស្នែងទន្សោង….
 ៣.៣.១. របាំ

1. ដូចម្តេចដែលហៅថា របាំ ? របាំមានប្រភេទអ្វខ

ី ្លះ ?
2. តើរបាំក្បាច់ខ្មែរបុរាណ របាំប្រពៃណី នង
ិ របាំប្រជាប្រយ
ិ មាន
លក្ខណៈដូចម្តេចខ្លះ ?
 ១. ដូចម្តេចដែលហៅថា របាំ ? របាំមានប្រភេទអ្វខ
ី ្លះ ?

• របាំគជា
ឺ កាយវការរបស់
ិ មនុស្ស ដែលធ្វើត្រាប់តាម
ចង្វា ក់ភ្លេងនង
ិ បទចំរៀង។ គេចែករបាំជា៣ក្រុមគៈឺ
 ២. តើរបាំក្បាច់ខ្មែរបុរាណ របាំប្រពៃណី នង ិ របាំប្រជាប្រយ
ិ មាន
លក្ខណៈដូចម្តេចខ្លះ ?

១. របាំក្បាច់ខ្មែរបុរាណ៖
- ជារបាំរបស់ស្តេចសំដែងនៅក្នុងព្រះបរមរាជវា ំង
- សម្រាប់ឧទ្ទស ិ ថ្វា យអារក្សា អ្នកតា អាទទេ
ិ ព វញ្ញា ិ ណក្ខន.្ធ ..
- មានតាំងពស ី ម័យនគរភ្នំ
- ជារបាំរបស់ខ្មែរសុទ្ធសាធ
- មាន៤៥០០កាយវការ ិ មានលក្ខណៈទន់ភ្លន់ នង ិ កាយវការន
ិ ម
ី ួយៗ
សុទ្ធតែមានន័យ
- គេដកស្រង់យកវគ្គណាមួយពរឿ ី ងរាមកេរ ្ត ិ៍ រឿងព្រេង...
២. របាំប្រពៃណីខ្មែរ ៖ គរឺ បាំទាង
ំ ឡាយណាដែលស្ថត
ិ នៅជាប់នង
ឹ ពធ
ិ ប្រ
ី ពៃណី ឬ
តំណត្រកូលដ៏យូរលង់មកហើយរបស់ជនជាតខ្មែ
ិ រ ឬក៏ជនជាតដ
ិ ទៃទៀតទាំងអស់
ដែលបានរស់នៅលើទឹកដីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ក្នុងតំបន់ខុសៗគ្នា ទាំងការ
នយ ិ មខុសគ្នា ក្តី នៅតាមតំបន់ភ្នំ ខ្ពង់រាប តំបន់វាលទំនាប
ិ មដូចគ្នា ក្តី ឬការនយ
ទន្លេមេគង្គ នង
ិ តំបន់មាត់សមុទ្រ។
៣. របាំប្រជាប្រយ
ិ ខ្មែរ៖ គជា
ឺ ប្រភេទរបាំដែលគេនយ
ិ មជាទូទៅនៅក្នុងទូទាង
ំ ប្រទេស
ទោះបីនៅទីក្រុងក៏ដូចជានៅទីជនបទ តំបន់ភ្នំ តំបន់វាលរាប និង តំបន់មាត់សមុទ្រ
ដែរ។ របាំប្រជាប្រយ
ិ ខ្មែរជាប្រភេទរបាំងាយចាំងាយចេះហើយងាយក្នុងការរៀបចំ
សំដែងទៀតផង។ អាស្រ័យហេតុនេះទើបយើងសង្កេតឃើញជនជាតខ្មែ
ិ រតាំងពី
ព្រះរាជានាម៉ន
ឺ សព្វមុខមន្ត្ររី ហូតដល់ប្រជារាស្ត្រ ទាំងក្មេង ចាស់ ប្រុសស្រចេ
ី ះរា ំរបាំ
ប្រជាប្រយ ិ មានរបាំរា ំវង់ របាំរា ំក្បាច់។
ិ គ្រប់ៗគ្នា ។ របាំប្រជាប្រយ
1. តើគេចែកចម្លា ក់ជាប្រភេទអ្វខ
ី ្លះ ? ហើយចម្លា ក់

នម
ី ួយៗមានលក្ខណៈដូចម្តេចខ្លះ ?

2. ក្រោយពេលកើត តើម្តា យ នង
ិ កូនត្រូវរៀបចំពធ
ិ ី

អ្វខ
ី ្លះ? តើពធ
ិ ន
ី ម
ី ួយៗមានអត្ថន័យដូចម្តេចខ្លះ ?
 ក្រោយពីបានសិក្សាមេរៀននេះចប់ និស្សិតនឹង ៖

1. ចេះដឹងអំពរី បៀបថែរក្សាគភ៌ពស
ី ម័យបុរាណ នង
ិ
​ បច្ចុប្បន្ន​

២. ចេះដឹងអំពរី បៀបនៅពេលកើត

២. ចេះដឹងអំពរី បៀបប្រារព្ធពធ
ិ ផេ
ី ្សងៗក្រោយពេល
កើត
 ំ
១. ជនឿ ទំនៀមទម្លា ប់ ប្ពៃណីខ្រ

1. ដើម្បរី ក្សាគភ៌ឲ្យគង់វង្សល្អ និង​ឆ្លងទន្លេបានរហ័ស តើស្ត្រីជាម្តា យ

ត្រូវធ្វើដូចម្តេចខ្លះ ?
2. ក្រោយពេលកើតនៅសម័យបុរាណ តើគេប្រារព្ធពធ
ិ អ
ី ្វខ
ី ្លះ?
 ប្ឡងត្រីមាស

1. ដូចម្តេចដែលហៅថា អរយធម៌
ិ នង
ិ វប្បធម៌?
2. តើធាតុសំខាន់ៗរបស់សង្គមធម៌មានអ្វខ
ី ្លះ ?
3. តើកម្លា ង
ំ អរយធម៌
ិ ឋត
ិ នៅលើអ្វី ? ព្រោះអ្វី ?
4. ដូចម្តេចដែលហៅថា សាសនា ? តើសាសនាធំៗនៅក្នុងលោកមាន
អ្វខ
ី ្លះ ?
5. តាមលទ្ធព្រ
ិ ហ្មញ្ញសាសនា តើគេបែងចែកមនុស្សជាវណ្ណៈអ្វខ
ី ្លះ ?
ហើយវណ្ណៈនម
ី ួយៗមានតួនាទភា
ី រកច
ិ ្ចដូចម្តេចខ្លះ ?
6. ចូរពន្យល់ទ្រស
ឹ ្តស
ី ំខាន់ៗរបស់ព្រះពុទ្ធ ៉អរយសច្ច
ិ ៈ៉​។
 ទំនៀមទំលាប់ប្រពៃណីខ្មែរ

1. ដើម្បរី ក្សាគភ៌ឱ្យបានគង់វង្សល្អ មានសុវត្ថភា

ិ ព
នៅពេលសំរាលឬឆ្លងទន្លេបានរហ័ស តើស្ត្រជា
ី
ម្តា យត្រូវកាន់ត្រណមអ្វខ
ី ្លះ?
2. ក្រោយពេលកើត តើម្តា យ នង
ិ កូនត្រូវរៀបចំពធ
ិ ី
អ្វខ
ី ្លះ ?
១. ដើម្បរី ក្សាគភ៌ឱ្យបានគង់វង្សល្អ មានសុវត្ថភា
ិ ពនៅពេលសំរាលឬឆ្លង
ទន្លេបានរហ័ស តើស្ត្រីជាម្តា យត្រូវកាន់ត្រណមអ្វីខ្លះ?

• កុំបរភោគអាហារមានជាត
ិ ហ
ិ រិ នាំឱ្យក្រហល់ក្រហាយដល់កូនក្នុងផ្ទៃ
• កុំស្លៀកពាក់រតត
ឹ ង
ឹ ពេក នាំឱ្យចង្អៀតចង្អល់ដល់កូន
• កុំឈោងយករបស់ដែលនៅខ្ពសផ
់ ុតដៃ នាំឱ្យរបូតទងសុកពមា
ី ត់កូន
• កុំបរភោគបបរនាំ
ិ ឱ្យកូនកើតមកមន
ិ ស្អា ត(មន
ិ ជ្រះ)
• កុំមើលសូរ្យគ្រាស ឬចន្ទគ្រាស
• កុំដេកថ្ងៃ កុំងូតទក ឹ យប់ នាំឱ្យកូនថ្លោ សពបាិ កកើត
• កុំអង្គុយមាត់ទ្វា រ ឬមាត់ជណ្តើ រ ខ្លា ចកូនកើតមនិ រួច
• កុំដេកដំអក់ត្រូវរហ័យរហួនក្រោកមុនប្តី នាំឱ្យកើតកូនបានស្រួល-ល-។
• ំ ជំនួយឱ្យសំរាលកូនរហ័ស ទុកស្ងោ រផឹកនៅពេលគ្រប់ខែ។
ត្រូវរកថ្នា ជា
• មន
ិ ត្រូវលើក ឬធ្វើការធ្ងន់នៅពេលមានគភ៌ នាំឱ្យទារកនៅក្នុងផ្ទៃរលូត។

• មន
ិ ត្រូវប្រើឧសថ(ថ្នា ពេ
ំ ទ្យ)ដែលមន
ិ មានវេជ្ផបញ្ផា ត្រម
ឹ ត្រូវនៅពេលមានគភ៌ នាំ
ឱ្យមានគ្រោះដល់សុខភាពរបស់ទារកនៅក្នុងផ្ទៃ។

• ត្រូវស្ថិតនៅក្នុងបរយាកាសរ
ិ ករាយជាន
ី ិច្ចនៅពេលមានគភ៌(មិនត្រូវបង្កឱ្យមានរឿង
ឈ្លោ ះប្រកែកគ្នា ឬបញ្ហា ស្មុគស្មា ញដល់ស្ត្រមា
ី នគភ៌ឡើយ) នាំឱ្យកូនកើតមកមាន
ប្រាជ្ញា វៀងវៃ រៀនឆាប់ចេះឆាប់ចា ំ ស្តា ប់បង្គា ប់ឪពុកម្តា យ មន
ិ ចូលចត
ិ ្តប្រព្រត
ឹ ្ត
អំពើហង
ិ ្សា។

• ត្រូវនាំស្ត្រមា
ី នគភ៌ដើរកំសាន្តនៅកន្លែងណាប្លែងៗដូចជាសារមន្ទរី រមណីយដ្ឋា ន
បុរាណ ប្រាង្គប្រាសាទជាដើម ឬឱ្យស្ត្រីអានសៀវភៅណាដែលមានទាក់ទងនឹង

វទ្យាសាស្ត្រ
ិ ប្រវត្តសា
ិ ស្ត្រ ទស្សនវជ្ផា
ិ -ល-។
 ២. ក្រោយពេលកើត តើម្តា យ នង
ិ កូនត្រូវរៀបចំពធ
ិ អ
ី ្វខ
ី ្លះ ?

• ពធ
ិ អា
ី ងំ ភ្លើងៈ
• ពធ
ិ ទ
ី ំលាក់ចង្ក្រា ន
• ពធ
ិ ជ
ី ូនរង្វា ន់ ឬ ពធ
ី ស
ី ុំខមាទោស ចំពោះឆ្មប
• ពធ
ិ ប្រ
ី សទិ ្ធទា
ិ រក
• ពធ
ិ កា
ី ត់សក់ព្រៃ  
• ពធ
ី ហៅ
ី ព្រលង
ឹ ឬ ជញ្ផា ត់ព្រលង
ឹ
 TMenomTmøab
;cUlmøb;
1>
etIBiFIcUlmøb;manRbvtþidU
cemþcxøH ?

tamry³erOgTMuTavEdlniB½næ
enAstvtSTI16 ¬sm½ylEgVk
rC¢kal ecABjaGn ¬1599-1600¦

2>
etIkarcUlmøb;manlkçxNÐdU
cemþcxøH ?

enAeBlkUnRsIQancUleBjv½y
RkmMu
kalBIedIm
ebIeKmankUnRsIeRcInnak;
y:agehacNas;k¾RtÚÚv[kUn
RsIc,génRKÜsarcUlmøb;Edr
karcUlmøb;
eKmincaM)ac;rkGacarüemIleB
3>
etIkarcUlmøb;manry³eBlb:
unµanEx?
ehIyeKRtÚveFVIGVIxøHen
A
kñúgBiFIepþImcUlmøb; ?


ry³eBlcUlmøb;KWBI3ExeTA
6Ex
4>eBlcUlmøb;
etInarIcUlmøb;manParkic©
eFVIGVIxøH ?
ebInarIenaHecHGan
«BukmþayRtÚvrkesovePAk,Ü
nc,ab;epSg² dMbUnµanl¥² viC
¢aempÞH Tuk[kUnRsIGan
ebInarIenaHminecHGkSr
eK[«Buk b¤bgRbúsGan[sþab;

5>
etInarIcUlmøb;RtÚvRtNm
GVIxøH ?


min[niyayCamYybursNamña
k;)aneLIy


minRtÚveFVIkargarsBVsare
BI dUcCat,ajrév edr)a:k;
6>
etIkarcUlmøb;mansarRbeyaCn
_GVIxøH ?
 RbkasPaBeBjRkmMu[kUnRsI


bnÞMsm,úrnigGb;rMragkay[k
UnRsI
 bMeBjlkçN³criyaviC¢aempÞH
nig viC¢aCIv³[kUnRsI


Tak;TajGarmµN_jatimitþtamry
7> etIBiFIcUlmøb;
etIeKRtÚveFVIGVIxøH ?
eKerobcMdgVay
GuCeTonFUb
EsneRBneKarBviBaØaNkçn
ædUnta nig jatisnþan7snþan


eKerobcMEsneRBnPUmieTvt
a exµac RBaybisac;
8> BiFIecjmøb;kUnRsI
etIeKeFVIBiFIGVIxøH ?


BiFIecjmøb;eKerobcMry³eBl2éf
¶nig1yb;
eKsg;eragsRmab;Cb;elogGahar
nigbus,úksRmab;eRsacTwk
[samIxøÜn


m©as;BiFInaMKñaeFVInMGnS
m nMKm nMk®nÞaM nMxJI
 BiFICIkEx¶ ³
samIxøÜnkan;)ayRBlwg
mannarInak;edIr)aMgq½Rt
exµacEx¶cUlmanbYnKW
RskIdUg CMTave)aslan
CMTavkþammYy
cMGit nig ]kj:akþat;mYyh


bursmñak;kan;cbCIkdUcrkCI
kdMLÚg
8>
etIBiFIbBa©ÚlexµacdMrIsar
manlkçN³dUcemþcxøH ?
eKerobcMBiFIenH
enAeBlman;rgaveTobPøW
bursmñak;edIrtYCadMrIsar


eBleKRbKMePøgexµacdMrIsar
cUlsNæit ¬edIre)acerac
 ក្រោយពីបានសិក្សាមេរៀននេះចប់ និស្សិតនឹង ៖

1. យល់ដឹងអំពព
ី ធ
ិ ប
ី ុណ្យពសា
ិ ខបូជា មាឃបូជា
២. ចេះដឹងអំពរី បៀបរៀបចំពធ
ី ប
ី ុណ្យភ្ផុំបណ
ិ ្ឌ នង
ិ ពធ
ិ ី
​ បុណ្យចូលឆ្នា ំ
 ក្រោយពីបានសិក្សាមេរៀននេះចប់ និស្សិតនឹង ៖

១. ចេះយល់ន័យនៃពាក្យអាពាហ៍ពពា
ិ ហ៍
២. ចេះដង
ឹ អំពប្រ
ី វត្តនៃ
ិ អាពាហ៍ពពា
ិ ហ៍
៣. យល់ដង
ឹ អំពព
ី ធ
ិ ម
ី ុនពេលរៀបការ ពេលរៀបការ នង
ិ
​ ក្រោយពេលរៀបការ

៤. ចេះដង
ឹ ប្រវត្តនៃ
ិ ពធ
ិ សែ
ី នក្រុងពាលី របៀបបង្គា ប់

ពធ
ិ រៀ
ី បរៀងផ្លែឈើ ពធ
ិ ប
ី ុកលក្ខធ្វើធ្មេញ ពធ
ិ រៀ
ី ប
ផ្កា ស្លា នង
ិ ពធ
ី សា
ិ កន្លេល
 អាពាហ៍ពពា
ិ ហ៍

១. ដូចម្តេចហៅថាអាពាហ៍ពពា
ិ ហ៍?
2. តើអាពាហ៍ពពា
ិ ហ៍ មានប្រវត្តដ
ិ ូចម្តេចខ្លះ?
3. មុនពេលរៀបការ តើមានពធ
ិ អ
ី ្វខ
ី ្លះ​?
៤. ពេលរៀបការ នង
ិ ក្រោយពេលរៀបការ តើមាន
ពធ
ិ អ
ី ្វខ
ី ្លះ ?
 ១. ដូចម្តេចហៅថាអាពាហ៍ពពា
ិ ហ៍?

• អាវាហ៍វវាហ៍
ិ < អាវាហៈ + វវាហៈ
ិ

* អាវាហៈ = ការនាំកូនស្រម
ី កផ្ទះខាងប្រុស

* វវាហៈ
ិ = ការនាំកូនប្រុសមកផ្ទះខាងស្រវី ញ
ិ

•  អាវាហ៍វ ិវាហ៍ គឺការនាំកូនស្រីមករៀបមង្គលការនៅផ្ទះខាងកូនប្រុស ហើយនាំ

កូនប្រុសមករៀបមង្គលការនៅផ្ទះខាងកូនស្រវី ញ។
ិ ប៉ុន្តែតាមប្រពៃណីខ្មែរ គេនាំ

កូនប្រុសមកខាងលំនៅកូនស្រម
ី ុន(អាវាហមង្គល)ហើយនាំកូនស្រទៅ
ី រោង
កូនប្រុសវញ(វ
ិ វាហមង្គ
ិ ល)។ ប៉ុន្តែទោះបគេ
ី ធ្វើត្រម
ឹ តែវវាហមង្គ
ិ ល(នាំកូនប្រុស

មកខាងស្រ)
ី តែម៉្យាងក៏គេនយ
ិ មហៅគួបទាំងពរី យ៉ា ងថា អាវាហ៍វវាហ៍
ិ ដែរ។
 ២. តើអាពាហ៍ពិពាហ៍ មានប្រវត្តិដូចម្តេចខ្លះ?

• អ្នកខ្លះថា យកលំនាតា
ំ មពធ
ិ ម
ី ង្គលការរវាងព្រះរាម នង
ិ នាងសតា
ី របស់មហាឥសី
មថ
ិ លា
ិ ។

• អ្នកខ្លះថា យកតំរាប់តាមព្រះវេស្សន្តរ កាលទ្រង់រៀបអភិសេកចៅក្រឹស្នា និង នាងជាលី។

• ចំណែកលោកម៉ម ប៊ុណ្ណា ថា មនុស្សចេះធ្វើពីធីអាពាហ៍ពិពាហ៍តាង

ំ ពីមនុស្សចេះ

អៀនខ្មា ស ចេះស្រឡាញ់ កត
ិ ្តយ
ិ សដោយសំអាងលើរឿងព្រេងក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា។

• យកតាមរឿងអភសេ
ិ កព្រះថោង នង
ិ នាងនាគ
• នៅសម័យអង្គរ ស្រខ្មែ
ី រមានសេរភាពគ្រប់
ី គ្រាន់កុ ងការរើសគូ
្ន ស្រករ។ ក្រោយពព
ី ធ
ិ ី
ជន
ិ ថាន ឬពធ
ី បើ
ី កមុខកូនស្រី (គ្រួសារអ្នកមានចាប់ធ្វើពអា
ី យុ៧ឆ្នា ំ ដល ់៩ឆ្នា ំ
គ្រួសារអ្នកក្រពអា
ី យុ១១ឆ្នា ំ ដោយនម
ិ ន្តព្រះសង្ឃ ឬតាបសមកបើកមុខកូនស្រី
នោះ) ឪពុកម្តា យលែងមានអំណាច
ំ ត្រួតត្រា លើកូនស្ររី បស់ខួ នទៀតហើយ។
្ល គេ
អាចរៀបការជាមួយជាតសា
ិ សន៍ដទៃបាន ប៉ុន្តែមានការប្រកាន់វណ្ណៈ។
ការចាត់ចែងក្នុងគ្រួសារ ការលះលែងគ្នា ការសាហាយស្មន់ជាសទ
ិ ្ធរិ បស់ប្រពន្ធ។
• ចាប់ពស
ី ម័យកណ្តា លមក អំណាចដក
ឹ នាំគ្រួសារស្ថត
ិ នៅលើឪពុកទាំងអស់។
តាមផ្លូវច្បាប់លោ់ក Dubreuil ថាប្រុសខ្មែរអាចយកប្រពន្ធបានច្រើន។ ស្តេចអាច
យកប្រពន្ធបាន១១នាក់ មន្ត្រី ឬរាស្ត្រអាចយកបាន៣។ ប៉ុន្តែប្រពន្ធទាង
ំ អស់នេះ
មានថានៈខ្ពស់ទាបខុសគ្នា តាមលំដាប់។ ចំណែកឯស្រវី ញយកប្ត
ិ បា
ី នតែមួយទេ។
• នៅសម័យបច្ចុប្បន្ន គេអនុវត្តតាមច្បាប់ចុះថ្ងៃទី ២០ ខែ កុម្ភៈ ឆ្នា ១
ំ ៩២០។ ប៉ុន្តែ
ច្បាប់ថនេ
្មី ះត្រូវបានកែសំរល
ួ ជាច្រើនលើកមកហើយ។
 3. មុនពេលរៀបការ តើមានពធ
ិ អ
ី ្វខ
ី ្លះ​?

1. ពិធីចែចូវ ៖

- មាតាបតា
ិ ឬអាណាព្យាបាលកូនប្រុសកាលពន
ិ ត
ិ ្យមើល

គំនត
ិ មារយាទនង
ិ ពន
ិ ត
ិ ្យមើលតាមតម្រា

- មាតាបតា
ិ កូនប្រុសពង
ឹ រកស្រ្តម្នា
ី ក់ដែលជាញាតឬ
ិ ដែលធ្លា ប់

ស្នទ
ិ ្ធស្នា ល​នង
ឹ មាតាបតា
ិ ឬអាណាព្យាបាលខាងកូនស្រជា
ី

អ្នកដែលមានគួស្រករដោយមានខាន់ស្លា អ្នកនាំការនេះតាមភាសា

បុរាណហៅថា អ្នកចែចូវ ក៏មានមេអណ្តើ កក៏មាន ឈ្មា យក៏មាន។

 3. មុនពេលរៀបការ តើមានពធ
ិ អ
ី ្វខ
ី ្លះ​?

* ជើងដំបូង ៖ត្រូវមានរបស់កំដដៃទៅបន្តច
ិ បន្តួចដូចយ៉ា ងស្លា ម្លូថ្នា ខ
ំ ្ចប់យកទៅ កាល

ទៅដល់ហើយត្រូវស្រាយយករបស់អំបាលនោះដាក់ទៅប្រអប់ស្លា ដែលគេយកមក

ដាក់ទទួល ខ្លួននិយាយសន្ទនាប្រាស្រ័យគ្នា នូវគ្នា ពីនេះពីនោះតាមសមគួរហើយ

អ្នកចែចូវត្រូវនិយាយបញ្ឆ ិតបញ្ឆៀងទៅរកអាណាព្យាបាលខាងកូនស្រី។

* ជើងទព ី រី នេះក៏មានរបៀបដូចជើងដំបូងដែរ។
ី រី  ៖ ក្នុងជើងទព

* ជើងទប
ី  ី ៖ ក្នុងជើងទប
ី នេ
ី ះ អ្នកសាមដើ
ី មការត្រូវចាត់រកស្លា ម្លូឱ្យបានក្រែលជាង
ជើងមុនៗដាក់តោក ឬរង១គូប្រគល់ឱ្យអ្នកចែចូវកាន់យកទៅកំដដៃដូចមុន ទៅដល់

ហើយលើកជូនទៅមាតា-បតា ី យជំរាបតាមដំណើ រ។ អ្នក

ិ ឬអាណាព្យាបាលកូនស្រហើ
ដែលទាក់ទាមជាញាតិនឹងគ្នា ឬដែលស្និទ្ធស្នា លនឹងគ្នា គេមិនបាច់និយាយចែចូវ

ស្ទា បស្ទង់ដល់ទៅ៣ដង​ដូច្នេះទេ គេនយា

ិ យដោយ ខ្លួនគេ ដោយត្រង់ៗចំៗតែម្តង។
២. ពធ
ិ ស
ី ្តដ
ី ណ្តឹង

* ជើងទ១
ី  ៖ កាលឱ្យមនុស្សទៅនយា
ិ យចែចូវ ឬនយា
ិ យដោយខ្លួនឯងដឹងទំ
រោយថាគេមុខជាព្រមល្មមឱ្យកូនគេហើយលំដាប់នោះត្រូវគិតគូរទៅដណ្តឹង

តទៅទៀតតាមទំនៀម តែមុននង
ឹ ទៅដណ្តឹងត្រូវចាត់បំរើម្នា ក់ទៅជូនព័ត៌មានដល់
អ្នកគ្រប់គ្រងកូនស្រជា
ី មុនសន
ិ ។មេបាខាងស្រត្រ
ី ូវកំណំត់ថ្ងៃ ខែ តាមដែល
ឃើញថា ជាថ្ងៃមង្គលល្អ ហើយឱកាសស្រួលទៅឱ្យអ្នកសាមដើ
ី មការវញកាល
ិ

ដល់ថ្ងៃខែនោះហើយអ្នកសាមដើ
ី មការត្រូវពង
ឹ រកស្រ៣
ី នាក់ ដែលជាអ្នកមាន
គុណសម្បត្តិដូចពោលមកហើយក្នុងរឿងចែចូវឱ្យទៅដណ្តឹង។ស្រីអ្នកតំណាងខ្លួន

ទៅដណ្តឹង ខ្លួនគេនោះតាមភាសាស្រុកហៅថា“អ្នកផ្លូវ”ហើយត្រូវចាត់ការរៀប

រណ្តា ប់ភស្តុភារបណ្តា ការគ្រឿងដណ្តឹងតាមទំនៀមក្នុងជើងដំបូង គ ឺ ៖

១-ស្លា ៨ ដៃ

២- ម្លូ ១២ ត្របក

៣- ថ្នា ំ ៨ ដុំ

៤-ស្លា ជ្វា ៨ ដុំ

៥- ចេកទុំ ២ តោក

៦- អន្សម ២ តោក

៧- នំគម ២ តោក

៨-នំបត់ ២ តោក
* ជើងទីពីរ (ស៊ីស្លា កន្សែង)កាលឱ្យអ្នកផ្លូវទៅដណឹ្ត ង១ជើងហើយ
ឃើញជាគេពុំទាន់អនុញ្ញា តឱ្យដាច់ស្រេចនៅឡើយ គ្រាន់តែបើកផ្លូវឱ្យ
ដើរទៅទៀត ដូច្នេះសាមដើ
ី មការក៏ត្រូវគត
ិ គូរទៅដណឹ្ត ងតទៅទៀតតាម
ទំនៀមក្នុងឱកាសណាមួយក៏សមគួរ។ តែមុននង
ឹ ឱ្យអ្នកផ្លូវទៅដណ្តឹង
ត្រូវជូនដំណឹងទៅដល់ខាងស្រី ដូចពោលហើយក្នុងជើងជាដំបូងកាល
បានកំណត់ថ្ងៃខែមកហើយ ត្រូវចាត់រណ្តា ប់ស្លា កន្សែង គឺរង១មាន
កន្សែងបញ្ច ពណ៌ (កន្សែងមានសម្បុរ៥យ៉ា ង)ឬកន្សែងច្របុច១ក្រា
លលើរងនោះហើយរៀបគ្រឿងស្លា គ្រប់មុខដាក់លើកន្សែងនោះ នង
ឹ រៀប
បណ្តា ការគ្រឿងដណ្តឹងតាមទំនៀមគ ឺ ៖
១- ស្លា = ១៦ ដៃ
២- ម្លូ = ១៤ ត្របក
៣- ថ្នា ំ = ១៦ ដុំ
៤- ស្លា ជ្វា = ១៦ ដុំ
៥- ទៀន = ១ គូ
៦- ស្រា = ២ សក
ឹ (គ២
ឺ ដប)
៧- ចេកទុំ = ២ តោក
៨- អន្សម = ២ តោក
៩- នំគម = ២ តោក
១០- នំបត់ខ្លា ញ់ = ២ តោក
* ជើងទប
ី ី (ស៊ស្លា ី មការ កាលបានដំណឹង
ី បញ្ផា ប់ពាក្យ)៖ អ្នកសាមដើ
កំណត់ថ្ងៃខែមកហើយត្រូវពង
ឹ រកអ្នកផ្លូវ៣នាក់ ដូចមុន នង
ឹ ប្រុស៣នាក់
ទៀតគរឺ កបុរសដែលមានគុណសម្បត្តដ
ិ ូចដែលមេបាបង្គា ប់ខាងលើនេះ
ឱ្យបាន២នាក់តាមប្រក្រតគេ
ី ច្រើនយកអ្នកដែលធ្លា ប់ធ្វើការនោះមានកេរ ្ក ិ៍
ឈ្មោ ះមកហើយ ឹ ក្មេងប្រុសជំទង់១នាក់ទៀតឱ្យជាអ្នកកាន់
នង

គ្រឿងប្រដាប់សំរាប់អ្នកដណ្តឹងនោះ ប្រុសអ្នកដណ្តឹង៣នាក់នេះហៅ

តាមភាសាស្រុកថា“អ្នកមហា” ហើយត្រូវរៀបរណ្តា ប់ភស្តុភារបណ្តា ការ

ឱ្យមានចំនួនច្រើនជាងជើងមុនៗ តាមបែបដែលលោកកំណត់ទុកមក

នោះ ដូច្នេះគ ឺ ៖
១- ស្លា ១០០ ដៃ
២- ម្លូ ២០០ ត្របក
៣- ថ្នា ំ ២៨ ដុំ
៤- ស្លា ជ្វា ២៨ ដុំ
៥- ទៀន ១ ដុំ
៦- ស្រា ៤ សក ឹ )
៧- ចេកទុំ ២ តោក
៨- អន្សម ២ តោក
៩- នំគម ២ តោក
១០- នំបត់ខ្លា ញ់ ២ តោក
១១- នំកន្ត្រំ ២ តោក
១២- នំក្រូច ២ តោក
* ពធ
ិ ជ
ី ូនពេលា៖ អ្នកដែលត្រូវធ្វើផ្ទះក្តី អ្នកដែលមន
ិ ត្រូវធ្វើផ្ទះក្តកា
ី ល
ដល់ឱកាសណាមួយដ៏សមគួរហើយត្រូវជូនពេលាពក
ី ំណត់ថ្ងៃខែដែល
នឹងរៀបមង្គលការឱ្យទៅខាងស្រីជ្រាបសូមអនុញ្ញា តរៀបកា
រកូនតាមកំណត់នោះ តែអ្នកដែលត្រូវធ្វើផ្ទះនោះត្រូវជូនក្នុងវេលាដែល
ធ្វើផ្ទះរួចហើយគត្រ
ឺ ូវឱ្យហោរឬអាចារ្យគន់គូរមើលឬក្សថ្ងៃខែដែលល្អគួរ
នង
ឹ រៀបមង្គលការ។
 ៤. ពេលរៀបការ និង ក្រោយពេលរៀបការ តើមានពិធីអ្វីខ្លះ ?

1. ថ្ងៃទ៖
ី ថ្ងៃចូលរោង
- ធ្វើរោងការ(មានបល្វែ
ី ងគរោ
ឺ ងចុងភៅ រោងលៀងអាហារ នង
ិ
រោងផ្កា ស្លា )

- ស្ត្រចា
ី ស់ៗនាំគ្នា ធ្វើនំគម នំអន្សម នំបត់(បើអវត្តមាននំទាង
ំ
នេះនៅក្នុងមង្គលការ គូរស្វា មទា
ី ងំ ពរី នង
ឹ មន
ិ មានកូនទេ)
២. ថ្ងៃទ២
ី ៖ ថ្ងៃស៊ក
ី ំណត់
– ហែកូនកម្លោ ះមកផ្ទះកូនស្រី

– ពធ
ិ សែ
ី នព្រេនដូនតា
– ពធ
ិ កា
ី ត់សក់
– ពធ
ិ សែ
ី នក្រុងពាលី
– ពធ
ិ ស
ី ូត្រមន្ត
– ពិធីរៀបរៀងផ្លែឈើ (នាងកែវ នាងកង នាងមាស នាងប្រាក់)
(ចៅមាន ចៅបាន ចៅសុខ ចៅជ័យ)

– ពធ
ិ ប
ី ុកល័ក្តធ្វើ
ិ ធ្មេញ
- ពធ
ិ រៀ
ី បដោតផ្កា ស្លា ៖ រកក្មេងស្រ៣
ី នាក់រៀបដោត
ី ុំគផ្កា
ផ្កា ស្លា ជាបដ ឺ ស្លា ច្បង ផ្កា ស្លា កណ្តា ល
ផ្កា ស្លា ពៅ

* ហោរា ជាឪពុក
* អ្នកប្រស់ ជាម្តា យ
* អ្នកបាញ់ ជាបង
* អ្នកមុជទក
ឹ ជាប្តី
៣. ថ្ងៃទ៣ ី ៖ ថ្ងៃសំពះផ្ទម
ឹ
- ពធ ិ ចេ ី ញយកពេលា
- ពធ ិ ហែ ី កូនកម្លោ ះទៅផ្ទះកូនស្រី
+ កូនកម្លោ ះចូលទៅអង្គុយលើកន្ទេល
+ អញ្ជើញកូនស្រឲ ី ្យចេញមកសំពះផ្ទម
ឹ
- ពធ ិ ប ី ង្វល
ិ ពពល ិ (ប្រុស៥នាក់ ស្រ៤
ី នាក់)
- អាចារ្យសូត្រឲ្យពរផ្កា ស្លា
- ពធ ិ ច ី ងដៃកូនប្រុសស្រី
 - ពធិ បា ី ចផ្កា ស្លា
- តោងស្បៃចូលបន្ទប់
- ពធ ិ សា ី រកន្ទេល
- ពធ ិ ទ ី ទួលភ្ញៀវលៀងអាហារ
- ពធ ិ ផ ី ្សំដំណេក
- ពធ ិ បី ញ្ចុ កស្លា ម្លូ ​បារ ី ដល់កូនប្រុស
៤. ក្រោយពេលរៀបការ
- រៀបចំចង្ហា ន់ទៅវត្ត
- ចុះសំបុត្រអាពាហ៍ពពា ិ ហ៍
- សួរសុខទុក្ខញាតស ិ ន្តា ន
 ក្រោយពីបានសិក្សាមេរៀននេះចប់ និស្សិតនឹង ៖

1. យល់ដឹងអំពក
ី រណីកច
ិ ្ចរបស់ក្រុមគ្រួសារសព
2. ចេះដឹងអំពព
ី ធ
ិ ម
ី ុនពេលស្លា ប់ ក្រោយពេលស្លា ប់
នង
ិ ពធ
ិ ដ
ី ង្ហែសព
3. យល់ដង
ឹ អំពព
ី ធ
ិ ប
ី ូជាសពនៅសម័យនគរភ្នំ
​សម័យចេនឡា សម័យ​អង្គរ ​នង
ិ សម័យបច្ចុប្បន្ន
 TMenomTmøab;enAeB
lsøab;
- enAeBlmanmnusSsøab;
etIRkúmRKÜsarnImYy²RtÚv
eFVIGVIxøH?


CnCatiNak¾eKeFVIBiFIbuNüe
xµacEdr


BIFIbuNüexµacCakrNIkic©rbs;
RkúmRKÜsarénsB¬ebITuk
 ១ មុនពេលស្លា ប់
- tamTMenomTMlab;rbs;Exµr
eyIg etImuneBlsøab;
etIRkúmRKÜsar
RtÚveFVIGVIxøH ?
 ebImanmnusSCitsøab;
eKRtÚvnimnþRBHsg4
b¤1GgÁ nigGacarü
mñak;mksURtFm’


bgb¥ÚnkUnecARtÚvsuMxmal
 GacarüerobcMlujeTonkl,
eToneKal søaRtÜy Tg;RBlwg
nig

suBar)at6snøwkTukdak;elIf¶a
s k,al bbrmat; cgáa kñúgéd
RbNmü nig edImRTÚg
 eKGuCeTonkl,enACitdac;xül;
 Tg;RBlwg
¬RbEvg1htßGñkCMgW
CYnkaleKcarKafa¦³Tg;RBlwg

nwgRTRBlwgGñkEdlsøab;rhUtd
l;cab;PBfµI
2> enAeBlsøab;
etIeKRtÚveFVIGVIxøH ?
eBlputdegðIm
GacarücUleTAbiTEPñk nig mat;
nigyksuBar)at
 eKykeTont,Úg RsÚvBénø1l¥I
R)ak;1)at sMBt;s5htß
eckTMu1sñit
cegáógeRbgkateTAdak;cugeC
Ig
 enAkEnøgtMkl;eTont,Úg
eKdak;fµ1dMu nig Twk1k¥m
nig


eKyksMBt;s4htßesøók[sBdak;fñ
k;mkxagmux nig 4htß
eTotfñk;mkxageRkay nig
4htßeTotBanaBak;BIelIsµaxagsþ
aM
 ykExS)ascgexµacRtg;k kéd
nigkeCIg¬cMNg3RbkarKWRbB
næ
kUn nig RTBüsm,tþi
 eKykmas
3>
etIeKdEgðsBykeTAbUCay:
agdUcemþc ?
RBHsgÄbgSúkUl
bgVilBBilCMuvijmQUs


GacarüeyaKIykk¥mTwkeRsa
crMgab;dMufµ
rYcTat;Tmøak;ecalTaMg
eBldl;TI)a:qa ³
EhsB3CMuTI)a:qa ¬BIxageqVg):aqa¦
dak;mQUselIeCIgfár k,aleTATisxaglic
GacarüebIkkEnSgRKb;mux rYckat;ExS)as;
RBHsgÄbgSúkUl


jatimitþnaMKñaykpáaeTonFUbeTAdak;elIs
BsMuxmaleTas
 GacarüeyaKI nig
GñkPøúk4nak;GuCcnøúHmYymñak;²edIrB
½Tæ3CMu
mQUs rYcdut
 sURtCIvRbvtþi

bMbYsGñkbUsmuxePøIg¬enAe
BldutnigpSwkmkvijenAeBlbUC
arY
 GñkPøk;lt;ePøIg
 eK)acRsÚv sENþk
l¶enAelIKMnrFüÚg¬CasMNabé
nCIvitfµI¦

BIFIERbrUbman3dg¬eFVIrUb
mnusSEbrk,aleTAekIt lic ekIt¦
 ykFageck
 BiFIbuNüP
¢MúbiNÐ
1> etI {P¢MbiNÐ}
mann½ydUcemþc ?
P¢Mú ³ eFVI[CMu
[CYbCMuKña [RbCMuKña
biNÐ ³ {BMnUt)ay}
EdleK]TÞisdl;exµacEdl)ansøab;eT
A
2> dUcemþcEdlehAfa
{)aybitbUr} ?
-
CaBMnUt)ayEdleKykeTAdak;
elIeCIgBan manragCasaCI
mansøwkeckRKbBIelI nig
ecaHkMBUlTukeTonFUb
nigpáa
3>
ehtuGVI)anCaeKniymeFVI
buNüP
¢úMbiNÐenAkñúgrenac
ExPRTbT?
Km<IrBuTæsasna)anEcgfa
mnusScitþGaRkk;
Edl)aneFVIGMeBI
- eRbtman4RbePT ³
1>
eRbtEdlciBa©wmCIvitedayx
ÞúHQam
2>
eRbtEdleRskXøatGaharCanic
©
3> eRbtEdlePøIgeqHCanic©
4>
- cab;BIéf¶1erac dl;14erac ExPRTbT
Caéf¶kan;biNÐ
- enAéf¶14erac eKnaMKñaeFVInMKm
GnSmsRmab;ykeTA]TÞisfVay
dl;GñkEdl)anEckzaneTA
- manBiFIEsneRBnenAtampÞH
enAevlaRBlb;énéf¶begðIy
eKRkalkenÞlenAkNþalElVgpÞH
eKdak;exñIyenAk,alkenÞl
enAelIkenÞlmanerobfasmðÚbnMcMNI )aybiNÐ
)aybitbUr pþilTwk BansøamøÚ Ban)arI
ehIyGeBa¢IjviBaØakçnædUntamkBisa
Gahar
5>
etIeKeFVIBiFIe)aH)aybiNÐ
dUcemþc ?
- evlaeTobPøW RBHsgÄ nig
RBHBuTæbris½Tkan;can)aybi
NÐedIr
B½TæCMuvijRBHvihar
-
 EdlKµanbgb¥ÚneFVIbuNü[.
- hammin[lagéd
nigcanenATIenaH
- GacarüeFVIFiFIbgSúkUl
RcúÚcTwkelInMcMNI
nig )aybiNÐ
 TMenomTmøab;bu
k>
NücUlqñaMExµr
etIFiBIbuNücUlqñaMExµrma
nRbPBmkBINa ?
1> erOgkbilmhaRBhµ nig
Fmµ)alkumar
kubilmhaRBhµ)anecaTRbsña 3
xdl;Fmµ)alkumar

Fmµ)alkumarCakUnmhaesdæImña
k;)anerobcb;éRtevT nigecHPasastV

kubilmhaRBhµ)ancaj;Fmµ)alk
umarehIykat;k,albUCaFmµ)al

kUnRsIc,gTTYlykk,albitaehIy
EhRbTkSiNPñMRBHsuemru
60naTI
eTIbykeTATukkñúgKuhaKnæI
malIénPñMéklas.
kUnRsIkubilmhaRBhµman7na
k;KW
1> éf¶GaTitü
KWnagTugSaeTvI
 2> manCMenOxøHfa
kñúgrvag1qñaMEdlrs;enAe
KEtgCYbcéRg
]bRTB
CMgWRbcaMkay
GMeBIesAm:gepSg²
x> muncUlqñaMmkdl;
etIeKerobBiFIkarb¤dgVay
GVIxøH ?
 cUlqñaMExµrmanry³eBl3éf¶ KW
1> éf¶TI1 KWmhas®gáan ³
- ykcgðan;eTAvtþ
- eBll¶acCBa¢ÚndIxSac;sagvalukecyti
- eBlRBlb;RbeKnePC¢³dl;RBHsgÄ
2> éf¶TI2 KWv½nbt ³
- kUnecACUnsMelokbMBak; nMcMNI
luykak;dl;GñkmanKuN
- eKeFVITandl;GñkbeRmI GñkRkIRk
2>
etIkarcUlmøb;manlkçxNÐdU
cemþcxøH ?

enAeBlkUnRsIQancUleBjv½y
RkmMu
kalBIedIm
ebIeKmankUnRsIeRcInnak;
y:agehacNas;k¾RtÚÚv[kUn
RsIc,génRKÜsarcUlmøb;Edr
karcUlmøb;
eKmincaM)ac;rkGacarüemIleB
- eBlresolnaMKñaBUnPñMxSa
c; ¬cULamNIecyti¦
ehIynimnþRBH
sgÄbgSúkUlbBa
¢ÚnmKÁpldl;viBaØakçnæGñ
ksøab;
3> éf¶TI3 KWeLIgs½k ³
-
 TMenomTmøab
;ekarCuk
1>
ehtuGVI)anCaeKekarCuk ?

tamExSRsLayrbs;RKÜsarNamY
y EdlFøab;eFVI

edIm,IsgKuNmþayEdlmankarlM
)akkñúgkarqøgTenø
3>
etIkarcUlmøb;manry³eBlb:
unµanEx?
ehIyeKRtÚveFVIGVIxøHen
A
kñúgBiFIepþImcUlmøb; ?


ry³eBlcUlmøb;KWBI3ExeTA
6Ex
4>eBlcUlmøb;
etInarIcUlmøb;manParkic©
eFVIGVIxøH ?
ebInarIenaHecHGan
«BukmþayRtÚvrkesovePAk,Ü
nc,ab;epSg² dMbUnµanl¥² viC
¢aempÞH Tuk[kUnRsIGan
ebInarIenaHminecHGkSr
eK[«Buk b¤bgRbúsGan[sþab;

5>
etInarIcUlmøb;RtÚvRtNm
GVIxøH ?


min[niyayCamYybursNamña
k;)aneLIy


minRtÚveFVIkargarsBVsare
BI dUcCat,ajrév edr)a:k;
6>
etIkarcUlmøb;mansarRbeyaCn
_GVIxøH ?
 RbkasPaBeBjRkmMu[kUnRsI


bnÞMsm,úrnigGb;rMragkay[k
UnRsI
 bMeBjlkçN³criyaviC¢aempÞH
nig viC¢aCIv³[kUnRsI


Tak;TajGarmµN_jatimitþtamry
7> etIBiFIcUlmøb;
etIeKRtÚveFVIGVIxøH ?
eKerobcMdgVay
GuCeTonFUb
EsneRBneKarBviBaØaNkçn
ædUnta nig jatisnþan7snþan


eKerobcMEsneRBnPUmieTvt
a exµac RBaybisac;
8> BiFIecjmøb;kUnRsI
etIeKeFVIBiFIGVIxøH ?


BiFIecjmøb;eKerobcMry³eBl2éf
¶nig1yb;
eKsg;eragsRmab;Cb;elogGahar
nigbus,úksRmab;eRsacTwk
[samIxøÜn


m©as;BiFInaMKñaeFVInMGnS
m nMKm nMk®nÞaM nMxJI
 BiFICIkEx¶ ³
samIxøÜnkan;)ayRBlwg
mannarInak;edIr)aMgq½Rt
exµacEx¶cUlmanbYnKW
RskIdUg CMTave)aslan
CMTavkþammYy
cMGit nig ]kj:akþat;mYyh


bursmñak;kan;cbCIkdUcrkCI
kdMLÚg
8>
etIBiFIbBa©ÚlexµacdMrIsar
manlkçN³dUcemþcxøH ?
eKerobcMBiFIenH
enAeBlman;rgaveTobPøW
bursmñak;edIrtYCadMrIsar


eBleKRbKMePøgexµacdMrIsar
cUlsNæit ¬edIre)acerac