Građa zrna žitarica i uljarica

Ines Hrastinski
ines.hrastinski1@gmail.com
 U zrnate proizvode svrstan je veliki broj poljoprivrednih kultura kod
kojih je glavni proizvod zrno.
 žitarice,
 uljarice i
 zrnate mahunarke
Žitarice

 Žitarice predstavljaju veliku skupinu ratarskih kultura

 Primarni proizvod im je zrno koje koristi za ishranu ljudi, ali i za

ishranu stoke i industrijsku preradu
 Nabroji žitarice!
 Pšenica, ječam, raž, zob, kukuruz, pšenica, sirak, proso, riža, heljda
 Koje najčešće koriste ljudi?
 Dijele se na:

 PRAVE ŽITARICE (pšenica, raž, zob, ječam)

 PROSOLIKE ŽITARICE ( kukuruz, sirak, proso, riža, heljda)

 Plod (zrno) pravih žitarica je izduženog oblika, razlikuju se leđna (ispupčena) i trbušna strana, na kojoj se
cijelom dužinom zrna proteže plića ili dublja brazdica, a na vrhu zrna se nalazi tzv. bradica koja se sastoji
od slabije ili jače izraženih dlačica. U bazi zrna s leđne strane izvana je vidljiva klica. Prosolike žitarice
nemaju brazdicu i bradicu.
 Postoje razlike u pljevičavositi zrna- žitarice mogu imati golo zrno, kada ono ispada iz pljevica prilikom
žetve, ili pljevičasto (obuveno) zrno koje je obavijeno pljevicama.
 Golo zrno imaju pšenica, raž, tritikale i kukuruz. Zrno ječma i riže je pljevičasto i pljevice su srasle sa
zrnom. Zob, proso i sirak također imaju pljevičasto zrno, ali kod njih pljevice samo omotavaju zrno.
 Od ostalih razlika mogu se izdvojiti veličina, oblik i boja zrna, što je osobito izraženo kod podvrsta i
hibrida kukuruza. Pljevice zobi su obrasle gustim dlačicama. Zrno raži je obraslo dlačicama, naborane
površine, osobito na leđnoj strani i zelenkaste je boje. Sirak ima obavijeno zrno ili je ono bez pljevica, a
okruglog je ili jajastog oblika. Proso ima izrazito sitno zrno apsolutne mase 4-8 g (pšenica oko 40 g), a
kod riže je udjel pljevica u ukupnoj masi zrna oko 20 %.
 žitarice imaju jednosjemeni plod koji se naziva zrno,
a botanički pšeno
 Plod se sastoji od
 1. ljuske- obavija i štiti unutrašnjost ploda od vanjskih
nepogoda
- čini 10-15% težine zrna
 2. endosperma- sastoji se od škrobnih zrnaca i nešto
bjelančevina
- ima veliku ulogu kod klijanja sjemena
- čini 80-90% težine zrna
 3. klice- najmanji dio ploda žitarice
klicin korjenak, klicin pupoljak, klicin listić,
klicin štitić
Pšenica
Raž
Zob
Ječam
Kukuruz
Sirak
Proso
Riža
Heljda
Uljarice

 Zrnati proizvodi iz kojih dobivamo ulje

 Nabroji ih!
 Suncokret, uljana repica, soja (zrnata mahunarka), ricinus, kikiriki,sezam i mak
 Iz čega još dobivamo ulje, a nisu uljarice?
 Badem, maslina lješnjak
 SUNCOKRET- plod se zove roška

sastoji se od ljuske i jezgre

 ULJANA REPICA- plod je komuška
U komuški se nalazi 20-30 sjemenki poredanih u 2 reda uz pregradnu opnu
 MAK- plod je tobolac
Razdjeljen je uzdužnim pregradama u više djelova, jedan tobolac 500-2000 sjemenki
 RICINUS- plod tobolac
Ima 4-6 pregrada i u svakoj 1 sjemenka
 SEZAM- plod tobolac
4-8 pregrada, puno sitnog sjemena
 SOJA- plod mahuna
3-5 sjemenki
SUNCOKRET
ULJANA REPICA
MAK
RICINUS
SEZAM
SOJA