YAPI DİNAMİĞİ

2. Tek Serbestlik Dereceli Sistemler

Prof. Dr. Erkan ÇELEBİ

Ofis: M-8 Bina; 8203 Oda
www.sakarya.edu.tr/~ecelebi
Büyüklük Birim Kısaltma Tanımlama
Kuvvet Newton [N] kg m/s2
Kütle Kilogram [kg]
Yol Metre [m]
Zaman Saniye [s]

Büyüklük Değişken Birim

Yay rijitlik katsayısı k [N/m]

viskoz sönüm katsayısı c [Ns/m]=[kg/s]
Kütle m [kg]
Açısal frekans  = k/m [1/s], [rad/s]
Frekans f=/2 [1/s], [Hz]
Periyot T =1/f [s]
 TEK SERBESTLİK DERECELİ SİSTEMLER’ DE Yapısal Titreşimin
Sınıflandırılması:

1. Sönümsüz Sistemin Serbest Titreşim Hareketi (Dış zorlama ve sönüm yok)

Sönümsüz titreşimin hareketin nedeni kalktığı andan itibaren devam eden kısmıdır.

2. Sönümlü Sistemin Serbest Titreşim Hareketi (Dış zorlama yok, sönüm var)
Başlamış bir titreşimin, sebep ortadan kalktığı hâlde, pratik olarak sönümleyinceye
kadar sürmesi gereken hareketidir.

3. Sönümsüz Sistemin Zorlanmış Titreşim Hareketi (Dış zorlama var, sönüm yok)
Yapıların dinamik özelliklerinin hesabında, sönümün ihmâli, sonucu pratik olarak pek
etkilemez; bu yüzden, bu gibi durumlarda basitlik sağlamak amacıyla sönüm terimleri
terk edilir; gerçekte doğada bulunmadığı hâlde sönümsüz sistemler böylece söz konusu
olur.

4. Sönümlü Sistemin Zorlanmış Titreşim Hareketi (Dış zorlama var, sönüm var)
Titreşim probleminde en genel hâldir.
Sönümsüz ve sönümlü Sistemin Serbest Titreşim Hareketi

Sönümsüz ve sönümlü Sistemin Zorlanmış Titreşim Hareketi

Yukarıdaki yapısal titreşimlerden 1 ve 2 nolu titreşimler tabiatta bulunmadığı
hâlde bazı bakımlardan tabiatta bulunan hareketleri temsil eden, daha çok
hesaplarda pratik kolaylıklar ve sadelikler getirdiği için incelenen hareketleri
gösterir.

Etkiyen dış yük zamana göre periyodikse, sistem zorlanmış titreşimi

sırasında, hem kendi frekansında hem de dış etkinin frekansında
titreşme eğilimi gösterir.

Bu iki frekans eşit ise, titreşim hareketinin genliği sürekli büyür.

Bu olaya REZONANS durumu denir.

Sönüm varsa genlik sınırsız büyümeyip belli bir sınırın altında kalır.
Zorlanmış titreşimin özelliğine, hareketin başlangıç koşulları ve zorlama
frekansı etkili olur.

Sistemde sönüm mevcutsa, zamanla başlangıç koşullarının etkisi

zayıflayarak önemsiz duruma geçer ve harekete neden olan dış yükün
etkisi belirgin olarak kalır.

Sistemin hareketi: Geçici titreşim, Kalıcı titreşim olarak sınıflandırılır.

Çarpma, Patlama etkilerinden ortaya çıkan başlangıçtaki değerlerinin en

büyük olması beklenen dinamik yüklemede, GEÇİCİ TİTREŞİM,
Periyodik yüklemelerde genellikle KARARLI TİTREŞİM incelenir.
T, Periyot : Titreşim hareketlerinde, hareketin kendini bir kere tekrarı
için geçen zamandır.

f , Frekans: Birim zamanda yapılan periyodik hareket sayısıdır.

, Doğal açısal frekans: Birim zamanda radyan cinsinden osilasyon hızı

Doğal titreşim özellikleri yapının kütlesine (m) ve

rijitliğine (k) bağlıdır.
T=2m/k

= 2 / T
Yapı Kütlesinin Özellikleri

Kütle

Eylemsizlik
Kuvveti
İvme

Yapının tüm ölü ağırlığını kapsar.

Bazı hareketli yükleri de içerir.
Birimi, kuvvet/ivme şeklindedir.
 Yapısal Rijitliğin Özellikleri

Yay Kuvveti
Rijitlik

Yer değiştirme

Tüm yapısal elemanları kapsar.

Matematik modellemede ihtiyaç
duyulur.
Birimi, kuvvet/yerdeğiştirme
şeklindedir.
 Kuvvet-yer değiştirme İlişkisi

Elastik davranış Elastik olmayan davranış

 Alan=
Tüketilen
Enerji

Gerçek sismik davranışta rijitlik –yerdeğiştirme

ilişkisi tam doğrusal değildir.
Doğrusal olmayan durum yönetmeliklerde
dolaylı bir şekilde ele alınır.
Açık modellenmesi doğrusal olmayan etkiler
mümkündür.
Paralel ve Seri Bağlanmış Elastik Yaylar:
:
Köprü ayağı ve üzerindeki döşeme plağının TSD yapısal modeli
Ayaklı su deposunun TSD yapısal modeli

Rijit döşemeli çerçevenin TSD yapısal modeli

 Yanal kuvvete karşı koyan
elemanların rijitlik özellikleri

Çapraz bağ elemanı

Ankastre bağlı kolon

Basit mesnetli bağlı kolon Konsol perde duvar

Kütlesel Atalet Momenti

Birim hacmin kütlesi

Örnek 1: Etkili yanal rijitliği belirleyerek yay-kütle sistemin
sönümsüz durum için hareket denklemini yazınız.

m P(t)

Çözüm:
Örnek 2: Etkili yanal rijitliği belirleyerek yay-kütle sistemin
sönümsüz durum için hareket denklemini yazınız.

P(t)
m

Çözüm:
Örnek 3: Etkili yanal rijitliği belirleyerek yay-kütle sistemin
sönümsüz durum için hareket denklemini yazınız.

P(t)

Çözüm:
 Örnek 4: Etkili yanal rijitliği belirleyerek basit
kiriş- yay-kütle sistemin doğal açısal
frekansını hesaplayınız. W ağırlığı
kirişin orta noktasından asılıdır.
(kirişin kütlesi ihmal edilecektir.)

Çözüm: P(t)
 Etkili rijitliğin belirlenmesi

Hareket denklemi

Doğal açısal frekansın bulunması

 Örnek 5:

EIb= m P(t)

Sönümsüz sistemin hareket

H EIc EIc
denklemini elde ediniz.

L Toplam yanal ötelenme rijitliği:

Çözüm:

Hareket denklemi:
Yapısal Sönümün Özellikleri

Sönüm Kuvveti
Sönüm

Hız

Dıştan sönümleyiciler olmadığında,

içsel sönüm olarak tanımlanır.
Doğrusal viskoz söndürücü ile
sistemde idealize edilir.
Birimi kuvvet/hız şeklindedir.
 Sönüm Kuvveti
Sönüm

Alan=
Tüketilen
Enerji Hız

Doğrusal viskoz sönümleyiciler için

sönüm-yerdeğiştirme ilişkisi elips
şeklindedir.
Matematiksel Hatırlatma Bilgileri: