Yapı Dinamiği

1. GİRİŞ

Prof. Dr. Erkan ÇELEBİ

Ofis: M-8 Bina; 8203 nolu Oda

http://www.ecelebi.sakarya.edu.tr/tr

Erkan Celebi @ecelebi1970 ecelebi@sakarya.edu.tr

 Yapı Dinamiği’nin konusu:

Zamana bağlı olarak değişen yükler altında taşıyıcı sistemdeki

gerilmelerin ve yerdeğiştirmelerin incelenmesini kapsar.

Dinamik Çözüm Statik çözüm gibi

tek çözümden ibaret değil

zamana bağlı çözüm ailesi

Statik yükleme Dinamik yükleme

Dinamik yerdeğiştirme sırasında atalet kuvvetleri oluşur

 Yapı Dinamiği’nin başlangıç temel konuları:

Tek serbestlik dereceli tanımlanan yapıların hareket

denklemleri

Yapısal frekans ve titreşim periyodu

Dinamik yük altında davranış

Dinamik büyütme ve rezonans

Yapısal davranışta sönüm etkisi

Doğrusal elastik tepki spektrumları

Dinamik problemde dikkate alınan kuvvetler:
• Harekete sebep olan dış Yükler P(t) (1)
• Kiriş sistemin kütle bileşenlerine etkiyen kuvvetler
(mxdx). ivme (2)
• Kirişe zıt yönde etki eden kuvvetler (hareketin
ivmelenmesine karşı duran atalet kuvvetleri) (3)
Kiriş iki tür yükün etkisi altında [(1) + (3)] düşünülür.
Kiriş kesitlerinde bu iki etkiye karşı duracak KESİT
TESİRLERİ meydana gelir.
P(t) yayılmış kütle
mx x

dx
İç kuvvetlerin hesaba edilebilmesi için:
Atalet kuvvetlerinin belirlenmiş olması gerekir.
Atalet kuvvetleri ise yerdeğiştirmelere dolayısıyla iç kuvvetlere
bağlıdır.
Kapalı devreyi (birbirine bağlı çözüm) çözüp hesap yapabilmek
için yazılacak diferansiyel denklemin uygun sınır ve başlangıç
koşulları altında çözülmesi ile mümkündür.
Taşıyıcı sistemin dinamik etkiler altındaki davranışını gösteren
diferansiyel denklemin çözümü için:
• Başlangıç koşullarının bilinmeli.
Sistem sükunetten dış kuvvet etkisiyle,
Mesnet yerdeğiştirmesiyle harekete başlıyabilir.
• Sınır koşullarının bilinmeli
Sistemin mesnetlenme şekline bağlı
Bazı Dinamik Yük Kaynakları:
• Yapı üzerinde veya içinde bulunan ağır makinalar
• Ulaşım trafiğinin yapılar üzerindeki dinamik etkileri
(Yüksek hız trenlerinin yoğun yerleşim bölgelerindeki
güzergaha yakın yapılarda tekrarlı dinamik yük etkileri)
• Patlamalar
• Rüzgar darbeleri
• Su dalgalarının çarpma etkileri
• Mesnet hareketleri (depremler gibi)
• Sığınaklar üzerinde bomba etkileri
•Enerji iletim hatları ve asma köprülerde aerodinamik
etkiler
 Dinamik Yük Kaynakları
Periyodik
Dönerek titreşen ağır
makinelerin yapıda
dinamik etkisi

Gemide dönen pervane

kuvvetleri

Periyodik olmayan:

Binada ani bomba

patlaması

Su deposu kulelerinde
deprem etkileri
MATEMATİK MODEL kurulduktan sonra,
Dinamik çözümleme için hareket denklemlerinin
yazılması
Modelin davranışının belirlenmesi

SERBEST TİTREŞİM ve ZORLANMIŞ TİTREŞİM

taşıyıcı sistemin önemli olan iki davranışıdır.

SERBEST TİTREŞİM, başlangıç koşullarının

etkisiyle meydana gelir.
ZORLANMIŞ TİTREŞİM, dış yüklerden veya
mesnet hareketlerinden ortaya çıkar.
İdealleştirme ve yapılan Varsayımlar
Taşıyıcı sistemde kütlenin sürekli dağılımı

Atalet kuvvetleri sistemin her noktasının ivmesinin

(dolayısıyla yerdeğiştirmesinin) bilinmesiyle bulunabilir.

BÜYÜK HESAP HACMİ

Sistemin tüm yerdeğiştirmeleri bazı seçilmiş
noktaların yerdeğiştirmeleri
HESAP HACMİ kabul edilir bir düzeye indirgenir
Sistemin kütlesi söz konusu seçilen noktalarda toplanmasına
toplu kütleli yaklaşım denir
Bu durumda,
Taşıyıcı sistemin tüm yerdeğiştirmesi seçilen bazı
noktaların yerdeğiştirmesiyle ortaya çıkmaktadır.

Bu noktaların sayısı serbestlik derecesi olarak

adlandırılır.

Sistemin tüm yerdeğiştirme durumu serbestlik derecesi

kadar noktanın yerdeğiştirmesine bağlıdır.

Sistemin serbestlik derecesinin artması

Yapı davranışının daha hassas bir şekilde elde edilmesi

Hesap hacmi ile çözüm için harcanan zamanın artması

(sonuçların yorumlanmasını zorlaştırabilecek
dalgalanmalar, sayısal hataların büyümesi)
Yüksekliği boyunca kütlesi düzgün yayılı olan bir BACA’
nın yatay titreşim probleminde, tek Serbestlik dereceli
sistem hassas bir yaklaşım değildir.

Bir SU KULESİ’nin veya ağır çatılı bir ENDÜSTRİ yapısının

Yatay titreşimlerinde tek serbestlik dereceli sistem yeter

yaklaşım sağlayabilir.

Kısaltmalar:

Tek Serbestlik Dereceli Sistem = TSDS

Çok Serbestlik Dereceli Sistem = ÇSDS

İdealleştirilmiş Tek Serbestlik
Dereceli Yapı:

Kütle

Sönüm

Rijitlik
 Serbestlik Dereceleri

TSDS ÇSDS
Doğrusal Diferansiyel Denklem Çözümü Doğrusal Diferansiyel
Denklem Takımının Çözümü
(Bağlaşık denklem sistemi)

İki serbestlik
dereceli sistem
Yapılar ve Ayrık Modelleri (toplu kütle yaklaşımı)

Baca
Su deposu

Köprü
Kemer yapısı

Çerçeve sistem
Döşemenin rijit diyafram davranışı