FIZIČKI PRINCIPI ULTRAZVUČNE

DIJAGNOSTIKE KRVNIH SUDOVA

(KOLOR DOPLER I PULSNI
DOPLER)

Mr sc.med. Dr Sava Stajić

Dr Srdjan Arsenović
 PRAKTIČNA PRIMENA
 Konvencionalni duplex sken bazira na načelu
kombinacije:
• B-moda, dvodimenzionalnog prikaza anatomije
krvnog suda (real time)
• Pulsnog doplera, koji putem spektralne analize
omogućuje procenu hemodinamskih parametara
protoka krvi.
 Kolor – duplex sken (CDS) :
 Simultano kombinuje B - sliku i pulsni dopler
gde su pomaci frekvencija (kretanje Er) kodirani
bojom
OSNOVNI PRINCIPI
EHOTOMOGRAFIJE
 ULTRAZVUČNA DIJAGNOSTIKA JE
ZASNOVANA NA FIZIČKIM PRINCIPIMA
ULTRAZVUČNIH TALASA

ULTRAZVUČNI TALASI SU LONGITUDINALNI

MEHANIČKI TALASI.
TALASNOM KRETANJU ENERGIJE SA
OSCILOVANJEM (OD 20.000 DO 10 MILIONA HERCA –
Hz).
OSNOVNE KARAKTERISTIKE ULTRAZVUČNOG
TALASNOG KRETANJA SU :

•FREKVENCIJA u Hercima - Hz (broj oscilacija u

sekundi i zavisna je od izvora ultrazvučnh talasa, odn
od sonde UZ aparata, manje MHz, manje oscilacija u
sec., veća prodornost UZ talasa i obrnuto).

1s 1s
OSNOVNE KARAKTERISTIKE ULTRAZVUČNOG
TALASNOG KRETANJA SU :

•FREKVENCIJA
•TALASNA DUŽINA (rastojanje izmedju dve susedne
oscilacije i obnuto je proporcionalna frekvenciji).
OSNOVNE KARAKTERISTIKE ULTRAZVUČNOG
TALASNOG KRETANJA SU :

•FREKVENCIJA
•TALASNA DUŽINA
•BRZINA ŠIRENJA (zavisna od talasne dužine i
fekvencije, pa se UZ talasi većih talasnih dužina i niže
frekvencije brže prostiru, odn najbrže u čvrstim, sporije
u tečnim , a najsporije u gasovitim sredinama).
OSNOVNE KARAKTERISTIKE ULTRAZVUČNOG
TALASNOG KRETANJA SU :

•FREKVENCIJA
•TALASNA DUŽINA
•BRZINA ŠIRENJA
•INTENZITET (intenzitet Uz talasa zavisi od energije,
koja slabi na putu kroz materiju to se zove atenuacija).
 ULTRAZVUČNA DIJAGNOSTIKA JE
ZASNOVANA NA FIZIČKIM PRINCIPIMA
ULTRAZVUČNIH TALASA
TALASNOM KRETANJU ENERGIJE SA
OSCILOVANJEM (OD 20.000 DO 10 MILIONA HERCA –
Hz).

DIJAGNOSTIČKI ULTRAZVUK NAJČEŠĆE

OPERIŠE SA FREKVENCIJAMA OD 3 DO 10 MILIONA
(MEGA) HERCA (KOD PREGLEDA KRVNIH SUDOVA
ABDOMENA I MALE KARLICE 3 DO 5 MHz, SRCA I
TRANSKRANIJALNOG DOPLERA 1,5 DO 2 MHz,
PERIFERNIH KRVNIH SUDOVA 5 DO 7,5 MHz).
GDE SE PROIZVODE ULTRAZVUČNI TALASI :

U SAVREMENIM ULTRAZVUČNIM APARATIMA

ULTRAZVUČNI TALASI SE PROIZVODE ELEKTRONSKI
IZAZVANOM VIBRACIJOM KRISTALA,
(PIJEZOELEKTRIČNI EFEKAT).

SONDA FUNKCIONIŠE ISTOVREMENO I KAO

ODAŠILJAČ ULTRAZVUČNIH TALASA I PRIMA
ULTRAZVUČNE TALASE KOJI SU SE VRATILI ILI
DELIMIČNO VRATILI U SONDU, ŠTO IZAZIVA
POVRATNI ELEKTRONSKI IMPULS, KOJI SE
PRETVARA U SLIKU NA MONITORU.
KAKVE SONDE KORISTIMO :

SONDE SU PRILAGOĐENE I PODELJENE PREMA SPEKTRU

ULTRAZVUČNIH TALASA KOJE EMITUJU.
NAJČEŠĆE SE KORISTE KONVEKSNE, SEKTORSKE I LINERNE SONDE,
ALI IMA I POSEBNIH SONDI ZA PREGLED ORGANA I STRUKTURA KROZ
DOSTUPNE TELESNE OTVORE.

KONVEKSNE SONDE EMITUJU ULTRAZVUČNE TALASE MALIH

FREKVENCIJA (3 DO 5 MHZ), VEĆE PRODORNOSTI, VEĆIH TALASNIH
DUŽINA, VEĆE BRZINE ŠIRENJA I VEĆEG INTENZITETA.
SLUŽE ZA PREGLED ABDOMENA I MALE KARLICE, ALI I DRUGIH
STRUKTURA KOJE IMAJU VEĆI VOLUMEN.
SEKTORSKE SONDE IMAJU NAJVEĆU PRODORNOST (1,5 DO 2,5 MHZ)
ULTRAZVUČNIH TALASA KOJA JE I POTREBNA ZA PRODIRANJE KROZ
STRUKTURE GRUDNOG KOŠA SA PRIKAZOM STRUKTURA SRCA I
VELIKIH KRVNIH SUDOVA.
LINERNE SONDE SLUŽE ZA PRIKAZ MEKOTKIVNIH STRUKTURA
(MIŠIĆA, TETIVA, ŠTITASTE ŽLEZDE I STRUKTURA VRATA, PAZUHA I
PREPONA I NARAVNO DOJKI). OVE SONDE OPERIŠU ULTRAZVUČNIM
TALASIMA OD 6 DO 15 MHZ. ZA PRIKAZ STRUKTURA DOJKI I PAZUHA,
NAJBOLJE SU SONDE KOJE PROIZVODE ULTRAZVUČNE TALASE
PRODORNOSTI OD 6 DO 10 MHZ.
 PENETRACIJA
 Penetracija je obrnuto proporcionalna
sa frekvencijom
 UZ talasi od 7,5 MHz imaju prodornost
do 9 cm.
 UZ talasi od 3,5 MHz imaju prodornost
do 24 cm.
 INTERAKCIJA TALASA SA
TKIVOM
 APSORPCIJA
 DISPERZIJA - rasipanje UZ zraka
 REFLEKSIJA – odbijanje UZ zraka

ATENUACIJA

Koeficijent atenuacije tkiva dB/mHz x cm:

Najveći koeficijent: ventilirano plućno tkivo >34, kost 20

Najmanji koeficijent : voda , krv 0,18
•APSORPCIJA ULTRAZVUČNIH TALASA (ultrazvučni
talasi se najbrže prostiru kroz čvrste sredine, na primer koštane
strukture, ili kalcijumske strukture, ali i gube najviše enerije, dolazi
do njihove najveće apsorpcije, pa je vidljivost ultrazvučnih talasa
iz koštanih struktura ili kamenčića najmanja, odn. postoji
akustičko zasenčenje, ili širi odn. uži crni far iza te strukture) .
•DISPERZIJA
ULTRAZVUČNIH TALASA
•Prilikom prelaska kroz
medijume sa različitom
akustičkom impedancom
•Odbijanje od reflektor koji su
manji od talasne dužine
ultrazvučnog talasa i neravne
površine ( eritrociti, neravna
površina visceralnih organa... -
Difuzni reflektorni
•Odbijanje u svim pravcima
•Ehoi manjih amplituda
•Nehomugena UZ slika –
„zrnasta „ slika paenhimatoznih
organa
•Slabljenje UZ snopa
 REFLEKSIJA
REFLEKSIJA je nosilac generisanja UZ SLIKE.
Samo 5 % reflektovanih UZ talasa padaju pod uglom od 90 º i oni su
odgovorni za kreiranje UZ slike

 Na GRANIČNIM POVRŠINAMA dva medija /reflektora

 Uslov za prisustvo refleksije je da je reflektujuće površina veća od

talasne dužine UZ talasa

 Količina reflektovane energije zavisi od :

- upadnog ugla
- karakteristika reflektujuće površine
- razlike u akustičnim impedencama
 AKUSTIČNA IMPEDANCA
 Otpor koji tkivo pruža prolasku UZ talasa

 Zavisi od gustine ( d ) medija kroz koji prolazi

UZ talas i brzine UZ talasa u medijumu (c )

 dxc

 Kg /m3 X m/s  Kg/m2s

•REFLEKSIJA ULTRAZVUČNIH TALASA

•Thus, every tissue interface has its own reflection coefficient

(RI). For example the R(I fat->muscle) is 0.015 meaning that if an
incoming sound wave encountered a fat to muscle boundary,
1.5% of that sound wave would be reflected at that
boundary. This would be compared to the R(I muscle->bone) which
is 0.41 where 41% of the incident sound wave would be
reflected.
•The reflection coefficient of the typical muscle to air
boundary is almost 99% making almost all the sound waves
reflect off this interface
 B - MOD
 UZ snop prelazi preko posmatrane
površine a reflektujuće površine se
smeštaju na monitor, po pravcu i dubini
lokalizacije, na kojoj se refleksija
odvija.
 SIVA SKALA (GRAY SCALE)
 Koriste različite nijanse sive skale od početnih
16,32, 64 do 256 i više nijansi sive skale
 EHO niskih amplituda odgovara tamnijim
nijansama
 EHO visokih amplituda odgovara svetlijim
nijansama
 Na ovaj način se diferenciraju zone veoma malih
razlika ehostruktura
 REAL TIME
 Predstavlja B - mod prikaz u kome se prelaz UZ
snopa odvija većom brzinom od one koju može
da prati ljudsko oko (24 puta u sekundi – frame
rates)

 DISPLAY PRIKAZ REAL-TIME SLIKE može biti:

- linearan
- konveksni
- sektorski - vektorski
- annular arey – prstenasti prostor
 REZOLUCIJA UZ SLIKE
 REZOLUCIJA predstavlja
sposobnost razlikovanja i
posebnog prikaza dve susedne
tačke.
- Aksijalna rezolucija / po dubini
- Lateralna rezolucija / po širini

- Sagitalna rezolucija / se određuje

po debljini UZ snopa za 3D
tehnologiju.
 OSNOVNI PRINCIPI
ULTRASONOGRAFIJE KRVNIH
SUDOVA
baziraju na Dopler-ovom efektu

 Christian Doppler, fizični principi, 1842 g.

 Satomura, Yoshida, medicinsku primenu, 1956.
„eritrociti reflektuju ultrazvuk...!“
 DOPLEROV EFEKAT

 Kada se UZ snop na svom putu reflektuje

od pokretnih struktura, dolazi do
promene frekvencije reflektovanog UZ
talasa u odnosu na emitovani talas

 Ako se UZ snop reflektuje od struktura

koje miruju nema promena frekvencije
 DOPLEROV EFEKAT

a) Ako se reflektor ne kreće

F1=Fo
 DOPLEROV EFEKAT

b) Ako se reflektor kreće prema izvoru

F1>Fo
 DOPLEROV EFEKAT

c) Ako se reflektor udaljuje od izvora

F1<Fo
 DOPLEROV POMAK
FREKVENCIJA
 Razlika frekvencija (ΔF) izmedju reflektovanog F1 i emitovanog Fo
ultrazvuka naziva se Doplerov pomak i proporcionalan je brzini
kretanja reflektora (Er)
 Zavisna od ugla insonacije (cos λ)
 DOPLEROV POMAK - UGAO
INSONACIJE

 ΔF za Alfa od 90 stepeni = 0

 ΔF za Alfa 30 do 60 stepeni = optimalan

 ΔF za Alfa 0 stepeni = idealan

 Za tačno merenje brzine protoka krvi,
potrebno je da emitovani UZ snop, pada
pod odredjenim uglom u odnosu na
smer kretanja krvi.
Alfa od 30 do 60 stepeni

U tom slucaju:
ΔF = 2Fo V / C cos Alfa

BRZINA PROTOKA: V=
ΔFC / 2Fo cos Alfa = cm/sec.
 KOLOR DOPLER
ULTRASONOGRAFIJA
Osnovna namena kolor doplera je da se grafički prikaz protoka krvi - dopler
talas, softverski prevede u imaging prikaz, tj. da se komplikovana grafička
kriva hemodinamskih parametara protoka krvi, prikaže slikom u boji u
realnom vremenu.
U kolor dopler skenu boja je reprezent protoka, a ne strukture.
 DUPLEKS DOPLER
Kombinacija CW i PW doplera sa konvencionalnom UZ slikom u B
prikazu omogućuava istovremeni prikaz željenog krvnog suda
u realnom vremenu i protoka krvi u njemu.
Slično kao kog PWD , CD se koristi intermetentnim semplovanjem
povratnih UZ talasa
Svaki piksel je sample volume čiji se frekvenciski pomak
simultano ispituje
 KONTINUIRANI I PULSNI DOPPLER

Pulse repetition frequency (PRF) – broj pulseva emitovanih u sekundi ( Hz )- 1-10 KHz
 CW I PW DOPLER
 CW dopler
- nema dubinsku rezoluciju
- preciznije meri male i velike brzine

 PW dopler
- ima dobru dubinsku rezoluciju
- preciznije prikazuje protok u određenom krvnom sudu uz mogućnost
merenje brzina u odabranom uzorku (sample volume)
- ima ograničenje u merenju velikih i malih brzina
 SPEKTRALNI DOPPLER

 Predstavlja ultrazvučni modalitet koji omogućava grafički prikaz brzina

protoka u vremenu
 Omogućuje kvantifikaciju dopler nalaza
 Furierovom analizom konvertuje povratne UZ talase na seriju
individualnih frekvenci, koje se grafički prikazuju na vremenskoj skali
 Kompjuterski sistem aparata (spektralni analizator) putem FFTA
analizira podatke razlažući UZ signale na 128 frekvencijskih
komponenti, 160 puta u sekundi
SPEKTRALNA FREKVENCIJSKA
ANALIZA

Pruža mogućnost :
- određivanje smera protoka krvi
- određivanje tipa protoka krvi
- merenje brzina protoka (PSV,EDV,MV)
- merenje dopler indeksa (S/D, RI, PI)
- merenje volumena protoka (VF)
 INDEKSI OTPORA

1. S/D ODNOS ( PSV / EDV).

2. RI ukazuje na distalnog otpora
Normalne vrednosti 0,55 do 0,75
Povecan ispred stenoze
Smanjen kod (aneurizme, angioma i AV malformacije)
IR=PSV-EDV / PSV
3. PI meri oscilatornu energiju i smanjuje se distalno od
stenoze, a povecan je ispred stenoticnog mesta (NV=1-
IP=PSV-EDV / MV
 VOLUMNI PROTOK
Volumni protok (VF) predstavlja količinu krvi koja u jedinici
vremena prođe kroz arteriju, poznatog dijametra lumena i
brzine protoka krvi, a izražava se u ml/min
 ARTERIJSKI PROTOK JE :

- PULSATILAN

- LAMINARAN (AKSIJALAN) PARABOLIČAN

- PLUG FLOW = U VIDU ČEPA
- PRELAZNI TIP PROTOKA
- TURBULENTAN PROTOK
 IZGLED KRIVE DOPLER
SIGNALA ZAVISI OD:
 KONTRAKTILNE SNAGE SRCA
 ELASTIČNOSTI ZIDA KRVNOG SUDA
 VISKOZNOSTI KRVI
 DIJAMETRA KRVNOG SUDA
 UDALJENOSTI IZMEDJU SRCA I
ISPITIVANOG KRVNOG SUDA

NAJVAŽNIJI FAKTOR KOJI ODREDJUJE OBLIK

PULSNOG SIGNALA JE PERIFERNI
VASKULARNI OTPOR
TIP SPEKTRA U ZAVISNOSTI OD
OTPORA

 NISKOREZISTENTAN

 VISOKOREZISTENTAN

 KOMBINOVAN
 TIP SPEKTRA
U ZAVISNOSTI OD STENOZE
 TRIFAZIČAN SPEKTAR U
PERIFERNIM ARTERIJAMA
SA RETRO DIJASTOLNIM PROTOKOM
JE POSLEDICA VISOKOG
PERIFERNOG OTPORA U
NORMALNOJ CIRKULACIJU
 COLOR DOPPLER PROZOR
 Color Doppler prozor ( color
box ) se pozicioira u nivou
arterije od interesa

 Veličina color box a zavisi od

veličine regije od interesa

 Zakošenjem color box a se

postiže ugao insonacije (ugao
alfa) ispod 60 stepeni
 SKALA BRZINA
 Skala brzina se podešava prema očekivanom rasponu brzina toka krvi unutar
krvnog suda koji se pregleda
 PRF ( pulse repetition freqency ) nije sinonim skali brzina ali su veličine
upravo proporcionalne ( povećavanjem skale brzina povećava se PRF i
obrnuto
 Ako brzina protoka prelazi ½ PRF a – brzina i smer protoka se nepouzdano prikauju
– ALIASING
 Značaj Aliasinga kod adekvatno podešenih parametara – prikaz visokih brzina i
tubrulentnog protoka
 Skala brzina ispod srednje brzine protoka- javlja se aliasing unutra lumena KS
 Skala brzina značajnije iznad srednjih brzina protoka – odsustvo “
prebojavnja “ krvnog suda, nemogućnost prikaza alisinga kao znaka visokih
brzina i turbulecije
 Kod pregleda karotidnih arterija skala brzina treba da bude podešena
izmedju 30 i 40 cm/sec
 Kod aterosklerotički izmenjenih arterija skala brzina se podešava prema
srednjim brzina protoka ( kod očekivanog kapilarnog protoka podesiti skalu
protoka ispo 15cm/sec )
 COLOR GAIN
 Podešavanje Color gain a – “prebojavanje” da intimalne površine krvnog suda

 Nizak color gain – loše “ prebojavanje “, neprikazivanje kapilarnog protoka

 Visok gain – artefakti u zidu i okolnom tkivu otežava vizualizaciju površine i veličine
plaka , kao i pravilno određivanje pravca krvne struje i ugla alfa
 SAMPLE VOLUME
 UZ aparat meri brzinu protoka na osnovu promene frekvencije UZ snopa
reflektovanog od eritrocita koji se nalaze u sample volume boksu
 Opitamalna širina 2 - 3mm
 Optimalna pozicija sample volume boksa u normalnoj arteriji je u sredini lumena
paralalno sa zidovima krvnog suda
 U izmenjenim krvnim sudovima sample volume boks treba da se orjentiše paralelno
sa pravcem toka krvi
 U odstustvu aterosklerotičnih plakova ne pozicionirati sample volume box na oštre
krivne – greške u merenju ( lažno visoke brzine )
 Pozicioniranje blizu zida krvnog suda – lažno spektrlno širenje