Evropska unija-

institucije i
mehanizmi odlučivanja

mr Vesna Petrović
Fakultet poslovne ekonomije
Master studije
Sadržaj

• Osnovna obilježja
• Kontekst integrisanja
• Istorijat
• Krugovi proširenja
• Institucije
• Mehanizmi odlučivanja
SIMBOLI EVROPSKE UNIJE

• Himna
• Zastava
• Dan evrope – 9. maj
• Evro
• Moto EU: Ujedninjeni u različitosti
Podjele Integracije

• Njemačka – obnova kapaciteta vojno-industrijskog

kompeksa
– ECSC – Evropska zajednica za ugalj i željezo
– model zajednice – političko rješenje za
turbulentnu prošlost Franko-Njemačkih odnosa

• Političko-ekonomsko-bezbjednosni kontekst:
– 2 supersile sa različitim političko-ekonomskim
ideologijama
– ekonomska rekonstrukcija nakon razaranja

• Religijsko – ideološki koncept

Uvod

• EU važan činilac u globalnoj ekonomiji

– oko 500 miliona stanovnika,
– 80% BDP na 6 zemalja (DE 20%,FR16%, UK14%, IT13%, ES9%,
NL5%)
– 3 kategorije po dohotku 25 900€, 10 000 -25 000 € i oko 10 000 €
• ekonomska integracija – politički ciljevi
• prvenstveno ekonomska uloga, ali i u oblastima:
– spoljne politike
– terorizma, organizovanog kriminala ilegalne imigracije
– životne sredine
1. novembar 1993. – formalno uspostavljanje Evropske Unije
– EU
• Ratifikacija Sporazuma o EU – Mastriht
• Od januara 2007. – 27 zemalja članica – 500 miliona
stanovnika
Istorijsko-političko-institucionalni
kontekst integrisanja EU

• Istorija uslovila integracije

– od XIV vijeka
– period post-1945
– vojno-politička i ekonomska rekonstrukcija
– pojava nacionalnizma i fašizma
– otvaranje nacionalnih ekonomija i izbjegavanje
protekcionizma
– slabi ekonomski indikatori – politička
nestabilnost
– do 1990-tih zapadno-Evropska istorija
– maj 2004. pridruživanje zemalja centralne i
istočne Evrope
Istorija EU I - do 1950-tih

• 1947. Ekonomska komisija za Evropu u okviru UN-a

• Zapadno Evropske integracije
• Uloga US – Trumanova Doktrina i Maršalov plan USaid
• 1949. Atlanska povelja – NATO
• IMF, WB, GATT
• 1948. Benelux carinska unija
• 1948. OEEC–implementacija Maršalovog plana(OECD 1961)
• 1950. Šumanov Plan EC-6 - nadnacionalni princip
• 1951. Pariski sporazum ECSC
• 1955. Messina– zajedničko tržište, transportna politika, integracija
u energetskom sektoru
• 1957. 2 Rimska Sporazuma: EEC & Euratom
• 2 koncepta integracija do 1970-tih
– koncept međuvladinog (intergovernmental) foruma za
ekonomsku saradnju
– koncept nadnacionalnog (supranational) identiteta EC-6:
Francuska, Zapadna Njemačka, Italija & Benelux
Istorija EU II - 1950 - 1980

• 1950. - 9. maj francuski ministar spoljnih poslova Robert

Schuman - govor zasnovan na idejama francuskog
ekonomiste Jeana Monneta o stvaranju nove organizacije
kako bi se izbjegli novi sukobi
• 1951. Pariškim ugovorom uspostavlja se Evropska
zajednica uglja i čelika (ECSC)
• Šest osnivača su Francuska, Njemačka, Italija, Belgija,
Luksemburg i Holandija.
• 1957. Rimskim ugovorima uspostavlja se Evropska
ekonomska zajednica (ECC) i Evropska zajednica za
atomsku energiju (Euratom).
• 1973. Prvim proširenjem, Zajednica se povećava na devet
država članica i razvija zajedničke politike; Danska, Irska i
Ujedinjeno Kraljevstvo su nove članice.
• 1979. Prvi direktni izbori za Evopski parlament
• 1981. Drugo - tzv. mediteransko proširenje: Grčka
pristupa Evropskoj zajednici
Istorija EU III – 1980-2000

• 1985. Šengenski sporazum je potpisan u cilju ukidanja provjera na

granicama između država članica Evropskih zajednica.
• 1986. Treće - tzv. mediteransko proširenje: Španija i Portugal
pristupaju Evropskoj zajednici, koje sada broje dvanaest članica.
• Jedinstveni evropski akt kojim su dati pravni temelji za uspostavljanje
jedinstvenog – unutrašnjeg tržišta, potpisuje se u Luksemburgu i u
Hagu.
• 1992. Ugovor o Evropskoj uniji se potpisuje u Maastrichtu, čime se
uspostavlja Evropska unija (EU) i polažu temelj za zajedničku vanjsku i
sigurnosnu politiku, bližu saradnju u oblastima pravde i unutrašnjih
poslova,te za stvaranje ekonomske i monetarne unije, uključujući
jedistvenu valutu.
• 1995. Četvrto proširenje: Evropska unija se širi na Austriju, Finsku i
Švedsku.
• 1997. Amsterdamski ugovor se potpisuje kao amandman Ugovora o
Evropskoj uniji - novi principi i obaveze u oblasti zajedničke spoljne i
bezbjednosne politike, državljanstva i prava pojedinaca, te nadležnosti
ovlasti Evropskog parlamenta.
• 2000. Ugovorom iz Nice se mijenja sistem donošenja odluka u
Evropskoj uniji, kako bi se Unija pripremila za nova proširenja
Istorija EU IV – 2000 - ...

• 2002. Evro novčanice i kovanice se uvode u dvanaest zemalja

• Peto proširenje: Češka, Estonija, Kipar, Letonija, Litvanija, Malta,
Mađarska, Poljska, Slovačka i Slovenija pristupaju Evropskoj
uniji.
• 2005. Glasači u Francuskoj i Holandiji odbacuju Ustav na
referendumu.
• 2007. Rumunija i Bugarska pristupaju Uniji, koja se širi na 27
članica i čime se završava peto proširenje.
• Slovenija je trinaesta zemlja koja usvaja euro.
• Potpisan Lisabonski sporazum kao reformski sporazum kojim se
uvode novine kao što je Predsjednik Evropske unije, ojačana
funkcija ministra spoljnih poslova sa promjenjenim nazivom
“Visoki predstavnik Unije za spoljne poslove i sigurnosnu
politiku”,
• 2008. Eurozona se proširila na Maltu i Kipar.
• Počela je ratifikacija Lisabonskog sporazuma
• 2009. Evrozona se proširila na Slovačku
KRUGOVI PROŠIRENJA

• 1973: V. Britanija, Danska i Irska

• 1981: Grčka
• 1986: Španija i Portugal
• 1995: Austrija, Finska i Švedska
• 2004: Estonija, Kipar, Letonija, Litvanija,
Mađarska, Malta, Poljska, Slovenija,
Slovačka i Češka.
• 2007: Bugarska i Rumunija
 History of the EU

1957:
Belgium
France 1986:
Germany Portugal
Italy Spain
Luxembourg
Netherlands
1973:
1995:
Denmark
Austria
Ireland
Finland
UK
Sweden
1981:
Greece
Enlargement of the EU

May 2004:

Cyprus
Malta
Hungary
Poland
Slovakia
Latvia
Estonia
Lithuania
Czech Rep.
Slovenia
27 ČLANICA EVROPSKE UNIJE
STRUKTURA EVROPSKE UNIJE
Struktura EU

• 2 nadnacionalne institucije:
–Evropska Komisija
–Evropski Parlament
–Evropski Sud Pravde
• 2 institucije sastavljene od
članova nacionalnih Vlada:
–Savjet Evropske Unije (Savjet
Ministara)
–Evropski savjet
INSTITUCIJE EVROPSKE UNIJE
OSNOVNE INSTITUCIJE
EVROPSKE UNIJE

• ZAKONODAVNA VLAST
– PARLAMENT EU
– SAVJET EU (SAVJET MINISTARA)
– EVROPSKI SAVJET (lideri – šefovi
država i vlada)

• IZVRŠNA VLAST
– EVROPSKA KOMISIJA

• SUDSKA VLAST
– EVROPSKI SUD PRAVDE
Evropski Parlament

• 3 osnovna zadatka:
– dijeli zakonodavnu vlast sa Savjetom ministara i Komisijom
(dvodomna zakonodavna grana vlasti - koodlučivanje)
– nadgleda sve institucije EU, naročito Komisiju
– od 1970. kontorla nad budžetom EU
• 753 poslanika neposredan izbor u zemljama članicama na
mandate od 5 godina
• sjedište u Starzburu, Sekretarijat u Luksemburgu, kancelarije i u
Briselu
• nadležnost - zakonodavni proces, ali nema pravo zakonodavne
inicijative, daje mišljenja i preporuke
• Umjerena lijevica – Partija evropskih socijalista, umjerena desnica
Evropska naordna stranka – 2/3 u Parlamentu
• Glasanje prema političkom uvjerenju, a ne prema nacionalnim
interesima
Savjet EU
(Savjet Ministara)
• sastoji se od ministara iz zemalja
članica
• predsjedavajuća zemlja se rotira svakih
6 mjeseci
• preko 100 sastanaka godišnje u
različitom sastavu za razne resore:
– Savjet za poljoprivredu i ribarstvo
– Savjet za ekonomska i finansijska
pitanja (Ecofin)
– Opšta pitanja i inostrane odnose
(ministri spoljinh poslova)
Savjet EU
(Savjet Ministara)

• Nadležnosti:

– Donošenje evropskih zakona

– Koordinacija opšte ekonomske politike u
kontekstu EMU
– Zaključivanje međunarodnih sporazuma
– Odobravanje budžeta EU
OSNOVNA TIJELA
EVROPSKE UNIJE - KOMISIJA

4 osnovne uloge:
- predlaže zakonska rješenja Savjetu i
Parlamentu
- prati i sprovodi politike EU i budžet
- nadgleda primjenu zakona EU u saradnji sa
Sudom EU
- predstavlja Uniju na međunarodnoj sceni
• sjedište u Briselu
• 27 Komesara sa portfeljima, iz svake zemlje
članice uključujući predsjednika i 2
potpredsjednika
Evropski Savjet

• uspostavljen 1974.
• 27 predsjednika ili premijera, 27
MIP, predsjednik Komisije i
zamjenik...
• sastaje sa 2 puta godišnje
• političke, a ne zakonodavne odluke
• strateški razvoj EU
OSNOVNA TIJELA EVROPSKE UNIJE

Evropski sud pravde – sjedište u Luksemburgu

• Najviši autoritet za primjenu zakona EU
• Po 1 sudija iz svake zemlje na mandat od 6g
• Odlučuje o:
– Sporovima između zemalja članica,
– Institucija EU i
– Pojedinaca i EU
• 27 sudija
• ne formuliše politike
• interpretira i primjenjuje zakonodavstvo
• iznad nacionalnog zakonodavstva
OSTALE INSTITUCIJE EU

• Centralna banka – sjedište u

Frankfurtu
• Evropska investiciona banka
• Komitet regiona i lokalnih vlasti
• Ekonomsko socijalni komitet
• Revizorski sud
• Prvostepeni sud i mnoge druge
SAVJET EVROPE

• Ne pripada institucijama EU
• Nije Evropski Savjet (šefovi država) ni Savjet EU (Savjet
ministara)
• Nadnacionalni i evropski karakter
• Članstvo nije uslovljeno članstvom u EU, mada je svih 27
EU učlanjeno i u Savjet Evrope (47 ukupno)
• Osnovni ciljevi:
– Unapređenje parlamentarne demokratije
– Poštovanje ljudskih prava
– Uspostavljanje vladavine prava
• BiH od 2002. članica
Izazovi u XXI vijeku za EU

3 ekplicitna i 1 implicitni uslov pridruženja:

1. stabilne institucije koje garantuju demkratiju,

vladavinu prava, ljudskih prava i zaštitu manjina
2. funkcionalna tržišna ekonomija, uključujući
sposobnost da izdrže EU konkurenciju
3. prihvatanje postojećih političkih , ekonomskih i
monetarnih politika
ACQUIS COMMUNAUTAIRE
4. EU moć absorpcije novih članova
EU GRAFIKON
AKTI EU

• Uredbe – obavezujuće za sve države

• Uputstvo (Direktiva) – obavezuju sve
države članice
• Odluke – obavezujuće za one kojima
su namjenjene
• Preporuke i mišljenja - nisu
obavezne za države članice
UGOVORI I VAŽNI DATUMI - PODSJETNIK

• 9.05.1950. Šumanova deklaracija

• 1957. Ugovor iz Rima (EEZ)
• 1968. Carinska unija
• 1992. Ugovor iz Mastrihta (EU)
• 1997. Ugovor iz Amsterdama
• 2000. Ugovor iz Nice
• 01.01.2002. Uvođenje evra
• 2004. Ugovor o Ustavu
• 2007. Ugovor iz Lisabona
WEB IZVORI

www.europa.eu
www.dei.gov.ba
HVALA NA PAŽNJI