«Қазақстан ұлттық

валютасы – теңге»
Презентацияның мақсаты:

1. Қазақтың ұлттық валютасы – теңгенің

жасалу тарихын, теңгенің тауар белгісінің
жасалу тарихын қадағалаңыз

2. Қазақ валютасының «жабдығын» -

қорғау дәрежесін көрсетіңіз

3. Қазақстандық валютаның
коллекциялық монеталары мен
банкноттарын қарастырайық
Ақша – түпнұсқа және маңызды
тарихи дереккөз. Олар бізге тарихи
тұлғалардың тұтас портреттік
галереяларын, түрлі ескерткіштердің
бейнелерін әкеліп, суреттерінде
мифологиялық тақырыптар мен
тұрмыстық көріністерді бейнеледі.
Қазақстан үкіметінің ақшасы теңге де
бұдан тыс емес...
 Тарихи белгілер
1, 3, 5, 10 және 20 теңгелік алғашқы қағаз банкноттардың авторы
Олег Митюхинге тиесілі. Банкноталардың эскизінде қазақ
өлкесінің тарихына елеулі үлес қосқан тұлғалар: Әл Фараби,
Аронұлы Сүйінбай, Құрманғазы Сағырбайұлы, Шоқан
Уәлиханов, Абай Құнанбаев, Әбілқайыр, Абылай хандардың
портреттері пайдаланылды. Банкноттардың артқы жағында
Қазақстанның табиғи әсем жерлері: Бурабай, Іле Алатауы, Балқаш
көлі, сондай-ақ сәулет ескерткіштері – еліміздің әйгілі мешіттері
мен кесенелері бейнеленген. Кейін Президент Н.Ә.Назарбаев өз
валютамызды енгізудің таңқаларлық жайттары да жоқ емес екенін
айтты. Мысалы, олар мақұлдау үшін оның портреті бар
банкноттарды әкелді. Мемлекет басшысы бұл жобаны
әдептілікпен қабылдамады.
1993 жылы өз ақшасының пайда болуы
жасырын әскери операцияға ұқсады.
Содан кейін қазақтар рубль аймағына
кіріп, ештеңені өзгерткісі келмеді. Бірақ
Ресей толық тәуелсіздік алуды талап етті,
ал төрт қазақ суретшісіне толық құпия
түрде жаңа валюта жасау міндеті
жүктелді.
Қазақстан теңгелерін Англияда Harrison and Sons компаниясы
басып шығарды. Бұл орден компанияға дүниежүзілік даңқ
әкелді және ерекше марапат – Ұлыбритания Королевасының
Алтын белгісін алды. теңге Ұлыбританияның үздік экспорттық
өнімі деп танылды. Сондықтан компания кеңсесіндегі құрметті
жерде Қазақстан теңгесі бейнеленген қалқан ілулі тұр.
Бірақ қазақтың алғашқы теңгелері Германияда
басылған. Олар L-80 (мыс) және нейзильбер (мыс,
никель және мырыш қорытпасы) сияқты
материалдардан жасалған.
Ақшаның алғашқы партиясын
сақтау үшін арнайы жер асты
қоймалары дайындалды. Барлық
теңгені Қазақстанға төрт ИЛ-76
ұшағы әкелді. Бір аптада олар
Лондонға 18 рет ұшып, кері
қайтты. Барлық құжаттарда
олардың президент
резиденциясының құрылысына
қажетті құрал-жабдықтарды
тасымалдағаны көрсетілген.
Соңғы күнге дейін теңге туралы
ешкім білмеді.
1993 жылы 12 қарашада Қазақстан
Республикасы Президентінің «Қазақстан
Республикасының ұлттық валютасын енгізу
туралы» Жарлығы шықты. Ал сол жылдың 15
қарашасында Қазақстанның ұлттық
банкноттары айналымға шығарылды. Небәрі
8 күннің ішінде жерасты қоймаларындағы
ақша еліміздің барлық банктеріне жеткізілді.
Қазақстанға дейін ешкім жаңа валютаны
мемлекетке мұнша тез және сәтті енгізе
алмаған. Бастапқыда екі кезеңді ұлттық
валютаға көшу жоспарланған болатын:
алдымен уақытша ақшаны, содан кейін
тұрақты ақшаны енгізу. Бірақ түптеп
келгенде, жинақтауға уақыт жұмсамай, бірден
ресми валютаны енгізу туралы шешім
қабылданды.
Ұлттық валюта айналымға
енгізілгеннен кейін тура 13
жыл өткен соң, 1993 жылы
15 қарашада ескі
банкноттарды жаңасына
айырбастау басталды. 2006
жылдың 15 қарашасынан
2007 жылдың 14
қарашасына дейін ескі
және жаңа үлгідегі
банкноттар параллель
айналыста болды. Одан
кейін ескі банкноттар
төлем қабілетін жоғалтты.
 Алаяқтарға қарсы тұтас арсенал
Теңгеде қанша қорғаныш элементтері болса да, алаяқтар
әрқашан оларды қолдан жасауға тырысады. Мемлекеттің
бір ғана ісі қалды – ақшаны қорғауды қиындатып,
дизайнын өзгерту.

2006 жылғы жаңа дизайндағы банкноттар кез келген номиналдың

қате қабылдау мүмкіндігін толығымен жояды, өйткені барлық
номиналдардың түсі де, өлшемі де ерекшеленеді. Әрбір келесі
номинал алдыңғысынан ұзындығы 4 мм және ені 3 мм артық.

Барлық банкноттар бір стильде жасалған, алдыңғы жағында тік

кескіндер басым, артқы жағында - көлденең. Жалпы, дизайн
Қазақстанның қазіргі заманын көрсетеді, барлық мемлекеттік
рәміздерді, еліміздің сәулет нысандары мен табиғи ландшафтарын
бейнелейді..
Қазақстандық теңге 17 қорғаныс дәрежесіне ие.
Сондықтан теңге әлемдегі ең «жабдықталған»
валюталардың бірі болып табылады. Олардың
ішінде көпшілігімізге бұрыннан таныс: су белгілері,
қауіпсіздік жіптері, мөлдір терезелер, ультракүлгін
қорғаныс, сериялық нөмірлер, сәйкес суреттер -
және мүлдем жаңа.
 Мысалыға:

- Көшіруге қарсы элемент (тартан, пирамида). Көшірілген кезде

тор сызықтары жойылады.

- Алтын интаглио. Алтын түсті металл бояудың тығыз, жоғары

рельефті қабаты бар қауіпсіздік элементі түсті көшіруден жоғары
қорғаныс деңгейін жасайды.

- Микроқаріптер. Микромәтіндер қайталанатын мәтінді немесе

бірнеше үлкейту кезінде танылуы мүмкін сандарды басып шығару
арқылы басқа жолмен жасалады.

- Иридесцентті жолақ. Алтын жылтыры бар арнайы сиямен

басылған жолақта банкноттың бұрышы өзгерген кезде өрнек пайда
болады.

- Ирис басып шығару. Бір сиядан екіншісіне өту кезінде біркелкі

түс өзгерістері байқалатын басып шығарудың ерекше түрі.
 Символдық ұрлық
Біз бәрімізге белгілі $ - доллар, ал € - еуро. 2006 жылы теңге де
өзінің тұрақты белгісі – жоғарғы жағында қосымша сызықшасы
бар Т әрпін алды. Бұл рәміз 2006 жылы қарашада Қазақстан
Республикасының Ұлттық Банкі өткізген ірі конкурстың
қорытындысы бойынша үздік деп танылды. Байқауға
ұсынылған 30 мың суреттің ішінен 2007 жылдың 29 наурызында
теңгенің жаңа символы бекітіліп, оның авторлары Вадим
Давиденко мен Санжар Амерханов бір миллион теңгеден
сыйлық алды. Байқау қорытындысы жарияланғаннан кейін
жаңа теңге таңбасының 120 жылдан астам қолданылып келе
жатқан жапон пошта қызметінің нышанынан еш айырмашылығы
жоқ екені белгілі болған соң жанжал туды...
 Жинақ материалы
Соңғы жылдары қарапайым теңге ғана емес, коллекциялық
монеталар мен банкноттардың бірнеше партиясы шығарылды.
БҰҰ-ның 50 жылдығына, Қазақстан Тәуелсіздігінің 5
жылдығына, Мұхтар Әуезовтің 100 жылдығына, Астананың
Қазақстан Республикасының астанасы болып танылуына,
Ұлы Отан соғысындағы Жеңістің 55 жылдығына 1941-45
жылдардағы соғыс және т.б. 2010 жылдың 5 қаңтарында
номиналы 1000 теңгелік ескерткіш банкнот 10 миллион дана
шектеулі таралыммен айналысқа шығарылды. Ол
Қазақстанның 2010 жылы Еуропадағы қауіпсіздік және
ынтымақтастық ұйымына төрағалығына арналған. Сіз оны
әмияныңыздан көрген шығарсыз.
Мерейтойлық және мерейтойлық
монеталар оларда көрсетілген номиналға
сәйкес төлем қабілеттілігіне ие, бірақ
олардың негізгі мақсаты мәдени-
ағартушылық болып табылады. Әдетте,
олар шектеулі тиражда шығарылады және
Қазақстан Республикасының аумағында
және одан тыс жерлерде коллекциялық
құны бойынша сатуға арналған.