BÖLÜM 6: GAZLAR

İçerik
6-1 Gazların Özellikleri: Gaz Basıncı
6-2 Gaz Kanunları
6-3 Gaz Kanunlarının Birleşimi:
İdeal Gaz Eşitliği ve Genel Gaz
Eşitliği
6-4 İdeal Gaz Eşitliğinin Uygulamaları
6-5 Kimyasal Reaksiyonlarda Gazlar
6-6 Gaz Karışımları
6-7 Gazların Kinetik ve Moleküler Teorisi
6-8 Kinetik ve Moleküler Teorisi ile ilgili Gaz
Özellikleri
22
6-9 İdeal olmayan (Gerçek) Gazlar
6-1 Gazların Özellikleri: Gazların Basıncı
Gazlar rasgele yönlerde sürekli hareket eder

https://en.wikipedia.org/wiki/File:Translational_motion.gif

3
 Gaz olarak bulunan maddeler

250C ve 1 atmosferde gaz halinde bulunan elementler:

4
 Gazların fiziksel özellikleri
• Gazlar, konteynerlerinin hacmini ve şeklini alır.
• Gazlar maddenin en sıkıştırılabilir halidir.
• Gazlar, aynı kap ile sınırlı olduklarında eşit ve tamamen
karışacaklardır.
• Gazlar, sıvılara ve katılara göre çok daha düşük yoğunluğa sahiptir.

http://www.revisegcsephysics.co.uk/images/states_of_matter_big.jpg

5
NO2 gazı
 Gazların Basıncı
Basınç, birim alana düşen kuvvettir.
Gazlar, temas ettikleri herhangi bir yüzeye baskı uygular, çünkü gaz
molekülleri sürekli hareket halindedir.

Kuvvet (N)
Basınç (Pa) = Yüzey(m2)

(kuvvet = kütle x ivme)

Basıncın birimleri:
1 paskal (Pa) = 1 N/m2
1 atm = 760 mmHg = 760 torr
1 atm = 101325 Pa = 101,325 kPa
Barometre -
1 Bar = 100 kPa = 0,987 atm Atmosferik (Barometrik) Basınç:
6 Tüpteki cıva nın üstünde boşluk var.
 Atmosferik basınç:
Deniz seviyesinde basınç = 1 atm = 760 mmHg

Hava
sütunu
16 km 0.2 atm

6.5 km 0.5 atm

Deniz seviyesi 1 atm

Dünya atmosferine maruz kalan herhangi bir alanın yaşadığı kuvvet, üstündeki
hava sütununun ağırlığına eşittir.
7
Atmosferik basınç, Dünya atmosferinin uyguladığı basınçtır.
Alıştırma sorusu:
Bir gaz numunesinin basıncı, 489 mmHg olarak ölçüldü.
Bu değeri şu birimlere çeviriniz: a) torr, b) atm, c) kPa
Cvp: a) 489 torr b) 0.643 atm c) 65.15 kPa

Bir gaz numunesinin basıncı, 701 mmHg olarak ölçüldü.

Bu değeri şu birimlere çeviriniz a) torr, b) atm, c) kPa
Cvp: a) 701 torr b) 0.922 atm c) 93,4 kPa

8
 Manometreler
Manometre; atmosfer dışındaki gazların basıncını ölçer.

Kapalı-uçlu Açık-uçlu
Atmosferik basıncın altındaki Atmosferik basınca eşit ve
basınçları ölçer üstündeki basınçları ölçer

Gaz Basıncı Barometrik Gaz Basıncı Barometrik

9 Basınçtan Küçüktür Basınçtan Büyüktür 9
 6-2 Basit Gaz Kanunları
İdeal Gaz Kanunu
PV = nRT
Boyle Kanunu: Basınç-Hacim İlişkisi

PV = k1 (n ve T sabit)

Sabit sıcaklıkta, sabit miktardaki gazın hacmi basıncı

10
ile ters orantılıdır.
 Basıncın hacim üzerindeki etkisi:
(Boyle Kanunu)

1 Aynı gaz içerisinde değişim:

Pα
V
P x V = sabit (k1)
Sabit sıcaklık (T)
11
Sabit gas molekül miktarı (n) P1 x V1 = P2 x V2
 Örnek 5-6:
Gazlarda Basınç-Hacim İlişkisi – Boyle Kanunu.

Başlangıç Son Durum

Koşulları 1.5 atm
21.5 atm

P1V1
P1V1 = P2V2 V2 = = 694 L Vtank = 644 L
P2
12
Charles ve Gay-Lussac Kanunu:
Isı (Sıcaklık)-Hacim İlişkisi
V / T = k2 (n ve P sabit)

13
 Sıcaklık ile gaz hacminin değişimleri
(Sabit Basınç)

VaT
Sıcaklık Kelvin (K) olmalı
V = sabit (k2) x T
T (K) = t (0C) + 273.15
14
V1/T1 = V2 /T2
Sabit basınçtaki, belirli miktar bir gazın hacmi sıcaklıkla doğru
orantılıdır.
VαT

Hacim (mL)
Hacim (mL)

Sıcaklık (oC) Sıcaklık (K)

15
Avogadro Kanunu: Hacim-Miktar İlişkisi
Gaz hacminin miktara olan bağlılığı (mol sayısı):

V / n = k3 (T ve P sabit)

Mol sayısı (n)

Sabit sıcaklık (T)
V = sabit (k3) x n Sabit basınç (P)
V1 / n1 = V2 / n2
16
Standart sıcaklık ve basınç (STP): 0oC ve 1 atm koşulları.
Yapılan deneyler çerçevesinde STP koşullarında, ideal gazın 1 mol
miktarı 22.414 L hacme sahiptir.

PV = nRT
PV (1 atm)(22.414L)
R= =
nT (1 mol)(273.15 K)
R = 0.082057 L • atm / (mol • K)
17
 Suyun oluşumu

18
6-3 Gaz Kanunlarının Birleşmesi: -
İdeal Gaz Eşitliği ve Genel Gaz Eşitliği
Boyle Kanunu: P  1 veya V  1 (sabit n ve T )
V P
Charles Kanunu: V  T (sabit n ve P)

Avogadro Kanunu: V  n (sabit P ve T)

nT
V
P
nT nT
V = constant x =R R: Gaz sabiti
P P
PV = nRT
19
 PV = nRT ideal gaz eşitliği
R = gaz sabiti

L . atm
R = 0.08206 P (atm) ve V (L)
K . mol
J
R = 8.314 P (Pa) ve V (m3 )
K . mol

J = Jul (Joule) – enerji birimi (kg.m2/s2)

J = P x V = Pa . m3
= N / m2 . m3
= kg.m/s2 . m3
20
PV = nRT
• Değişim geçirmeyen gaz numuneleri:
Eğer üç bilinen varsa; P, V, n veya T, dördüncü bilinmeyen
hesaplanabilir:
ör., V = nRT / P
• Denklem genellikle bir veya iki gaz özelliği sabit olduğu
koşullarda uygulanılır ve denklem bu sabitler yok edilerek
basitleştirilir:

ör., P2 = P1V1 / V2 (sabit n ve T)

• Yoğunluk ve molar kütle hesaplamaları,

• Gaz karışımı hesaplamaları,
21 • Gaz halindeki reaksiyon hesaplamaları vs.
 Örnek:
69,5 °C'de 5,43 L hacimli bir çelik kapta 1,82 mol SF6
gazının uyguladığı basıncı (atm cinsinden) hesaplayın.

22
 Örnek 2:
STP'de 7,40 g NH3 gazının kapladığı hacmi (L cinsinden)
hesaplayın.

KütleNH3 molNH3 HacimNH3 (STP)

23
Alıştırma Sorusu 1:
Bütan (C4H10 Molar kütle: 58,1 g/mol), aeresol deodorant kutularında
itici gaz olarak kullanılır.
Bir deodorant gaz fazında 2,854 g bütan ve 25°C'de 250 mL hacme
sahiptir. Kutunun içindeki basınç nedir?
Cvp: 4.8 atm

24
Alıştırma Sorusu 2:
20,0°C'de 100 g bütan (C4H10) gazı içeren 10,0 L'lik bir tankta
basıncı (atm cinsinden) hesaplayın.
Cvp: 4.14 atm

Alıştırma Sorusu 3:
3,5 g klor gazının (Cl2) STP’deki hacmini hesaplayınız.
Cvp: 1,1 L

25
 Örnek:
Bir veya iki gaz özelliği sabit olduğunda:

Sıcaklığı ve basıncı 8 °C ve 6,4 atm olan bir gölün dibinden küçük

bir balon kabarcığı, suyun yüzeyine çıkar. Yüzeyde sıcaklık 25 °C
ve basınç 1,0 atm’dir.

Kabarcığın suyun dibindeykenki hacmi 2,1 mL ise yüzeye çıkıncaki

son hacmini (mL cinsinden) hesaplayın.

26
 n1 = n2

27
Alıştırma Sorusu 4:
Bir N2 gazı örneği 20 °C'de 2,40 L kaplar. Genişletilebilir bir kapta
sabit basınçta ısıtılırsa hangi sıcaklıkta 4,80 L’yi doldurur?
İpucu: n ve P sabit; P1V1 / P2V2 = n1T1 / n2T2
Cvp: 313°C

Alıştırma Sorusu 5:
Bir gaz örneği, 25 ° C'de ve 760 mmHg'de 1400 mL kaplar.
Aynı sıcaklıkta ve 380 mmHg basınçta hacmi (L cinsinden) nedir?
Cvp: 2.8 L

28
Yoğunluk (d) Hesaplaması

PV = nRT m PM
d= =
V RT
m
n=
M m: gazın kütlesi (gram)
m M: gazın molar kütlesi
d=
V d: gazın yoğunluğu (g/L)

Molar Kütle (M) Hesaplaması

dRT m RT
M= M=
P PV

29
Dikkat: Bu denklemler sadece gazlar için kullanılır.
 Örnek:
Mol Kütlesinin Ideal Gaz Eşitliği ile Bulunması
Polipropilen endüstri için önemli bir kimyasaldır. Organik
sentezlerde ve plastik üretiminde kullanılır.
Cam bir kabın ağırlığı boş, temiz ve havasız iken 40,1305 g, su ile
doldurulduğu zaman 138,2410 g (25°C deki δ = 0,9970 g/cm3) ve
polipropilen gazı ile doldurulduğu zaman 740,3 mm Hg basınç ve
24,0°C de 40,2959 g gelmektedir.
Polipropilenin mol kütlesi nedir?

Strateji: Vkab bulun, mgaz bulun, Gaz denklemini kullanın

30
 Vkab = mH2O x dH2O = (138,2410 g – 40,1305 g) x (0,9970 g cm-3)

= 98,41 cm3 = 0,09841 L

mgaz = mdolu - mboş= (40,2959 g – 40,1305 g)

= 0,1654 g

m RT
Gaz Denklemi: M=
PV

(0,6145 g)(0,08206 L atm mol-1 K-1)(297,2 K)

M=
(0,9741 atm)(0,09841 L)

31
M = 42,08 g/mol
 Örnek:
Mol Kütlesinin Ideal Gaz Eşitliği ile
Bulunması
Bir kimyager yeşilimsi-sarı bir gaz bileşiği sentezler. Bu bileşik
klor ve oksijen elementleri içerir. Gazın yoğunluğunun 36°C ve
2,88 atm'de 7,71 g/L olduğunu tespit eder.
Bileşiğin molar kütlesini hesaplayın ve moleküler formülünü
belirleyin.
Çözüm 1:

32
 Çözüm 2:

Deneme yanılma yöntemiyle formül bulunabilir.

•1 Cl atomu ve 1 O atomu varsa;
Molar kütlesi = 35,45 + 16,00 = 51,45 g/mol.
•Eğer 1 Cl atomu ve 2 O atomu varsa;
Molar kütlesi = 35,45 + (2 x16,00) = 67,45 g/mol.
33 Bu durumda; Formül: ClO2
Alıştırma Sorusu 6:
0,630 g gaz numunesi, 0,80 atm ve 21,3°C'de 500,0 mL kaplar. Bu
gazın molar kütlesi nedir?
İpucu: 2 metod: 1 . M = g/mol, mol = PV/RT
2. M = dRT/P, d = m/V
Cvp: 38 g/mol

Alıştırma Sorusu 7:
20,0°C sıcaklık ve 4.5 atm basınçta hidrojen gazının yoğunluğu (g/L)
nedir?
Cvp: 0.38 g/L

34
6-5 Kimyasal Reaksiyonlarda Gazlar
Stokiyometrik faktörlerin gaz miktarlarıyla olan ilişkisi
diğer girenler veya ürünlerinki ile aynıdır.
Ideal gaz eşitliği gazların kütle, hacim, sıcaklık ve basınç
hesaplamalarında kullanılır.
 Birleşik gaz kanunu diğer gaz kanunları ile geliştirilebilir.

2NO(g) + O2 (g) 2NO2 (g)

2 mol NO (g) + 1 mol O2 (g) 2 mol NO2(g)
2 L NO (g) + 1 L O2 (g) 2 L NO2(g)

35
 Örnek:
Ideal gaz Eşitliğinin Reaksiyon sitokiyometrisi
hesaplamalarında kullanılması

Yüksek sıcaklıkta sodyum azid, NaN3, bozunarak azot gazı N2(g)

oluşturur. Gerekli reksiyon başlatıcı araçların kullanılması ve
oluşan sodyum metalinin tutulmasıyla bu reksiyon sistemleri hava
yastıklarında kullanılır.
70.0 g NaN3 in bozunmasıyla 735 mmHg basınç ve 26°C
sıcaklıkta ne kadar hacimde N2 (g), elde edilir.

2 NaN3(s) → 2 Na(l) + 3 N2(g)

36
 Çözüm: 2 NaN3(s) → 2 Na(l) + 3 N2(g)

N2 nin molünü hesaplayın:

1 mol NaN3 3 mol N2

nN2 = 70 g N3 x x = 1,62 mol N2
65,01 g N3/mol N3 2 mol NaN3

N2 nin hacmini hesaplayın

nRT (1,62 mol)(0.08206 L atm mol-1 K-1)(299 K)

V= =
P 1,00 atm
(735 mm Hg)
760 mm Hg

= 41,1 L
37
 6-6 Gazların Karışımı
Gaz kanunları gaz karışımlarına uygulanabilir.
ntoplam = ntop = n1 + n2+ n3 + …

Kısmi Basınç
Aynı kab içerisindeki bir gaz karışımındaki her bir gaz
bileşeni kendi kısmi basıncını uygular.
Ptop= PT = PA + PB + PC +.......

38
 Dalton Kısmi Basınç Kanunu
Toplam gaz basıncı, kısmi basınçlarla, yani karışımdaki her bir gaz bileşeninin
basınçlarıyla ilgilidir.

V ve T sabittir.

P1 P2 Ptoplam = P1 + P2
Dalton’un kısmi baskılar yasası, bir gaz karışımının toplam basıncının, sadece
mevcut olsaydı, her bir gazın uygulayacağı baskıların toplamı olduğunu belirtir.
39
Dalton Kısmi Basınç Kanunu

40
İki gazın (A ve B) V hacmindeki bir kabın içinde olduğu
bir durumu göz önünde bulundurun

nART
PA = nA = A gazının mol sayısı
V
nBRT nB = B gazının mol sayısı
PB =
V
PT = PA + PB
PA nART/Vtop nA
= = = A
PT nTRT/Vtop nT

PB nBRT/Vtop nB
= = = B
PT nTRT/Vtop nT
41
 ni
Mol Kesiri (i ) = n
T

nA
PA = A PT A = n + n
A B

nB
PB = B PT B = n + n
A B

Pi = i PT

42
 ÖRNEK
Kısmi Basınç Hesaplamaları

Bir gaz karışımı 4,46 mol neon (Ne), 0,74 mol argon (Ar) ve
2,15 mol xenon (Xe) içerir.

Toplam basınç belirli bir sıcaklıkta 2,00 atm ise, gazların kısmi
basınçlarını hesaplayın.

43
Strateji
Bir gazın kısmi basıncı ile toplam gaz basıncı arasındaki ilişki nedir?
Bir gazın mol oranını nasıl hesaplarız?

Denkleme göre, Ne (PNe)' nin kısmi basıncı, mol kısmının (Ne) ve

toplam basıncın (PT) ürününe eşittir.

1.

2. PNe = Ne PT

44
Benzer bir şekilde,

ve

Kontrol Kısmi basınçların toplamının verilen toplam basınca

eşit olduğundan emin olun; yani,
(1.21 + 0.20 + 0.586) atm = 2.00 atm.

45
Alıştırma Sorusu 8:
Voyager 1 tarafından toplanan verilerden, Titan (Satürn'ün en büyük
ayı) atmosferinin 55 gramlık bir örneğinin 44,01 g N2, 9,22 g Ar ve
geri kalanının CH4 olduğunu tahmin etmişlerdir.
Titan yüzeyindeki toplam basınç 1220 torr ise bu gazların her birinin
kısmi basıncını (torr cinsinden) hesaplayın.
(1 torr=1 mmHg)
Cvp: 1002 torr N2, 147 torr Ar, and 71 torr CH4

46
Alıştırma Sorusu 9:
Bir kişinin nefesinde, % 15,1 O2, % 4,8 CO2, % 75 N2 ve % 5,1 H2O
içerdiği (% mol olarak) bulundu.
Nefes 1,05 atm basınca sahipse, her maddenin mmHg cinsinden kısmi
basıncını hesaplayın.
Cvp: 120,5 mmHg O2, 83,6 mmHg CO2, 598,5 mmHg N2 and 40,7 mmHg H2O

47
Buhar
Buhar, sıvı veya katı halde bulunan bir maddenin gaz fazıdır.

Dalton’un kısmi baskılar yasası, su

üzerinde toplanan gaz miktarlarını
hesaplamak için kullanışlıdır.
http://www.scienceclarified.com

Bulut, sis, sis, çiy veya don oluşumu, havadaki su buharının

yoğunlaşmasının bir sonucudur.

http://www.123rf.com
http://jootix.com

48
48
 Gazların Su üzerinde toplanması

2KClO3 (k) 2KCl (k) + 3O2 (g)

49 PT = Pgaz + PH 2O
 T(⁰C) Water Vapor
Su buharı
Pressure
Su Buharı ve Sıcaklık basıncı
(mmHg)(mmHg)

0 4.58
5 6.54
10 9.21
15 12.79
20 17.54
25 23.76
30 31.82
35 42.18
40 55.32
45 71.88
50 92.51
55 118.04
60 149.38
65 187.54
70 233.7
75 289.1
80 355.1
85 433.6
90 525.76
95 633.90
100 760.00
50
 Örnek
Su üzerinde toplanmış gazlar
Potasyum klorat ayrışmasından kaynaklanan oksijen gazı, önceki
slaytta gösterildiği gibi toplanır.

762 mmHg atmosferik basınç ve 24 °C'de toplanan oksijen miktarı,

128 mL'dir.

Elde edilen oksijen gazının kütlesini (gram olarak) hesaplayın.

24 °C'deki su buharının basıncı 22.4 mmHg'dir.

2KClO3 (k) 2KCl (k) + 3O2 (g)
Strateji
Üretilen O2 kütlesini çözmek için önce karışımdaki O2 kısmi basıncını
hesaplamalıyız.
Hangi gaz kanuna ihtiyacımız var?
O2 gazı basıncını O2 kütlesine gram olarak nasıl dönüştürebiliriz?

Dalton’un kısmi baskılar yasasını kullanarak;

PT = Pgaz + PH O

1. Gazın kısmi basıncı hesaplanır:

52
2. İdeal Gaz Kanunu uyguluyoruz:

m ve M sırasıyla toplanan gazın,

O2 kütlesi ve O2 molar kütlesidir.

Kontrol
Oksijen gazının yoğunluğunun (0,164 g / 0,128 L) veya 1,28 g / L
olduğunu kontrol edin, bu atmosferik koşullar altındaki gazlar için
makul bir değerdir.
53
Alıştırma Sorusu 10:
15,0 ⁰C’de su üzerinde bir hidrojen gazı (H2) örneği toplanır. Toplam
basınç 115,0 kPa'dır. Sadece hidrojen gazı tarafından uygulanan
basınç (mmHg cinsinden) nedir?
İpucu: PH2O , 15 oC’de 12,79 mmHg’dir. 1 atm = 101.325 kPa Cvp: 849.7 mmHg

54
Alıştırma Sorusu 11:
Amonyum nitrit, NH4N02, ısıtılınca ayrışır ve N2 gazı oluşturur:
NH4NO2(k) ⟶ N2(g) + 2H2O(s)

Bir NH4N02 numunesi, suda ayrıştırılır. Isı 30 oC ve toplam basıncı

753,5 mmHg olduğunda 318 mL N2 gazı toplanırsa, kaç gram NH4N02
ayrıştırılmıştır?
(NH4N02 molar kütlesi = 64,04 g/mol)
İpucu: PH2O , 30 oC’de 31,82 mmHg’dir. Cvp: 0.78 g

55
 6-7 Kinetik Moleküler Teori
 Gaz partikülleri noktasal kütleli, sabit,

rastgele ve doğrusal hareket yaparlar.

 Gaz partikülleri birbirlerinden çok uzak

mesafededirler.
 Tüm çarpışmalar hızlı ve elastiktir.

 Gaz partikülleri arasında herhangi bir

kuvvet yoktur.
 Toplam enerji sabit kalır.

56
 Basıncın Bağlı Olduğu Kuvvetler
1
 Öteleme kinetik Enerjisi, e k  mu 2

 Moleküllerin çarpışma frekansı, N

vu
V
 Vurgu veya momentum transferi,
I  mu

 Basınç, momentum transferi ile

N
çarpışma frekansının çarpımına eşittir. P  mu 2
V

57
 Basınç ve Moleküler Hız
1N
P m u2 ueo en olası hız
3V
uor basit ortalama hız

Hız karelerinin  u2
ortalamasının karekökü

Bir mol için:

PV=RT :
NAm = M:

58
Düzenlenmiş hali: urms =  3RT
M
 Üç farklı gazın hızlarının
aynı sıcaklıkta dağılımı

Azot gazı molekülleri için

hızların üç farklı
sıcaklıkta dağılımı

urms =  3RT
M
59
 Örnek
Moleküler hız hesaplaması
Helyum (He) atomlarının ve azot gazının (N2) moleküllerinin hız
karelerinin ortalamasının karekökünü (kök-ortalama kare hızlarını)
25 °C'de m/s cinsinden hesaplayın.

Strateji
Formüle ihtiyacımız var.
R ve MA için hangi birimleri kullanmalıyız, böylece urms m / s
cinsinden ifade edilecek mi?

60
Çözüm
R = 8.314 J/K · mol ve,
1 J = 1 kg m2/s2 olduğundan MA = molar kütle birimleri = kg/mol

1. Molar kütleler hesaplanır:

He için 4.003 g/mol, 4.003 × 10−3 kg/mol.
N2 için 28.02 g/mol, 2.802 × 10−2 kg/mol.

2. He; formül:

61
2. Formül (devamı): Dönüşüm faktörü olarak 1 J = 1 kg m2/s2

3. Azot gazı, formül:

62
 Alıştırma Sorusu 12:
a) 0 oC ve 100 oC'de bir O2 gaz molekülünün m/s cinsinden kök
ortalama karesi (ortalama) hızı nedir?
b) O2 molekülünün Mağusa'dan Lefkoşa'ya (60 km) 0 oC'de seyahat
etmesi ne kadar sürer? (Yolunda çarpışma olmayacağını
varsayalım).
İpucu: m/s bir SI birimidir, bu nedenle R ve M için SI birimleri kullanın.
Cvp: a) 461 ve 539 m/s, sırasıyla 0 oC ve 100 oC b) 130 saniye

63
Alıştırma Sorusu 13:
STP koşullarında gaz halindeki bir elementin bir atomunun kök
ortalama kare (ortalama) hızının 1304 m/s olduğu bulundu. Bu
element nedir?
İpucu: Molar kütleyi hesaplayın.
Cvp: He

64
6-8 Kinetik Molekül Teorisine Bağlı
Gaz Özellikleri
 Yayılma (Difüzyon)
Rastgele molekül hareketi
sonucu moleküllerin göç
etmesidir.

 Dışa Yayılma (Efüzyon)

Gaz moleküllerinin
bulundukları kaptaki küçük
bir delikten kaçmasıdır.

65
Difüzyon (yayılma) bir gazın yavaş yavaş diğeriyle
karışmasıyla oluşan bir işlemdir.

NH4Cl

Moleküler yol
Yöndeki her değişiklik, başka NH3 HCl
bir molekülle çarpışmayı temsil 17 g/mol 36 g/mol
eder.


Graham’ın Difüzyon Yasası
r1 M2 Aynı sıcaklık ve basınç koşullarında, gazlar
= için difüzyon hızları, molar kütlelerinin
r2 M1 karekökleriyle ters orantılıdır.
66
Gaz efüzyonu, basınç altındaki gazın bir kabın bir bölmesinden
diğerine küçük bir açıklıktan geçerek kaçtığı işlemdir.


r1 t2 M2
= =
r2 t1 M1

Gaz molekülleri, yüksek basınçlı bir bölgeden (solda) düşük basınçlı bir
bölgeye (sağda) bir iğne deliğinden geçerler.

67
 Örnek
Yayılma ve Efüzyon
Sadece karbon ve hidrojenden oluşan yanıcı bir gazın 1.50 dakikada
gözenekli bir bariyerden geçtiği bulunmuştur.

Aynı sıcaklık ve basınç koşulları altında, aynı bariyerden geçmek

için eşit miktardaki brom gazı 4.73 dakika alır.

Bilinmeyen gazın molar kütlesini hesaplayın ve bu gazın ne

olabileceğini önerin.

68
Strateji
Difüzyon hızı, belirli bir zamanda gözenekli bir engelden geçen
moleküllerin sayısıdır. Süre ne kadar uzun sürerse, hız o kadar yavaş
olur. Bu nedenle, oran difüzyon için gereken süre ile ters orantılıdır.

Denkleme göre r1 / r2 = t2 / t1 = M2 / M1

t1 ve t2 sırasıyla gazlar 1 ve 2 için efüzyon zamanlarıdır.

1. Brom gazının molar kütlesi ile: 2. Bileşen nedir?

Karbon molar kütlesi 12.01 g
ve hidrojenin 1.008 g
olduğundan, gaz
metandır (CH4).

69
Alıştırma Sorusu 14:
Bilinmeyen bir gaz numunesi, karbondioksit gazından 1.65 kat daha
hızlı bir şekilde gözenekli bir kaptan akar. Bilinmeyen gazın molar
kütlesini tahmin edin.
Cvp: 16 g/mol

Alıştırma Sorusu 15:

Bir O2 numunesinin küçük bir deliğe (açıklık, gözenek) sahip bir kap
içerisinden akması için gereken süre 27 saniyedir. Xe için nedir?
Cvp: 54.7 s

70
 6-9 Gerçek Gazlar
Sıkıştırılabilirlik faktörü: PV/nRT = 1 İdeal gazın 1 molu
Gerçek gazlardan sapma. PV = nRT
 PV/nRT > 1 – Moleküler hacim büyük ise.
PV = 1.0
 PV/nRT < 1 – moleküller arası etkileşim n=
kuvveti. RT

İdeal olmayan gaz hali;

1.Yüksek basınç
2.Yüksek yoğunluk
3.Düşük Isı

71
Moleküller arası kuvvetlerin bir gaz tarafından uygulanan
basınç üzerine etkisi.
Konteyner duvarına doğru hareket eden
bir molekülün (kırmızı küre) hızı,
komşularının (gri küre) uyguladığı çekici
kuvvetlerle azalır.

Sonuç olarak, bu molekülün duvarla

yaptığı etki, moleküller arası kuvvetler
mevcut değilse, olacağı kadar büyük
değildir.

Genel olarak, ölçülen gaz basıncı, ideal

şekilde davranılırsa, gazın uygulayacağı
basınçtan daha düşüktür.
72
 Van der Waals denklemi Van der Waals
(ideal olmayan gazlar) Sabitleri

an 2
( P + 2 ) (V – nb) = nRT
V
Düzeltilmiş Düzeltilmiş
basınç hacim

hacim, gazın n molü

tarafından işgal edilir.

Moleküller arası etkileşim, birim hacim

başına molekül sayısının karesiyle birlikte
artmaktadır.
73 73
Alıştırma Sorusu 16:
10,0 L’lik bir konteynırda bulunan 2,0 mol klor gazı vardır. 25 ⁰C
sıcaklıkta bu gazın uyguladığı basıncı, atm cinsinden, hesaplayınız;
a)İdeal gaz denklemi kullanarak.
b)Van der Waals denklemi kullanarak.
Klor için Van der Waals sabitleri: a = 6,49 atm.L2/mol2, b = 0,0562 L/mol)
Cvp: a) 4.89 atm b) 4.68 atm

74
 Bölüm 6 Sorular

9, 13, 18, 31, 45, 49, 61, 63, 71,

82, 85, 97, 104.

75