Agiz hastaliklari, modern toplumlarda en yaygin gorulen bula§ici olmayan

hastaliklar arasinda yer almakta ve saglik sistemleri a 9isindan onemli bir

kaynak gerektirmektedir. Almanya'da agiz hastaliklarinin yayginligina
ili§kin epidemiyolojik veriler, hem di§ 9uruklerinin hem de periodontal
hastaliklarin olduk9a yaygin oldugunu gostermektedir. Temel olarak
Almanya bu durumu diger Avrupali ve Avrupali olmayan geli§mi§ ulkelerle
payla§maktadir [ 1,2 ]. Bununla birlikte, zaman i9indeki yayginlik verileri
kar§ila§tirildiginda, Almanya'da toplumda, ozellikle 9ocuklarda agiz
sagliginda onemli iyile§melerin tespit edilebildigi a 9ik9a ortaya
9ikmaktadir [ 3 - 5 ]. £ocuklarda Almanya da yillardir uluslararasi agiz
sagliginda zirvede yer alan ulkeler arasinda yer aliyor [ 6 ]. Bati Alman
federal eyaletlerindeki DMFT ile ifade edilen 9uruk deneyimi 1980'lerde
6,8'den 2005'te 0,7'ye du§mu§tur [ 4,7 ]. Dogu Almanya federal
eyaletlerinde, ilgili epidemiyolojik veriler 3,4'ten 1,1'e du§tu [ 8 ], bu da
eski Bati Almanya eyaletleri ile yeni kurulan Alman eyaletleri arasinda agiz
sagligi a9isindan hala farkliliklar bulundugunu ortaya koyuyor [ 5 ].
Yeti§kin agiz sagligi a9isindan, son on yilda dogal di§lerin korunmasinda
a9ik bir arti§ oldugu tespit edilebilir [ 9 ]. Ote yandan, agiz sagligindaki bu
geli§meler, ya§lilarda ve ya§li ki§ilerde daha fazla di§in muhafaza edilmesi
nedeniyle periodontal hastalik ve kok 9uruklerinin tedavi yukunun
artabilecegi sonucunu dogurmaktadir [ 10 ]. Ya§lilar olarak adlandirilan 75
ya§ ustu nufus grubu i9in, bolgesel 9ali§malardan elde edilen oral morbidite
hakkinda yalnizca 9ok daginik bilgiler mevcuttur [ 11 ]. Ancak mevcut
veriler, di§ hastaliklari yukunun yuksek oldugunu ve ya§lilar ve bakima
muhta9 ki§iler i9in saglik hizmeti sunumunun du§uk duzeyde oldugunu
gostermektedir.
Bir izleme araci olarak Alman Dis Hekimleri Enstitusu, 1989 yilinda Bati
Almanya'da (DMS I) Almanya'da agiz sagligina ili§kin epidemiyolojik
verileri toplamaya basladi (DMS I) [12], bunu 1992 yilinda yeniden
birlesme sonrasinda yeni kurulan Alman eyaletlerinde ek bir arastirma
izledi ( DMS II) [ 13 ]. Ucuncu Alman Agiz Sagligi Calismasi (DMS III)
1997'de [ 14 ] ve dorduncusu (DMS IV) 2005'te [ 15 ] yurutulmustur .
Besinci Alman Agiz Sagligi Calismasi (DMS V) artik secilmis dort yas
kohortunda kesitsel, cok merkezli, ulke capinda temsili, sosyo-
epidemiyolojik bir calisma olarak tasarlanmistir. Amaci, klinik bir muayene
kullanarak agiz sagliginin mevcut klinik durumunu tespit etmek ve ayni
zamanda sosyo-bilimsel bir arastirma kullanarak agiz sagligi davranislari
hakkinda bilgi toplamaktir. Ayrica calisma, Almanya'da 1989 ile 2014
yillari arasinda agiz sagligina iliskin trend analizlerine de olanak
saglayacak.
Yontemler

Besinci Alman Agiz Sagligi Calismasi (DMS V), dort yas grubundaki
Almanya'da yasayan nufusun agiz sagligi durumunu ve davranislarini
arastirmaya yonelik kesitsel, cok merkezli, ulke capinda temsili, sosyo-
epidemiyolojik bir calismadir. Calisma katilimcilari cocuklar (12 yas arasi),
yetiskinler (35-44 yas arasi), genc yaslilar (65-74 yas arasi) ve yaslilardan
(75-100 yas arasi) olusmaktadir. Bunlar yerel sakinlerin kayit ofislerinden
rastgele secilmistir. Sosyal bilim arastirma parametreleri sosyodemografik
veriler, agiz sagligi, beslenme ve tutarlilik duygusuna (SOC) iliskin oznel
algilar ve tutumlardir. Klinik dis parametreleri curuk, periodontitis, protez
durumu, ileri geli§imsel ve edinilmi§ di§ sert dokusu ve mukozal
lezyonlardir.
£ali§ma tasarimi geli§tirme

DMS V 9ali§ma tasarimi, Alman Di§ Hekimleri Enstitusu (IDZ) tarafindan

2013'ten 2014'e kadar geli§tirildi. Anketin ana ko§ullari daha onceki DMS
9ali§malarinda oldugu gibi ger9ekle§tirilir. £ali§manin saha suresi ve ilgili
yonleri, Avrupa 9apinda bir ihale 9agrisi sonrasinda se9ilen Munih'teki
operasyon merkezi (Kantar Health GmbH) ile i§birligi i 9inde planlaniyor.
Operasyon merkezi ISO 2052 sertifikasina sahiptir. Klinik di§ muayenesi
programi, yedi universite profesorunden olu§an uzman bir dani§ma kurulu
ile 9agda§ epidemiyolojik standartlara gore geli§tirilmi§tir. £ali§maya
ili§kin hijyen konseptine Berlin'deki Robert Koch Enstitusu ile onay verildi.
£ali§ma protokolu SPIRIT beyani tavsiyelerine gore geli§tirildi [ 16 ].
Etik ve yayginla§tirma

DMS V, Kuzey Ren Tabipler Birligi Dusseldorfun Kurumsal inceleme

Kurulu (IRB) tarafindan onaylanmi§tir (DMS V kayit numarasi 2013384).
£ali§ma ayrica Alman Saglik Hizmetleri Ara§tirma Veri Bankasi'nda
kayitlidir (DMS V kayit numarasi
VfD_DMSV_13_002152). Di§ hekimlerini bu 9ali§ma konusunda duyarli
hale getirmek i9in yerel ve federal Alman di§ hekimligi dergilerinde DMS
V'e ili§kin duyurular yapiliyor ve ayrica halki destek konusunda te§vik
etmek amaciyla yerel gazetelerde makaleler yayinlaniyor. Son olarak yerel
belediye ba§kanligi, emniyet mudurlukleri ve diger yerel duzenleyici
makamlar 9ali§ma hakkinda bilgilendirilir.
£ali§ma ortami

Uluslararasi gerekliliklere uygun olarak, 9ali§ma se9ilen ya§ katmanlarina

odaklanmaktadir. Daha onceki DMS 9ali§malarinda oldugu gibi bunlar 12
ya§indakiler (9ocuklar), 35-44 ya§indakiler (yeti§kinler) ve 65-74
ya§indakiler (gen9ler). Ayrica ilk kez 75 ila 100 ya§indakilerden
(ya§lilardan) ornek aliniyor. 90 9ali§ma numune noktasindaki ara§tirmalar
i9in dort ekip paralel olarak 9ali§iyor; her birinde bir di§ hekimi, bir
goru§meci ve bir irtibat ki§isi bulunur. Ayrica bir de yedek ekip
bulunmaktadir. £ali§ma numune noktasinda inceleme merkezinin
a9ilmasindan bir hafta once irtibat ki§isi, bir 9ok davete ragmen henuz
operasyon merkezine cevap veremeyen tum ki§ilerle ileti§im kurmaya
ba§lar. Soru§turma merkezini a9madan once, irtibat ki§isi tum belgeleri
sonradan i§lenmek uzere goru§meciye iletir. Goru§meci, 9ali§ma
katilimcilarini kar§ilamaktan, onlari veri koruma konusunda
bilgilendirmekten, bilgilendirilmi§ onamlarini almaktan, sosyo-bilimsel
anketlere yanit almaktan ve deneklerle daha ileri takip 9ali§malari
yurutmekten sorumludur; di§ hekimi ise klinik degerlendirmeyi
ger9ekle§tirir.

Muayene kalibrasyonu ve guvenilirlik testleri

Di§hekimligi degerlendirmelerinin yuksek kalitede olmasini saglamak igin
di§ ara§tirmacilari uzmanlar tarafindan egitilir ve kalibre edilir. Guvenilirlik
testi saha a§amasinda U9 kez ger9ekle§tirilir. Guvenilirlik testleri a§agidaki
hedef hastaliklar i9in ger9ekle§tirilir: agiz mukozasi hastaliklarinin
belirlenmesi, di§ 9urugunun degerlendirilmesi, di§ erozyonlari, di§
protezlerinin saglanmasi ve sonda derinligi ve 9ekilmelerin ol9umu. Bunlar
a§agidaki modele gore her a§amada meydana gelir:

1. £ocuklar: 12 ya§inda toplam alti test ki§isi gereklidir. Bu ya§ grubunda

yalnizca di§ 9urukleri ve di§ erozyonlari degerlendirilir. Guvenilirlik
testinin ba§langicinda di§ ara§tirmacilari ve ilgili uzman muayene odalarina
dagitilir ve belirli test ki§isini degerlendirir. Daha sonra ara§tirmacilar bir
muayene odasina giderek, kar§ila§tiklari bir sonraki ki§i i 9in proseduru
tekrarlarlar. Boylece, her ara§tirmaci, ilk olarak ara§tirdigi test ki§isini
ikinci kez ara§tirincaya kadar donu^umlu degerlendirme proseduru
ger9ekle§tirilir. Bunun ardindan guvenirlik testi
tamamlanir. £ocuklarda guvenirlik testi i 9in inceleme ba§ina 10 dakika sure
ayrilmasi ongoruldugunden, alti ara§tirmacinin ve ikili degerlendirmenin de
dahil oldugu bu sure9 70 dakika surmektedir.
2. Yeti§kinler/Ya§lilar: Yeti§kinler/ya§lilar (teste katilan ki§ilerin ya§i 35
ve uzeri) i9in de benzer bir prosedur izlenir. Ancak artan degerlendirme
spektrumu nedeniyle bu ya§ grubundaki guvenilirlik testleri iki bolume
ayrilmi§tir. Birinci guvenirlik bolumunde be§ di§ hekimi ve iki uzman ile
agiz mukozasi hastaliklari ve di§ 9urukleri
kontrol ediliyor. Sonu9 olarak yedi test ki§isine ve yedi muayene
odasina ihtiya9 vardir. ikinci guvenirlik kisminda ise sonu 9ta
periodontal cep sondalama derinligi, 9ekilme ve di§ protezleriyle
saglanmasi kayit altina alinir. Yine yedi test ki§isine ve tedavi
odasina ihtiya9 vardir. Her durumda bu incelemeler i 9in 15 dakika
dikkate alinir, boylece guvenilirlik testlerinin her bir kismi i 9in 105
dakika hesaplanir.

Bu kalibrasyon modelinin avantaji, hem muayeneyi yapan ki§i i 9i

guvenilirlik hesaplamalarinin hem de muayeneyi yapanlar arasi
guvenilirlik hesaplamalarinin ger9ekle§tirilebilmesidir; ikincisi hem
uzman ile di§ hekimi arasinda hem de di§ hekimleri arasinda
yapilabilir. Guvenilirlik testleri daha sonra bu modele gore saha
a§amasinda (ortada ve sonda) iki kez daha surdurulecektir. Saha
a§amasinda izleme, operasyon merkezi uyeleri, ba§ ara§tirmacilar
ve uzman dani§ma kurulu tarafindan ger9ekle§tirilir.
Zaman 9izelgesi

Saha a§amasinin Ekim 2013 ile Temmuz 2014 arasinda yapilmasi

planlaniyor. Her ekip, toplam alti i§ gunu boyunca haftada bir
9ali§ma numunesi noktasi i§ler. Her durumda, u 9 haftalik 9ali§ma
suresinden sonra bir hafta ara verilir. Dort ya§ grubunun tumu
ara§tirma merkezine davet edilir ve ongorulen randevular ara§tirma
haftasinin ilk u9 gununde yapilir. Haftanin son iki gunu, ya§lilar
kohortunda hareketsizligin artmasi beklendiginden, bazi durumlarda
bir ara§tirma merkezini ziyaret etmeyi
imkansiz hale getirecek §ekilde ev ziyaretleri yoluyla soru§turmalara
ayrilmi§tir. Ayni §ekilde temel hareket sorunu ya§ayan turn deneklere
yonelik ev ziyaretleri ger9ekle§tirilmektedir. Haftanin dorduncu ve be§inci
gunlerinde, o zamana kadar ara§tirma merkezine gelme ihtimali olmayan
tum ya§ gruplarindan ek denekler ziyaret edilebilir. Ekipler tek bir yerde
yalnizca sinirli bir sure harcadiklarindan, bu da bazi hedef ki§ilerin zaman
a9isindan tam da bu zamanda soru§turmaya katilabilmeleri konusunda
sorun ya§amalari anlamina geldiginden, ek bir takip 9ali§masi a§amasi daha
eklenir. on gun boyunca normal saha a§amasi.
Numune alma proseduru ve i§e alim

Ara§tirmalar, ulke 9apinda temsili olacak §ekilde rastgele se 9ilen 90

9ali§ma numune noktasinda ger9ekle§tirilecek. Kar§ila§tirma amaciyla,
Bati Almanya'da 60 9ali§ma ornek noktasi ve Dogu Almanya'da 30 9ali§ma
ornek noktasi (a§iri ornekleme) ile orantisiz bir ornek noktasi se 9imi
se9ilmi§tir (§ekil 1). Se9imin temeli, Almanya'nin federal eyalet kriterleri
ve kentle§me duzeyleri kullanilarak siniflandirilmasidir. Davet edilecek
9ali§ma katilimcilarinin (hedef ki§iler) adlari ve adresleri, yerel halkin kayit
ofislerinin kayit dosyalarindan alinmi§tir. Her ya§ grubunda 1.000 denegin
(net) 9ali§maya dahil edilmesi ama9lanmaktadir. Bu nedenle kayit
ofislerinden 9ocuk, yeti§kin ve gen9-ya§li gruplarindaki 2.000 hedef ki§i
se9ilmektedir. Ya§lilarda eri§ilebilirligin azalmasi potansiyelinin 9e§itli
nedenleri nedeniyle, kayit ofislerinden bu ya§ grubu i 9in 3.000 hedef ki§i
9ekilmektedir. Rastgele se9ilen hedef ki§ilere, sosyo-bilimsel ara§tirmanin
ve di§ muayenesinin yapildigi bir ara§tirma merkezini ziyaret etmeleri i 9in
onerilen tarihleri i9eren davet mektuplari gonderilir. Mektubun yapisi, farkli
cinsiyet, ya§ ve egitim duzeylerine sahip n = 24 ki§iden olu§an bir
orneklem uzerinde nitel bir 9ali§ma tasarimiyla (mektubun ana esaslarinin
yeniden ifade edilmesi) on teste tabi tutuldu. Ya§lilari hedef alan ki§ilere
ayrica muayene i9in ev ziyareti alternatifi de sunulmaktadir. Ayrica
operasyon merkezi, 9ali§mayla ilgili herhangi bir sorunuz olmasi veya
bireysel randevularin ayarlanmasi i 9in ucretsiz bir telefon hattina sahiptir.
Hedef ki§ilerin her biri i9in, tum temaslari kaydeden ve tum saha a§amasi
boyunca bunu yapan bir adres gunlugu tutulur. £abalarin sonu 9larina
(ba§arisizlik) kodlari verilir. Bu §ekilde mevcut durum her zaman yeniden
uretilebilir. Bir soru§turmanin yurutulmesi mumkun olmadiysa ve onceden
bir ret karari verilmediyse, hedef ki§ilere yanitsizlik analizinin bir par 9asi
olarak anahtar sorulari i9eren kisa bir yazili anket gonderilir. Bu anketlerin
analizi, bu grup insanin katilmamasi nedeniyle 9ali§ma sonu9larinda
bozulma beklenip beklenmeyeceginin degerlendirilmesini mumkun kilar.
£ali§manin tum katilimcilarina parasal bir te§vik verilmektedir; bireysel
durumlarda talep uzerine seyahat ucretleri de geri odenecektir.
 Werder

Ste*nfeld (Oldenburg)

Ronnenberg
CWestheidi Zeuthen

Coesfeld Braunschwey Y Lubbenau/Spreewal

Wefaigerode
Gerbstedt

) Dortmund Lobai

r^\. Dresden £*> Limbac^-

oSfrotin^^j

ICheml
Kamsdorf

Neukirchen b Sulzbach-Rosenberg

(^)Brackenbe>m V.

J)Ditzingen CGoggi

Reutlingen Munchen

Tulzinf

Jachenau
Sekil 1

DMS V ^ali^masi ornek noktalari*. *Turuncu i§aretli topluluklar veya

§ehirler duzenli 9ali§ma ornek noktalaridir; kirmizi i§aretli §ehirlerde 1'den
fazla 9ali§ma ornek noktasi se9ilmi§tir; Sari i§aretli 9ali§ma numune
noktalarinda topluluklar, hedeflenen 9ali§ma katilimci sayisina ula§mak
i9in nufus a9isindan 90k ku9uktu ve 9evredeki birka9 toplulugun bir araya
getirilmesiyle sentetik 9ali§ma numune noktasi olarak adlandirilan bir nokta
olu§turuldu.
Soru§turma merkezleri

incelemeler ve ara§tirmalar, genellikle yerel makamlardan saglanan veya

kiralanan uygun ara§tirma odalarinda ger9ekle§tirilir. Sahada sinav
uygulama §artlarinda yapilmadigindan mumkun oldugunca sinavin
kalitesinin saglanmasi i9in her turlu onlem alinmaktadir. Ara§tirma
merkezleri di§ muayenesinin gereklerine uygun olarak kurulur. Klinik
muayene i9in basitle§tirilmi§ bir mobil di§ muayene koltugu (AGA, Lohne,
Almanya) mevcuttur. Bu sandalyeyi kullanarak denekleri yari yatar
pozisyonda yerle§tirmek mumkundur. Agiz bo§lugu 40.000 luks halojen
lamba (Medical Econet, Oberhausen, Almanya) kullanilarak aydinlatilir.
Emme olmadigi i9in gerekirse pamuk rulolarla tukuruk emilir. Periodontal
muayeneler, ki§kirtilmi§ kanamanin goru§ alanini engellemesini onlemek
i9in klinik muayenenin sonunda yapilir. Sozlu
bulgular bu ama9 igin ozel olarak geli§tirilen DentaSoft V yazilim programi
ile saklanmaktadir. Muayene edilen her ki§i igin kullanilan di§ aletleri,
dezenfeksiyon solusyonu ile dezenfekte edilir, ardindan manuel olarak
temizlenir, tekrar sicak hava ile dezenfekte edilir ve kapali metal alet
kaplarinda saklanir. Dental aletlerin (tibbi cihazlar) hazirlanmasina yonelik
talimatlar Robert Koch Enstitusu'nun guncel tavsiyelerine dayanmaktadir [
17 ]. Tibbi cihazlarin dezenfeksiyon prosedurlerinin kalite kontrolleri, tum
saha a§amasi boyunca duzenli araliklarla enstrumantal biyolojik yukun
bagimsiz laboratuvar ol9umleri ile ger9ekle§tirilir.
Biti§ noktalarini inceleyin

Sosyal bilim 9ali§malarinin son noktalari

Klinik muayeneden once ara§tirma merkezinde denekler tarafindan kagit

uzerinde bir anket doldurulur. Kar§ila§tirmalari saglamak i 9in onceki DMS
9ali§malarindan da anketler kullanilmi§tir. Ayrica anketler belirli ya§
gruplarina gore tasarlanmi§tir. Goru§meciler bu konuda deneklere uygun
§ekilde destek saglar. Genel soru parametreleri ile sosyal bilimler anket
bile§eninin temel noktalari §unlardir: genel agiz sagligi algisi, agiz sagligina
ili§kin oz yeterlilik, di§ sagliginin izlenmesine ili§kin bili§sel tutum,
ogunler arasinda ati§tirmaliklar, agiz hijyeni ali§kanliklari/protez hijyeni,
ge9mi§ periodontal tedavi ve duzenli destekleyici periodontal bakim, di§
hekimligi hizmetlerinden yararlanma, di§ hekimine baglilik, di§ protezinden
oznel memnuniyet, oznel hastalik durumu, 9ocukluk ve ya§amin gidi§atina
ili§kin sorular, bakim durumu, hareketli protez takma davrani§i, tutun/alkol
tuketimi, sosyal demografik ozellikler, ikamet yeri ve dogum yeri (Almanya
ise federal eyalet; aksi halde ulke). Saglik, stres ve ba§a 9ikma arasinda
bilgi elde etmek igin ilk kez tutarlilik duygusu ol 9egi (SOC-13 [ 18 ]) dahil
edildi. SOC ol9egi U9 boyuttan olu§ur: anla§ilabilirlik, yonetilebilirlik ve
anlamlilik.

Ya§lilar arasinda ozel sorunlar ortaya 9ikiyor. Onemli ol9ude kisaltilmi§

olmakla birlikte bu ya§ grubuna yonelik sorularin odak noktalari; ozel agiz
sagligi algisi, genel saglik algisi, di§hekimligi hizmetlerinden yararlanma
§ekli/bakim §ekli, di§ protezinden oznel memnuniyet, tibbi hizmetlerden
yararlanma §ekli/bakim §eklidir. hizmetler, agiz agrisi algilari, engellilik
durumu ve engellilik derecesi, bakim durumu ve bakim baglami, ev
temizligi i9in herhangi bir yardim ihtiyaci, 9ikarilabilir protez takma
davrani§i, ya§a ozel diyet ve gida alimina ili§kin anket, genel hareketlilik
durumu, azalan sosyal demografik ozellikler, ikamet yeri ve dogum yeri
(Almanya ise federal eyalet; aksi takdirde ulke).
Klinik 9ali§manin son noktalari

Tabloya gore farkli ya§ gruplarindaki deneklere klinik muayeneler

uygulanir. 1. Klinik muayenelerin seyri a§agidaki siraya gore
ger9ekle§tirilir:
tablo 1

Ya§ gruplarina gore DMS V klinik muayeneleri

 Ya$ gruplarina gore DMS V klinik muayeneleri

£ ocuklar (12 ya§inda Yeti^kinler (35-44 ya$Gen^ ya^hlar (65-Ya§lilar (75 ila 100 ya§;
Klinik fali^manm biti$ noktasi
olanlar) arasi) 74ya$ arasi) arasi)

Oral mukoza lezyonlan X X X

Di§e ozgii bulgular X X X X

Di§ yiizeyine ozgii bulgular X X X X

Molar kesici di§ X

hipomineralizasyonu

Di$ erozyonlan X X X X

Dij ^uriigii X X X X

Kok 9iirugii X X X

Periodontal indeks di$ kaydi X (%90] X (%90)

Periodontal tam agiz kaydi X [%10] X (%10] X

Di§ eti iltihabi X

Protez Tedavisi X X X

35 ya§ ve uzeri tum olgularda agiz mukozasinin muayenesi iki di§ aynasi ile
ger9ekle§tirilir. Kismi protezler varsa 9ikarilir. A§agidaki oral lezyon
formlari kaydedilir: karsinom, lokoplaki, eritroplaki, liken planus, kandida,
sigara i9en keratoz, protezle ilgili degi§iklikler, diger degi§iklikler. Lezyon
boyutu kaydedilmez. Oral mukoza lezyonlarinrn se 9imi WHO'nun
tavsiyelerine dayanmaktadir [ 19,20 ]. Lezyonlarin lokalizasyonu, Roed-
Petersen ve Renstrup'a dayanan bir kodlama modeli kullanilarak yakalanir [
21 ]. Bulgularin mevcut oldugu durumlarda, sistematik bir uzman tani
dogrulamasi i9in lezyonun bir fotografi 9ekilir.
Di§e ozgu bulgular

U9uncu azi di§leri dahil tum di§lerde di§e ozgu bulgular elde
edilir. Muayene ba§langicinda her denege hareketli protez veya herhangi bir
implantin olup olmadigi sorulur. §u bulgular kaydedildi: 9uruk nedeniyle
9ekilmi§, degi§tirilmemi§ dialer; eksik, yeri degi§tirilmemi§ dialer, 9uruk
di§indaki nedenlerden dolayi eksik olanlar; tam ta 9; kismi ta9 (en az bir
9ikinti kapli); ankraj taci (kopru ankraji, teleskopik ta 9, 9ubuga sabitlenmi§
ta9, kok kapaklari); pontik (sabit protez); degi§tirilmi§ di§ ( 9ikarilabilir
protez); implant (protez restorasyonlu).
Di§ yuzeyine ozgu bulgular

Yuzeye ozgu muayenede, arka di§ ba§ina be§ yuzey (ku 9uk azi di§leri ve
azi di§leri) ve on di§ ba§ina dort yuzey (kesici dialer ve kopek di§leri) i 9in
bir degerlendirme yapilir. En azindan ekvatorun otesinde agiz bo§luguna
surmu§ olan di§lerde degerlendirme yapilir. A§agidaki bulgular yuzey
seviyesinde kaydedilir: ba§langi 9 9urukleri (ayrintilar i9in a§agiya bakin);
9uruk lezyonlar (ayrintilar i9in a§agiya bakin); ikincil 9urukler (ayrintilar
i9in a§agiya bakin); fissur ortuculer; di§ restorasyonlari (restorasyon
malzemesi kaydedilmez).
Molar kesici di§ hipomineralizasyonu

Molar kesici di§ hipomineralizasyonu (MIH) belirtileri gosteren di§lerin

kaydedilmesine ozel ilgi gosterilmelidir. Etiolojisi henuz bilinmeyen bu tur
geli§imsel di§ kusurlari, tanim geregi kesici dialer ve azi di§leriyle
sinirlidir, ancak diger dialer de ayni ozellikleri gosterebilir. Dokumantasyon
i9in Avrupa Pediatrik Di§ Hekimligi Akademisine gore MIH indeksi
kullanilir [ 22 ]. Her di§ MIH kod tanimlari kullanilarak degerlendirilir:
Kod 1: sinirli
opasiteler; MIH'nin en hafif formu, yuzey kaybi yok; Duzensiz
mineralizasyon sonucu genellikle beyazimsi veya sarimsi, bazen de
kahverengimsi renkte alanlar tespit edilebilir. 1 mm'den ku 9uk opasiteler
kaydedilmez. Kod 2: Postuptif, lokalize mine 9atlaklari. Kod 3: Postuptif
mine bozulmasi, buyuk ol9ekli. Kod 4: atipik restorasyonlar. Kod 5: MIH
nedeniyle ekstraksiyon. Kod 6: di§ surmedi.
Di§ erozyonlari

Erozyonlar, temel a§indirici a§inma incelemesine (BEWE) gore ol 9ulur [

23 ]. Sekstantin en agir bulgusu kaydedildi. Eroziv bulgular i 9in tipik olan,
kenarlarda yuvarlatilmi§ bagirsak §eklinde bir gorunumdur. Kusurlar
genellikle geni§lik bakimindan derinlikten daha kapsamlidir. BEWE vaka
tanimlari a§agidaki gibidir: Kod 0: erozyon yok: Kod 1: yuzey yapilarinda
ilk kayip (orn. parlaklik, perikymata). Kod 2: klinik olarak belirgin kusur,
di§ yuzeyinin %50'sinden daha azinda di§ yapisinin kaybi. Kod 3: klinik
olarak belirgin kusur, di§ yuzeyinin %50'sinden fazlasinda di§ yapisinin
kaybi. Etkilenen yuzeyin yuzdesine ili§kin bu tahmin, di§ ba§ina en ciddi
§ekilde etkilenen di§ yuzeyine dayanmaktadir. Genellikle ikinci veya
u9uncu dereceden itibaren ortaya 9ikan dentin tutulumu bir mezuniyet
kriteri olarak adlandirilmamaktadir.
Di§ ve kok gurukleri

Di§ 9uruklerini degerlendirmek i9in DMF indeksi kullanilir [ 24 ]. Bu

indeks 9uruk nedeniyle 9urumu§, dolgulu veya 9ekilmi§ di§leri ve/veya di§
yuzeylerini kapsar. Bu degerlendirme her di§ yuzeyi igin yapilirsa, etkilenen
di§ yuzeylerinin toplanmasi DMFS toplam skorunu (S = yuzeyler) verir. Di§
seviyesindeki bulgular degerlendirilerek DMFT toplam puani hesaplanabilir
(T = di§). En az bir di§ yuzeyi 9uruk veya dolgulu ise di§in tamami DMF
di§i olarak simflandmlir. D bile§eni (D = 9urumu§) 9uruk nedeniyle tahrip
olmu§ di§ veya yuzeyi, M (M = eksik) 9uruk nedeniyle 9ekilmi§ di§ veya
yuzeyleri ve F (F = dolu) 9uruk nedeniyle doldurulmu§ di§ veya yuzeyi
ifade eder. . Koronal olarak, 9uruk bulgulari, DSO'nun epidemiyolojik saha
9ali§malari tavsiyelerine gore di§ probu ile inceleme yoluyla degil, gorsel
olarak incelenir [ 25 ]. Bu 9ali§ma, sizdirmazliklari veya restorasyon
kusurlarini degerlendirmek i9in yalnizca kut bir periodontal prob
kullanmaktadir. Yalnizca a9ik9a te§his edilebilen 9uruk lezyonlar
kaydedilir. Proksimal yuzeylerde kom§u di§le temas 9ogu zaman 9uruk
lezyonlarinin kesin olarak tespit edilmesini zorla§tirir. Bu vakalarda, di§
ara§tirmacilarindan, proksimal lezyonun tipik i§aretlerinin parildadigi bir
kusuru fark etmeleri istenir. Genel prensip olarak her durumda birincil 9uruk
yuzey kusurlu olarak kaydedilir. Eger kusur a9ik9a bunlara uzaniyorsa,
biti§ik alanlar da 9uruk olarak kabul edilir. Di§ restorasyonlari, varlik
nedeninin 9uruk kusurundan ba§ka bir §ey olarak kabul edilemedigi her
durumda kayit altina alinir. Di§ yuzeyinde hem 9uruk lezyonu hem de di§
restorasyonu mevcutsa degerlendirme 9urugun ciddiyet derecesine gore
farklila§tirilir. £uruk lezyonun dentine uzanmasi durumunda bu yuzey 9uruk
olarak siniflandirilir. Ancak ba§langi 9 lezyonlari veya mine ile sinirli 9uruk
lezyonlari durumunda bu bulgulara dahil edilmez, bunun yerine di§
restorasyonu kaydedilir.
Ba§langi9taki 9uruk lezyonlar, aktif ve inaktif lezyonlar arasinda ayrim
yapilarak ayri ayri kaydedilir. Aktif ba§langi 9 9uruk lezyonlari beyaz,
puruzlu ve cansiz bir yuzey gosterecek §ekilde tanimlanir. Aktif olmayan
ba§langi9taki 9uruk lezyonlari, puruzsuz ve parlak bir yuzey sunan olarak
tanimlanir.

Kok 9urukleri hem yayginlik kaydi olarak hem de kok 9uruk indeksine
(RCI) gore incelenir [ 26 ]. Yumu§atilarak veya yumu§atilmadan kavite
olu§umunun saglanmasi mumkunse kok 9uruk olarak degerlendirilir. Kok
uzerindeki 9uruk, kom§u kok bolgesine 2 mm'den fazla uzanmayan,
geni§lemi§ ta9 9uruklerinin devami gibi gorunuyorsa, kokte herhangi bir
9uruk bulgusu kaydedilmez. Ancak kokte buyuk bir kusur olmasi
durumunda tek ba§ina kok 9urugunun oldugu varsayilir ve bu kaydedilir.
Kok 9uruklerinde aktif ve aktif olmayan lezyonlar arasinda bir ayrim
yapilir. Degi§en madde kaybina sahip kahverengi (sari, kirmizimsi ila
kahverengi) bir kok yuzeyi ve yumu§ak ila kosele dokusu (kunt bir prob
kullanilarak dokunsal inceleme), genellikle plakla kapli, aktif kok 9urugu
olarak kabul edilir. Madde kaybina koyu kahverengi ila siyah bir kok yuzeyi
ve genellikle plaksiz sert bir yuzey e§lik ediyorsa, aktif olmayan kok 9urugu
not edilir. Ki§inin verdigi bilgiye gore estetik gorunumu iyile§tirmek
amaciyla doldurulan kok yuzeyleri dolgulu olarak kaydedilmemektedir.
Benzer §ekilde, koronal restorasyonlarin koklere 2 mm'ye kadar uzanmasi
durumunda di§ restorasyonu kaydedilmemektedir, 9unku bu restorasyona
temel olan defektin kron 9urugu oldugu
varsayilmaktadir. Kokte buyuk bir restorasyon yapilmasi durumunda ise bu
durum kok dolgusu olarak kayit altina alinir.

Agiktaki kok yuzeylerinin sayisina gore dolgulu ve guruk kok yuzeylerinin

yuzdesini temsil eden RCI'yi hesaplayabilmek i 9in saglikli ancak a9ikta
kalan kok yuzeyleri de kaydedilir.
Periodontal hastaliklar

Periodontal degerlendirme onceki DMS IV temel alinarak yapilir, ancak

epidemiyolojik degerlendirmelerdeki guncel gelismeler dikkate alinir [ 27 ].
Yetiskinlerde ve genglerde tum bulgular asagidaki indeks dislerden [ 28 ]
elde edilir : 17, 16, 11, 24, 26, 27, 37, 36, 31, 44, 46 ve 47. indeks dis,
degerlendirme igin ayni dis grubundan bir yedek dis kullanilir. Bu, 16 ve 17
eksikse 18'in kullanildigi anlamina gelir. 24 eksikse 25, 11 eksikse 21
degerlendirme igin kullanilir. 21 numarali dis de eksikse yerine asagidaki
oncelik sirasina gore diger disler kullanilmalidir: 12, 22, 13, 23. Ayni dis
grubundaki yedek dislerin tumu eksikse degerlendirme yapilmaz.

Yetiskin ve geng yaslilar yas kohortunda deneklerin %10'u rastgele bir

algoritma surecine dayanan alti noktali tam agizli periodontal kayit
kullanilarak incelenir. Yaslilarda dogal dislenmenin azalmasi
beklendiginden, alti noktali tam agiz periodontal kaydi gergeklestirilir.
%10'luk alt numune yaklasimi, indeks dise ozgu yaklasimla birlikte
periodontal epidemiyolojik eksik tahmini duzeltmek ve diger taraftan
periodontal olgum igin gereken sureyi belirli bir aralikta tutmak igin
sozde enflasyon faktorunu belirleyerek periodontal epidemiyolojide bilimsel
bir kapsam olu§turur. kabul edilebilir sinirlar [ 27,29 ].

Periodontal cep sondalama derinligi ve 9ekilme, bir WHO probu (PCP

11.5B, HuFriedy, Tuttleen) kullanilarak belirlenir ve bir milimetrelik
arti§larla not edilir. Degerler matematiksel olarak yuvarlanir. Maksimum
sondalama basinci 0,2 N'dir. Di§le temas eden WHO periodontal probu, di§
eksenine paralel olarak sulkus veya cebe yerle§tirilir ve di§ eti kenarindan
sulkus tabanina veya cep tabanina olan mesafe a§agidaki ol 9umde
belirlenir. indeks di§ ba§ina yerler: mesial-vestibuler, medial-vestibuler,
distal-oral. DentaSoft V yazilimina giri§ bir milimetrelik hassasiyetle
ger9ekle§tirilir.

Di§ eti 9ekilmesi (yani sira hiperplazi) de WHO probu kullanilarak

belirlenir ve periodontal cep sondalama derinliginin ol 9umuyle ayni
bolgelerde tespit edilir. pimento-mine birle§imi (CEJ), di§ eti 9ekilmesi
ol9umu i9in koronal bir referans noktasi gorevi gorur [ 30 ]. Gorunur bir
CEJ durumunda CEJ ile di§ eti marji arasindaki mesafe, pozitif bir deger
olarak bir milimetrelik hassasiyetle ol 9ulur. Di§ eti marji CEJ'ye gore
koronal olarak konumlandirilmi§sa, yakla§ik 45° di§ari dogru egilen prob
kullanilarak ve prob dikkatlice yukari ve a§agi yonde hareket ettirilerek
tespit edilir ve eksi degeriyle not edilir. CEJ di§ restorasyonu veya kaplama
nedeniyle fark edilemiyorsa kom§u di§lerin anatomisine gore keyfi olarak
belirlenmelidir. Kapsamli protez saglanmasi nedeniyle tespit edilemiyorsa,
di§ eti 9ekilmesi (veya hiperplazi) belgelenemez. Ata§man kaybi
periodontal cep sondalama derinligi ve di§ eti 9ekilmesinin toplami olarak
hesaplanir.
Di§ eti iltihabi

£ocuklarda, bu ya§ kohortunda ilerlemi§ periodontal hastalik

beklenmediginden yukarida a9iklanan periodontal ol9um yerine papilla
kanama indeksi (PBI) belirlenir [ 31 ]. Papilla kanamasi, WHO probu
kullanilarak mesial ve distal papilla sulkusunun nazik 9e incelenmesiyle
ki§kirtilir. Vuru§ basinci maksimum 0,2 N'dir. Papilla tabanindan papilla
ucuna kadar bir defaya mahsus yumu§ak bir sondalama ger 9ekle§tirilir.
Sondalama di§ 16'nin distal-vestibuler bolgesinden ba§lar ve di§ 11'in
mezial-vestibuler bolgesine kadar devam eder. Daha sonra herhangi bir
kanamanin boyutu derhal degerlendirilir. Bunu ikinci 9eyrekte sozlu olarak
ol9me ve degerlendirme takip eder. U9uncu kadranda vestibuler taraftan ve
dorduncu kadranda yine agizdan benzer bir yakla§im alinir. PBI ol 9egi §u
§ekildedir: Kod 0: kanama yok. Kod 1: bir kanama noktasinin ortaya
9ikmasi. Kod 2: Kaplama uzunlugunun yarisindan daha azinda farkli izole
kanama noktalarinin gorulmesi. Kod 3: Dialer arasi u 9gen sondalamadan
kisa bir sure sonra kanla dolar. Kod 4: Papilla bolgesinden §iddetli kanama.
Protez Tedavisi

Kaplama veya kopru 9ali§malari gibi prostetik bulgularin 9ogu, klinik

muayenenin ba§langicinda di§e ozgu bulgulardan ortaya 9ikar. Bu noktada
protez tipi kayit altina alinir. Protez tipi, ust ve alt 9ene igin ayri ayri §u
§ekilde kaydedilir: kavisli tutma elemanlarina sahip re 9ine kismi protez,
model dokum protez, karma§ik ankrajli kombine protez (teleskopik,
9ubuklu, baglanti protezi, kokte ankraj elemani hari 9 hibrit protez)
kapaklar), tam protez. Ust ve alt 9enedeki her protez i9in a§inma
davrani§ina ili§kin bilgiler kaydedilir. Ara sira giyme (§irkette veya benzeri
bir ortamda daha iyi gorunmek i9in) a§inmayan olarak derecelendirilir.
Oral fonksiyonel yetenek indeksi

Ya§lilarda dort seviyeli bir oral fonksiyonel yetenek indeksi (IOFC) ol 9ulur.
IOFC'nin belirlenmesi bir di§ ara§tirmacisinin tahminidir [ 32 ]. IOFC u9
boyuttan olu§ur: tedavi potansiyeli duzeyi, agiz hijyeni yetenegi ve ki§isel
sorumluluk.

Tedavi potansiyeli seviyesi, di§ tedavisinin saglikli deneklerin tedavisiyle

tutarli olarak yapilip yapilamayacagini veya azalan kapasite nedeniyle belirli
sinirlamalarin beklenip beklenmeyecegini (ornegin randevularin sayisi ve
suresi, te§his se9enekleri, tibbi risk faktorleri, ila9 turn, tedavi turu) ifade
eder. Di§ tedavisi konsepti). Denegin maddi durumunun veya di§
durumunun tedavi potansiyeli duzeyinin belirlenmesinde etkisi yoktur. Agiz
hijyeni yetenegi degerlendirilirken, denegin bireysel profilaktik di§
tedavisine katilip katilamayacagi ve agiz hijyeni talimatlarini anlayacak ve
bunlari gunluk agiz ya§aminda uygulayacak motor fonksiyon ve bili§sel
becerilere sahip olup olmadigi sorusu cevaplanmalidir. ve protez hijyen
rejimi. Ki§isel sorumluluk, ki§inin bir yandan di§hekimligi hizmetleri
aramaya karar verme, diger yandan bu ziyareti bireysel olarak organize etme
becerisini ifade eder. Oral fonksiyonel yetenek indeksi dort puanlik bir
yetenek duzeyi ol9eginde hesaplanir: normal, biraz azalmi§, onemli ol 9ude
azalmi§ ve yok.
Katilimci zaman 9izelgesi

Zaman hesaplamasi esas olarak klinik degerlendirmelere gore belirlenir.

Denek ba§ina §u §ekilde hesaplanir: 9ocuklar: on dakika, yeti§kinler: 25
dakika (%10 periodontal alt ornek durumunda ek on dakika), gen 9 ya§lilar:
25 dakika (%10 periodontal alt ornek durumunda ek on dakika) ve ya§lilar
ya§lilar: 40 dakika.

Sosyobilimsel anketin doldurulmasi 9ocuklarda 10 dakika, yeti§kinler ve

gen9lerde 15-20 dakika, ya§lilarda ise 10-15 dakika olarak
hesaplanmaktadir. Alternatif olarak ya§lilarda, gerekirse gizli tutulan bir
ki§i anketi doldurabilir.
Veri toplama yontemleri ve yonetimi

irtibat ki§isi 9ali§ma numune noktasina varir varmaz veri giri§i uzerinde tek
kontrole sahip olur. Ote yandan, 9ali§ma muayeneleri ve ara§tirmalarin
yapildigi haftada yalnizca goru§meyi yapan ki§i ve duruma gore di§
ara§tirmacisi adres gunlugune veri girebilir. Adres ve degerlendirme
verileri, 9ali§ma i9in ozel olarak tasarlanmi§ yazilim programlarina ayri
ayri girilir. Goru§meci, belirli bir 9ali§ma numunesi noktasi i9in adres
verilerinin bir kopyasini alir ve denegin kimligini klinik muayene i 9in di§
hekimine
iletir. Adres veritabani denegin adresini, ileti§im giri§imlerini,
randevularini, yanit kodlarini, tamamlanmi§ anketlerin varligini, tekrar
sorgulanma istegini, bilgilendirilmi§ onamin varligini i 9erir. Her gun adres
ve degerlendirme verileri §ifreli olarak operasyon merkezine
gonderilmektedir. Veriler kamuya a9ik olmayan veri depolarinda saklanir.
Adres ve degerlendirme verileri ayri tutulur. Soru§turma haftasi boyunca,
doldurulan anketler ve bilgilendirilmi§ onamlar kilitlenebilir kutularda
saklanir. Bir numune noktasi tamamlandiktan sonra goru§meci,
doldurulmu§ anketleri ve bilgilendirilmi§ onamlari ayri zarflarda operasyon
merkezine gonderir.
Kalite kontrol

Ki§isel adres ve i9erikle ilgili verilerin (anket) ve degerlendirme verilerinin

her zaman birbirinden kesinlikle ayri tutulmasi saglanir. Veriler konu
kimligi araciligiyla e§le§tirilir. Geri donen anketler sayfalara ayrilir ve bir
yanit veri tabanina kaydedilir. Veriler tarandiktan sonra bir kontrol ve
dogrulama i§lemi ger9ekle§tirilir. Sorumlu ara§tirmaci ile yakin isti§arede
bulunularak bu amaca yonelik uygunluk kontrol kurallari belirlenir (izin
verilen cevaplar, deger araliklari, filtre kategorileri, birbirine bagli sorular
vb.). Gelen anketlerin taramasi yapilmadan once eksiksizlik a 9isindan kalite
kontrolu yapilir.

istatistiksel yontemler
Operasyon merkezi, iyi epidemiyolojik uygulamalara gore verilerin
istatistiksel analizinden sorumludur [ 33 ]. Istatistiksel analize ba§lamadan
once Bati/Dogu Almanya duzeyindeki orantisiz ornekleme prosedurunu
ortadan kaldirmak igin tasarim yuklemesi yapilmi§tir. Anket ozellikleri
uygun tablolama yoluyla a9iklayici bir §ekilde gosterilmi§tir. Dagilimlari
gostermek igin ortalama, min. degerleri gosteren 9ubuk grafikler. ve maks.
degerler kullanilir. Kaydedilen verilere dayanarak 9e§itli endekslerin
hesaplamalari ger9ekle§tirilir: ata§man kaybi (AL), temel eroziv a§inma
muayenesi (BEWE), sondalamada kanama (BOP), topluluk periodontal
indeksi (CPI), oral fonksiyonel yetenek (IOFC), MFS/ T indeksi, molar
kesici di§ hipomineralizasyonu (MIH), papilla kanama indeksi (PBI), kok
9uruk indeksi (RCI) ve tutarlilik hissi toplam skoru (SOC). Farkli gruplar
arasindaki farklari gostermek i9in goreceli riskler (RR) hesaplanir; bunlar
segmentasyon analizleri i9in 9ok uygundur. Farkli kriterler arasindaki
baglantilari vurgulamak i9in korelasyon analizleri yapilir. Sonu 9lar
istatistiksel anlamlilik a9isindan kontrol edilir. Sosyo-ekonomik durumun
(SES) hesaplanmasi u9 degi§kenli (okul duzeyi, meslek durumu, hane
geliri) bir modele dayanmaktadir. Tahmin modeli kullanilarak, ara§tirmaya
katilanlar ve katilmayanlar arasinda fark olup olmadigini ara§tirmak i 9in
yanitsizlik analizi ger9ekle§tirilir. Sonu9lari onceki DMS 9ali§malari ile
kar§ila§tirmak i9in hesaplanan degerler ve endeksler son olarak daha
onceki verilerle kar§ila§tirilir. istatistiksel analiz, ayrintili bir istatistiksel
analiz planina (SAP) gore hesaplanir.

Bilgilendirilmi§ onam materyalleri ve biyolojik ornekler

Bu sosyo-epidemiyolojik bir 9ali§ma oldugundan, yazili bir ankete ek
olarak agiz bo§lugunun klinik degerlendirmesi de yapilmaktadir. Klinik
muayene yakla§ik olarak di§ muayenesi muayenesinin kapsamina kar§ilik
gelir. Degerlendirme noninvaziv olarak yapilir ve ki§iden herhangi bir
biyolojik materyal alinmaz.

Ara§tirmaya katilim, se9ilen katilimcilarin yazili bilgilendirilmi§ onamini

gerektirir. Bilgilendirilmi§ onam olmadan Be§inci Alman Agiz Sagligi
Ara§tirmasina katilim mumkun degildir. Tum deneklere 9ali§manin amaci
hakkinda bilgi ve veri koruma beyani verilir. Bilgiler, degerlendirmenin
ba§lamasindan once soru§turma merkezindeki goru§meci tarafindan
saglanir. Ayrica bu noktada denegin 9ali§maya katilim i9in bilgilendirilmi§
onam imzalamasi gerekmektedir. 12 ya§indakiler i 9in ebeveynlerinin veya
yasal vasilerinin imzasi gereklidir. Eger ki§ilere (muhtemelen ilerlemi§
ya§larda) yasal bir vasi tarafindan bakiliyorsa, bu ki§inin imzasinin alinmasi
gerekir.
Tarti§ma

1989 yilinda uygulamaya konulan DMS 9ali§malari, Almanya'da ulusal

toplum temelli temsili duzeyde yurutulen tek sosyolojik ve klinik incelemeli
agiz sagligi 9ali§malaridir. Bu nedenle, onemli agiz hastaliklarinin
guncellenmi§ yayginlik ve egilim analizleri, epidemiyolojik ve saglik
hizmetleri ara§tirmalarinin ilgisini 9ekmektedir. Kuresel kar§ila§tirma i 9in,
12 ya§indakilerin temsil ettigi gen 9 nufustaki di§ 9urugu egilimleri ilgi
odagidir ve ayni §ekilde onleyici tedbirlerin ba§arisinin bir izleme
aracidir. Bu ya§ grubundaki 9uruk deneyimi on yillardan beri azalmaktadir
ve daha onceki DMS 9ali§malarindaki 9ocuklar artik yeti§kin ya§ina
ula§maktadir. Bu baglamda, yeti§kinlerde DMS V 9uruk prevalansi, halk
sagligi a9isindan daha da ilgi 9ekicidir; 9unku 90cukluktan yeti§kinlige
kadar surdurulebilir bir 9uruk onleyici etki beklenebilir. Bir diger ilgi odagi
ise ozellikle ya§lilik kohortlarinda periodontal hastalik yukudur.
Periodontitis prevalansini belirlemek i 9in DMS V'deki epidemiyolojik
yontemler guncel onerilere gore geli§tirildi [ 27 ]. Periodontal ol9umler i9in
spesifik (Ramfjord) indeks di§leri kullanmak yerine, ornek 9apinda bir
§i§me faktorunu hesaplamak i9in her onuncu denekten rastgele se9ilen di§
ba§ina alti bolgeden tam agiz kaydi ger 9ekle§tirilir. ilk kez 75 ile 100 ya§
arasindaki ya§ grubu bir DMS 9ali§masina dahil ediliyor. Almanya'da 9ok
buyuk demografik degi§iklikler ya§aniyor ve bunlar ya§lanan nufusun 9ifte
etkisinden kaynaklaniyor: Bir yanda insanlar ya§laniyor, diger yanda gen 9
ya§lilarin ve ya§li ya§lilarin toplam nufus i 9indeki payi surekli artiyor
£unku dogum orani du§uyor. Bu nedenle bu populasyonun agiz sagligi
epidemiyolojik verileri agiz sagligi bakimi planlamasi i 9in temel olacaktir.
Son olarak DMS V, Almanya'da henuz temsili bir populasyon temelli
duzeyde ara§tirilmami§ olan azi di§i kesici di§lerin hipomineralizasyonu
gibi bazi agiz hastaliklarinin bulgularini sunacaktir.

Saglam bir 9ali§ma tasarimi temsili bir katilimci kaydini i 9erdigi surece,
hastalik prevalansini tanimlamak i 9in tek bir kesitsel 9ali§manin gucu
vardir. Kesitsel DMS 9ali§malari dorduncu kez tekrarlandigindan hastalik
egilimlerinin izlenmesi ve risk faktorlerinin degi§iminin izlenmesi amaciyla
trend analizleri igin kullanilabilir. Bu, yeniden birle§me sonrasinda Bati ve
Dogu Almanya'daki yeti§kinlerin di§ sagligindaki egilimleri gosteren [ 34 ]
veya 1989 ve 2005 yillari arasindaki DMS gali§malanndaki yeti§kinlerde
fonksiyonel sagligin belirleyicilerindeki degi§iklikleri tanimlayan ge^itli
DMS gali§ma verileriyle gergekle§tirildi [ 9 ]. Bu ikincil analizlerin bir
sinirlamasi olarak, fiili ya§am suresi sonuglarinin ge§itli nedenlerden dolayi
kafa kan§tirici olabilecegini belirtmek gerekir. Bunun bir nedeni, tibbi ve
toplumsal ilerlemenin yonlendirdigi di§ sagliginin geli§mesidir. Yakla§ik
20 yillik araliklarla, farkli tedavi konseptleriyle farkli di§ nesilleri
tanimlanabilir [ 35 ]. Almanya'da bunlar §u §ekilde tanimlanabilir: 1950'den
onceki dogum gruplari: di§ gekimi ve takma di§ uretimi; 1950'ler ve
1960'lar: dolum uretimi; 1970'ler ve 1980'ler: florur uretimi; 1990'lar ve
daha geng: gelecek nesil. Bu sosyo-medikal agidan bakildiginda, bu di§
ku§aklan arasindaki trend analizlerinin yapilmasi bile zor gorunmektedir.
DMS V ile, yeti§kinlerin dogum kohortlari DMS I ve DMS Il'deki
ergenlerin dogum kohortlarina, genglerin dogum kohortlari ise DMS V'e
kar§ilik geldiginden, belirli dogum kohortlarina dayali egilim analizleri ilk
kez gergekle§tirilebilecektir. DMS Il'deki ya§li yeti§kinlerin dogum
kohortlari ve ya§lilann dogum kohortlari, DMS II ve DMS IV'teki geng
ya§lilann dogum kohortlarina kar§ilik gelmektedir.

Agiz hastaliklarina ili§kin uluslararasi kar§ila§tirmalar DSO agiz sagligi

veri bankalarindan elde edilebilir. isveg'teki Malmo Universitesi'ndeki DSO
Agiz Sagligi Egitim, Ogretim ve Ara§tirma i§birligi Merkezi, temel agiz
hastaliklari igin standartla§tirilmi§ bir raporlama sistemi olan Ulke/Bolge
Profili Projesi'ni (CAPP) kurdu [36 ] . Epidemiyolojik kar§ila§tirmalar,
Almanya'daki 9ocuklarda di§ 9urugunun, bu ya§ grubunda en du§uk 9uruk
deneyimine sahip ulkeler arasinda en ust sirada yer aldigini gostermektedir
[ 4 ]. Periodontal hastaliklar i9in global kar§ila§tirma amaciyla periodontal
profiller de mevcuttur. Oncu DMS IV 9ali§masina dayanarak,
periodontitisin Almanya'da olduk9a yaygin oldugu kabul edilmelidir [ 34 ].
Bu nedenle mevcut DMS V, yalnizca Almanya'daki agiz sagligi
epidemiyolojik veri kayitlarini ger9ekle§tirmekle kalmayacak, ayni
zamanda guncel bilimsel kar§ila§tirmalar i 9in CAPP'ye de katkida
bulunacaktir.

DSO'nun agiz sagligi 2020 kuresel hedeflerine [ 37 ] dayanarak ,

Almanya'da agiz sagligina yonelik 2020 iddiali hedefleri de sunuldu [ 38 ]:
12 ya§indaki 9ocuklarda ortalama DMFT indeksi 1,0 di§in altinda
olmalidir. 2005'teki oncul DMS IV'te oldugu gibi, 9ocuklarda ortalama
DMFT zaten 0,7 puan aldi [ 4 ], dolayisiyla muhtemelen bu agiz sagligi
hedefine ula§ilacaktir. 35-44 ya§ arasi DMFT indeksinin (MT) ortalama M
bile§eni 2,0 di§i ge9memelidir. Ayrica ciddi periodontal hastaliklarin orani
%20'yi ge9memelidir. DMS IV'te yeti§kinlerde ortalama MT 2,7 idi [ 4 ] ve
ciddi periodontal hastaliklar %8'e kadar ula§ti [ 34 ]. Son olarak, 65 ila 74
ya§indakiler i9in agiz sagligi hedefleri, maksimum %20'nin ciddi
periodontal hastaliklar ve ilgili populasyonun %15'ten azinin di§siz olmasi
§eklinde tanimlandi. Gen9 ya§lilarda DMS IV'te §iddetli periodontal
hastaliklar %22'ye kadar yukseldi ve DMS IV'te %22,6'si di§sizdi
[ 34 ]. DMS V 9ali§masi, bu hedefleri Almanya'da agiz
sagligiyla kiyaslamak igin son onemli referans noktasi olacaktir.

BEWE Temel a§indirici a§inma muayenesi

BOP Sondalama sirasinda kanama
CAPP Ulke/bolge profili projesi
CEJ £imento-emaye birle§imi
IRB Kurumsal inceleme kurulu
ISO Uluslararasi standart organizasyon
DMFS £urumu§, eksik, dolu yuzeyler
DMFT £uruk, eksik, dolgulu dialer
DMS (I-IV) Alman agiz sagligi 9ali§malari (I-IV)
DMSV Be§inci Alman Agiz Sagligi Ara§tirmasi
IOFC Oral fonksiyonel kapasite indeksi
IDZ Alman Di§ Hekimleri Enstitusu
MIH Molar kesici di§ hipomineralizasyonu
PBI Papilla kanama indeksi
PSR Periodontal tarama ve kayit
RCI Kok 9urugu indeksi
$$ Bagil risk
SAP'nin Standart analiz plani
SES Sosyo-ekonomik durum
SOC Tutarlilik duygusu
DSO Dunya Saglik Orgutu.
Evet Almanya Turkiye’den Di§ Hekimi alimi yapmaktadir. Almanya
demografik nedenlerle diger ulkelerden surekli yeti§mi§ i§ gucu transferi
yapmaktadir. 2023 yilinda Almanya’da doktorluk, di§ hekimligi ve bir 90k
sektorden profesyonel 9ali§an alimi i9in yeni kanun tasarisi hazirlanmi§tir.
Almanya’da Di§ Hekimi Olarak ^ali$mak i?in Denklik §art mi?

Almanya’da di§ hekimi olmak i9in, diger tum saglik mesleklerinde oldugu
gibi, denklik alinmasi §arttir. Ki§ilerin egitim aldiklari ulke ile Almanya
arasindaki farklarin belirlenmesi ve gerekli egitim ihtiya 9lari giderilerek
akredite edilmeleri gerekir. Denklik belgesi ile birlikte, sinirsiz 9ali§abilme
hakki da kazanilmi§ olur.

Almanya’da di$ hekimi olmak i9in, diger tum saglik mesleklerinde oldugu
gibi, denklik alinmasi §arttir. Ki§ilerin egitim aldiklari ulke ile Almanya
arasindaki farklarin belirlenmesi ve gerekli egitim ihtiya 9lari giderilerek
akredite edilmeleri gerekir. Denklik belgesi ile birlikte, sinirsiz 9ali§abilme
hakki da kazanilmi§ olur.
Almanya’da Di§ Hekimi Olarak Hangi Bran$larda Cali^abilirsiniz?

Denklik belgesi alindiktan ve mesleki yeterlilik ispat edildikten sonra,

Almanya’ da di§ hekimliginin her alaninda 9ali§abilmek mumkun. Genel
di§ hekimligi, ortodonti, periodontoloji, pedodonti ve oral cerrahi gibi
alanlarin tamaminda 9ali§ilabilir.

Almanya’da di§ hekimligi denklik i§lemleri, Federal Tip Odasi

(Bundesarztekammer) ve Di§ Hekimleri Odasi (Bundeszahnarztekammer)
tarafindan yonetilir. Denklik i§lemleri genellikle dort a§amadan olu§ur:

• Ba^vuru: Talep edilen belgeler ile birlikte ilgili kurulu§lara ba§vuruda

bulunulur.
• Degerlendirme: Yapilan ba§vuru Fedaral Tip Odasi ile Di§ Hekimleri
Odasi tarafindan degerlendirilir ve alinan egitim ile Almanya egitim sistemi
arasindaki uyum incelenir.
• Egitim Gereksinimlerinin Belirlenmesi: Yapilan degerlendirme
sonrasinda, ki§ilerin Alman egitim sistemine kiyasla eksik kalan egitimleri
belirlenir ve bu egitimlerin tamamlanmasi i 9in gerekli yonlendirmeler
yapilir.

Denklik Alma: Egitim a9iginin kapatilmasi ile birlikte ki§ilere denklik

belgesi verilir. Bu belge, sinirsiz 9ali§ma anlamina gelir.
Almanya’da Di$ Hekimi Denkligi Aimak Ne Kadar Surer?

Almanya di§ hekimi diploma denkligi i§lemleri i^in kesin bir sure
vermek olduk9a zor. Denklik igin ba§vurulan bolge ve kurumun
yogunluguna bagli olarak bu sure degi§iklik gosterebilir. Ancak genel
olarak bu sure9 U9 ayi ge9mez. £ogu zaman da U9 aydan daha erken
sonu9lanir. Bazi istisna durumlarda ise yetkili makamlar sureyi bir ay daha
uzatabilir.
Almanya’da Di§ Hekimi Denkligi Ba^vuru Ucretleri

Almanya’da di§ hekimligi denklik i§lemlerinin maliyetine dair bir rakam

ifade edebilmek de olduk9a zor. Genel olarak 100 ila 600 Euro arasinda
degi§kenlik gosteren ucretler mevcut. Ayrica bu ucretlerin yildan yila
degi§ik gosterebileceginin de unutulmamasi lazim. Denklik ba§vurusu i 9in
eger dani§manlik hizmeti alinacaksa, bu hizmetin tutarinin da ayrica
hesaplanmasi gerekir.
Almanya’da Di$ Hekimi Maa^lari Ne Kadardir?

Di§ hekimligi, Almanya’da en 90k kazandiran meslekler arasinda yer alir.

Yeni ba§layan di§ hekimleri minimum 3500-4000 Euro civarinda maa§ alir.
Ancak bu rakam bolgeden bolgeye ve 9ali§ilan kuruma gore degi§iklik
gosterebilir. Deneyime ve 9ali§ilan yila bagli olarak Almanya’da di$
hekimi maa$lari 15.000 Euro duzeyine kadar 9ikabilir. Kendi klinigini
a9mak ve ozel hizmet vermek isteyenler i9inse daha yuksek rakamlar soz
konusudur.
Cali$ma durumuna gore 2000'den 2021'e kadar Almanya'daki
di$ hekimi sayisi
WHO (DUNYA SAGLIK ORGUTU) ARASTIRMASI

ORAL DISEASE BURDEN

Prevalence of oral diseases (2019)* 3

Prevalence of Prevalence of Prevalence of Prevalence of

untreated caries of untreated caries severe periodontal edentulism in deciduous teeth
in of permanent teeth disease in people people 20+ years children 1-9 years in
people 5+years 15+years (%)
(%) (%) (%)
29.1 31.7 27.4 11.7

Lip and oral cavity cancer, all ages (2020)4 Female Male Total

Number of new cases 2 855 4 478 7 333

Incidence rate (per 100 000 population) 2.9 5.7 4.3

AGIZ HASTALIGI YUKU

3
Agiz hastaliklarinin yayginligi (2019)

1-9 ya$ arasi ?ocuklarda sut di^lerinde tedavi edilmemi? ^uruklerin

tahmini prevalansi: Bir veya daha fazla sut di§inde tedavi edilmemi§
9urugu olan 1-9 ya§ arasi 9ocuklarin orani. Tedavi edilmemi§ 9uruk, bir
9ukur veya fissurde veya puruzsuz bir di§ yuzeyinde, belirgin bir bo§luga,
zayiflami§ mineye veya tespit edilebilir §ekilde yumu§ami§ veya tabani
veya duvari olan (koronal 9urukler) veya sondalamada yumu§ak veya
derimsi bir his veren (kok 9urukleri) bir lezyon olarak tanimlamr.

5+ ya^taki ki$ilerde tedavi edilmemi? daimi di$ 9uruklerinin tahmini

prevalansi: Birden fazla 9uruk daimi di§i olan 5 ya§indan buyuk ki§ilerin
orani. Tedavi edilmemi§ 9 u r u k , bir 9ukur veya fissurde veya puruzsuz
bir di§ yuzeyinde, belirgin bir bo§luga, zayiflami§ mineye veya tespit
edilebilir
§ekilde yumu§ami§ bir zemin veya duvara ( koronal 9urukler) sahip olan
veya sondalamada yumu§ak veya derimsi bir his veren (kok 9urukleri) bir
lezyon olarak tanimlanir.
15+ ya^taki ki^ilerde $iddetli periodontal hastaligin tahmini
prevalansi:
Di§leri destekleyen ve sabitleyen yumu§ak ve sert dokularin kronik iltihabi
o l a n §iddetli periodontal hastaliktan etkilenen 15 ya§ ve uzeri ki§ilerin
orani. §iddetli periodontal hastalik, 6 mm'ye e§it veya daha fazla di§eti cebi
derinligi veya Community Periodontal Index (CPI) skoru 4 olarak da
adlandirilan Community Periodontal Index of Treatment Needs (CPITN)
veya 6 mm'den f a z l a klinik ata§man kaybi (CAL) olarak tanimlanir.
20+ ya^taki ki$ilerde tahmini di$sizlik prevalansi: Dogal di§lerini
tamamen
kaybetmi§ 20 ya§ ustu ki§ilerin orani.

Saglik Ol9utleri ve Degerlendirme Enstitusu (IHME) Kuresel Hastalik Yuku

£ali§masi 2019'dan (GBD2019) elde edilen tahmini prevalanslar, UN DESA
World Population Prospects 2019'dan alinan nufus verileri kullanilarak ve
hastalikla ilgili ya§ gruplarina uygulanarak hesaplanmi§tir.
(Veri kaynagi: Kuresel Hastalik Yuku i§birligi Agi. GBD 2019. Seattle:
IHME; 2020.)

4
Dudak ve agiz bo$lugu kanseri (2020)

Tahmini yeni dudak ve agiz bo$lugu kanseri vaka sayisi: Kadinlarda,

erkeklerde ve tum ya§lardaki toplam nufusta tahmini yeni dudak ve agiz
bo§lugu kanseri vakasi sayisi.
Dudak ve agiz bo$lugu kanserinin tahmini insidans hizi (100 000 nufus
ba$ina): Kadinlarda, erkeklerde ve tum ya§lardaki toplam nufusta dudak ve
agiz bo§lugu kanserinin 100 000 nufus ba§ina ya§a gore standardize edilmi§
insidans hizi.
 RISK FACTORS FOR ORAL DISEASES
Risk factors (2019)5 Female Male Total

Per capita availability of sugar (g/day)

100.6
Prevalence of current tobacco use, 15+ years (%) 20.4 24.6 22.5

Per capita alcohol consumption, 15+ years 6.2 19.7 12.8

(litres of pure alcohol/year)

AGIZ HASTALIKLARI ICIN RISK FAKTQRLERI Risk faktorleri 5

(2019)
Ki$i ba$ina §eker mevcudiyeti (g/gun): §eker mevcudiyeti, i) ham kami§
veya pancar §ekeri,
ii) kami§ §ekeri, santrifuj, iii) pancar §ekeri dahil olmak uzere §ekere (ham
e§deger) dayanmaktadir,
iv) ulusal tuketim igin rafine §eker ve v) §ekerleme ve daha sonra ki§i ve
gun ba§ina mevcut gram olarak hesaplanmi§tir.
(Veri kaynagi: Birle§mi§ Milletler Gida ve Tarim Orgutu. Gida Bilan 9olari;
2019.)
Mevcut tutun kullanimi yayginligi, 15+ ya§ (%): Halen gunluk veya
gunluk olmayan bazda herhangi bir tutun urunu (tutsulenmi§ ve/veya
dumansiz t u t u n ) kullanan 15 ya§ ve uzeri nufusun yuzdesi (ya§a gore
standardize edilmi§ oran).
Ki$i ba$ina alkol tuketimi, 15+ ya$ (litre saf alkol/yil): Ki§i ba§ina
toplam alkol tuketimi hem kayitli hem de kayit di§i ki§i ba§ina alkol
tuketimini i9ermektedir
 ECONOMIC IMPACT
Economic impact related to treatment and prevention of oral diseases (2019)6

Total expenditure on dental healthcare in million (US$) 30 877

Per capita expenditure on dental healthcare (US$) 372

Total productivity losses due to 5 oral disases in million (US$) 19 396

Affordability of fluoride toothpaste affordable

Number of labour days needed to buy annual supply of fluoride

0.1
toothpaste per person

EKONOMIK ETKI

6
Agiz hastaliklari, tedavisi ve onlenmesi ile ilgili ekonomik etki (2019)

Milyon (ABD$) cinsinden di§ sagligi hizmetlerine yapilan toplam

harcama: 2019'da ayakta di§ sagligi hizmetlerinde (kamu ve ozel) di§
sagligi hizmetlerine yapilan toplam yillik ulusal harcama tahmini.
Ki§i ba^ina du$en di§ sagligi harcamasi (ABD$): 2019'da ayakta di§
bakimi (kamu ve ozel) igin ki§i ba§ina du§en yillik ulusal di§ sagligi
harcamasi tahmini.
Milyon (ABD$) cinsinden 5 agiz hastaligina bagli toplam uretkenlik
kaybi: Sut ve daimi di§lerdeki 9urukler, §iddetli periodontal hastalik,
di§sizlik ve GBD tarafindan tanimlanan diger agiz hastaliklari dahil olmak
uzere tedavi edilmeyen 5 agiz hastaliginin birle§ik etkisinden kaynaklanan
2019'daki toplam u r e t k e n l i k kayiplarinin tahmini.
(Veri kaynagi: Jevdjevic & Listl 2022.)

Florurlu di§ macununun satin alinabilirligi (ki§i ba^ina yillik florurlu

di§ macunu tedariki i?in gereken i^gunu sayisi): En du§uk vasifli devlet
i§9isinin gunluk ucretine dayali olarak bir ki§i i 9in onerilen yillik florurlu
di§
macunu tedarikini satin almak igin gereken i§gunu sayisi. Bir ki§i igin yillik
florurlu di§ macunu satin almak igin bir gun veya daha az (< 1) i§gucu
gerekiyorsa uygun fiyatli, bir gunden fazla (>1) i§gucu gerekiyorsa uygun f i
y a t l i olmayan olarak kategorize edilir.
NATIONAL HEALTH SYSTEM RESPONSE
Policies, measures and resources (2021P

Implementation of tax on sugar-sweetened beverages (SSB) no

Existence of a national oral health policy/strategy/action plan no

(operational/drafting stage)
Presence of dedicated staff for oral health working on NCDs at the
MoH yes
Noma recognized as a national public health problem no

Data Total Per 10 000 population

Oral health workforce8
year number (2014-2019)
Dental assistants and
2017 226 200 27.1
therapists
Dental prosthetic technicians 2015 68 000 8.1
Dentists 2018 71 039 8.6

Availability of procedures for detecting, managing and treating oral

diseases in the primary care facilities in the public health sector (2021)*

Oral health screening for early detection of oral diseases available

Urgent treatment for providing emergency oral care & pain relief available
Basic restorative dental procedures to treat existing dental decay available

Oral health interventions as part of health benefit packages 1202111*

Coverage of the largest government health financing scheme (% 90

of the population)
Routine and preventive oral health care yes
Essential curative oral health care yes
Advanced curative oral health care yes

Rehabilitation oral health care yes

ULUSAL SAGLIK SISTEMt MTTDAHALESI

7
Politikalar, onlemler ve kaynaklar (2021)

§ekerle tatlandirilnii$ i?eceklere (SSB) vergi uygulanmasi: §ekerle

tatlandirilmi§ i9eceklere (SSB) vergi uygulama durumu. "Evet" yanitlari
ozel tuketim vergisi ve/veya ozel KDV/sati§ vergisi oranlarinin
uygulanmasini ifade etmektedir.
Ulusal bir agiz sagligi politikasi/stratejisi/eylem planinin varligi
(operasyonel/taslak a$amasi): Agiz sagligi igin bir politika, strateji veya
eylem planinin uygulanma durumu. "Evet", yururlukte olan veya
geli§tirilmekte olan bir agiz sagligi politikasi, stratejisi veya eylem planini,
"hayir" ise yururlukte olmayan veya yanit verilmeyen bir agiz
Noma ulusal bir halk sagligi sorunu olarak kabul edilmektedir: Noma
(cancrum oris) agiz i^ndeki di§ etlerinde bir lezyon olarak b a § l a y i p agiz
ve yuzun yumu§ak ve sert dokularini tahrip eden bula§ici olmayan
nekrotizan bir hastaliktir. Ulkeler, DSO Afrika Bolgesi'ndeki Bolgesel
Noma Kontrol Programi'nin bir par9asidir ve nomayi ulusal bir halk sagligi
sorunu olarak kabul etmektedir.
(Veri kaynagi: DSO Afrika Bolgesi Bolgesel Noma Kontrol Programi;
2021.)

8
Agiz sagligi i$ gucu

Di§ hekimi asistanlari ve terapistleri: Di§ hekimi asistanlari ve

terapistleri, di§ hekimi veya diger agiz sagligi uzmanlari tarafindan
olu§turulan bakim planlari ve prosedurlerine gore di§ ve agiz hastaliklarinin
ve bozukluklarinin onlenmesi ve tedavisi i 9in temel di§ bakimi hizmetleri
saglar. Di§ hekimi asistanlari ve terapistleri kategorisine di§ hijyenisti ve
di§ hem§ireleri de dahildir.
Di§ protez teknisyenleri: Di§ protez teknisyenleri, bir saglik uzmani
tarafindan belirlenen re9eteleri veya talimatlari izleyerek di§ cihazlarini ve
aletlerini tasarlar, takar, servis eder ve onarir. Protezler, di§ kronlari ve
kopruler gibi di§ sorunlarini duzeltmek igin 90k ge§itli destek aletleri
sunabilirler.
Di$ Hekimleri: Di§ hekimleri, modern di§ hekimliginin ilke ve
prosedurlerini uygulayarak di§, agiz, 9ene ve ilgili d o k u l a r d a k i
hastaliklari, yaralanmalari ve anormallikleri te§his eder, tedavi eder ve
onler. Agiz sagligini geli§tirmek ve eski haline getirmek i 9in 9ok 9e§itli
ozel te§his, cerrahi ve diger teknikleri kullanirlar.
nufus ba$ina (2014-2019): ilgili agiz sagligi profesyonellerinin 10 000
10.00
nufus
ba§ina oranini a9iklar (2014-2019 arasindaki mevcut en son veriler).
(Veri kaynagi: Ulusal Saglik i§gucu Hesaplari (NHWA) veri platformu,
DSO; 2020.)

9
Kamu saglik sektorunun birinci basamak tesislerinde agiz
hastaliklarinin tespiti, yonetimi ve tedavisine yonelik prosedurlerin
mevcudiyeti (2021)
"Genel olarak mevcut", ihtiya9 sahibi hastalarin %50'sine veya daha
fazlasina ula§ildigini ifade ederken, "genel olarak mevcut degil", ihtiya 9
sahibi hastalarin %50'sinden daha azina ula§ildigini ifade etmektedir.
• Agiz hastaliklarinin erken te§hisi i 9in agiz sagligi taramasinin
mevcudiyeti.
• Acil agiz ve di§ agrilarinin giderilmesi i 9in acil tedavi imkani.
• Mevcut di§ 9uruklerini tedavi etmek i9in temel restoratif di§
prosedurlerinin kullanilabilirligi. (Veri kaynagi: DSO Bula§ici Olmayan
Hastaliklar Ulke Kapasite Ara§tirmasi, NCD CCS; 2021.)
10
Saglik yardim paketlerinin bir pai^asi olarak agiz sagligi
mudahaleleri (2021)
Agiz sagligi mudahalelerinin kamu Saglik Fayda Paketlerine dahil
edilmesi: Agiz sagligi mudahalelerinin en buyuk devlet saglik finansman
programina n e ol9ude dahil edildigi. "En buyuk" terimi, hizmet almaya
uygun en yuksek toplam nufusa sahip olarak tanimlanirken, "hukumet"
terimi, genel nufus, kamu sektoru 9ali§anlari ve/veya ordu gibi gruplar i 9in
kapsam dahil olmak uzere saglik hizmeti sunumuna yonelik herhangi bir
kamu sektoru p l a n i n i i 9erecek §ekilde tanimlanmaktadir. Mudahaleler
§unlardan olu§maktadir:
• Rutin ve onleyici agiz sagligi bakimi.
• Temel iyile§tirici agiz sagligi bakimi (cerrahi olmayan ekstraksiyon ve
drenaj dahil) apseler).
• ileri duzey iyile§tirici agiz/di§ bakimi (re 9ine kompozit ve dental
amalgam dahil olmak uzere rontgenler, karma§ik dolgular, kanal tedavisi).
• Rehabilite edici agiz sagligi bakimi (kron ve kopruler, protezler,
ortodonti dahil,

di§ implantlari).