SOCIJALNO-EMOCIONALNI

RAZVOJ
 Socijalna sredina kao prirodna sredina za dijete

 Socijalni odnosi natopljeni emocionalnim značenjima

 Prvi paradoks razvoja (potreba za komunikacijom i

nedostatak komunikativnih sredstava

 Socijalni razvoj - proces preobražaja djeteta od biološkog

u socijalno (društveno) biće

 Emocionalni razvoj – usvajanje, diferencijaciju,

transformciju emocija i regulaciju osjećanja u okviru
interakcija koje dijete ostvaruje sa drugim ljudima
Rana socijalna interakcija

 Situaciono- praktična komunikacija:

 A. Afektivna
 B. Kognitivna

 Preobražaj djeteta od biološkog u socijalno biće

 Afektivna komunikacija (prenošenje i razmjena
osjećanja)

- signalni sistem bebe: apelativna i ekspresivna

funkcija
- afektivna simbioza
- asimetrična/jednosmjerna komunikacija (I etapa)
- simetrična, dvosmjerna komunikacija (II etapa)
- “kompleks živosti”
- komunikacija stvarna razmjena zajedničkih
značenja (III etapa)
 Kognitivna komunikacija (prenošenje i razmjena
poruka /značenja o okolini)

- jednosmjerna ili asimetrična komunikacija (I etapa)

- majka komunicira kognitivne sadržaje
- dijete reagje povećanim nivoom budnosti
- simetrična, dvosmjerna komunikacija (II etapa)
- razmjena zajedničkih značenja (III etapa)
 Afektivno vezivanje

 Etološka teorija Džona Bolbija (Bowlby)

 Od psihoanalize do biologije

 “Afektivna vezanost predstavlja dimenziju emocionalnog

života pojedinca koja se po svojim karakteristikama
razlikuje od drugih afektivnih veza” (Ainsworth).

 Bolbi: potreba za emocionalnim vezivanjem je primarna,

biološki pre-determinisana urođena potreba djeteta za
traženjem blizine i zaštite od drugih ljudi koji o njemu
brinu (majke).
 Zoopsihološki izvori
 Klasična istraživanja iz 1950.-ih (Harry Harlow)
 Eksperiment:
- mladunčad rezus majmuna
- dvije surogat „majke“: žičana (opremljena bočicom za mlijeko) i
plišana (mekana, krznena, koja nije imala mlijeko)
- mladunčad nakon kratkog uzimanja mlijeka od žičane „majke“ svo
vrijeme provode kod krzenene „majke“
- u situaciji opasnosti mladunče ne traži zaštitu od objekta koji hrani,
već od krznene „majke“ koja pruža toplinu i sigurnost
- Zaključak Harloua: ljubav se ne zasniva na procesu dobiti
od hranjenja, već postoji primarna potreba za traženjem
blizine sa majkom i ta potreba ima jasnu i jaku adaptivnu
funkciju zaštite od napadača.
 Adaptivni signalni sistem
 Komponente emocionalne vezanosti:

Komponente Indikatori

Traženje Prilaženje, ostajanje u blizini, ostvarivanje

blizine kontakta
Baza Baza iz koje se dijete uključuje u
sigurnosti istraživačko ponašanje
Sigurno Traženje utjehe, mira, podrške, ohrabrenja
utočište ili pomoći

Separacioni Pružanje otpora uz uznemirenost zbog

protest odvajanja
 Kriterijumi procjene kvaliteta emocionalne
vezanosti:

- reakcija na odvajanje
- specifičan obrazac uspostavljene veze (stil
afektivnog vezivanja)
Faze u razvoju emocionalne
vezanosi
 Pre-vezujuća faza- prva 3 mjeseca

 Nediskriminativna faza-3-7.mjesec

 Diskriminativna vezanost- 7-8.mjesec

 Multipla vezanost-nakon 9.mjeseca

(Šafer i Emersonova)
Oblici emocionalne vezanosti

 Meri Ejnsvort – studija u Ugandi, kvalitet dijadnih odnosa

 Tri kategorije djece

 Senzitivnost majke
Test reakcije na stranca
 Laboratorijska procedura posmatranja u 8 koraka
(različitih epizoda)

 Tri ključna elementa uključena u procjenu:

 Reakcija na odvajanje
 Reakcija na stranu osobu
 Reakcija na povratak majke
Test reakcije na stranca
Opis
Epizoda Trajanje
Majka, dijete i ispitivač su zajedno u sobi
1 1 minut
Majka i dijete su sami
2 3 minuta
Stranac se pridružuje majci i djetetu
3 3 minuta

Majka napušta prostoriju i dijete ostaje sa strancem

4 3 minuta
Majka se vraća, a stranac napušta sobu
5 3 minuta
Majka odlazi i dijete ostaje samo
6 3 minuta
Vraća se stranac
7 3 minuta

8 3 minuta Majka se vraća, a stranac odlazi

 Stilovi/oblici emocionalne
vezanosti

1. Sigurna vezanost

2. Izbjegavajuća-nesigurna vezanost

3. Nesigurna-ambivalentna vezanost

4. Dezorganizovana vezanost
Poremećaji emocionalne vezanosti

 Sindrom institucionalizacije – afektivno lišavanje

 Sindrom hospitalizacije – separacija

Tri faze pri odvajanju od majke:

- aktivni protest
- faza očajanja
- faza ravnodušnosti i afektivnog odvajanja
 Kvalitet odnosa odrasli dijete

 Posledice neizgradjenog obrasca sigurne

emocionalne vezanosti:
- Ugrožene kasnije relacije
- Neki psihijatrisjski fenomeni: ptsp, poremećaj
kontrole,
- Maloljetničko prestupništvo
 Dječje emocije
 Šta su emocije?

 Emocija je uzbuđeno stanje organizma izazvano

subjektivno značajnim stimulusom ili situacijom na
koju on usmerava aktivnost.

 Emocije se ispoljavaju na fiziološkom, doživljajnom i

ponašajnom planu (Sroufe, 1996).
 Osnovne odlike emocija
Emocionalni (afektivni) ton; Intenzitet;Trajanje

Afekat - emocionalni doživljaj koji se naglo javlja, ima

veliki intenzitet, buran tok, praćen je izrazitim tjelesnim i
psihičkim promjenama.
Raspoloženje je osjećanje relativno slabog intenziteta
koje dugo traje i nema naglog početka. Postoje razlike
među ljudima u pogledu sklonosti ka doživljavanju
pojedinih raspoloženja koje predstavljaju dio razlika u
temperamentu.
Sentiment – složena, stečena i relativno stabilna
struktura koja obuhvata različite emocije i stavove
usmjerene na određeni objekat, osobu, ili pojavu
(patriotizam, religiozno osjećanje, roditeljska ljubav).
 Osnovne emocije

1) Rano se javljaju tokom ontogeneze

2) Zajedničke su ljudima i nekim životinjskim vrstama

3) Univerzalne su (javljaju se u svim kulturama)

4) Imaju specifičnu fiziološku osnovu

Dečje emocije
 Primarne (osnovne) emocije su urođene
Primarne emocije (po Votsonu)
Emocija Draž Reakcija

STRAH Izmicanje podloge, Gubljenje daha,

jak zvuk jak plač, trzanje

LJUBAV Nježno milovanje Opuštanje,

osjetljivih zona protezanje,
gukanje
GNIJEV Sputavanje pokreta Produženi plač,
pokreti čitavog
tijela
Vrste primarnih emocija (proširena
lista)
 Strah – reakcija na opasnosti ili pretnje
 Gnijev – reakcija na osujećenja dolaženja do cilja
 Gađenje – reakcija na draži ili situacije koje se
doživljavaju kao neugodne i neprihvatljive za
unošenje u organizam
 Iznenađenje – reakcija na iznenadno uvedenu,
uglavnom vizuelnu draž)
 Tuga – reakcija na gubitak objekta koji ima vrednost
za osobu
 Radost – reakcija na svaki dobitak i ostvarenje
postavljeno cilja
Diferencijacija emocija
 K. Bridžes
 Karakteristike dječjih emocija

1. Naglo se javljaju (nedostatak emocionalne kontrole)

2. Kratkotrajne, brzo se smjenjuju (zavisne od promjene

spoljašnje situacije)

3. Površinske (poseban fiziološki sklop - angažovanje

poprečno-prugastih mišića)

4. Intenzivne (nisu plitke i površne)

 Emocionalno sazrijevanje

 Izgradnjanovih i složenijih emocija

povezane sa razvojem svijesti o sebi i
ukupnim mentalnim napredovanjem
(ljubomora, ponos, stid, krivica, zbunjenost)

Da li je strah od zmije urođen?

 Emocionalna transformacija

 Emocionalna ekspresija/stilizacija ekspresije

 Emocionlni stil
 Socijalizacija emocija

 Regulacija emocija

 Emocionalna reaktivnost

 Razumjevanje emocija

 Razvoj samovrednovanja
 Regulacija emocija – prepoznavanje, diferencijacija i
reagovanje u skladu sa očekivanjima okoline

 Emocionalna kontrola – inhibicija i uzdržavanje od

odgovora na provocirajući stimulus

 Ekstrinzični i intrizični procesi

 Emocionalna reaktivnost – strategije u
reagovanju na subjektivno važne događaje
 Socijalnost i socijabilnost djeteta

 Vertikalni

 Horizontalni odnosi

- istraživanje: povezanost kvaliteta emocionalne

vezanosti dijete majka i socijalizacije prirodne
agresije
 Šarlota Biler – kategorije ranog socijalnog
ponašanja:

- Socijaln slijepo

- Socijalno zavisno

- Socijalno nezavisno ponašanje

 Socijalnost – spontana želja za druženjem sa
drugima

 Socijabilnost – sposobnost da se
prilagođavamo jedni drugima
Podrška socio-emocionalnom
razvoju i emocionalno podučavanje:
- roditelji koji njeguju filozofiju podržavanja
emocija

- filozofija eliminacije emocija

- laissez-faire filozofija
Preporuke roditeljima
 Biti svjestan dječijih emocija i dobro ih osluškivati

 Shvatiti emocionalne trenutke kao “magične” i kao

priliku za intimnost i podučavanje

 Slušati sa saosjećanjem i odobriti osjećanje djeteta

 Pomoći djetetu da imenuje svoje emocije

 Uz postavljanje granica, pomoći djetetu da riješi

problem koji ga muči