Dünyada ve Türkiye’de

Bütünleştirme

Bütünleştirme Tanımları ve
Tarihçesi
Dr. Gökhan TÖRET
Konuya başlarken

 Güçlükler
 Bütünleştirmeyi nasıl inşa edebiliriz?
 Nasıl yaparız:
 Gereksinim duyduğumuz yapıyı inşa etmek?
 Bütünleştirmeyi bütünleştirmeye yönelik hangi
hedeflerimize karar verebiliriz?
 Bütünleştirmeye yönelik hangi bilgilere
ihtiyacımız var?
 Bütünleştirmeyi bütünleştirme için ne tür
planlar geliştirmeli ve uygulamalıyız?
Bütünleştirme Nedir?

 Bütünleştirici eğitim eğitimin temel

bir insan hakkı olduğu ve toplumun
tümüne sağlanır inancına dayalı olarak
gelişmektedir. Tüm bireyler bireysel
özellik ya da güçlüklerine bakılmaksızın
eğitim hakkına sahiptir.
Kaynaştırma nedir?

 Bir başka tanımda ise, engelli öğrencilerin

(1) ailedeki diğer kardeşleri ve
akranlarıyla aynı okula gitmesi, (2) aynı
yaştaki akranlarıyla aynı sınıfta
bulunması, (3) öğrenciye ve/veya
öğretmene gereksinim duydukları destek
özel eğitim hizmetlerinin sağlanması
kaynaştırma olarak ifade edilmektedir.
Kaynaştırmadan
bütünleştirmeye

 Özel eğitim, genel eğitimde engelli

öğrencilerin etkili bir şekilde
öğretilemeyeceğini varsayar.
 Ayrı sistemler problemlerin öğrencilerin
değil, ortamlardan kaynaklandığını; ama
belki genel eğitim başarısız olduğunu
varsayar.
 Eğitim sistemi içerisinde özel eğitim ve
diğer programları yeniden yapılandırır.
 Programlara dayanmayan, öğrencilerin
ihtiyaçlarına göre yetenek ve kaynakları
koordine eder ve katkıda bulunur.
 Daha yoğun ihtiyaçları olan öğrenciler
için özel eğitim uygulanır.
Kaynaştırmadan
bütünleştirmeye radikal
değişim..

 Öğrencilerin ihtiyaçlarına bakarsanız ve bu

ihtiyaçları karşılamak için kaynakları
birleştirirseniz, ayrı sistemlere ihtiyacınız
yoktur.
 Ayrı sistemler, engelli bireyler için daha
düşük beklentiler tuttuğumuz ve engelsiz
insanlar yaptığımız kadar onlara değer
vermediğimiz anlamına gelir.
 Ayrı sistemler varsa, genel eğitim ve en az
kısıtlayıcı ortam elde edilemez.
 Tüm öğrencilere eğitim vermek için genel
eğitim esnek, esnek ve duyarlı hale
getirilmeli
 Bu bir bilim ya da politika konusu değil,
ahlaki, etik bir sorundur.
ABD’de durum

 Tartışma devam ediyor.

 Yasa gereği, ayrı bir özel eğitim okulunda
tam zamanlı yerleştirmeden genel eğitim
sınıfında tam zamanlı yerleştirmeye kadar
bir dizi eğitim yerleşimini kapsayan bir
eğitim hizmetinin sürekliliği, özel
eğitimdeki her öğrenciye açık olmalıdır.
 Yine de Federal hükümet, genel eğitim
ortamlarındaki yerleşimi istenen sonuç
olarak vurgulamaktadır. Okul bölgeleri ve
okullar çoğu zaman dahil olmayı ve
bazen başarılı olmayı dener.
Norveçte bütünleştirme

 Norveç’in bütünleştirme fikri nasıl

gerçekleşiyor?
 Genel olarak tüm bilgi kaynakları,
bütünleştirme düşüncesine karşı olumlu
 Birçok bilgi kaynağı, bütünleştirmeci
eğitimin sıradan öğrenciler için iyi
olduğunu vurguluyor
 Öğrencilerin ayrı sınıflara veya okullara
gitmelerinin dezavantajları olduğunu
vurguluyor
 Bununla birlikte, bütünleştirmeci eğitime
ulaşmak her zaman kolay olmayan bir
sorun
 Uygulamanın karşılaştığı en büyük zorluk
sosyal entegrasyon
Norveçte Bütünleştirme

 Kapsayıcı eğitimi hangi faktörler destekliyor veya

engelliyor?
 Eğitim sistemi içindeki ve bazen eğitim sistemi
içindeki eğitimciler rollerini ve sorumluluklarını
farklı şekilde yapılandırdılar.
 Özel ihtiyaçları olan öğrencilerin çoğunluğu,
sıradan sınıflarda özel eğitim hizmetleri de dahil
olmak üzere eğitimlerini aldı.
 Bazı ayrı gruplar, alternatif bir günlük okul ve bir
belediye özel okulu vardı.
 Sınıf seviyesindeki faktörler şunları içermektedir:
öğretmenlerin özellikleri, sınıf ortamı ve nitelikli
öğretmen eksikliği
 Okul seviyesindeki faktörler şunları içeriyordu: bir
okulun iklimi ve kültürü, tüm katılımcılar arasında
işbirliği, bilgi ve yetkinliğe sahip insanlara erişim
ve destek.
 Okulların dışındaki harici seviyedeki faktörler:
tutumlar ve fiziksel ve finansal kaynaklar
Bütünleştirme/Inclusion

 ‘’Bütünleştirme, çocuğun özel gereksinimi

ve/ veya engeli olsun veya olmasın,
sosyal, kültürel, eğitimsel, yaşamsal
aktivite ve fırsatlara tüm toplum üyeleri
ile eşit düzeyde erişimde güçlük yaşayan
bütün çocukları kapsar.’’ MEB
Bütünleştirme Nedir

 ‘’Bütünleştirme, her birey için bireysel

farklılıkları ne olursa olsun, sosyal,
kültürel, eğitimsel, yaşamsal aktivite ve
fırsatlardan tüm toplum üyelerinin eşit
düzeyde yararlanmasını öngören bir üst
kavram olup, içerik olarak çok boyutlu ele
alınması gerekmektedir.’’ MEB
Kaynaştırma Düşüncesi Nasıl Ortaya Çıktı?

 Genel ve özel eğitim alanlarında gözlenen

değişmeler
 psikoloji ve sosyoloji gibi bilim alanlarının insana
verdiği önem
 insan hakları alanında gözlenen gelişmeler
 Teknolojideki gelişmler
Dünyada Özel Eğitim ve Kaynaştırma

 1900’lü yıllara kadar özel eğitim,

 16. yüzyılın sonlarına kadar yaygın bir çalışmanın
olmadığı
 korkulup uzak durulduğu görülmüştür.
 Hıristiyanlığın kabul edilmesiyle, engelli bireylerin
kilise tarafından koruma altına alındığı biliniyor.
Dünyada Özel Eğitim ve Kaynaştırma

 İlk sistemli çabalar 16. yüzyılda başlamıştır.

 ilk olarak 1760 yılında işitme engelli öğrenciler için
Fransa’da bir okul açılmıştır.
 1700’lü yılların sonları ile 1800’lü yılların başında
Itard, bu okulda ormanda bulunan ve “Victor“ adı
verilen bir çocuğa konuşmayı ve okumayı öğretmeye
çalışmıştır .
Dünyada Özel Eğitim ve Kaynaştırma

 Amerika Birleşik Devletleri’nde işitme engelliler için

ilk okul açılmıştır.
 farklı engel grubundaki çocuklar için de çeşitli
okullar açılmaya devam etmiştir.
 1829 yılında görme engelliler
 1846 yılında zihin engelliler
 Bu kurumlar eğitimle birlikte bakımın da verildiği
enstitüler niteliğindedir.
Dünyada Özel Eğitim ve Kaynaştırma

 Avrupa’da 1700’lü yıllarda ortaya çıkan yaygın eğitim

çalışmalarının, Amerika Birleşik Devletleri’nde
1800’lü yıllarda başladığını ve
 1900’lü yıllara kadar olan dönemde, Amerika’da
yeterli özel eğitim hizmetlerinin olmaması nedeniyle,
pek çok özel gereksinimli öğrencinin, genel eğitim
sınıflarına yerleştirildiğini ve sınıf öğretmenlerinin
çabasıyla eğitimlerini sürdürdüğünü görüyoruz.
Dünyada Özel Eğitim ve Kaynaştırma
1900-1960 Yılları

 özel eğitim okullarının sayılarının hızla arttığı

yıllardır.
 özel gereksinimli öğrencilerin genel eğitim
sınıflarında eğitim göremeyeceği düşüncesi yaygındı.
 Fiziksel, zihinsel ya da duygusal-sosyal yönden
akranlarından farklı olan öğrencilerin, diğer
çocukları olumsuz olarak etkileyeceği düşünülür ve
ayrı okula yerleştirilmelerine karar verilirdi.
Dünyada Özel Eğitim ve Kaynaştırma
1900-1960 Yılları

 1913 yılında ABD’de normal zekaya sahip 13 yaşında

fiziksel engelli bir öğrencinin fiziksel durumunun ve
hastalığının, öğretmeni ve diğer öğrencileri üzdüğü
ve tiksindirdiği; öğretmenin dikkatini ve zamanını
fazlasıyla aldığı, diğer öğrencilerin dikkatini
dağıttığı, okuldaki disiplini ve ilerlemeyi olumsuz
etkilediği görüşleri ileri sürülmüştür.
Dünyada Özel Eğitim ve Kaynaştırma
1900-1960 Yılları

 sınırlı da olsa kaynaştırmaya yönelik çeşitli

görüşlerin ve çabaların oluşmaya başladı
 1913 yılında görme engelli öğrenciler için
kaynaştırma programı başlatıldı
 1928 yılında İngiltere’de alınan bir kararla özel
eğitim ve genel eğitim okullarının birlikte
çalışmalarını benimsendi
 ardından 1944 yılında kabul edilen yasa ile uygun olan
öğrencilerin genel eğitim sınıflarında eğitimlerini
sürdürmeleri kabul edildi.
1960’lar ve Günümüz Dönemi:

Günümüzdeki gelişmeleri
 özel eğitim sınıflarında eğitimin uygulamada yarattığı sorunlar,
 Mahkeme kararları,
 yasal düzenlemeler,
 tutumlardaki değişmeler,
 En az kısıtlayıcı ortam kavramı
 normalleştirme kavramı,
 teknolojik gelişmeler,
 erken eğitimin daha fazla kabul görmesi
 araştırmaların sayısındaki artış başlıklarında toparlamak
mümkündür.
Yasal düzenlemeler,

 İtalya’da 1971 yılında,

 Norveç’te 1976 yılında,
 İngiltere’de 1974 yılında,
 Amerika’da ve Fransa’da 1975 yılında yürürlüğe giren
yasalarla, özel gereksinimli öğrencilerin genel eğitim
sınıflarında akranlarıyla birlikte eğitim görmeleri
yasal olarak kabul edilmiştir.
Tüm Engelli Çocukların Eğitimi Yasası

Engellilerin eğitimine ilişkin çeşitli önemli kararlar

alınmıştır.
 Devlet Okullarının Programlarından ve
Hizmetlerinden Dışlanmaya Son.
 Fark Gözetmeksizin Değerlendirme.
 En Az Kısıtlayıcı Ortamda Eğitim.
 Karma Eğitim Gereksinimi.
 Yasal Uygulama Hakkı.
Türkiye’de Özel Eğitim ve Kaynaştırma

 a. 1950’li Yıllara Kadar Özel Eğitim:

 16. yüzyılda uygulandığı ileri sürülen “Enderun
Mektebi” uygulaması
 1948 yılında İdil Biret-Suna Kan Yasası kabul edilmiş
 1889 yılında İstanbul’da Grati Efendi tarafından
işitme ve görme engelli çocuklar için açılan sınıflar
192 yılında kapatılmış
 1921 yılına kadar özel eğitim açısından bir gelişmeye
ilgili kaynaklarda rastlanamamıştır.
Türkiye’de Özel Eğitim ve Kaynaştırma

 1921 yılında Kurtuluş Savaşı döneminde İzmir’de

“Özel İzmir Sağırlar ve Körler Müessesi” adıyla bir
okulun açıldığı, daha sonra bu okul Sağlık Sosyal
Yardım Bakanlığı’na bağlı olarak 1950 yılına kadar
hizmet vermiştir.
 1950’li yıllara kadar özel gereksinimli çocukların
hasta ve eğitilemez oldukları düşünülmüş
1950 İle 1980 Yılları Arasında Özel
Eğitim

 Kurumların Sağlık Sosyal Yardım Bakanlığı’ndan Milli

Eğitim Bakanlığı’na devri
 personel yetiştirmede ilk sistemli çaba, 1952 yılında
Gazi Eğitim Enstitüsü bünyesinde kurulan Özel
Eğitim Şubesi
 Şube, 1955 yılında iki dönem mezun verdikten sonra
kapatılmıştır.
Türkiye’de Özel Eğitim ve Kaynaştırma

 1955 yılında şu anda tüm illerimizde bulunan

“Rehberlik ve Araştırma Merkezleri”nin temelini
oluşturmuş olan “Psikolojik Servis Merkezi”
kurulmuştur.
Türkiye’de Özel Eğitim ve Kaynaştırma

 1955 yılında Ankara’da iki ilkokulda (Yeni Turan ve

Hıdırlıktepe) zihin engelli öğrenciler için açılan özel
sınıflar izlemiştir.

 1956 ve 1957 yılları ise, özel eğitim alanında iki

önemli yasanın kabul yılları olması açısından
önemlidir.
Türkiye’de Özel Eğitim ve Kaynaştırma

 1956 yılında kabul edilen 6660 sayılı yasa ile, 1948

yılında çıkarılan yasanın kapsamı genişletilmiş, üstün
yetenekli ve üstün zekalı çocukların devlet
tarafından yetiştirilmeleri için gerekli tedbirlerin
alınması kabul edilmiştir.
Türkiye’de Özel Eğitim ve Kaynaştırma

 1957 yılında 6972 sayılı “Korunmaya Muhtaç

Çocuklar Hakkında Kanun” yürürlüğe girmiştir.
 özel eğitime gereksinimi olan bireylerin haklarının
1961 Anayasası’nda devlet tarafından garanti altına
alınmasıdır.
Türkiye’de Özel Eğitim ve Kaynaştırma

 1961 yılında yayınlanan 222 sayılı “İlköğretim ve

Eğitim Kanunu” nun 12. maddesindeki “mecburi
ilköğretim çağında bulundukları halde zihnen,
bedenen, ruhen ve sosyal bakımdan özürlü olan
çocukların özel eğitim ve öğretim görmeleri sağlanır ”
.
Türkiye’de Özel Eğitim ve Kaynaştırma

 1965 yılında Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi

bünyesinde Özel Eğitim Bölümü kurulmuştur.
 1973 yılında 1739 sayılı “Milli Eğitim Temel Kanunu”
kabul edilmiştir.
 Türkiye’de Özel Eğitim ve Kaynaştırma
1980 ile 1990 Yılları Arasında Özel Eğitim:

 1981 yılında sonradan Anadolu Üniversitesine

dönüşen Eskişehir İktisadi ve İdari Bilimler
Akademisi’nde “Özel Eğitim Sertifika Programı”
başlatılmış
 1983 yılında Anadolu Üniversitesi Eğitim
Fakültesinde Özel Eğitim Öğretmenliği Programı
başlatılmış ve ilk mezunlarını 1987 yılında vermiştir.
Türkiye’de Özel Eğitim ve Kaynaştırma

 1983 yılında yürürlüğe giren 2916 sayılı “Özel

Eğitime Muhtaç Çocuklar Yasası”
 2916 sayılı yasa, özel gereksinimli çocukların
kaynaştırma yoluyla eğitim görmelerini ilk olarak ele
alması açısından önemli
 Ancak
durumları ve özellikleri uygun özel eğitime muhtaç
çocuklar için ifadesi bulunmaktadır.
1990’lı Yıllar ve Günümüz Dönemi:

 Bu yıllarda hem personel, hem de araştırma ve

yayın sayısında artış görülmektedir.
 1990 yılında düzenlenen XIII. Milli Eğitim Şurası
 1991 yılında 1.Özel Eğitim Konseyi toplanmıştır.
1990’lı Yıllar ve Günümüz Dönemi:

 Bu konseyde gündüzlü öğretime ağırlık verilmesi

ve kaynaştırma programlarının yaygınlaştırılması
kararı alınmıştır.
 Ayrıca kaynaştırma programlarına alınan engelli
öğrencilerin eğitiminin bireysel olarak planlanması,
bu eğitimin alanında uzman kişiler tarafından
verilmesi ve izlenmesi de alınan kararlar
arasındadır.
Salamanca Bildirgesi

 10 Haziran 1994 tarihlerinde İspanya'nın

Salamanca şehrinde, 92 devleti ve 25
uluslararası kuruluşu temsil eden 300 den fazla
kişi bir araya geldi. ‘’Bizler inanıyor ve ilan
ediyoruz ki’’:
 Ayırıcı tutumla mücadelede, herkesi hoş
karşılayan ve kabul eden bir toplumun
oluşturulmasında ve herkes için eğitimin
başarılmasında, normal okullar bu kapsayıcı
durumlarıyla en etkili araçtır; bundan başka, bu
okullar çocukların çoğuna etkili bir eğitim
sağlar; yeterliliği ve sonunda tüm eğitim
sisteminin maliyet etkinliğini geliştirir.
 Zorlayıcı başka sebepler olmadıkça, butun
çocukları normal okullara kayıt ederek, hukuki
ve politik bir konu olarak kapsayıcı eğitim
prensibini kabul etmelerini
1990’lı Yıllar ve Günümüz Dönemi:

 Kaynaştırmaya ilişkin tüm bu sevindirici gelişmelere

ve 1990 yılında toplanan şurada alınan kararlara
rağmen yine bu yıllarda ayrı yatılı ve gündüzlü
okulların sayısı artmaya devam etmiştir.
 1950-1992 yılları arasında 75 özel eğitim okulu
açılmış iken, 1992-1995 yılları arasında 75 okul daha
açılarak toplam sayı 150’ye ulaşmıştır.
1990’lı Yıllar ve Günümüz Dönemi:

 Bu dönemin en önemli gelişmesi 1997 yılında kabul

edilen 573 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamedir.
Ardından 2000 yılında kabul edilen Özel Eğitim
hizmetleri Yönetmeliği ile kaynaştırmaya ilişkin pek
çok yasal düzenleme kabul edilmiştir.
Kaynaştırma/Bütünleştirme Yoluyla Eğitim
Uygulamaları Genelgesi, 2017

 ‘’Kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitimin amacı; özel eğitim

.
ihtiyacı olan bireylerin her tür ve kademede diğer bireylerle
karşılıklı etkileşim içinde bulunmalarını ve eğitim amaçlarını en üst
düzeyde gerçekleştirmelerini sağlamaktır. Bu uygulamalar
kapsamında özel eğitim ihtiyacı olan bireyler,
kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitimlerini, yetersizliği
olmayan akranları ile birlikte aynı sınıfta tam zamanlı
sürdürebilecekleri gibi özel eğitim sınıflarında yarı zamanlı olarak
da sürdürebilirler. Yarı zamanlı kaynaştırma uygulamaları,
öğrencilerin yetersizliği olmayan akranlarıyla bazı derslere aynı
sınıfta ya da ders dışı etkinliklere birlikte katılmaları yoluyla
yapılmaktadır.