1616 - Zastita Od Pozara - III Predavanje April - 2020

FAKULTET ZA POSLOVNI MENADŽMENT
BAR
ZAŠTITA OD POŽARA I PROTIVDIVERZIONA ZAŠTITA

Predavač: Prof. dr Radinko Kostić, dipl. ing.
Bar, april 2020. god

VII Poglavlje
STABILNI SISTEMI ZA GAŠENJE POŽARA

Stabilni sistemi za gašenje požara predstavljaju stabilne instalacije koje se

primjenjuju u objektima različitih namjena, sa osnovnim ciljem blagovremenog
gašenja požara. Stabilni sistemi ugrađuju se na mjestima gdje je potrebna
velika količina sredstva za gašenje, zbog visokog stepena požarne opasnosti i
mogućnosti velike brzine širenja požra. Ovi sistemi su efikasni za djelovanje
kada se gašenje požara mora odvijati sa daljine, bilo zbog otežanog pristupa
požaru bilo zbog položaja objekta u kome je došlo do požara, ili zbog visokih
temperatura koje se razvijaju. Takođe, sistemi se mogu ugrađivati i u objektima
gdje je prisustvo ljudi stalno, gdje se odvijaju automatski tehnološki procesi i
kad gašenje požara ne može da se obavi mobilnom opremom za gašenje.
Stabilni sistemi za gašenje požara izvode se kao:
- poluautomatski i
- automatski sistemi.
 Poluautomatski sistemi za gašenje požara predstavlju sisteme kod kojih

aktiviranje izvodi korisnik, a dalje se komande odvijaju automatski.
 Automatski sistemi za gašenje požara predstavljaju sisteme u kojima se
aktiviranje odvija automatski, bez prisustva korisnika a stupaju u dejstvo sa
nastankom požara. Ovi sistemi se aktiviraju kada centralna jedinica za dojavu
požara, reaguje na jednu od sljedećih pojava:
- porast temperatura za 30 °C iznad najveće radne temperature u štićenom
prostoru,
- kad je brzina porasta temperature veća od 20 °C/min,
- kad se u štićenom prostoru pojavi dim i
- kad se u štićenom prostoru pojavi plamen.
Svi djelovi komandno-upravljačkih uređaja koji se napajaju električnom

energijom moraju se napajati iz dva nezavisna izvora, i to:
- iz distributivne elektro mreže i
- sopstvenog izvora napajanja (AKU baterija).
Kablovi za napajanje električnom energijom moraju se zaštititi tako da njihova

otpornost prema požaru iznosi najmanje 30 min. ukoliko se polažu kroz štićene
prostorije, odnosno najmanje 90 min. ukoliko se polažu kroz prostorije koje se
ne štite stabilnim sistemom za gašenje.
Izbor tipa stabilnih sistema za gašenje požara opredjeljuje se na osnovu klase

požara koja se može očekivati u štićenom prostoru. U zavisnosti od
primijenjenog sredstva za gašenje, stabilni sistemi se ravrstavaju, na:
- sisteme sa vodom,
- sisteme sa pjenom,
- sisteme sa prahom,
- sisteme sa ugljendioksidom,
- sisteme sa halogenim ugljovodonicima i
- sisteme sa hemijskim sredstvima.
Stabilna instalacija za gašenje požara vodom
Sistem za gašenje vodom, se dijele u dvije grupe i to:
- instalacije sa zatvorenim mlaznicama – sprinkler i
- instalacije sa otvorenim mlaznicama – drenčer.
• Sprinkler instalacija, predstavlja najstari, a i danas najviše primjenjivani
automatski stabilni sistem za gašenje požara. Ugrađuje se uglavnom na
mjestima na kojima je moguća pojava požara klase A, uz mogućnost gašenja i
nekih požara klase B (ukoliko se upotrijebi stabilni sistem za gašenje vodenom
maglom).
Sprinkler instalacije su instalacije za gašenje požara rasprskavajućim mlazom
vode i koriste se na svim mjestima gdje se voda može upotrebiti kao sredstvo
za gašenje požara. Gašenje se zasniva na principu hlađenja i zagušivanja.
Sprinkler instalacija
Aktivirana sprinkler mlaznica obavlja istovremeno još jednu funkciju - centralnoj
jedinici za dojavu požara prosljeđuje signal o nastanku požara.
U praksi su zastupljeni sljedeći tipovi sprinkler sistema:
- mokri tip,
- suvi tip i
- kombinovani tip.
mokri tip, primjenjuje se na mjestima i prostorima u kojima ne postoji

mogućnost zamrzavanja.
suvi tip, primjenjuje se na mjestima i prostorima u kojima postoji mogućnost

zamrzavanja.
 kombinovani tip, je namijenjen zaštiti prostora u kojima postoji

mogućnost nastanka štete od slučajnog aktiviranja sprinkler mlaznice.
Princip rada ovog sistema odvija se u dvije faze:

- u prvoj fazi, na primljeni signal od javljača požara (automatski javljači
koji reaguju na pojavu dima ili plamena u štićenom prostorui) automatski
se suva sprinkler mreža puni vodom, a ne dolazi do otvaranja mlaznica,
pa u tom trenutku sistem od suvog prelazi u mokri i
- u drugoj fazi, aktiviraju se ampule u sprinkler mlaznici i tada započinje
proces gašenja.
Šema sprinkler sistema

Sprinkler sistem sačinjavaju sljedeći elemenati: sprinkler mlaznica, cjevovod,
sprinkler stanica i izvor vode.
Sprinkler mlaznica, se sastoji od tijela sprinkler

mlaznice, raspršivača-deflektora, ampule ispunjene
ekspanzivnom tečnošću ili topljivog elementa i
zatvarač-podloška.
Izgled sirinkler mlaznice

Tijelo mlaznice drži zajedno ostale djelove mlaznice i spaja ih u jednu cjelinu,
dok se na donjem kraju spaja sa razvodnim cjevovodom. Staklena ampula je
ispunjena ekspanzionom tečnošću i održava zatvarač mlaznice u zatvorenom
položaju. Kada se dostigne određena temperatura, (od 0,5 – 4 min zavisno od
materijala) ampula se rasprskava, oslobađa se otvor mlaznice i voda ističe.
Deflektor učvršćen na vrhu tijela mlaznice, formira oblik mlaza koji izlazi iz
otvora sprinklera u obliku lepeze, kako bi se efikasnije ugasio požar. Oblik
defektora određuje tip mlaznice.
Postoji više tiova sprinkler mlaznica, kao što su:
- obične-normalne, mogu biti postavljene u stojećoj ili visećoj izvedbi, a
imaju ka podu ili plafonu usmjereno kuglasto rasprskavanje vode,
- sa kišobranom, mogu biti postavljene u stojećoj ili visećoj izvedbi, a
imaju ka podu usmjereno parabolično rasprskavanje vode,
- sa ravnim rasprskavanjem, mogu biti postavljene u stojećoj ili visećoj
izvedbi, a imaju ka podu ravno rasprskavanje vode i
- bočne, imaju ka podu usmjereno jednostrano (parabolično) rasprska-
vanje vode.
U mokrim sprinkler sistemima poželjno je ugraditi stojeće mlaznice, dok u
suvim se samo ugrađuju stojeće mlaznice.
Izgled nekih tipova sirinkler mlaznica

Minimalne temperature aktiviranja i boja sprinkler mlaznica
Različiti tipovi raspršivača sprinkler mlaznica
Sprinkler ventilska stanica, može biti mokra, suva i kombinovana.
Izvori snabdijevanja sprinkler sistema vodom, uobičajena podjela izvora za

snabdijevanje sprinkler sistema jeste na neiscrpne i na iscrpne izvore vode.
Kao alternativa ovih izvora napajanja predviđa se napajanje sistema i preko
spoljašnjih stabilnih spojki na koje se priključuju vatrogasne auto-cistijerne.
Prednosti sprinkler sistema, ovaj sistemom omogućava istovremeno dojavu i

gašenje požara, a aktiviraju se samo one mlaznice koje su zahvaćene
požarom. Požar se gasi na principu gašenja i hlađenja, a mogućnost pojave
povratnih požara ne postoji odnosno svedena je na minimum.
Prema statističkim podacima BVFA (Njemačko državno PP udruženje) požar je

u 85 % slučajeva ugašen sa maksimalno 4 sprinkler mlaznice.
Druga velika prednost sprinkler sistema zasniva se na činjenici koja je u praksi
mnogo puta dokazana – da upotreba sprinkler sistema ostavlja mnogo manju
štetu nego upotreba vatrogasnih crijeva. Vatrogasna crijeva u prosjeku
ostvaruju protok od 900 l/min, a moderno dizajnirani sprinkleri namijenjeni za
upotrebu u industrijskim objektima imaju protok oko 150 l/min..
Sprinkler instalacije najčešće se primjenjuju za zaštitu: skladišta, robnih kuća,

pozorišta, garaža, mlinova, hotela, štamparija, hala za preradu drveta, hala za
proizvodnju papira... Sprinkler instalacije ne smiju se koristiti jedino u onim
prostorima gdje voda sa nekim materijama obrazuje opasne materije (opasne
za ljude) ili materije koje negativno djeluju na proces gašenja požara.
Drenčer instalacija
• Drenčer instalacija, predstavlja sistem za gašenje požara kompaktnim ili

raspršenim mlazom vode i koristi se na svim mjestima gdje se voda može
upotrijebiti kao efikasno sredstvo za gašenje požara. Gašenje se zasniva na
principu hlađenja i zagušivanja.
Instalacija drenčer sistema nije pod stalnim pritiskom, uvijek izvedena kao suvi
sistem. Ove instalacije u pripremnom položaju imaju otvorene mlaznice, pa se
gašenje odvija istovremeno sa svim mlaznicama postavljenim iznad površina
koje se štite – grupno gašenje potapanjem.
Drenčer instalacije imaju poseban sistem za aktiviranje, s obzirom na to da su

mlaznice otvorene, aktiviranje drenčer instalacije može biti:
- mehaničko (ručno daljinsko ili ručno na ventilu),
- pneumatsko,
- hidraulično, ne koristi se tamo gdje postoji mogućnost da dođe do
zamrzavanja,
- električno, mora da ima siguran izvor napajanja i
- kombinovano.
Šema drenčer sistema

Cjevovodi mogu biti ispunjeni vodom (hidraulični način aktiviranja) ili vazduhom
(pneumatski način aktiviranja) pod pritiskom. Topljivi elementi mogu biti
temperaturni članci ili mlaznice sa topljivim lemom ili ampulom. Pad pritiska u
cjevovodima vrši aktiviranje uređaja, bilo hidrauličnog ili pneumatskog. Kod
uređaja sa pomenutim načinom aktiviranja oko objekta koji se štiti montiran je
cjevovod za aktiviranje pod pritiskom od 3 bara, na kome se nalaze topljivi
elementi. Voda je u cjevovodu pod pritiskom do ventilske stanice, a dovod
vazduha može biti iz kompresorske mreže, rezervoara ili iz posebnog
kompresora. Kad dođe do požara, aktivira se topljivi termoelement na
cjevovodu, u kome dolazi do pada pritiska. Na taj način aktivira se ventilska
stanica i propušta vodu do mlaznica. Aktiviranjem ventilske stanice pumpa se
automatski pušta u rad i javlja se alarmni signal.
Instalacija drenčer sistema nije pod stalnim pritiskom, uvijek izvedena kao suvi
sistem. Ove instalacije u pripremnom položaju imaju otvorene mlaznice, pa se
gašenje odvija istovremeno sa svim mlaznicama postavljenim iznad površina
koje se štite – grupno gašenje potapanjem.
Kod uređaja sa električnim aktiviranjem, aktiviranje se vrši preko detektora.

Porast temperature u prostoriji jeste indikacija za aktiviranje javljača požara,
koji impuls prosljeđuje centralnoj jedinici za dojavu požara, a ona aktivira
ventilsku stanicu, čime dolazi do propuštanja vode u cjevovod sa mlaznicam.
Centralna jedinica za dojavu požara pored aktiviranja ventilske grupe vrši
uključivanje pumpe i aktiviranje svjetlosnog i zvučnog signala.
Drenčer sistem koristi se za zaštitu objekata sa velikim požarnim opterećenjem,
gdje postoji mogućnost brzog širenja požara, pa se trenutno mora pokriti
vodom cijeli štićeni prostor, kao što su:
– naftna industrija,
– rezervoari goriva,
– transformatori,
– kablovski kanali,
– postrojenja za reciklažu,
– lakirnice...
Snabdijevanje vodom za gašenje može da se vrši iz rezervoara pod pritiskom ili
visinskog rezervoara (gravitacioni dotok vode pod pritiskom).
Hlađenje
Hlađenje raspršenom Hlađenje raspršenom Hlađenje raspršenom

vodom transformatora vodom rezervoara za gas vodom rezervoara za gorivo
Hlađenje
Hlađenje raspršenom vodom nadzemnog rezervoara
Hlađenje raspršenom
vodom regalnog skladišta
Stabilni sistemi za gašenje vodenom parom
Gašenje vodenom parom zasniva se na principu ugušivanja, odnosno

smanjenja zapreminskoog procenta kiseonika u vazduhu do koncentracije kada
prestaje proces sagorijevanje.
Za uspješno gašenje požara vodenom parom, u štićenom prostoru neophodno
je obrezbijediti koncentraciju vodene pare od 35 zapreminskih %.
Vodena para se u štićenom prostoru razvodi perforiranim cijevima koje se
postavljaju na visini od 2 - 3 m od nivoa podne površine, sa zadatkom
ravnomjerne raspodijele vodene pare.
Aaktiviranje stabilne instalacije može biti manipulativno - ručno i automatski.

Ovaj sistem uglavnom se koristi za gašenje požara u industrijskim pogonima
koji za svoje industrijske potrebe proizvode i koriste vodenu paru.
Stabilni sistemi za gašenje pjenom
Stabilni sistem za gašenje pjenom se u suštini ne razlikuje od "drenčer"
sistema za gašenje vodom, s tim da se kao medij za gašenje umjesto vode
koristi pjena.
Za stabilne sisteme gašenja požara pjenom koriste se sve tri vrste vazdušnih
pjena:
- teška za gašenje požara na nadzemnim rezervoarima za skladištenje
zapaljivih tečnosti, kao i na mjestima gdje se vrši pretakanje (auto i vagon
pretakališta) i
- srednja i laka pjena za zaštitu proizvodnih pogona, zatvorenih skladišta
zapaljivih tečnosti i sl.
Stabilni sistemi za gašenje teškom vazdušnom pjenom
Šema stabilne instalacije za gašenje požara teškom pjenom

Sistemi za srednju vazdušnu pjenu
Funkcionalna šema stabilnog automatskog sistema

za gašenje srednjom i lakom pjenom
Sistemi za laku pjenu
Ovi sistemi se primjenjuju pri gašenju požara u zatvorenim prostorijama

(fabričke hale u hemijskoj industriji, skladišta zapaljivih tečnosti i sl.).
Primjenom generatora za pjenu odgovarajućeg kapaciteta, pjena prvo pokriva
štićeni prostor, pa zatim ispunjava kompletnu zapreminu prostorije. Da bi se
postiglo ravnomjerno potapanje prostorije, generatori se postavljaju simetrično.
Stabilne instalacije za srednju i laku pjenu identične su sa stabilnim i

polustabilnim instalacijama za tešku pjenu sve do mlaznica – mlaznice u kojima
se mješavini vode i pjenila dodaje vazduh, određuju vrstu instalacije pa i način
njene primjene.
Stabilni sistemi za gašenje prahom
Stabiln sistemi za gašenje požara prahom koriste za gašenja požara prostorija

sa lako zapaljivim materijalima (magacini boja i lakova), prostorija gdje postoji
opasnost od požara gasova, prostorija gdje se nalaze velike količine papira,
električnih uređaja pod naponom i procesnih postrojenja i u hemijskoj industriji.
Za zapreminsko gašenje potrebno je najmanje 0,6 kg praha po 1 m3 prostorije

(najčešće se uzima 1 kg/m3), a za površinsko gašenje zapaljivih tečnosti (kade
za lakiranje potapanjem, kade za kaljenje) potrebno je najmanje 4 kg praha po
1 m2 slobodne površine tečnosti. Kompletna količina praha mora za 30 sek. biti
izbačena na mjesto požara.
Prah se skladišti u posebnom rezervoaru u koji se uvodi pogonski gas (azot ili
ugljendioksid) kako bi aktivirao - uzburkao prah, a zatim ga izbacio na mjesto
požara. Neophodno je kod ove instalacije da cijevni razvod bude što kraći, sa
što manje krivina da bi se izbjeglo začepljenje. Rezervoar sa prahom mora biti
smješteni u posebnu prostoriju koja nije ugrožena požarom.
Jedna stabilna instalacija može štititi više prostorija. U tom slučaju pri
proračunu potrebne količine praha polazi se od pretpostavke da će požar
nastati samo u jednoj prostoriji, te se ukupna količina praha računa prema
zapremini najveće prostorije. Svaka zona gašenja ima svoj razvodni ventil koji
se mora otvoriti prije nego što se otvori ventil za protok praha iz rezervoara. Na
stabilnoj instalaciji može se nalaziti i priključak za fleksibilno crijevo sa
mlaznicom.
Stabilni sistemi za gašenje prahom uglavnom se izvode automatskim

aktiviranjem, ali se mora predvidjeti i mogućnost ručnog aktiviranja.
Rad stabilnih uređaja zasniva se principu da se prah iz rezervoara pogonskom

energijom nekog gasa (obično azot) izbaci na mjesto požara. Od čeličnih boca
sa pogonskim gasom, pa sve do izlaznih mlaznica, uređaji su isti ili skoro
jednaki kao i sistemi za gašenje sa ugljen-dioksidom, jedino se aktivirajući
sistemi međusobno razlikuju.
Funkcionalna šema stabilnog automatskog

sistema za gašenje prahom
Izgled aktiviranog stabilnog sistema za gašenja požara prahom
Stabilni sistemi za gašenje ugljen-dioksidom
Stabilni sistemi za gašenje požara ugljen-dioksidom, koriste tehnički ugljen-
dioksid, uskladišten u čeličnim bocama (više boca povezanih u jednu cjelinu
čini bateriju boca) ili u pothlađenom rezervoaru. U bocama ugljen-dioksid se
nalazi pod pritiskom od 58,6 bar na temperaturi od 21 °C, dok se u
pothlađenom rezervoaru, koji se rashlađuje, pritisak kreće od 15 do 25 bar na
temperaturi od –30 °C do –10 °C. Pothlađeni rezervoar koristi se za stabilne
sisteme kod kojih je količina ugljen-dioksida veća od 2 500 kg.
Baterije boca postavljaju se u posebnoj prostoriji, a ukoliko to nije moguće, iste

se mogu smjestiti i u drugi prostor koji nije ugrožen požarom, s tim da boce
moraju biti snabdjevene uređajima za zaštitu od povećanja pritiska iznad
maksimalno dozvoljenog.
Ako su baterije boca ili pothlađeni rezervoar namijenjeni za gašenje požara
više prostorija, za svaku prostoriju ugrađuje se razvodni ventil.
Stabilni sistem sa ugljen-dioksidom može da se aktivira: mehanički,
mehaničko-pneumatski i električno.
Ako u štićenom prostoru koncentracija ugljen-dioksida prelazi 5 % ukupne
zapremine prostorije, a u istoj se stalno nalaze ljudi, moraju se ugraditi uređaji
koji od momenta aktiviranja alarmiraju signale i odlažu aktiviranje ugljen-
dioksida toliko dugo da ljudi mogu bezbjedno napustiti prostoriju (ne manje od
10 ni više od 30 sek.). Ovo je potrebno ne samo zbog toksičnosti ugljen-
dioksida već i zbog toga što isijavanje ugljen-dioksida izaziva kondenzaciju
vodene pare iz atmosfere, što prouzrokuje smanjenu vidljivost i teže kretanje
osoba putevima evakuacije.
Izgled boca za ugljendioksidom
Funkcionalna šema stabilnog automatskog sistema sa ugljendioksidom

a - aktiviranje
b - gašenje
Izgled gašenja ugljen-dioksidom

c - kraj gašenja
Stabilni sistemi za gašenje inergenom
Osnovni elemenati sistema, sastoje se od:
- boce ili baterije boca sa inergenom pod pritiskom od 195 – 200 bar, komplet
sa pripadajućom opremom,
- sabirne cijevi sa reducirom pritiska,
- cijevne mreže,
- mlaznica i
- nosača cjevovoda.
Boce sa inergenom, moraju biti smješteni u ventilisanom prostoru koji nije
izložen nikakvoj opasnosti od požara, fizički odvojena od štićenih prostorija, ali
lako pristupačna, čak i u slučaju požara. Dozvoljena temperatura u ovoj
prostoriji je od 0 - 35 °C, a minimalna otpornost na dejstvo požara obodnih
konstrukcija mora iznositi 90 min.
Svi djelovi sistema koji se napajaju električnom energijom, moraju se napajati iz

dva nezavisna izvora, i to:
- iz distributivne elektro mreže i
- sopstvenog izvora napajanja (AKU baterija).
U prostorijama u kojima je predviđen stabilni automatski sistem za gašenje

požara inergenom, obavezna je ugradnja i stabilne instalacije za detekciju i
dojavu požara. Automatski javljači vezuju se u tzv. dvozonsku zavisnost kako bi
se izbjegla mogućnost aktiviranja instalacije za gašenje požara na lažni alarm.
Aktiviranje javljača iz jedne dojavne linije samo interno alarmira centralnu

jedinicu za dojavu požara, koja zvučnim signalom/sirenom i svjetlosnim
signalom/panom upozorava ugrožene osobe o izbijajanju požara u štićenom
prostoru.
Ukoliko dođe do širenja požara, aktiviraće se i javljači druge dojavne linije, koji
takođe prosljeđuju signal centralnoj jedinici za dojavu požara. Nakon drugog
signala i programiranog vremenskog kašnjenja od najviše 30 sek. (vrijeme
potrebno za napuštanje ugroženog prostora – evakuaciju), centralna jedinica
upućuje komandni signal uređaju za aktiviranje gašenja.
Funkcionalna šema stabilnog automatskog inergent sistema

Stabilni sistemi za gašenje sa FM 200
Komercijalni naziv FM-200 (HFC–227 EA) hemijske formule C3HF7. Nalazi se u
tečnom stanju u bocama pod pritiskom od 25 bar pri temperaturi od 21 °C.
Izgled boca za smještaj FM – 200 i prostorije u trenutku aktiviranja sistema

Stabilni sistemi za gašenje sa FM 200
Funkcionalna šema stabilnog automatskog inergent sistema

ZAŠTITA OD POŽARA I
PROTIVDIVERZIONA ZAŠTITA
VIII Poglavlje
AUTOMATSKI SISTEMI ZA DETEKCIJU I

DOJAVU POŽARA
AUTOMATSKI SISTEMI ZA DETEKCIJU I DOJAVU POŽARA
Sistemi za detekciju i dojavu požara predstavljaju automatske električne

uređaje koji samostalno, bez intervencije korisnika, u početnoj fazi otkrivaju
požar u zatvorenom štićenom prostoru, pomoću automatskih detektora koji
prosljeđuju signal centralnoj jedinici, a ona nakon obrade dobijene informacije
stupa u programirana dejstva.
Ovaj sistem omogućava ranu detekciju požara, što garantuje sigurnu i

blagovremenu evakuaciju ugroženih osoba, trenutnu dojavu o njegovom
nastanku interventnim službama i automatsko gašenje ukoliko je u štićenom
prostoru isti ugrađen.
Otvoreni prostor, s obzirom na veliku površinu, nije moguće pratiti klasičnim

metodama detekcije koje se primjenjuju u zatvorenim prostorima, te se u tu
svrhu koristi sistem videonadzora.
Osnovni nedostak automatskog sistema za detekciju požara, pa tako i dojave
signala o nastalom požara, je pojava "lažnog alarma, a najčešći uzroci su:
- nepravilno postavljanje detektora,
- nepravilno izvedena instalacija,
- neadekvatno održavanje,
- sezonski efekti,
- slučajnosti prilikom popravke i održavanju objekata,
- prisustvo sitnih insekata i
- vandalizam ili slićne radnje.
U zavisnoti od primijenjene tehnologije, automatski sistem za detekciju i dojavu

požara, generalno se mou razvrstati na:
- konvencionalne - klasične i
- adresibilne - inteligentne sisteme.
Konvencionalni sistemi su godinama bili uobičajeno i adekvatno rješenje

pitanja preventivne zaštite od požara ljudi, objekata i imovine. Sistem se
sastoji od određenog broja konvencionalnih zona. Jedna zona sadrži
maksimalno 30 javljača požara. U slučaju aktiviranja jednog javljača požara,
na centralnoj jedinici identifikuje se signal alarma na liniji/zoni.
Centralna jedinica korisniku ne osigurava informaciju koji je tačno detektor u

alarmu. Taj nedostatak nije presudan ako se radi o velikim prostorima (kao što
je trgovina ili skladište) pošto se više detektora nalazi u istom prostoru.
Potreban broj zona u konvencionalnom sistemu definiše se na osnovu broja

prostorija iz kojih se želi identifikovati alarm. Za velike prostorije dovoljno je
predvidjeti samo jednu zonu, dok je za manje prostorije moguće u pojedine
zone ugraditi samo jedan ili dva detektora, što osigurava dovoljno preciznu
informaciju o tome gdje je alarm nastao.
Adresabilni sistemi pružaju veliku fleksibilnost i precizno detektuju požar. Kada

se kaže da je sistem adresabilan, to znači da svaki detektor u sistemu ima
svoju individualnu adresu, tako da u slučaju nastanka požara centralna
jedinica pruža preciznu informaciju koji je detektor i u kojoj prostoriji u alarmu.
Svaki uređaj na petlji ima svoju adresu, podešenu prekidačima na zadnjem

dijelu uređaja ili kroz softver za upravljanje radom sistema. Centralna jedinica
konstantno komunicira sa detektorima i ako neki od njih daje indikaciju alarma
ili greške, centrala identifikuje koji je uređaj u pitanju i upozorava alarmom ili
signalom greške. Takođe, centrala preko svojih kontrolnih modula može
pokrenuti odgovarajuće izvršne funkcije u slučaju požara.
Sema adresabilnog automatskog sistema za detekciju i dojavu požara sa jednom petljom

Prednosti adresibilnog u odnosu na konvencionalni sistem ogleda se u

sljedećim:
- veća sigurnost sistema,
- adresa daje podatak o tačnoj lokaciji detektora u alarmu,
- moguće je nezavisno podešavanje osjetljivosti svakog detektora,
- detektori su pod stalnim monitoringom od strane centralne jedinice, koja
neprekidno nadgleda osjetljivost detektora i u slučaju promjene daje signal
greške, što ujedno smanjuje mogućnost lažnih alarma,
- nadzor detektora u petlji omogućava da se i u slučaju prekida ili kratkog
spoja zadržava funkcionalnost sistema i
- isti instalacioni kablovi se koristi za povezivanje detektora, sirena i ručnih
javljača.
Kriterijumi koji se moraju detaljno razmatrati prije izbora sistema za detekciju i

dojavu požara u štićenom prostoru jesu:
- očekivana klasa požara,
- mogući razvoj požara,
- visine međuspratne konstrukcije,
- konfiguracija međuspratne konstrukcije,
- ventilacija i odimljavanje i
- temperatura.
Osnovni djelovi automatskog sistema za detekcuju i dojavu požara, su:
 Detektori požara (automatski i ručni).
 Centralna jedinica za automatsku detekciju i dojavu požara.
 Električne zvučne alarmne sirene za dojavu požara.
 Elektični kablovi.
Detektori požara
Uloga automatskih detektora požara ogleda se u činjenici da u štićenom
prostoru detektuju nastale promjene, pojavu čestica koje su produkti
sagorijevanja ili povišene temperature. Postoji više podjela detektora, a na
osnovu granice detekcije, detektori se klasifikuju na:
- tačkaste i
- linijske detektore.
Dok na osnovu fenomena požara, detektori se razvrstavaju na:
- dimne,
- toplotne,
- plamene,
- ostalih požarnih fenomena i
- kombinovane - multisenzorske.
Detektori požara
Izgled automatskih detektora

dima
Izgled ručnog detektora-javljačapožara

Detektori požara
Oblasti primjene automatskih detektora požara

Centralna jedinica automatskog sistema za detekciju i dojavu požara
Centralne jedinice predstavlju mikroprocesorski uređaji koji primaju i obrađuju
informaciju o alarmu automatskih i ručnih detektora, prosljeđujući je uređajima
za signalizaciju i upravljanje. Centrala jedinica konstantno nadzire zone
štićenog prostora.
Izgled centralne jedinice automatskog

sistema za dojavu požara

Zahvaljujući modularnoj konstrukciji i fleksibilnosti pri podešavanju parametara,
centralna jedinica obezbjeđuje izvršne i upravljačke funkcije sistema po
unaprijed definisanom programu:
- prekida napajanje termotehničkih instalacija na glavnoj razvodnoj tabli,
- reguliše evakuacionu rasvjetu,
- alarmira evakuacioni razglas,
- upravlja liftovima, automatskim protivpožarnim i protivdimnim vratima,
- aktivira automatsko odimljavanje,
- aktivira sistem entilacije i klimatizacije,
- aktivira automatski sistemom za gašenje požara i
- aktivira kontrolu pristupa objektu.
Moguće je integrisati i ostale tehničke sisteme, kao što su inteligentna rasvjeta,

interfon, protivprovalni sistem i sistem videonadzora. Takođe, centralne jedinice
putem programiranog softvera, snimljenom govornom porukom dežurnim
operaterima interventnih službi prosljeđuju sljedeće podatke o nastalom
požaru: nazivu objekta, lokaciji objekta i požarnoj zoni.
U softveru je moguće predstaviti plan gašenja požara sa rasporedom objekta,

položajem hidranata, pristupnim i evakuacionim putevima i ostalim relevantnim
podacima.
Centralna jedinica se obično locira u zasebnom požarnom sektoru u odnosu na
ostali dio objekta, obično u prostoriji u kojoj je osigurano 24-časovno dežurstvo.
Izgled različitih tipova električnih sirena za dojavu požara
Izgled halogen free električnog kabla

IX Poglavlje
HIDRANTSKA VODOVODNA MREŽA U

FUNKCIJI ZAŠTITE OD POŽARA
HIDRANTNA VODOVODNA MREŽA U FUNKCIJI ZAŠTITE OD POŽARA
Osnovno i najviše korišćeno sredstvo za gašenje požara je voda; čak i kod

požara koji se ne smiju gasiti vodom, ona je neophodna za odbranu susjednih
ugroženih objekata, za hlađenje rezervoara ili sudova sa zapaljivim tečnostima,
sudova pod pritiskom i sudova sa zapaljivim gasovima.
Voda za gašenje požara najefikasnije i najbrže obezbjeđuje se iz vodovodnih

sistema gradske vodovodne mreže. Na ovaj sistem pored ostalih potrošača
vezuju se i hidrantske vodovodne mreže, koje su u funkciji zaštite od požara.
Hidranti predstavljaju uređaje koji se napajaju vodom iz gradske vodovodne
mreže, a koriste se za gašenje požara. Sa dodatnom opremom (crijeva,
spojnice, mlaznice) hidranti, posebno unutrašnji, uspješno se koriste za
početno gašenje požara.
Spoljna hidrantska mreža
Prema svojoj lokaciji i funkciji hidranti se razvrstavaju na:

- spoljne i
- unutrašnje/zidne.
Spoljni hidranti prema konstrukciji i načinu ugradnje dijele se na:

- podzemne i
- nadzemne.
Podzemni hidranti izrađuju se za debljinu zemljinog pokrivača od 0,75 do 1,5
m, u ulicama sa jakim saobraćajem i u uskim ulicama u kojima bi nadzemni
hidranti bili ugroženi saobraćajem. Nedostatak im je što pri slabom održavanju
ulica njihovu kapu pokrivaju blato i prašina, a zimi snijeg i led.
Za napajanje spoljne i unutrašnje hidrantske mreže koristi se podzemna,

površinska ili atmosferska voda, čiji kapacitet mora da obezbijedi rad mreže u
trajanju od najmanje dva časa.
Ako se za napajanje hidrantske mreže koristi podzemna voda iz kopanih ili

bušenih bunara, pri crpljenju vode iz bunara njen nivo ne smije pasti ispod 6 m
od kote okolnog terena.
Za zahvatanje površinskih voda za neposredno napajanje hidrantske mreže

izrađuju se prilazni putevi i platforme za vatrogasna vozila i pumpe, a
zahvatanje vode mora biti moguće bez obzira na godišnje doba i stanje vode.
Za obezbjeđenje najmanje rezerve vode za gašenje požara, kao i za napajanje
spoljne i unutrašnje hidrantske mreže, koriste se ukopani, poluukopani i
nadzemni rezervoari. Kapacitet rezervoara određuje se na osnovu potrebne
količine vode za gašenje požara i broja mlazeva koji će se koristiti.
Spoljni hidranti ugrađuju se na spoljnu vdovodnu mrežu, prstenastim sistemom

cjevovoda na otvorenom prostoru. Rastojanje između spoljnih hidrantskih
priključaka određuje se zavisno od namjene, veličine i sličnih karakteristika
objekta, s tim da se požar na svakom objektu može gasiti sa najmanje dva
spoljna hidranta. Dozvoljeno rastojanje između dva hidranta iznosi najviše 80
m, dok u naseljenim mjestima, u kojima su objekti pretežno namijenjeni
stanovanju, rastojanje između spoljnih hidranata iznosi najviše 150 m.
Potreban pritisak u spoljnoj hidrantskoj mreži određuje se proračunom u

zavisnosti od visine objekta i drugih uslova, ali ne smije biti niži od 2,5 bar.
U neposrednoj blizini hidranta predviđenog za neposredno gašenje požara
postavlja se ormar za smeštaj crijeva, mlaznice, ključa i druge potrebne
opreme.
Broj crijeva standardne dužine određuje se zavisno od udaljenosti hidranta od
objekta i od potrebe za intervencijom sa spoljne strane objekta.
Spoljni hidranti prema konstrukciji i načinu ugradnje dijele se na:

- podzemne i
- nadzemne.
Podzemni hidranti izrađuju se za debljinu zemljinog pokrivača od 0,75 do 1,5
m, u ulicama sa jakim saobraćajem i u uskim ulicama u kojima bi nadzemni
hidranti bili ugroženi saobraćajem.
Nedostatak im je što pri slabom održavanju ulica njihovu kapu pokrivaju blato i
prašina, a zimi snijeg i led.
Podzemni hidranti
Izgled podzemnog Izgled hidrantskog

spoljnjeg hidranta nastavka
Izgled podzemnog ormana sa opremom
Nadzemni hidranti
Nadzemni hidranti ugrađuju se na mjestima na kojima ne prijeti opasnost od
saobraćaja i na mjestima na kojima se dugo zadržava sniježni pokrivač.
Nadzemni hidranti izrađuju iznad zemljinog pokrivača od 1,25 do 1,5 m.
Izgled nadzemnog spoljnjeg hidranta Izgled nadzemnog ormana sa opremom

Unutrašnja hidrantska mreža
Unutrašnja hidrantska mreža snabdijeva vodom hidrante koji služe za početno
gašenje požara, u unutrašnjem dijelu objekta. Ugradnja unutrašnje hidrantske
mreže, je zakonska obavezna za sve objekte, izuzev za:
- stambene objekte sa manje od četiri nadzemne etaže,
- objekte namijenjene za javna kupatila i perionice,
- skladišne prostorije čiji su zidovi otporni prema požaru u trajanju od
najmanje
dva časa, a u kojima se skladišti negoriva roba u negorivoj ambalaži,
- prodavnice i administrativne prostorije površine do 150 m2 i
- proizvodne objekte sa četvrtim i petim stepenom otpornosti prema požaru i
kategoriom tehnološkog procesa prema ugroženosti od požara.
Hidranti se smještaju u prolaze, stepenišne prostorije i uz puteve za evakuaciju,

u neposrednoj blizini ulaznih vrata prostorija koje mogu biti ugrožene požarom,
tako da ne ometaju evakuaciju.
Zidni orman ukopava se u zid ili se montira na zidu na visini od 1,5 m od nivoa
podne površine. Orman treba da je uočljiv i lako pristupačan, tako da svako lice
može brzo upotrijebiti hidrante. Orman ima odgovarajuću oznaku - latinično
slovo H, a sa spoljašnje strane može biti zastakljena. U orman se shodno
zakonskoj regulativi obavezno postavlja vatrogasno crijevo prečnika 52 mm, sa
mlaznicom prečnika 12 mm.
Izgled zidnog hidranta sa opremom Izgled zidnog hidrant opremom iručnim aparatima
X Poglavlje
VATROGASNA VOZILA
VATROGASNA VOZILA
Borba sa vatrenom stihijom i spašavanje osoba i materijalnih dobara ugroženih

požarom podrazumijeva upotrebu ručnih i prevoznih aparata, hidrantske mreže
i stabilnih automatskih sistema za gašenje, ali i učešće profesionalnih
pripadnika vatrogasne službe i drugih interventnih službi.
Te specijalizovane službe pri intervencijama gašenja koriste motorna vozila

koja su prema svojoj funkciji specijalno oblikovana za određeni tip intervencije.
VATROGASNA VOZILA
Komandno vatrogasno vozilo
VATROGASNA VOZILA
Navalno vatrogasno vozilo
VATROGASNA VOZILA
Kombinovano vatrogasno vozilo
VATROGASNA VOZILA
Vatrogasna autocistijerna
VATROGASNA VOZILA
Vozila specijalne namjene – automehaničarska vatrogasna ljestva

VATROGASNA VOZILA
Vozila specijalne namjene – hidraulična zglobna vatrogasna platvorma
VATROGASNA VOZILA
Vozila specijalne namjene – hidraulična teleskopska vatrogasna platvorma
VATROGASNA VOZILA
Vatrogasno vozilo sa prahom
VATROGASNA VOZILA
Vatrogasno vozilo sa pjenom i prahom
VATROGASNA VOZILA
Vatrogasno vozilo za tehničke intervencije
VATROGASNA VOZILA
Vatrogasno vozilo za kontejnerski transport
VATROGASNA VOZILA
Terensko vatrogasno vozilo
VATROGASNA VOZILA
Aerodromsko vatrogasno vozilo
ZAHVALJUJEM NA PAŽNJI

1616 - Zastita Od Pozara - III Predavanje April - 2020

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

1616 - Zastita Od Pozara - III Predavanje April - 2020

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

FAKULTET ZA POSLOVNI MENADŽMENT

ZAŠTITA OD POŽARA I PROTIVDIVERZIONA ZAŠTITA

Bar, april 2020. god

STABILNI SISTEMI ZA GAŠENJE POŽARA

Stabilni sistemi za gašenje požara predstavljaju stabilne instalacije koje se

STABILNI SISTEMI ZA GAŠENJE POŽARA

 Poluautomatski sistemi za gašenje požara predstavlju sisteme kod kojih

Svi djelovi komandno-upravljačkih uređaja koji se napajaju električnom

Kablovi za napajanje električnom energijom moraju se zaštititi tako da njihova

Izbor tipa stabilnih sistema za gašenje požara opredjeljuje se na osnovu klase

mokri tip, primjenjuje se na mjestima i prostorima u kojima ne postoji

suvi tip, primjenjuje se na mjestima i prostorima u kojima postoji mogućnost

 kombinovani tip, je namijenjen zaštiti prostora u kojima postoji

Princip rada ovog sistema odvija se u dvije faze:

Šema sprinkler sistema

Sprinkler mlaznica, se sastoji od tijela sprinkler

Izgled sirinkler mlaznice

Izgled nekih tipova sirinkler mlaznica

Različiti tipovi raspršivača sprinkler mlaznica

Sprinkler ventilska stanica, može biti mokra, suva i kombinovana.

Izvori snabdijevanja sprinkler sistema vodom, uobičajena podjela izvora za

Prednosti sprinkler sistema, ovaj sistemom omogućava istovremeno dojavu i

Prema statističkim podacima BVFA (Njemačko državno PP udruženje) požar je

Sprinkler instalacije najčešće se primjenjuju za zaštitu: skladišta, robnih kuća,

• Drenčer instalacija, predstavlja sistem za gašenje požara kompaktnim ili

Drenčer instalacije imaju poseban sistem za aktiviranje, s obzirom na to da su

Šema drenčer sistema

Kod uređaja sa električnim aktiviranjem, aktiviranje se vrši preko detektora.

Hlađenje raspršenom Hlađenje raspršenom Hlađenje raspršenom

Hlađenje raspršenom vodom nadzemnog rezervoara

Gašenje vodenom parom zasniva se na principu ugušivanja, odnosno

Aaktiviranje stabilne instalacije može biti manipulativno - ručno i automatski.

Šema stabilne instalacije za gašenje požara teškom pjenom

Funkcionalna šema stabilnog automatskog sistema

Ovi sistemi se primjenjuju pri gašenju požara u zatvorenim prostorijama

Stabilne instalacije za srednju i laku pjenu identične su sa stabilnim i

Stabiln sistemi za gašenje požara prahom koriste za gašenja požara prostorija

Za zapreminsko gašenje potrebno je najmanje 0,6 kg praha po 1 m3 prostorije

Stabilni sistemi za gašenje prahom uglavnom se izvode automatskim

Rad stabilnih uređaja zasniva se principu da se prah iz rezervoara pogonskom

Funkcionalna šema stabilnog automatskog

Baterije boca postavljaju se u posebnoj prostoriji, a ukoliko to nije moguće, iste

Izgled boca za ugljendioksidom

Funkcionalna šema stabilnog automatskog sistema sa ugljendioksidom

Izgled gašenja ugljen-dioksidom

Svi djelovi sistema koji se napajaju električnom energijom, moraju se napajati iz

U prostorijama u kojima je predviđen stabilni automatski sistem za gašenje

Stabilni sistemi za gašenje inergenom

Aktiviranje javljača iz jedne dojavne linije samo interno alarmira centralnu

Funkcionalna šema stabilnog automatskog inergent sistema

Izgled boca za smještaj FM – 200 i prostorije u trenutku aktiviranja sistema

Funkcionalna šema stabilnog automatskog inergent sistema

AUTOMATSKI SISTEMI ZA DETEKCIJU I

Sistemi za detekciju i dojavu požara predstavljaju automatske električne

Ovaj sistem omogućava ranu detekciju požara, što garantuje sigurnu i

Otvoreni prostor, s obzirom na veliku površinu, nije moguće pratiti klasičnim

U zavisnoti od primijenjene tehnologije, automatski sistem za detekciju i dojavu

Konvencionalni sistemi su godinama bili uobičajeno i adekvatno rješenje

Centralna jedinica korisniku ne osigurava informaciju koji je tačno detektor u

Potreban broj zona u konvencionalnom sistemu definiše se na osnovu broja

Adresabilni sistemi pružaju veliku fleksibilnost i precizno detektuju požar. Kada

Svaki uređaj na petlji ima svoju adresu, podešenu prekidačima na zadnjem

Sema adresabilnog automatskog sistema za detekciju i dojavu požara sa jednom petljom