ULAŞTIRMA VE

EKONOMİ
İLİŞKİSİ
İKTİSADİ BÜYÜME
Ulaştırma ve İktisadi Büyüme-1

Türkiye’de de iktisadi büyüme ve ulaştırma arasında tek yönlü

bir nedensellik vardır.

Ulaştırma harcamaları arttığında uzun dönemde iktisadi

büyümeyi etkilemektedir.

Ulaştırma harcamaları ve yatırımlar uzun, maliyetli ve büyük

çapta yatırımlardan oluşmaktadır.
 Ulaştırma ve İktisadi Büyüme-2

Ulaştırma harcamalarının fazla olması hem yük hem de yolcu taşımacılığını

geliştirmektedir.

Böylelikle hem pazarlama ve ticaret gelişmekte hem de bölgeler arası

dengesizlikler ortadan kalkmaktadır.

Ülkelerin ekonomileri büyüdükçe alternatif ulaşım kanallarına ihtiyaç

duymaktadırlar.

Bundan dolayı mevcut olan ulaştırma yatırımları geliştirilmeye ve düzeltilmeye

çalışmakta ya da kamu tarafından yeniden ulaştırma harcamaları yapılmalıdır.
 Ulaştırma ve İktisadi Büyüme-3

Ulaştırma harcamaları, kamu harcamalarının önemli bir bölümünü

oluşturmaktadır. Kamu harcamalarının üç ayağı bulunmaktadır: Cari
harcamalar, yatırım harcamaları ve transfer harcamaları.
Ulaştırma harcamaları kamu harcamaları içinde özellikle de yatırım
harcamaları kaleminde önemli yer tutmaktadır.
Ulaştırma harcamaları da kamu harcamalarının önemli bir kısmını
oluşturduğu için ‘’iktisadi büyümenin gerçeklemesi’’ ulaştırma
harcamalarını da olumlu etkileyecektir.
 Gayri Safi Yurtiçi Hasıla
2017 2018
Sektörler I II III IV Toplam I II III IV Toplam
1. Tarım, ormancılık ve balıkçılık 17.459.388 33.107.901 87.946.814 50.486.072 189.000.175 20.392.880 35.117.551 99.205.795 58.633.927 213.350.153
2. Sanayi 141.958.139 152.832.286 159.276.546 185.774.855 639.841.826 176.875.770 193.634.941 213.931.197 238.868.438 823.310.347
İmalat Sanayi 119.998.202 131.328.109 135.462.951 158.591.234 545.380.495 151.765.999 167.352.440 183.294.312 202.905.270 705.318.021
İmalat Hariç Sanayi 21.959.938 21.504.178 23.813.595 27.183.621 94.461.331 25.109.771 26.282.501 30.636.885 35.963.169 117.992.326
3. Hizmetler 419.640.714 464.327.316 491.976.254 547.855.561 1.923.799.845 505.790.228 559.694.081 597.767.769 613.027.189 2.276.279.266
İnşaat 50.116.605 66.618.044 73.182.281 76.060.518 265.977.449 62.713.818 74.302.020 66.043.763 63.103.690 266.163.291
Ticaret, Ulaştırma ve Konaklama 143.230.935 161.956.204 182.499.849 202.710.803 690.397.791 178.484.183 202.711.518 243.662.653 246.040.804 870.899.157
Bilgi ve iletişim 16.354.608 17.846.072 18.106.624 25.921.073 78.228.377 18.479.304 21.171.003 21.758.802 29.926.026 91.335.135
Finans ve sigorta faaliyetleri 25.152.765 26.296.997 23.078.548 26.149.584 100.677.894 29.002.906 35.052.835 31.709.039 18.415.816 114.180.596
Gayrimenkul faaliyetleri 53.175.827 54.425.480 56.298.439 58.854.076 222.753.822 59.727.220 60.503.629 64.128.028 67.762.681 252.121.559
Mesleki, İdari ve Destek Hizmet Faaliyetleri 34.409.257 40.079.380 42.468.210 51.931.216 168.888.062 43.379.523 45.874.414 48.146.421 56.616.576 194.016.934

Ulaştırma ve Kamu Yönetimi, Eğitim, İnsan Sağlığı ve Sosyal Hizmet Faaliyetleri 83.511.079 82.822.165
Diğer hizmet faaliyetleri 13.689.638 14.282.974
82.383.874 89.633.692
13.958.429 16.594.598
338.350.810 97.400.548 103.415.479
58.525.639 16.602.726 16.663.182
106.168.088
16.150.975
112.419.534
18.742.062
419.403.649
68.158.946

İktisadi 4. Sektörler Toplamı (1+2+3)

Büyüme Hızları
579.058.242 650.267.502 739.199.614 784.116.488 2.752.641.846 703.058.879 788.446.572

2017
910.904.761

2018
910.529.554 3.312.939.766

Büyüme-4 Sektörler
1. Tarım, ormancılık ve balıkçılık
I
5,0
II
7,0
III
3,6
IV
6,1
Toplam
4,9
I
7,3
II
-1,1
III
1,8
IV
-0,5
Toplam
1,3
2. Sanayi 6,1 5,9 15,4 9,3 9,1 7,9 4,0 0,1 -6,4 1,1
İmalat Sanayi 5,6 5,9 16,8 8,8 9,1 8,4 4,4 0,5 -7,4 1,1
İmalat Hariç Sanayi 8,9 5,9 9,2 11,6 9,0 5,3 2,1 -1,8 -1,1 1,0
3. Hizmetler 5,8 5,3 12,5 7,7 7,8 7,4 6,4 2,8 -1,1 3,7
İnşaat 5,1 5,1 18,8 6,5 9,0 8,0 1,5 -5,6 -8,7 -1,9
Ticaret, Ulaştırma ve Konaklama 6,4 6,3 21,8 9,3 10,9 10,5 8,9 4,8 -0,3 5,6
Bilgi ve iletişim 10,9 11,8 15,2 13,9 13,1 5,7 6,9 3,4 2,9 4,6
Finans ve sigorta faaliyetleri 9,8 9,3 -5,8 1,9 3,9 2,7 11,7 8,4 -16,2 1,7
Gayrimenkul faaliyetleri 2,6 2,1 2,7 2,9 2,5 3,5 0,3 2,3 4,7 2,7
Mesleki, İdari ve Destek Hizmet Faaliyetleri 7,1 5,7 16,4 12,2 10,4 12,0 -1,1 -7,3 -10,2 -2,6
Kamu Yönetimi, Eğitim, İnsan Sağlığı ve Sosyal Hizmet Faaliyetleri 2,5 2,8 3,2 5,3 3,5 4,5 12,4 11,4 5,7 8,5
Diğer hizmet faaliyetleri 2,4 5,8 10,0 11,2 7,4 9,2 3,3 1,3 -2,6 2,6
4. Sektörler Toplamı (1+2+3) 5,9 5,5 11,8 8,0 7,9 7,5 5,5 2,1 -2,3 2,9
Ulaştırma
ve İktisadi
Büyüme-5
 Ulaştırma yatırımları ve kalkınma arasındaki
ilişkiye yönelik olarak; ulaştırma yatırımlarının
ekonomik büyüme ve kalkınmayı hangi
kanallardan etkilediği şeklinde bir soruya;

 Ulaşılabilirlik ve hareketliliğin, ulaştırma

yatırımları ile ekonomik büyüme ve kalkınma
ilişkilerinin kavranmasında temel olduğu şeklinde
bir cevap verebiliriz.
Ulaştırma
ve İktisadi
Büyüme-6
 Ulaştırma harcamalarındaki artış iktisadi
büyümeyi etkilemeyebilmektedir.

 Fakat ‘’iktisadi büyüme’’ geçekleştikçe

ulaştırma harcamaları artmaktadır.

 Sonuç olarak Türkiye ekonomisi büyüdükçe

ulaştırma harcamaları doğru orantılı olarak daha
da artış gösterecektir.
Ulaştırma
ve İktisadi  Ulaştırma harcamalarındaki artış sürekli ve yüksek
Büyüme-7 oranlarda olmayabilmektedir.

 Bunun yanı sıra iktisadi büyüme arttıkça ve

sürdükçe bu büyümeden ulaştırma yatırımlarına ve
harcamalarına daha fazla pay ayrılabilecektir.
 Ulaştırma yatırımları uzun dönemde etkisini
gösterebilecek yatırımlardır.
 Büyüme oranlarındaki artış, yük ve yolcu
taşımacılığı gibi ihtiyaçlarında artmasına neden
olabilmektedir. Bundan dolayı da daha fazla
ulaştırma harcamasının yapılmasının kaçınılmaz
olduğu ortaya çıkmaktadır
GİRİŞ-1

Ulaştırma-Ekonomi İlişkisi
Hızla ilerleyen teknoloji ve onun ürünlerinin kullanıldığı ulaşım ve
iletişim ülkeler arasındaki ilişkiyi inanılmaz ölçülerde artırmaktadır.
Mevcut ekonomik ilişkileri daha da geliştirmek için ülkeler,
küresel ve bölgesel tabanda liberalleşme çabası içinde serbest
ticaret bölgeleri, gümrük birlikleri, ortak pazarlar vb. oluşturma
çabası içindedirler.
Küreselleşme süreci de, malların, hizmetlerin, sermayenin,
kişilerin dünyada daha serbest ve daha ucuz dolaşımını
öngörmektedir.
GİRİŞ-2

Ulaştırma-Ekonomi İlişkisi
Ulaştırmanın ekonomik önemi makro ekonomik ve mikro
ekonomik açılardan açıklanabilmektedir.

Makroekonomik açıdan ekonominin bütünüyle ilgili, yani milli

gelir, harcama ve istihdam, gelir dağılımı, ödemeler dengesi ile
ilgilidir.

Çoğu gelişmiş ülkelerde ulaştırma sektörü GSYH'nin %6 ve % 10

arasındandır.
 GİRİŞ-3

Ulaştırma-Ekonomi İlişkisi
Mikroekonomik açıdan ulaştırma üretici-tüketici ve üretim-maliyeti
açılarından önemlidir.

Genel hane halkının harcamalarında ulaştırmanın yeri ortalama %10-15

arasındadır.

Üreticiler açısından ise her birim üretim başına ortalama % 4’tür

 GİRİŞ-4

Ulaştırmanın mekânsal olarak bir ülke ekonomisinin kalkınmasına

doğrudan ve dolaylı etkisi olabilmektedir.

Doğrudan ekonomik etkiler; arz ve talep unsurlarını esas alan diğer

bir ifadeyle gelir oluşturan etkilerdir.

Dolaylı etkiler; mikro ve makro etkilerdir.

 GİRİŞ-4

Ulaştırma-Ekonomi İlişkisi
Mikroekonomik açıdan ulaştırma üretici-tüketici ve üretim-maliyeti
açılarından önemlidir.

Genel hane halkının harcamalarında ulaştırmanın yeri ortalama%10-15

arasındadır.

Üreticiler açısından ise her birim üretim başına ortalama % 4’tür

 GİRİŞ-5

Ulaştırmanın mekânsal olarak bir ülke ekonomisinin kalkınmasına

doğrudan ve dolaylı etkisi olabilmektedir.

Doğrudan ekonomik etkiler; arz ve talep unsurlarını esas alan diğer

bir ifadeyle gelir oluşturan etkilerdir.

Dolaylı etkiler; mikro ve makro etkilerdir.

GİRİŞ-6
 GİRİŞ-7

Ulaştırma ve ekonomi arasındaki ilişkiye baktığımızda marjinal açıdan

yaratılan faydalar da önemlilik arz etmektedir.

Ulaşım bir mal ya da hizmetin fazla olduğu yerden eksikliği

hissedilen yerlere taşınması ve bu hareket sırasında değerlerinin
artmasına sebep olmaktadır.

İnsan ihtiyaçlarının marjinal faydasının negatif olmaya başlayacağı

yerden, yani ihtiyaç duyulmamaya başladığı yerden, marjinal
faydasının pozitif olan yerlere en verimli şekilde taşınmasıdır.
 ÖNEM-1

MESAFE ARTTIKÇA DA ULAŞTIRMANIN EKONOMİK ROLÜ

ARTMAKTADIR.

MALLAR VARIŞ NOKTASINA GELDİĞİ ZAMAN ÇIKIŞ NOKTASINDAN

DAHA YÜKSEK BİR DEĞER KAZANMAKTADIR.

BU DEĞER ARTIŞI ‘’YERDEN FAYDALANMA’’ KAVRAMINI

AÇIKLAMAKTADIR.
 ÖNEM-2

GÜNÜMÜZDE ULAŞTIRMA HİZMETLERİ

ÜRETİM VE TÜKETİMİ BİRBİRİNE BAĞLAYAN BİR KÖPRÜ OLMASI

NEDENİYLE EKONOMİK FAALİYETİN VAZGEÇİLMEZ BİRER
UNSURU HALİNE GELMİŞLERDİR.
 ÖNEM-3

Ulaştırma etkinliğinin varlığı kendisine olan talebin ve bu talebin

büyüklüğüne bağlıdır.

Ulaştırma dışı kesimlerinin gelişmesi de ulaştırmadaki gelişmeleri de

tetikleyerek etkinliği hızlandırmıştır.
 ULAŞTIRMA EKONOMİK BÜYÜME VE
KALKINMA İLİŞKİSİ-1
Ekonomik büyüme, iki farklı biçimde tanımlanmakta ve ölçülmektedir.

Ülkenin toplam reel GSYİH,

Kişi başına düşen gelirde gerçekleşen artış oranıdır.

 ULAŞTIRMA EKONOMİK BÜYÜME VE
KALKINMA İLİŞKİSİ-2
GSYİH;
Milli hâsıla açıdan ulaşım sektörü hizmet sunan, istihdam oluşturarak
ücret ödeyen, yatırım yaparak gelir sağlayan bir sektördür.

Ulaştırmanın kalkınmaya etkisini incelemeden önce ulaştırmanın

ekonomi içindeki yerine belirlemek gerekmektedir.
ULAŞTIRMA
EKONOMİK
GELİŞME
İLİŞKİSİ-3
 ULAŞTIRMA EKONOMİK GELİŞME İLİŞKİSİ-4

Ulaştırmada meydana gelen gelişmeler, kaynakları, mamulleri, piyasa ve

üretim faktörlerini daha da ulaşabilir hale getirerek harekete
geçirebilmektedir.
Ticari açıdan bakarsak;
Ulaşabilir hale gelmesiyle birlikte mevcut işletmelerin verimliğinin
artması ve yeni firmaların oluşması görülebilmektedir.

Bölgesel açıdan bakarsak;

Ulaşılabilirlik arttığı için yeni yatırımlar için çekici ortam oluşmaktadır.
Bunların hepsi ekonomik gelişmeyi körüklemektedir.
 ULAŞTIRMA GELİR DAĞILIMI İLİŞKİSİ-1

Gelir dağılımı;
Ekonomide ortaya çıkan gelirin, ekonomi aktörlerine nasıl
paylaştırıldığını gösteren ekonomik göstergedir.
Ülke düzeyinde, gelirin sosyal sınıflar ve bölgeler arasındaki dağılımıdır.
Ulaştırma sistem ve politikaları gelir dağılımı ilişkisi açısından;
Uluslararası,
Bölgesel
Sektörel olarak ele alınabilmektedir.
 ULAŞTIRMA GELİR DAĞILIMI İLİŞKİSİ-2

Uluslararası Gelir Dağılımı ve Ulaştırma İlişkisi;

Basit bir örnekle az gelişmiş bir ülkede yaşayan bir köylü vatandaşın kendi
ülkesinin başkentine ulaşımını zaman, masraf (gelirine oranla) ve konfor
unsurlarını göz önünde tutarsak gelişmiş bir ülkedeki köylü vatandaşın
başkentine ulaşmasına nazaran daha az ve daha konforlu olacaktır.

Bölgesel Gelir Dağılımı ve Ulaştırma İlişkisi

Bir ülkenin farklı bölgelerinde yasayan kişilerin ulusal gelirden ne oranda
pay aldıklarını bölgesel gelir dağılımı verilerini göstermektedir.
 ULAŞTIRMA GELİR DAĞILIMI İLİŞKİSİ-3

Bölgesel Gelir Dağılımı ve Ulaştırma İlişkisi

Yerel ve bölgesel tabanda insan ihtiyaçlarını gidermek için kullanılan ulaşım
etkinliği;

Araç ve alt yapı yatırımlarının gelirin daha yüksek olduğu yerlere yığılması
sonucunda, az gelirli bölgede yaşayan bireylerin ülke içerisindeki bölgesel
nimetlere ulaşımı zorlaştıkça bölgeler arası gelir eşitsizliği daha da
büyümektedir.
 ULAŞTIRMA GELİR DAĞILIMI İLİŞKİSİ-4

Sektörel Gelir Dağılımı ve Ulaştırma İlişkisi

Sektörel gelir dağılımı, bir ekonomide oluşan toplam hâsılanın, iktisadi
faaliyet kollarına göre dağılımını ifade etmektedir.
Tarım, sanayi, inşaat ve ulaştırma sektörleri gibi çeşitli üretim ve hizmet
sektörlerinin toplam hâsıladan aldıkları payları göstermektedir.
 ULAŞTIRMA VE İSTİHDAM İLİŞKİSİ-1

İstihdam, ülkedeki mevcut işgücünün ekonomik faaliyetler içerisinde sürekli

biçimde çalıştırılmasıdır. İstihdam tam gün çalışan yetişkin isçilerin sayısını
ifade etmektedir.

Ulaştırma, haberleşme ve gıda sektörleri ekonominin durmadan

çalışması gereken sektörlerinin başında gelmektedir.

Ulaştırma, ekonominin bütünüyle iç içe olduğu için bu sektördeki istihdam

ve işsizlik oranları genel ekonomideki istihdam ve işsizliğin içindeki
yeri oldukça önemlidir.
 ULAŞTIRMA VE YATIRIM İLİŞKİSİ-1

Ulaştırma Yatırımlarının Genel Özellikleri;

Ulaştırma yatırımlarının gelir etkisi büyük, kapasite etkisi küçüktür.

Bir ulaştırma yatırımı söz konusu olduğunda bu yatırımların neticesinde

üretimde doğrudan bir artışın oluşması hemen beklenemez.

Ancak bu yatırımların ortaya çıkardığı gelir artışı ekonominin geneline bir

dinamizm katmaktadır.
 ULAŞTIRMA VE YATIRIM İLİŞKİSİ-2

Ulaştırma Yatırımlarının Genel Özellikleri;

Ulaştırma yatırımlarının sermaye-gelir oranı çok yüksek ve buna bağlı
olarak üretim etkisi düşük olduğu için faydanın uzun dönemde ortaya
çıkacağı düşünülmektedir.

Yatırım için gerekli olan büyük ölçekli finansman ihtiyacını sosyal

faydayı da göz önünde bulundurarak temin etmek gerekmektedir.
 ULAŞTIRMA VE YATIRIM İLİŞKİSİ-3

Ulaştırma Yatırımlarının Genel Özellikleri;

Bir demiryolu projesinden istifade edebilmek için bu projenin tamamının
ikmal edilmesi lazımdır ki, o projeden istenen faydalar ortaya çıkabilsin…

Ulaştırma yatırımı başlandıktan sonra bitirilene dek kullanılamaz.

Çalışmaların ortasında kullanılması ve yarım haldeki bir ulaştırma

projesinden verim almak imkansızdır.
 ULAŞTIRMA VE YATIRIM İLİŞKİSİ-4

Ulaştırma Yatırımlarının Genel Özellikleri;

Ulaştırma yatırımlarının birbirlerini bağlayıcı ve birbirlerini tamamlayıcı
olması gerekmektedir.
Birbirlerine rakip olan ulaştırma sistemleri aynı anda birbirlerini
tamamlayıcı olabilmektedir.

Havayoluna yatırım yapmak sadece bir sürü havalimanları inşa etmek değil
paralel olarak limanın karayolu ve varsa demiryolu bağlantılarını da inşa
etmek demektir.
 ULAŞTIRMA VE YATIRIM İLİŞKİSİ-5

Ulaştırma Yatırımlarının Genel Özellikleri;

Yatırım kararları alınırken ilk önce mevcut kapasitenin iyileştirilmesi
gündeme getirilmelidir.

Mevcut altyapının tam kapasite ya da tam kapasiteye yakın seviyede

çalıştığını tespit ettikten sonra yeni kapasiteler oluşturulmalıdır.

Yapılacak yatırımlarda özellikle dikkat edilmesi gereken oluşturulacak

ulaştırma ağının olabildiğince fazla yere uğrama ve son noktaya en
kısa sürede ulaşma hedefinin gözetiliyor olmasıdır.
 ULAŞTIRMA YATIRIMI
KARARLARINDA
ULAŞIM AĞI TÜRLERİ-1
 ULAŞTIRMA YATIRIMI
KARARLARINDA ULAŞIM
AĞI TÜRLERİ-2

(c) ağı optimum

diyebileceğimiz durumdur.
Gerçek hayatta en
uygulanabilir ve en verimli
güzergâhın (c) sekli olduğu
çoğu durumda geçerlidir.
Olabildiğince fazla yere
uğrama ve son noktaya en
kısa mesafede ulaşma
hedefinin birleştirilmiş halidir.
 ULAŞTIRMA YATIRIMI
KARARLARINDA ULAŞIM
AĞI TÜRLERİ-3

(e) ağının günümüzün

ekonomik koşullarında
özellikle gelişme yolundaki
ülkelerin benimsemesi
gereken ağ türüdür.
Çünkü burada en az
maliyetle ve en kısa
yoldan tüm noktalar ile
bağlantı kurulmaktadır.
KARARI NASIL VERECEĞİZ?

Yatırım kararlarında güzergâh seçimine nazaran ağ bileşenine

ağırlık vermek genel ülke ekonomisi açısından daha doğru olacaktır.

Ulaşım yatırımlarında etken unsurlarının içinde kuskusuz bölgenin

iklimi, coğrafik ve topografik durumu çok önemlidir. Bu tür
faktörler ulaştırma inşası bittikten sonra da etkisini
gösterebilmektedir.

Çünkü burada belirli noktaların bağlantısından ziyade ulaşım

sistemi bir bütün olarak ele alınmaktadır.