GEMİ KAYNAKLI DENİZ

KİRLİLİĞİ
 Deniz kirliliğinin başlıca kaynaklarını karadan ve
denizlerden deniz ortamına verilen kirleticiler
oluşturmaktadır.
 Bu kirlilikte denizcilik faaliyetlerinin etkisi yaklaşık
% 20’dir.
 Denizcilik faaliyetleri sonucu kirlenmeye neredeyse sadece
gemilerin yol açması ve bunun toplam kirlenmenin %20' sini
teşkil etmesi, gemi kökenli kirlenmeye karşı alınacak ve
alınması gereken önlemlerin önemini göstermektedir.
 Bir zabitin, gemideki en önemli sorumluluklarından biri de
deniz çevresinin korunmasıdır.
Rutin kirlenme
Gemilerin uluslararası kuralları uygulamaksızın sintine,
balast ve evsel nitelikli atık sular gibi seyir halini
sürdürürken ürettiği atık suları denize boşaltması sonucu
oluşan kirlenmedir.

Kaza sonucu kirlenme

Tanker ve zararlı yük taşıyan gemilerin karaya oturması,
çarpışması gibi kaza sonucu oluşan deniz kirliliğine denir.

Her iki tür kirlenmede de kirliliğin büyüklüğü geminin

deplasmanına, tipine, kullanım amacına ve ayrıca seyrettiği
denizin özelliklerine göre değişir. Örneğin rutin kirlenme
açısından bir tankerle bir yolcu gemisinin, bir yat ile bir
yük gemisinin deniz üzerindeki etkisi farklı olabilmektedir
 TANIMLAR
Atık Alma Gemisi: Denize elverişlilik belgesinde atık alma faaliyeti
için tescili yapılan ve atıkları almak, taşımak ve atık kabul tesislerine
vermek amacıyla faaliyet gösteren gemilerdir.
Atık Kabul Tesisi: Gemilerden kaynaklanan atıklar ile atık alma
gemilerinin taşıdığı atıkların alınması ve geçici depolanması
amacıyla kurulmuş tesisleridir.
Bertaraf: 2872 sayılı Kanun uyarınca yürürlüğe konulan
yönetmelikler kapsamında atıkların geri kazanımı, düzenli
depolanması, yakılması ve arıtılması işlemleridir.
Sintine: Gemilerin makine ve yardımcı makine alt tankları,
koferdamlar, ambarlar veya benzer bölümlerinde oluşan sızıntı su
ve yağlı atık suların biriktiği bölümlerdir.
Sintine Suyu: Sintinede biriken sıvılara denir.
Slaç: Gemilerin makine dairelerinde, yakıt tanklarında veya
petrol tankerlerinin kargo tanklarında tortu ve/veya yağ
çökeltilerinden oluşan çamura slaç denir.

Slop: Gemilerde kargo tanklarının yıkanması sonucu

oluşan tank yıkama suları dahil, slop tanklarında biriken
yağlı atıksulara da slop denir.
 Petrol Kirliliğinin Önlenmesi

Gemi kaynaklı petrol kirliliği:

Güvenli yükleme ve seyir kurallarının ihmali sonucu
oluşan çarpışma, karaya oturma, alabora olma, kırılma
gibi kazalar.
Yük, yakıt veya yağın alınması veya verilmesi sırasında
meydana gelen kazalar.
Sintine sularının kurallara uymaksızın denize basılması
Yakıt çamurunun denize atılması
 Sintine Suları
Gemilerde oluşan ve içerisinde yüksek miktarda yağ
barındıran sulara sintine suları denir. Bir gemideki sintine suyu
miktarı, geminin yaşına, tonajına ve bakımına bağlıdır. Sintine
suları geminin en altında bulunan sintine tankında biriktirilir
ve belirli bir zaman içerisinde gemiden atılması
gerekmektedir. Aksi halde gemi bünyesinde paslanmaya sebep
olabilir. Soğuk hava depolu gemilerde suyun sintine tankında
aşırı birikmesi, ambar izolasyonunun bozulmasına, yük
gemilerinde ise yükün ıslanmasına ve nemlenmesine neden
olabilir. Makine ve kazan dairelerinin sintinelerindeki sular
eğer boşaltılmazsa personelin ve makinelerin normal
çalışmasını engelleyebilir
 Petrol kirliliğinin önlenmesine yönelik tedbirler
MARPOL Ek-1 petrol kirliliğini önlemek amacı ile birçok hususu zorunlu
kılmıştır. Bunlardan bazıları aşağıda sıralanmıştır:
IOPP sertifikasının alınması (International Oil Pollution Preventing)
Gemide petrol atıkları için toplama tankının bulunması
Sintine seperatörünün olması
Petrol kayıt defterinin bulunması
Petrol atıkları izleme ve kontrol cihazının olması
15 ppm alarm otomatik stop aletinin bulunması
Bunların dışında aşağıdaki hususlarda deniz kirliliği konusunda alınacak
tedbirlerden sayılır;
Marpol kurallarının zabitlerce iyi bilinmesi
SOPEP (Ship Oil Pollution Emergency Plan) kurallarının öngördüğü
malzemelerin gemide bulundurulması
Gemi ve rıhtımın haberleşmesinin sorumlu kişilerce yapılması
Yangın ve diğer acil durumlara karşı tedbirlerin alınmış olması
 IOPP Sertifikasının Verilmesi

MARPOL sözleşmesinin Ek-1 kurallarına tabi gemiler

150 grt ve daha büyük olan tüm petrol tankerleri
400 grt ve daha büyük olan tüm diğer gemiler
Bu gemiler kural kriterlerine göre dizayn edilmek ve
donatılmak zorundadır. Petrol atık tankının olması dizayn
gereklerinden biridir. Gereklerin yerine getirilip getirilmediği
yetkili kurumlar tarafından yapılan sörvey ve muayeneler
sonucu belirlenir. Uygun olan gemilere IOPP (International Oil
Pollution Preventing) uluslararası denizin petrolle
kirlenmesinin önlenmesi sertifikası verilir. Bu sertifika 5 yılda
bir yenilenir. Ancak sertifika yılda bir yapılacak sörvey ve
gerekli durumlarda yapılacak ara kontrollerin varlığı halinde
geçerli olur.
 Ayrıştırma Sisteminin Kurulması

Sintinede biriken yakıt-yağ-su karışımı, sintine ayrıştırıcısından

geçirilerek, içindeki yağ ve yakıt artıklarından ayrılır. Ayrılan
kirleticiler sintine tankına konur. Ancak seperatörde ayrılan su
henüz denize atılabilecek seviyede temiz değildir. Bu su ayrıca bir
de sintine suyu filtresinden geçirilerek içindeki kirlilik 15 ppm
seviyesinin altına düşürülür ve öyle denize atılabilir. Eğer denize
atılacak su 15 ppm seviyesinin üzerinde kirliyse sistem üzerindeki
“15 ppm alarmı otomatik stop aleti” devreye girerek tahliye
pompasını durdurur. Bu alet ayrıştırılan sintine suyundaki
petrol/yağı ölçer. Yağ ölçen bu cihazın her kullanım sonrası tatlı su
ile yıkanarak alarm testi yapılmalıdır. 3 ayda bir sensör temizliği, 5
yılda bir de yapımcı firma bakımı yapılmalıdır.
 Güvenli İşlem Yönteminin Oluşturulması

SOLAS’ın (denizde can güvenliği uluslararası sözleşmesi)

da şart koştuğu üzere ISM (International Safety
Management) uluslararası güvenli işletim kuralları
gereği gemide cana, mala ve çevreye tehlike
oluşturabilecek işlemler için güvenli yöntemlerin
oluşturulması gerekir. Bu yöntemler oluşturulur ve
yetkili kurum tarafından onaylanması halinde gemiler
ticari faaliyetlerini yürütebilirler.
Çevreye tehlikeli olabilecek gemi işlemlerinin başında
gemideki yakıt-yağ atıklarından kurtulma işlemi gelir. Bir
diğeri de yakıt-yağ ikmalleridir. Bu işlemler için ISM
gereğince güvenli yöntemler oluşturulur.
 Kayıt Tutma

Denizlerin gemiler tarafından kirletilmesinin

önlenmesine yönelik işlemler gemilerde takip ve
denetim amaçlı olarak kayıt altına alınır. Petrol ile
kirliliğe yönelik olarak da gemide petrol/yağ kayıt defteri
(Oil Record Book) tutulur. Bu kayıtlar limanlarda PSC
tarafından kontrol edilir.
 Acil Önleme Planı
SOPEP (Ship Oil Pollution Emergency Plan) Gemiden Denizlerin
Petrol ile Kirletilmesini Önleme Acil Planıdır. Bu plan Marpol ek-1’e
tabii yani 150 grt ve üstü tankerler ile 400 grt ve üstü tüm gemiler
için düzenlenerek gemide bulundurulması gerekir.
Plan aşağıdaki unsurları içerir:
Kirlilikle mücadele edecek ekip ve görevlerini
Gerekli tedbirleri ve mücadele şekillerini
Şema ve kontrol listelerini
Bildirimler için gerekli isim ve telefon numaraları ile referansları
içerir
Plan yetkili kurum tarafından onaylanarak yürürlüğe sokulur ve
onun bilgi ve onayı olmaksızın değiştirilemez.
MARPOL, denizlerin gemiler tarafından kirletilmesi durumunda kirlilikle ilgili olarak
içeriği belirli olan bir raporu verme zorunluluğu getirmektedir. Aşağıda belirtilen
durumlarda gemi derhal uygun kıyı radyo istasyonu aracılığı ile uygun yolla mümkün
olan en hızlı şekilde ilgili yerlere rapor verilecektir.
Gerçek kaçakta
Gemi veya can güvenliği için bilerek yapılanlarda dahil olmak üzere akaryakıt işlemi
sırasında veya bir başka neden ile müsaade edilen seviyenin üzerinde petrolün denize
kaçması halinde,
Olası kaçakta
Petrol kaçağı henüz gerçekleşmemiş dahi olsa, geminin hasarlanması gibi bir durum
petrol kaçağını kuvvetle olası hale getiriyorsa, bu durumlarda aşağıdaki yerlere
bildirim yapılır;
Yakın kıyı ülkesi yetkili makamlarına
Liman kuruluşlarına
Gemi ve yükü ile ilgili yerlere.
Gemi ilk raporunu gönderdikten sonra düzenli aralıklarla ilgili gelişmeden haberdar
edecek yeni raporları gönderilmelidir. Bildirim için denizlere kıyısı olan tüm ülkelerin
bildirim yapılacak makam isim ve temas adresleri planın ekinde bulunur. Ayrıca
bildirim yapılacak gemi ile ilgili yerlerin isim ve temas adresleri de planın başında yer
alır. Limanlarda verilecek raporlarda gerekli bildirim yerleri ve adresleri limanlara
gelişte liman otoriteleri veya acentelerinden temin edilir.
Bir SOPEP’te bildirim durumunun yanı sıra gemi için müdahale
yöntemleri de belirtilir.
İşletim sızıntıları;
Boru devresi sızıntılarında müdahale yöntemi
Tankın taşmasında müdahale yöntemi
Tekne sızıntılarında müdahale yöntemi
Makine dairesindeki teçhizatın yol açtığı sızıntılarda müdahale
yöntemi
Kazalar;
Karaya oturmada müdahale yöntemi
Yangında müdahale yöntemi
Çarpışmada müdahale yöntemi
Önlemler;
Tekne hasarlarında müdahale yöntemi
Aşırı meyilde müdahale yöntemi
Akaryakıt aktarımı / hafifletmede müdahale yöntemi
Plan aynı zamanda, denize yakıt-yağ gitmesi sırasında
müdahalede kullanılacak malzeme takımı (Oil Spill Kit)
muhteviyatını ve periyodik kontrol listesini de içerir. Bu
kirliliğe müdahale malzemeleri arasında bulunması
gerekenler aşağıdadır.
Güvertedeki yakıt-yağı toplamak için faraş ve kova
Yakıt-yağ bulaşığını silmek için üstüpü, paçavra, talaş
Denize yakıt-yağ gitmemesi için frengi tapaları
Denizdeki yakıt-yağın yayılmasını önlemek için bariyer
Denizdeki yakıt-yağın zararlı yapısını bozarak çökerten
kimyasallar
 Uygulama
 Alınan tüm tedbirlere rağmen gemiden kaynaklanan
bir durum sonucu denize petrol veya petrol ürünü sıvı
dökülme durumunun ortaya çıkması ile derhal:
 Kaptan, vardiya zabiti veya bölüm amirlerine haber
verilir.
 Gemideki yük veya malzeme yükleme, bakım ve tamir,
balast gibi işlemleri durdurulur.
 Başmühendis tarafından sızıntı yeri, nedeni ve miktar
tespiti yapılarak kaptana bilgi verilir.
 SOPEP’de belirtilen müdahale yöntemine göre yakıt-
yağ kaçağı önlenir.
 Güverteye akan yakıt-yağın denize gidiş yolu frengi tapaları ile
kapatılır.
 Denize akan yakıt-yağın yayılması bariyerler ile durdurulur.
 Bariyerler arasında kalan yakıt-yağ toplanır.
 Bariyerler arasında toplanamayan yakıt-yağ gerekli izin alınarak
kimyasal ilaçlar ile çözülerek çökertilir.
 Güvertedeki yakıt-yağı faraşlar ile kovalara toplanır.
 Güvertedeki yakıt-yağ bulaşığı talaş, üstüpü ve paçavra ile
temizlenir.
 Oluşan deniz kirliliği için SOPEP’de belirtilen bildirim raporu
tanzim edilir.
 Bildirim raporu SOPEP’de belirtilen ilgili yerlere gönderilir.
 Gerekli jurnal kayıtları tutulur.