Professional Documents
Culture Documents
โรคทางพันธุกรรม
โรคทางพันธุกรรม
โรคไร้เชื้อและการควบคุม PH 2121
โรคที่มีสาเหตุทางพันธุกรรม
Chromosome Aberration in Human
อ.ภาคภูมิ อุณหเลขจิตร
โรคทางพันธุกรรม
โรคที่เกิดขึ้นจากความผิดปกติของจีน (gene) ซึ่งอยู่ในโครโมโซม
สามารถถ่ายทอดสืบต่อไปยังลูกหลานได้
คนที่มีจีนผิดปกติ แต่ไม่แสดงอาการของโรค เรียกว่า พันธุกรรม
แอบแฝง
โรคทางพันธุกรรม เป็นโรคที่ติดตัวไปตลอดชีวิต ไม่สามารถรักษาให้
หายขาดได้ โดยโรคทางพันธุกรรม เกิดจากความผิดปกติของ
โครโมโซม 2 ประการ คือ
ความผิดปกติของออโตโซม (โครโมโซมร่างกาย)
ความผิดปกติของโครโมโซมเพศ
ความผิดปกติของโครโมโซม แบ่งเป็น 2 รูปแบบ
คือความผิดปกติด้านโครงสร้างของโครโมโซม (Structural Aberation)
เช่น มีการขาดหายไปของชิ้นส่วนโครโมโซม
ความผิดปกติด้านจำนวนของโครโมโซม (Numberical Abberation)
เช่น มีการขาดหายไป หรือ เพิ่มจำนวนของโครโมโซมอย่างผิดปกติ
ความผิดปกติของโครโมโซม
ความผิดปกติของโครโมโซมย่อมก่อให้เกิดโรคทางพันธุกรรม
ต่างๆ ตามมา
ซึ่งความผิดปกติของโครโมโซม แบ่งได้เป็น 2 ชนิด
ความผิดปกติที่จำนวนออโตโซม
เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของโครโมโซมของเซลล์ร่างกาย
ความผิดปกติที่เกิดขึ้นกับโครโมโซมเพศ
โรคที่เกิดจากความผิดปกติบนออโตโซม
(Autosome)
โรคที่เกิดจากความผิดปกติของโครโมโซมในร่างกาย ที่มี 22 คู่ หรือ 44
แท่ง
เป็นโรคที่สามารถเกิดได้กับทุกเพศ และมีโอกาสเกิดได้เท่าๆ กัน
สามารถจำแนกกลุ่มอาการออกเป็น 2 ประเภท
ความผิดปกติจากจำนวนออโตโซม
ความผิดปกติที่รูปร่างโครโมโซม
ที่มา: http://www.snr.ac.th/elearning/siriporn/sec.05p01.htm
ที่มา: http://www.snr.ac.th/elearning/siriporn/sec.05p01.htm
เปอร์เซ็นต์ของความผิดปกติประเภทต่าง
ๆ
Trisomy 52 %
45 X 18 %
Triploid 17%
Tetraploid 6%
Unbalance translocation 3%
Other 4%
โรคดาวน์ซินโดรม ; Trisomy 21 (Down syndrome)
เกิดจากโครโมโซมคู่ที่ 21 มีโครโมโซมเกินมา 1 แท่ง
ทำให้โครโมโซมที่ 21 มี 3 โครโมโซม เรียกว่า Trisomy 21
จำนวนโครโมโซมมี 47 แท่ง
สาเหตุ
เกิดจากการไม่แยกตัวของโครโมโซมร่างกัน(autosome) ในระยะการสร้าง
ไข่หรือสเปิร์ม แต่อาจเกิดขึ้นได้หลังจากที่มีการปฏิสนธิเป็นไซโกตแล้ว
แต่จะเป็นการไม่แยกของโครโมโซมในการแบ่งเซลล์แบบ mitosis
ลักษณะอาการดาวน์ ซินโด
รม
กะโหลกศีรษะ เล็กกลม และท้ายทอยแบบ ดั้งจมูกแบน
ปัญญาอ่อน มีไอคิวประมาณร้อยละ 20-50
สมองและกล้ามเนื้อเจริญช้า
หัวใจผิดปกติ และเป็นโรคเกี่ยวกับระบบหายใจได้ง่าย
ใบหน้ากลม คล้ายคลึงกันมากกว่าพี่น้อง
Mikkelsen (1980) พบว่าการไม่แยกกันของโครโมโซมสามารถเกิดขึ้น
ในผู้ชายได้
ร้อยละ 20 ของคนที่เป็น Down’s syndrome มีสาเหตุจากการไม่แยก
กันของโครโมโซมพ่อมากกว่าแม่
การไม่แยกของโครโมโซมทั้งของพ่อและแม่ ส่วนใหญ่เกิดในระยะ
meiosis I
ไข่ที่อายุมากจะทำให้การแยกตัว ของโครโมโซมผิดปกติไป
แสดงความสัมพันธ์ของอายุมารดา
ต่อ อุบัติการณ์การเกิดโรค
ลักษณะอาการทั่วไปของผู้ป่ วย
ปัญญาอ่อน
ศีรษะเล็ก กลมและท้ายทอยแบน
หางตาชี้ขึ้น
ใบหูเล็ก คอสั้น
ที่มา: http://www.duo.agprods.com/
ลิ้นจุกปาก ช่องปากแคบ
นิ้วมือสั้นป้อม
เส้นลายมือขาด
ลักษณะของหัวใจผิดปกติ
คาริโอไทป์ของ Down syndrome
ที่มา: http://www.ipst.ac.th/biology/vol2.htm
ปัจจัยที่ทำให้เกิดโรคดาวน์ ซินโดรม (Down syndrome)
อายุของแม่
แม่ที่มีบุตรเมื่ออายุมาก
แม่ตั้งครรภ์เมื่ออายุมากกว่า 35 ปีขึ้นไป
แบบแผนของโครโมโซม
มีประวัติของคนในครอบครัวที่เคยเป็นโรคนี้หรือมียีนแฝง
ที่มา:http://www.duo.agprods.com/ ที่มา: http://www.leeworks.net/DDS/
การตรวจวินิจฉัยก่อนคลอด
การตรวจหาปริมาณ alpha-feto-protein ใน serum ของแม่
alpha feto-protein ถูกสร้างจากตับของ fetal และมีการส่งผ่านไปทาง
รกและเข้าสู่ระบบเลือดของแม่
ถ้าปริมาณ alpha feto-protein สูง neural tube ของ fetal อาจมีความ
syndrome
Penrose (1965) อธิบายถึงสาเหตุและปัจจัยในการเกิด Down syndrome
นอกจากอายุแม่
ไข่เจริญไปเป็น trisomic zygote
มีไวรัสเจริญอย่างช้าภายในนิวเคลียส
อากาศ
กลุ่มอาการเอ็ดวาดส์ (Edward’s syndrome)
มีชื่อเรียกอีกอย่างว่า Edwards syndrome
เป็นความผิดปกติของโครโมโซมในกลุ่ม E (16-18)จึงเรียก E-trisomy
เกิดจากการที่โครโมโซมคู่ที่ 18 เกินมา 1 แท่ง มีโครโมโซม 47 แท่ง
อัตราการเกิดประมาณ 1 ใน 6000 ของเด็กเกิดใหม่ที่รอดชีวิต
ทารกที่คลอดออกมาส่วนใหญ่มักเป็นเพศหญิง
เกี่ยวกับอายุแม่ (คล้ายกับกลุ่มอาการ Down’s syndrome)
เด็กที่ผิดปกติมักตายก่อนอายุ 6 เดือน
บางรายอาจรอดถึงอายุ 15 ปีหรือมากกว่า
อาการและความผิดปกติ
กะโหลกศีรษะมีรอยบุ๋ม หูแหลม คางเล็ก
สมองพัฒนาช้า
อายุสั้น มีชีวิตอยู่ได้ไม่เกิน 1 ปี
ใบหูต่ำ
มือกำแน่น
นิ้วมือ/เท้าตำแหน่ง 2 กับ 3 หรือ 3 กับ 4 จะซ้อนทับกัน
ลายมือเป็นรอยยับ
หัวใจผิดปกติ ปอดและระบบอาหารย่อยอาหารผิดปกติ
เท้าผิดปกติ ที่เรียกว่า “rocker bottom” มีลักษณะบิดงอ
คาริโอไทป์ของ E syndrome
http://www.ipst.ac.th/biology/vol2.htm
กลุ่มอาการพาโต (Patou syndrome or D-
syndrome)
พบโดย K.Patou
ดั้งจมูกแบน
มักมีนิ้วเกิน และอาจมีตาพิการหรือตาบอด
ปัญญาอ่อน
ลักษณะของผู้ป่วยกลุ่มอาการพาโต
กลุ่มอาการคริดูซาด์ (Cri-Du Chat
Syndrome)
มีชื่อเรียกอีกอย่างว่า Cat cry syndrome เพราะทารกมีเสียงร้องไห้เหมือน
เสียงแมวร้อง
เกิดจากความผิดปกติของโครโมโซมคู่ที่ 5 โดยพบว่าแขนข้างสั้นของ
โครโมโซมคูjที่ 5 ขาดหาย
มีโครโมโซม 46 แท่ง
คาริโอไทป์ของ Cri-Du Chart syndrome
http://www.ipst.ac.th/biology/vol2.htm
ลักษณะอาการของผู้ป่ วยที่เป็นโรคคริดู
ซาด์ ศีรษะเล็กกว่าปกติ ใบหน้ากลม ใบหูต่ำกว่าปกติ ตาห่าง หางตาชีขึ้น
คางเล็ก ดั้งจมูกแบน นิ้วมือสั้น
กล่องเสียงผิดปกติทำให้เสียงร้องคล้ายแมวร้อง
มีการเจริญเติบโตช้า ปัญญาอ่อน
หัวใจพิการแต่กำเนิด
Chromosome Breakage Conditions
Fanconima anemia (FA)
* Excess Chromosomal breakage in cultured cells
ลักษณะผู้ป่ วย
* มีการเจริญเติบโตช้า
* นิ้วหัวแม่มือหายไป หรือ มีแขนผิดปกติ
* มีจุดสีน้ำตาลขึ้นตามผิวหนัง ไขกระดูกไม่สมบูรณ์
* หัวใจ และ ไต มีความผิดปกติ
* ระดับของ Fetal hemoglobin สูง และ มีแนวโน้มที่จะเป็นมะเร็งมากขึ้น
โดยเฉพาะ leukemia
Bloom syndrome
(BS)
สาเหตุ
1.มีการแลกเปลี่ยนชิ้นส่วนของ sister chromatid จำนวนมาก
2. มีการแตกหักของโครโมโซมเมื่อผู้ป่วยได้รับแสง ultraviolet
ลักษณะผู้ป่ วย
- แคระ , น้ำหนักน้อยตั้งแต่เกิด
- ผิวหนังไวต่อแสง telangiectasia
Bloom Syndrome
Http://info.med.yale.edu/pediat/pedres/syndrome/week25.html
Xeroderma pigmentosum (XP)
เป็นโรคผิวหนังที่ถ่ายทอดทางพันธุกรรม
ลักษณะผู้ป่ วย
ผู้ป่วยได้รับแสง เกิดจุดสีน้ำตามตามผิวหนัง
เกิดเป็นหนอง เป็นมะเร็งในบริเวณนี้
ตายก่อนถึงวัยเจริญพันธ์
จากการทดลอง นำเซลล์ของผู้ป่วยมาเพาะเลี้ยงพบว่า
- เมื่อได้รับ utreaviolet และ สารก่อมะเร็ง (carcinogen) โครโมโซมมีการ
เปลี่ยนแปลง
- ความถี่ของแลกเปลี่ยนชิ้นส่วนของ sister chromstid และการแลกเปลี่ยน
ชิ้นส่วนของโครโมโซมที่ผิดปกติมากขึ้น
Xeroderma pigmentosum
Retinoblastom
a
สาเหตุจากพันธุกรรม สาเหตุจากสิ่งแวดล้อม
carrier Cancer
Normal Homozygous
Heterozygous Loss of Heterozygosity
Retinoblastoma
Http://akimichi.homeunix.net/~emile/aki/
medical/ophtalmology/node21.html
www.yemenweb.com/algorafi/yemen_tradition.htm
Chromosomal Abnormalities and Cancer
In 1960 , Nowell and Hungerford ค้นพบ
Myelogenous leukemia Chromosome 22 Shorten version
Reciprocal translocation between Chromosome 9 and 22
9
22 9 22
bcr , abl gene
Abnormal fusion
bcr gene protein Leukemia
Abl gene
การเกิดฟิ ลาเดลเฟี ยโครโมโซม (Philadelphia
chromosome)
www.cmlvaccine.com/uderstandind.html
มะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิด (Burkitt Lymphoma)
มักพบในกลุ่มคนพวก Central Africa
สัมพันธ์กับ Oncogene และ Chromosome defect
ลักษณะที่พบ
กระดูกขากรรไกรผิดปกติ
สาเหตุ
มีการ translocation ระหว่าง โครโมโซมคู่ที่ 8 และ 14
ลักษณะรูปร่างของคนที่เป็นอาการไคลน์เฟลเทอร์ (XXY)
กลุ่มอาการไคลเฟลเตอร์ Kleinefelter syndrome (47 , XXY)
(ต่อ)
ผู้ชายมีอัณฑะขนาดเล็ก สร้างสเปิร์มได้น้อยหรือไม่ได้
เป็นหมัน
สะโพกผาย หน้าอกใหญ่คล้ายผู้หญิง
เสียงแหลมไม่ห้าว แขนขายาวกว่าปกติ
ปัญญาอ่อน และจะเป็นมากตามจำนวนโครโมโซม X ที่
เพิ่มขึ้น และโอกาสเป็นมากขึ้นเมื่อแม่มีอายุมากขึ้น
พฤติกรรม : แบบต่อต้านสังคม , อันธพาล
กลุ่มอาการโครโมโซม X มากกว่า 1 (Poly X
Female)
เกิดในเพศหญิงโดยมี X มากกว่า 2 ตัว ได้แก่ 47,XXX , 48,XXXX
และ 49,XXXXX
ลักษณะความผิดปกติทาง Chomosome : เกิด Nundisjunction
สามารถมีบุตรได้โดยไม่ปรากฎความผิดปกติทาง Chomosome
อาการ : ลักษณะโดยทั่วไปเหมือนเพศหญิงปกติ แต่สติปัญญาอาจต่ำ
กว่าปกติ และมากขึ้นเมื่อมีจำนวน X มากขึ้น
กลุ่มอาการเทอเนอร์ (Turner’s Syndrome )
มีหลายแบบ แต่ที่พบได้มากที่สุด คือ 45,XO
โครโมโซม X ขาดหายไป 1 โครโมโซม เป็นความผิดปกติที่พบในเพศหญิง ทาให้
โครโมโซม X เหลือเพียงแท่งเดียว
ลักษณะสำคัญ
ค่อนข้างเตี้ยกว่าหญิงปกติ ส่วนใหญ่มีสติปัญญาปกติ
เมื่ออายุมากขึ้น อวัยวะสืบพันธุ์ทั้งภายนอกและภายในไม่เจริญ
ส่วนใหญ่มีใบหน้าแก่ก่อนวัย ใบหูมีรูปผิดปกติและอยู่ต่ำ
ตาโปน ,คอสั้นและกว้าง,เพดานปากโค้งนูนหรือแหว่ง
ผิวหนังหย่อนยาน , กระดูกไม่เจริญเติบโต ผุก่อนวัย
หน้าอกแบนกว้าง เต้านมเล็ก และ หัวนมอยู่ห่างกัน อวัยวะเพศเจริญได้
ไม่เต็มที่ รังไข่ และมดลูกเล็ก และ เป็นหมัน
ลักษณะของความผิดปกติของโครโมโซม Turner’s syndrome
www.antenataltesting.info/conditions/turners/defaukt.html
กลุ่มอาการเทอเนอร์(Turner’s syndrome)
www.meddeanluc.edu/lumen/meded/medicine/pulmonar/pd/step2b.html
กลุ่มอาการดับเบิล Y ( double Y syndrome ;The XYY
Anomaly)
ความผิดปกติที่เกิดกับโครโมโซม Y โดยมีโครโมโซม Y เกินมาจากปกติ
ทำให้มีโครโมโซมในเซลล์ร่างกายเป็น 47 โครโมโซม และเป็นแบบ 44 +
XYY เรียกว่า ซูเปอร์เมน (Super men)
มักพบในบุคคลที่มีแนวโน้มจะก่ออาชญากรรม
ร้อยละ 3.5 พบในโรงพยาบาลที่บำบัดอาการทางจิต หรือ ในคุก
ลักษณะความผิดปกติทางโครโมโซมมี 2 แบบ
Nondisjunction ระหว่างการผลิตเสปิร์ม
Nondisjunction ของ Zygote
ลักษณะอาการ
ความสูง : ผอมสูง
พฤติกรรมรุนแรง : เป็นพวกต่อต้านสังคม
สติปัญญา : ต่ำกว่าปกติ
ความผิดปกติทางเพศ : อวัยวะเพศปกติ มีลูกได้ตามปกติ
พบว่าเด็กอายุ 5 - 13 ปี มีการเรียนรู้ที่จะระงับอารมณ์โกรธยาก มีความตื่นตัว
และมีอารมณ์ในแง่ลบ
กลุ่มอาการทริปเปิ ล X (Triple X syndrome)
เป็นกลุ่มอาการที่พบในผู้หญิงที่โครโมโซม X 3 แท่ง karyotype เป็นแบบ
47,XXX
ลักษณะภายนอกเป็นหญิงที่อวัยวะเพศเจริญไม่เต็มที่ รังไข่ฝ่อ ไม่มีประจำ
เดือน เป็นหมัน เรียกผู้ป่วยว่า ซูปเปอร์ฟีเมล (Super female)
พบประมาณ1/1,200 ของทารกหญิงที่คลอดแล้วมีชีวิต สติปัญญาต่ำกว่า
ปกติ ไอคิวเฉลี่ย 85-90
พัฒนาการด้านการพูดช้า
ลักษณะโดยทั่วไปเหมือนผู้หญิงปกติ ประมาณ 1 ใน 4 ของคนที่เป็นโรคนี้
จะเป็นหมัน
โรคฮีโมฟี เลีย (Hemophilia)
โรคเลือดไหลไม่หยุด หรือ ภาวะเลือดออกง่ายหยุดยาก เกิดจากภาวะขาด
ปัจจัยการแข็งตัวของเลือด ที่เรียกว่า แฟคเตอร์ 8 หรือ แฟคเตอร์ 9 มาแต่
กำเนิด
เป็นโรคพันธุกรรมที่พบมากในเพศชาย เพราะเนื่องจากจีนที่กำหนดอาการ
ของโรคฮีโมฟีเลียจะอยู่ในโครโมโซม X และถ่ายทอดจีนความผิดปกตินี้ให้
ลูก
ในกรณีผู้หญิงหากได้รับโครโมโซม X อีกตัวข่มอยู่ แต่จะแฝงพาหะแทน
ลักษณะอาการของโรคฮีโมฟี เลีย
เลือดของผู้ป่วยฮีโมฟีเลียจะไม่สามารถแข็งตัว เนื่องจากขาดสารที่
ทำให้เลือดแข็งตัว
ลักษณะอาการที่ปรากฏเด่นชัด เช่น เลือดออกมากผิดปกติ เลือด
กำเดาไหลบ่อย ข้อบวม เกิดแผลฟกช้ำขึ้นเอง
ภาวะอาการแทรกซ้อน
เลือดออกภายใน บางครั้งอาจเกิดเลือดออกในชั้นกล้ามเนื้อได้ ซึ่งทำให้
เกิดอาการบวม และจะทำให้กดเส้นประสาททำให้เกิดอาการชา
ข้อต่อถูกทำลาย เกิดขึ้นเนื่องจากมีเลือดออกในข้อและจะทำให้เกิดความ
ดันในข้อ อาการปวดจะรุนแรง และอาจถูกจำกัดการเคลื่อนไหวของข้อ ถ้า
เลือดออกในข้อและไม่ได้รับการรักษาก็จะทำให้เกิดอาการทำลายของข้อ
ได้
การติดเชื้อทางเลือด ผู้ป่วยที่เป็นโรคฮีโมฟีเลีย มีโอกาสที่จะติดเชื้อทาง
เลือด เช่น การติดเชื้อ HIV
ภาวะบกพร่องเอนไซม์ จี 6 พีดี (G-6-PD: Glucose-6-
phosphate dehydrogenase)
เป็นภาวะบกพร่องเอนไซม์ G-6-PD จัดเป็นโรคทางพันธุกรรม
เป็นสาเหตุที่ทำให้เม็ดเลือดแดงแตกง่ายเมื่อได้รับสิ่งกระตุ้น โดยปัจจัยที่ก่อ
กระตุ้น เกิดจากความผิดปกติของโครโมโซม X ทำให้เอนไซม์
ลักษณะอาการ มีดังต่อไปนี้ เช่น ผู้ป่วยจะมีอาการซีด เนื่องจากเม็ดเลือดแดง
แตกง่ายอย่างเฉียบพลัน
ในผู้ป่วยที่เป็นเด็กจะมีอาการดีซ่าน ส่วนผู้ใหญ่จะปัสสาวะเป็นสีดำ ถ่ายปัสสาวะ
น้อย ไตวาย
มีสาเหตุเนื่องจากการได้รับปัจจัยกระตุ้น เช่น ถั่วปากอ้า การติดเชื้อจากโรค
ต่างๆ