Қандли диабетда

ўз-ўзини назорат
қилиш мактаби
ЎЗ-ЎЗИНИ Кириш.
Танишиш.
НАЗОРАТ ҚИЛИШ Ўнг тарафдаги қўшни билан танишиш.
МАКТАБИ 5 минут.
Алгоритм бўйича гуруҳга таништириш.
• Исми
• Ёши
• ҚД наслида борми.
• Қачон ташхис куйилган.

2
 Ўз-ўзини назорат қилиш
мактаби режаси
1. ҚАНДЛИ ДИАБЕТ НИМА?
2. 2-ТУР ДИАБЕТ УЧУН ОВҚАТЛАНИШНИ
РЕЖАЛАШТИРИШ. ЖИСМОНИЙ ФАОЛЛИК
3. ГИПОГЛИКЕМИК ДОРИЛАР БИЛАН ДАВОЛАШ
4. ҚАНДЛИ ДИАБЕТНИНГ АСОРАТЛАРИ. AРТЕРИАЛ
ГИПЕРТЕНЗИЯ. AТЕРОСКЛЕРОЗ ВА ҚД
5. 2-ТУР ДИАБЕТ УЧУН ИНСУЛИН ТЕРАПИЯСИ
 Ўз-ўзини назорат қилиш
мактаби.
1-ДАРС.
КИРИШ ҚИСМИ
ҚАНДЛИ ДИАБЕТ НИМА?
 Дарснинг мақсади: қандли диабет (ҚД) касаллиги ва
касалликни ўз-ўзини назорат қилиш бўйича беморларнинг
дастлабки билим даражасини аниқлаш. Беморларни қандли
диабетнинг табиати ҳақида замонавий ғоялар билан
таништириш. Беморларни углевод алмашинувини ўз-ўзини
кузатишга ундаш.

5
 Дарс режаси (1):
1 Ташкилий масалалар.
2 Беморлар билан танишиш (исми, ёши, касалликнинг давомийлиги, у илгари
касалликни ўз-ўзини назорат қилиш бўйича ўқитилганми, касаллик туфайли қандай
қийинчиликларга дуч келганлиги, уни "Қандли диабет мактаби" га олиб келганлиги ва
бошқалар).
3 Беморларни дарслар жадвали билан таништириш.
4 Қандли диабет бўйича беморларнинг дастлабки билим даражасини аниқлаш.
5 Касалликнинг табиати. Қандли диабетнинг сабаблари. Хавф омиллари.
6 Глюкозанинг организмдаги роли. Танадаги глюкоза манбаи нима.
7 Инсулин нима ва унинг таъсир механизми, инсулин секрецияси физиологияси
(соғлом одамда инсулин ажралиш ритмлари ва беморда унинг секрецияси бузилиши).
8 ҚД таърифи, эпидемиологияси, таснифи, гипергликемик ҳолатлар
диагностикаси, ҚД турлари.
9 Қандли диабетнинг белгилари ва уларнинг патогенези (нима учун сийдик
ҳажмининг кўпайиши, чанқаш, тез-тез сийиш, холсизлик, вазн йўқотиш). Глюкоза учун
"буйрак чегараси" нима, қандли диабетнинг "ремиссияси" нима.
6
 Дарс режаси (давоми):
10 Қандли диабетнинг ўз-ўзини назорат қилиш.
11 Қондаги қандни кун давомида назорат қилишдан мақсад нима?
12 Қандаги қанднинг қандай кўрсаткичлари нормал ҳисобланади, қондаги қанд
қандай кўрсаткичларига қаратилган бўлиши керак?
13 Гипогликемик дорилар, инсулин терапияси ва инсулин дозаси режимининг
етарлилигини баҳолаш учун қон қандини қайси соатларда назорат қилиш керак?
14 Aцетон, кетон таначалар нима? Сийдикнинг кетон таначаларига реакциясини
қачон аниқлаш керак? Aгар ацетон учун ижобий сийдик тести пайдо бўлса, қон
қандини қанчалик тез-тез ўлчаш керак?
15 Гликирланган гемоглобин нима? Қандли диабет учун қандай кўрсаткичларни
яхши деб ҳисоблаш керак?
16 Ўз-ўзини назорат қилиш натижалари кундаликда қандай қайд этилиши керак?
17 Қандли диабетда жисмоний фаоллик ва унинг қондаги қанд миқдорини
нормаллаштиришдаги роли.
18 2-тур диабет учун машқлар тўпламини таҳлил қилиш.
7
Тест: дастлабки билимингиз
даражасини аниқлайлик

8
ҚАНДЛИ ДИАБЕТНИ ДАВОЛАШ

9
ҚАНДЛИ ДИАБЕТНИ ДАВОЛАШ АСОРАТЛАРНИ
ДАВОЛАШ

ЎЗ ЎЗИНИ НАЗОРАТ ҚИЛИШ

(ҚОНДАГИ ҚАНД, АД, ЛИПИДЛАР)

ЮРАК ҚОН ТОМИР ХАВФ ФАКТОРЛАРИНИ КОРРЕКЦИЯСИ

ҚАНДНИ
ПАСАЙТИРУВЧИ ИНСУЛИН
ДОРИЛАР

ЖИСМОНИЙ ТЎҒРИ СОҒЛОМ ТУРМУШ

ФАОЛЛИК ОВҚАТЛАНИШ ТАРЗИ

ПСИХОЛОГИК ЁРДАМ

ЎҚИТИШ

10
 ҚАНДЛИ ДИАБЕТНИ ЎҚИТИШ

1922 йил АҚШ эндокринологи Эллиот

Джослин 1-марта қандли диабет билан
касалланган беморларни ўй
шароитида ўз-ўзини назорат қилишни
ўргатишни тадбиқ қилган ва хар куни
углевод алмашинувини баҳолашни
илгари сурган:

«Хозирги кунда хар кунги сийдик

тахлилларисиз инсулинни қуллаш
акл бовар қилмайди»;

«Ўқитишнинг етишмовчилиги худди

инсулин етишмовчилиги каби
хавфлидир».

Berger M. Практика инсулинотерапии / Старостина Е. Г., Дедов И. И. — Первое русское издание. — Berlin: Springer-Verlag, 1990. — С. 5—6. — 365 с. — 3 000 экз. — ISBN 3-540-52275-1.
Астамирова Х.С. врач-эндокринолог, СПБ ГБУЗ ГКДЦ№1 Санкт-Петербургский Территориальный диабетологический центр, 2019 (фото из личного архива) SARU.TJO.19.03.0403 11
ҚАНДАЙ ПАЙДО БЎЛАДИ?

ҚД Қандли диабет 1 турини қўзғатувчи омиллар:

1-ТУР стресс, вирусли инфекциялар (қизилча, паротит,
коксаки вируси, гепатит, энтеровируслар,
COVID-19 ва б.)

ҚД 1 тур аутоиммун касаллик

(ошқозон ости бези оролчалари антигенларига – GAD,
IA-2, ZnT8га антитаначалар)

LADA-диабет – ҚД 1-тур классик бошланишига

қараганда секин бошланади, аутоиммун касаллик

12
ҚАНДАЙ ПАЙДО БЎЛАДИ?

ҚД 2 ҚД 2 тури асосан наслдан ўтади ва 40 ёшдан кейин

ТУР ривожланади (ортикча вазн хисобига). Ҳозирги кунда
болаларда хам кузатилмокда.

ҚД 2 турини асосан гинекологлар, урологлар,

дерматологлар, офтальмологлар ва инфекционистлар
аниқлайди.
ҚД 2 тур ва гестацион диабет
(хомиладорлар диабети) хомиладорлик даврида
аниқланиши мумкин.

13
ҚД 1-ТУР ВА ҚД 2-ТУР БИР-БИРИДАН ФАРҚИ
Белгилари ҚД 1-тур ҚД 2-тур
Касалликнинг
Ўткир (тез) Аста-секин (йиллар давомида)
бошланиши
Касаллик
Асосан ёшларда Кўпинча 35-40 ёшдан кейин
бошланишидаги ёши

Тана вазни Озиб кетган (пасайган) Кўпинча семизлик билан кечади

Қонда инсулин ва Аниқланмайди ёки

Норма ёки ошган
С-пептид пасайган

Тўғри овқатланиш, қондаги қандни

Фақат инсулин
Даволаш тушурувчи таблеткалар, инсулин
билан
қўшиш мумкун.

14
НАСЛДАН НАСЛГА ЎТИШ (СУРИШИ)

ҚД 1 тур ҚД 2 тур

2% онадан 80%

6% отадан 80%

30-35% агар иккала ота-онада ҚД бўлса 100% гача

15
Қонда қанд миқдорининг Қандли диабет –
нормаси– наҳорга наҳорга
< 6,1 ммоль/л ≥ 7,0 ммоль/л

(веноз плазмаси) глюкозага турғунлик тестида ёки

глюкозага турғунлик тестида овқатдан 2 соатдан кейин
ёки овқатдан 2 соатдан сўнг ёки тасодиф аниқланганда
< 7,8 ммоль/л ≥ 11,1 ммоль/л
HbA1c ≥ 6,5%

16
ҚАНДЛИ ДИАБЕТ ТУРЛАРИ
ҚД 1-тур ва 2-турга тегишли белгиларни аниқлаш зарур

17
ҚАНДЛИ ДИАБЕТ БЕЛГИЛАРИ
ҚД 1 тур ва 2 турга тегишли белгиларни аниқлаш зарур

18
19
20
 НОРМАДАГИ ИНСУЛИН СЕКРЕЦИЯСИ
Инсулин миқдори

соат

Меъёрий инсулин секрецияси

21
22
23
ҚОНДАГИ ҚАНД МИҚДОРИ ОШГАНДА
КУЗАТИЛАДИГАН БЕЛГИЛАР

Иммунитет сустланиши,
инфекцияларга мойиллик,
яраларни тез битмаслиги

24
ҚД 1 ТУР
МАНИФЕСТАЦИЯ
(клиник белгилари яққол намоён булиши)
Хужайраларнинг
шикастланиши
Ишга
тушиши
100%

50% «Асал ойи

даври»

20%
10%

Туғилиш Йиллар

25
26
27
ҚД 2 ТУР

Инсулинга мухтож бўлмаган хужайралар

(қанд бу хужайраларга инсулинсиз кириб боради):

Нерв тўқима Эритроцитлар ва

Кўз гавхари
хужайралари томирлар ички девори

Асоратлар

28
ДАВОЛАШНИНГ НОАНЪАНАВИЙ УСУЛЛАРИ

Қариндошлардан,танишлардан, оммавий ахборот

воситаларидан эшитишган даволаш туғрисидаги
маълумотларни беморлар билан мухокама қилиш.

29
Қандли диабет
афсоналари ва
ҳақиқат
 Афсона ёки ҳақиқат?

Қондаги қанд миқдорини

фақат эрталаб наҳорга
текшириш мумкин
 Афсона ёки ҳақиқат?

Мен илгари ҚД учун

таблетка ичган эдим,
энди инсулин олишни
бошладим. Мен энди 1-
тур диабет бўлдим.
 Афсона ёки ҳақиқат?

Инсулин организм учун

хавфли ва зарарли
хисобланади, чунки у
асоратларни келтириб
чиқаради.
 Афсона ёки ҳақиқат?

Миш-миш гапларга кўра,

инсулинга қарамлик бор.
 Афсона ёки ҳақиқат?

Қандли диабет шакарни

ортиқча истеъмол қилиш
натижасида
ривожланади.
 Афсона ёки ҳақиқат?

Қандли диабет 2-тур кам

учрайдиган ирсий
касалликдир
 Афсона ёки ҳақиқат?

Агар сизда 2-тур диабет

бўлса, ресторанга ойига
бир марта боришингиз
мумкин.
 Афсона ёки ҳақиқат?

Қандли диабетда
гречка ва топинамбур
истеъмол қилиш тавсия
этилади, чунки у қондаги
қанд миқдорини
оширмайди
 Афсона ёки ҳақиқат?

Оқ нон истеъмол
қилмаслик керак , чунки у
қондаги қанд миқдорини
қора нонга қараганда
оширади
 Афсона ёки ҳақиқат?

Қандли диабетда фақат

яшил ва нордон олма
истеъмол қилиш керак
 Сиз яна қанақа
афсоналарни биласиз?
Қандли диабетда ўз-ўзини назорат
қилиш.
1. Гликирланган гемоглобин ва мақсадли вақт оралиғи ёки TIR - «time in range»
2. Қондаги қанд
3. Сийдикдаги қанд
4. Сийдикдаги кетон таначалари (ацетон)
5. Холестерин
6. Артериал қон босими
7. Тана оғирлиги назорати (тана вазнининг индекси)

42
42
ГЛИКИРЛАНГАН ГЕМОГЛОБИН
(HbA1C) – 3 ўй давомидаги қондаги ўртача қанд миқдори, %

Қарилик даври
Қарилик (функционал
АСОРАТЛАРИ ЁШЛИК ДАВРИ ЎРТА ЁШ
даври ёрдамга мухтож )

Атеросклеротик
ўзгаришлар ёки оғир
гипогликемик холат йўк < 6,5% < 7,0% < 7,5% <8,0%
<8,5%
Атеросклеротик (деменция)
ўзгаришлар ёки оғир < 7,0% < 7,5% < 8,0%
гипогликемик холат бор

43
44
 ЭНДИЛИКДА БЕМОРЛАР ҚОНДАГИ ҚАНД МИҚДОРИНИ ЎЗ
ТЕЛЕФОНЛАРИДАГИ МАХСУС ИЛОВА ОРКАЛИ НАЗОРАТ
ҚИЛИШЛАРИ МУМКИН.
• Махсус илова ишга туширилиб, датчик телефон орқали
сканирланади. Бунда телефон қондаги жорий қанд
миқдорини, охирги 8 соат вақт оралиғидаги қондаги
қанд миқдорини жадвалини ва тенденцион ўқни
кўрсатиб боради

• Юқори аниқлик ва сезгирликка эга бўлган катта

сенсорли экран кўп функцияли фойдаланувчи
интерфейсидан фойдаланиш имконини беради.

• Овқатланиш назорати , инсулин қабул қилиш,

жисмоний фаоллик ва бошқа эслатмаларни онсонгина
қўшиш мумкин.
1 Приложение FreeStyle LibreLink совместимо только с определенными мобильными устройствами и операционными
системами. Проверяйте на сайте информацию о совместимости устройств перед использованием. Для использования
FreeStyle LibreLink требуется регистрация в LibreView.

Фото исключительно для иллюстрации. Не изображает данные настоящих пациентов

45
ДИАБЕТ БЕМОРЛАРИГА ҒАМХУРЛИК ҚИЛИШ СТАНДАРТЛАРИ
«ADA-2022»ГА ҚОНДАГИ ҚАНД МИҚДОРИНИ ДОИМИЙ
МОНИТОРИНГГИ КИРИТИЛГАН

TIR кўрсаткичи :«мақсадли вақт оралиғи»

[3,9 - 10,0 ммоль/л] майда қон томирлар асоратлари хавфи
билан боғлиқ бўлиб, гликемик назоратни бахолаш учун
фойдаланишда тавсия этилади.
Кўрсаткичлар
 «мақсадли вақт оралиғидан паст»
[<3,9 и <3,0 ммоль/л] ,
 «мақсадли вақт оралиғидан юқори»
[>10,0 ммоль/л]
Даволаниш тартибини ўзгартиришда мувафаққиятли қўллаш
мумкин.

American Diabetes Association Professional Practice Committee 7. Diabetes Technology: Standards of Medical Care in
Diabetes-2022. Diabetes Care. 2022 Jan 1;45(Supplement_1):S97-S112. doi: 10.2337/dc22-S007. PMID: 34964871.

46
 Мақсадли вақт оралиғи
Ёш ва ўрта Катта ёшли
Кўрсаткичлар ёшдаги беморлар ёки хавф
беморларда хавф омиллари билан ДГМ ўтказилаётган
омилларисиз
беморларга ташхис қуйиб
Асосийлари бўлинганидан сўнг, шахсий
ДГМ қурилмасини тақиб юриш кунлари миқдори ≥14 кун гликемик назороат
мақсадида HbA1c дан
ДГМ қурилмасининг фаол вақтидаги маълум вақт ташқари, эрталаб оч
≥70%
бўлаги қоринга/овқатдан
Қанд миқдорини ўртача кўрсаткичи - олдин/кечки пайт/ ярим
тунда/овқатдан 2 соатдан
Мақсадли оралиғидан юқори қанд вақти: кейин плазмадаги глюкоза
диапозон вақтини %ларди ўзгариши <25% (6 соат) <50% (<12 соат)
>10,0 ммоль/л* миқдорини қисқа муддатли
диапазонда кўрсатиб ўтган
Мақсадли диапозонда вақт: диапазоннинг %ларда >70% (16 соат 48 маъқул.
>50% (<12 соат)
ўзгариши (вақти) >3,9 ва <10,0 ммоль/л дақиқа)

Мақсадли оралиғидан паст қанд вақти:

диапазоннинг %ларда ўзгариши (вақти) <4% (1 с) <1% (15<дақиқа) ДГМ – Доимий глюкоза
<3,9 ммоль/л** мониторинги

* Шу жумладан >13,9 ммоль/л

** Шу жумладан <3,0 ммоль/л
47
Клинические рекомендации «Алгоритмы специализированной помощи больным сахарным диабетом» под редакцией И.И. Дедова, М.В. Шестаковой, А.Ю. Майорова 2021
Мақсадли вақт оралиғи

Ёш ва ўрта ДГМ ўтказилаётган

ёшдаги Катта ёшли беморларга ташхис қуйиб
Кўрсаткичлар беморларда беморлар ёки
хавф хавф омиллари бўлинганидан сўнг, шахсий
омилларисиз билан
гликемик назороат
мақсадида HbA1c дан
Қўшимча
ташқари, эрталаб оч
Қон миқдорининг ўзгарувчан қоринга/овқатдан
≤36%
коэффициенти олдин/кечки пайт/ ярим
тунда/овқатдан 2 соатдан
Мақсадли оралиғидан юқори қанд кейин плазмадаги глюкоза
вақти: <5% <10% миқдорини қисқа муддатли
диапозон вақтини %ларди ўзгариши (<1 ч 12 мин) (<2 ч 24 мин) диапазонда кўрсатиб ўтган
>13,9 ммоль/л* маъқул.
Мақсадли оралиғидан паст қанд вақти:
диапозон вақтини %ларди ўзгариши <1% (15 мин) -
<3,0 ммоль/л* ДГМ – Доимий глюкоза
мониторинги

Клинические рекомендации «Алгоритмы специализированной помощи больным сахарным диабетом» под редакцией И.И. Дедова, М.В. Шестаковой, А.Ю. Майорова 2021
48
2. ҚОНДАГИ ҚАНД, ММОЛЬ/Л

Қанчалик тез-тез қондаги қанд

миқдорини назорат қилинади?
ДОИМИЙ
Қондаги қанд миқдорини қачон
текшириш лозим?
• эрталабки оч қоринга
• нонуштадан 2 соатдан сўнг
• тушликдан 2 соатдан сўнг
• кечки овқатдан 2 соатдан сўнг

49
49
ИДЕАЛ ЎЗ-ЎЗИНИ НАЗОРАТ ҚИЛИШ

Хафтанинг кетма-кет 3 кунида 7та

гликемик профили:
• оч қоринга
• нонуштадан 2 соатдан сўнг
• тушликдан аввал
• тушликдан 2 соатдан сўнг 2 СОАТ
• кечки овқатдан аввал

• кечки овқатдан 2 соатдан сўнг

• уйқудан олдин
50
50
Беморлар кундалиги

51
51
ОЧ ҚОРИНГА ВА ОВҚАТДАН СЎНГ ҚОНДАГИ ҚАНД
МИҚДОРИ КЎРСАТКИЧЛАРИ:
Оч қоринга қондаги
Овқатдан 2 соатдан кейин
HbA1c, % қанд миқдори/ овқатдан
қондаги қанд миқдори
аввал
< 6,5% < 6,5 < 8,0

< 7,0% < 7,0 < 9,0

< 7,5% < 7,5 < 10,0

< 8,0% < 8,0 < 11,0

<8,5% <8,5 <12,0

52
ISO 15197:2013 СТАНДАРТДАГИ АСОСИЙ
ЎЗГАРИШЛАРНИНГ УМУМИЙ КЎРИНИШИ
ТИЗИМНИНГ АНИҚЛИГИНИ АНИҚЛАШ УЧУН МИНИМАЛ ТАЛАБЛАР
глюкоза
< 5.6 ммоль/л ≥ 5.6 ммоль/л
концентрацияси

Рухсат этилган
± 0.83 ммоль/л ± 15%
диапозон рад этилди

Кичик талаблар 95% кўрсаткичлар рухсат этилган

95% кўрсаткичлар рухсат этилган диапазон чегерасида бўлиши лозим
диапазон чегерасида бўлиши лозим

Масалан:
Глюкоза концентрацияси 3.9
ммоль/л
95% кўрсаткич диапозонда
3.1 – 4.7 ммоль/л
5% кўрсаткич диапазондан
ташқарида бўлиши мумкин
Масалан:
Глюкоза концентрацияси 6.7 ммоль/л
95% кўрсаткич диапозонда
5.7 – 7.7 ммоль/л,
5% кўрсаткич диапазондан ташқарида
бўлиши мумкин
53
Ўз-ўзини назорат қилишнинг муҳим қоидалари
• Қўлларни қандай тайёрлаш керак?
текширувдан олдин қўлингизни илиқ сувда ва совун билан
яхшилаб ювинг ва қуритинг
• Қўлларни спирт билан ишлов бериш керакми?
бармоқ терисини спирт билан ишлов бериш талаб қилинмайди
• Қайси бармоқдан қон олиш керак?
иккала қўлнинг барча бармоқларидан олиш мумкин
• Бармоқни қандай тешган маъқул?
бармоқ фалангасининг ён қисмидан тешган маъқул
Тешилган жойни қаттиқ сиқманг
Тест япроқчасининг капилляр қисмини қон томчисига секин
теккизинг, қон томчиси капиллярга ўзи тортилади (тест
япроқчасининг капилляр иш принципи)
 ТЕСТ-ЯПРОҚЧАСИ ҚАНДАЙ ТУЗИЛГАН?

 Капилляр принципи – тест япроқчаси

тест учун керакли миқдордаги қонни
автоматик тарзда тортиб олади.
 Текшириш учун кам миқдордаги қон
(0,5-0,6 мкл) керак бўлади.
Тест-япроқчанинг қон олувчи қисми:
Капилляр қондан намуна олиш
Sip-in SamplingTM
Фермент
Электродлар
тизими

Электродлар Глюкометр
Реагент камераси электр сигналини Электр сигнал
глюкометрга узатади кучини ўлчайди
3. СИЙДИКДАГИ ҚАНД

• Нормада сийдикда қанд бўлмайди.

• Буйрак чегараси: қонда қанд > 10 ммоль/л бўлса,
сийдикда қанд бўлмайди.

56
56
57
57
4.СИЙДИКДА ОҚСИЛ: МАУ -
МИКРОАЛЬБУМИНУРИЯ

Сийдикда альбумин тахлили (тест-полоска орқали

текшириш мумкин)
ёки альбумин/креатининнинг эрталабки ёки суткалик
сийдикдаги ўзаро таъсири

Йилда камида 1 марта текширтириш керак.

58
58
5. СИЙДИКДА КЕТОН ТАНАЧАЛАРИ (АЦЕТОН…)

• нормада кетон таначалари (ацетон) сийдикда бўлмайди.

Қачон текшириш лозим:

• қонда қанд > 15,0 ммоль/л (ёки > 13,9 ммоль/л)
• тана температурасининг кўтарилиши
• ўткир касалликлар
• ўзини ёмон хис қилиш
• кўнгил айнаши, қусиш, қоринда оғриқ
• «оч» ацетон

59
59
6. АРТЕРИАЛ ҚОН БОСИМИ (ҚБ)

• 130/85 мм.рт.ст дан баланд – шифокор тавсиялари бўйича

даволаш
• 2-тур ҚДда ҚБнинг ошиши даволаш чораларни талаб
қилади
• 1 дақиқа вақт оралиғи билан камида 3 марта ўлчаш.
Ўртача кўрсаткични бахолаш (2-ёки 3-ўлчашда)
• Ўлчаш қоидаларига риоя қилиш мухимдир.
• Даволаш мақсади:
18-65 ёш: <130/80 мм.рт.ст,
65 ёшдан катта: <140/80 мм.рт.ст эришиш

60
60
7. ТАНА ВАЗНИ ИНДЕКСИ
ТВИ =ОҒИРЛИК(КГ)/БЎЙ(М²)

< 18,5 Тана вазннинг етишмаслиги

18,5 – 24,9 Нормал тана вазни

25 – 29,9 Ортиқча тана вазни

30 – 34,9 1-даражали семириш

35 – 39,9 2-даражали семириш

≥ 40 3-даражали семириш

61
ТАНА ВАЗННИ БАХОЛАШ
ТАНА ВАЗНИ ИНДЕКСИ (ТВИ) = ТАНА ОҒИРЛИГИ (кг) / [БЎЙ (м)]²

БЕЛ АЙЛАНАСИНИНГ
НОРМАСИ
ОРТИҚЧА ТАНА
НОРМА СЕМИРИШ
ВАЗНИ
18,5<ИМТ<25 ИМТ>30 АЁЛЛАРДА: <80 СМ
18,5<ИМТ<25 ЭРКАКЛАРДА: <94 СМ
62
62
8. ХОЛЕСТЕРИН

• қандли диабетда норма 4,5 ммоль/л гача

• «яхши» холестерин – ЛПВП (ЮЗЛП) > 1 ммоль/л
• «ёмон» холестерин – ЛПНП (ПЗЛП) < 2,5 ммоль/л,
юрак қон-томир касалликларида
ЛПНП (ПЗЛП) < 1,8 ёки <1,4 ммоль/л
(шифокор тавсияларга кўра)
• Липид профилни йилда камида 1 марта текширтириш керак.

• Давоси: диета, дори препаратлари.

ЮЗЛП = юқори зичлиги липопротеидлар

ПЗЛП = паст зичлиги липопротеидлар 63
63
Режали назорат

64
Жисмоний харакат
Бизнинг орамизда кўпчилик
ҳисоблайдики таблетка
қабул қилиш,ўзини назорат
қилиш ўрнига,овқатланиш
борасидаги чекланишлар,
кучлироқ жисмоний
машғулотлар билан
шуғулланиш ўрнига деб
ҳисоблаб хатти-харакатини
ўзгартирмайди.
65
 Жисмоний ҳаракат
ЕНГИЛ УЗОҚ

(ҚИСҚА)
2 СОАТГАЧА 2 СОАТДАН КЎП
(ШУНИНГДЕК 1,5
СОАТ футбол ЁКИ
СПОРТ ЎЙИНЛАРИ )

66
68
Жисмоний харакатларда қондаги қанд миқдорининг
ўзгаришидан мисоллар
30 мин
5,1 ммоль/л ГИПОГЛИКЕМИЯ
югуриш

40 мин 6,2 ммоль/л 3,9-4,2 ммоль/л

сузиш

1 соат
ўрмонда 8,0 ммоль/л 5,0-6,0 ммоль/л
сайр қилиш

2 соат
ховлида иш 14,0 ммоль/л 7,0-8,0 ммоль/л
қилиш
69
69
Жисмоний ҳаракат
Ўртача 1 соат жисмоний ҳаракат қондаги қанд миқдорини
2-3 ммоль/л га камайтиради

70
70
71