Univerzitet u Sarajevu

Prirodno-matematički fakultet
Odsjek za hemiju

1
H-NMR i 13C-NMR spektroskopija u rješavanju
strukture organskih spojeva
Sadržaj

• Teoretske osnove

• Hemijski pomak

• Referentne supstance i kalibracija hemijskog pomaka

• Faktori koji utiču na hemijski pomak

• Cijepanje signala. Spin-spin sprega

• Priprema uzorka

• Analiza spektra

• COSY-NMR

• Druge upotrebe NMR

Teoretske osnove (1)

• Nuklearna magnetna rezonanca (NMR) – spektroskopska tehnika

koja daje informacije o broju i vrstama atoma u molekuli (npr. 1H,
13
C, 19F, 31P, ...)
• Rotacija protona rezultira nastankom magnetnog polja, a
usmjerenje je nasumično u odsustvu eksternog magnetnog polja

𝛾 𝐵0
𝑣=
2𝜋

Rotacija protona Usmjerenje bez

oko svoje ose eksternog MP
Teoretske osnove (2)

• Aktivnost jezgra naspram primjenjenog eksternog magnetnog

polja ovisi o spinskom magnetnom broju (I)

• Za vrijednost I postoji (2I+1) stanja (npr. za 1H I = 2)

Broj protona Broj neutrona I Primjeri
Neparan Neparan 0 12
C, 16O, 32S
Paran / Neparan Neparan / Paran 1/2; 3/2; 5/2 1
H, 13C, 11B, 19F, ...
Paran Paran 0, 1, 2, ... 2
H, 14N, ...

Energetski nivo za sisteme I = 1/2

Hemijski pomak

• Hemijski pomak - Signal u NMR spektru koji se pojavljuje kao

rezulat stepena zasjenjenja protona elektronima organske
molekule
• Razlika odnosno pozicija signala u odnosu na interni standard
• Dvije skale su u upotrebi (1) delta – δ i (2) tau – τ, a pozicija
signala izražava se u ppm

𝑣 𝑠𝑖𝑔𝑛𝑎𝑙𝑎 − 𝑣 𝑟𝑒𝑓𝑒𝑟𝑒𝑛𝑡𝑛𝑒 𝑠𝑢𝑝𝑠𝑡𝑎𝑛𝑐𝑒 6

𝛿= × 10
𝑣 𝑚𝑎𝑔𝑛𝑒𝑡𝑛𝑜𝑔 𝑝𝑜𝑙𝑗𝑎
Referentne supstance i kalibracija hemijskog pomaka (1)

Karakteristike koje treba posjedovati referentna supstanca su (1)

hemijska inertnost, (2) magnetska izotropija = jedan signal, (3) lako
prepoznatljiv, (4) rastvorljiv u večini rastvarača i (5) mogućnost
uklanjanja iz sistema.

1. Tetrametilsilan (TMS)
• 0.5% u sistemu
• 12 protona
• Uniformno zasjenjeni
• Zahjtjeva veće MP nego večina protona u organskim
molekulama

CH3

Si
CH3
H3C
CH3
Referentne supstance i kalibracija hemijskog pomaka (2)

2. Deuterirani rastvarači
• Nije potrebna upotreba TMS-a
• Signal nastaje kao posljedica nepotpune supstitucije H sa D
• Velika mogućnost preklapanja signala!!!

Hemijski pomaci najznačajnijih rastvarača u NMR spektroskopiji

Rastvarač 1
H-NMR / ppm 13
C-NMR / ppm
Aceton – d6 2.05 (5) 206.7 (7); 29.7 (7)
Acetonitril – d3 1.94 (5) 118.7 (1); 1.39 (7)
Benzen – d6 7.16 (1) 128.40 (3)
Hloroform – d3 7.23 (1) 77.20 (3)
DMSO – d6 2.50 (5) 39.50 (7)
Dihlormetan – d2 5.32 (3) 54.00 (5)
D2 O 4.80 –
Faktori koji utiču na hemijski pomak (1)

1. Induktivni efekat
• Intenzivnija pomjeranja elektronskih gustoća duž organske
molekule smanjuje efekat zasjenjenja i signal se javlja pri većim
vrijednostima δ

F CH3 O CH3 N CH3 C CH3

4.30 3.30 2.20 0.90

2. Anizotropija
• Magnetno polje π elektrona dodatno štiti jezgro od vanjskog
magnetnog polja smanjujući efekat zasjenjenja i signal se javlja pri
većim vrijednostima δ
• Naročito izraženo kod aromata
Faktori koji utiču na hemijski pomak (2)

• Uticaj anizoropije na hemijski pomak je naročito izražen kod

dijamagnetičnih aromata (npr. benzen)!

3. Vodikove veze
• Intenzivnija vodikova veza uzrokuje smanjenje efekta zasjenjenja
jezgra = više vrijednosti δ
• Naročito izraženo kod karboksilnih kiselina
• Efekat vodikove veze na δ jako ovisan o temperaturnom režimu
Cijepanje signala. Spin-spin sprega (1)

• Prisustvo H atoma u susjedstvu izaziva cijepanje signala

posmatranog H!!!
• Zašto se dešava u 1H-NMR, a ne u 13C-NMR?

„N+1“ pravilo
Cijepanje signala. Spin-spin sprega (2)

Obratiti pažnju na
odnos intenziteta
signala!

d H atomi daju (3)

Konstanta cijepanja
(J) = Razlika pomaka
nastali kao posljedica
spin-spin cijepanja
izražena u Hz

c H atomi daju (4)

Cijepanje signala. Spin-spin sprega (3)

Hb Ha

O Međutim, nejednaki H atomi

različitim intenzitetom cijepaju
Hc O
signal! Posmatrati Ha!
O
Priprema uzorka

1. Odvaga uzorka
• 5 – 25 mg za molekule <1000 g/mol
• 25 – 100 mg za molekule >1000 g/mol

2. Rastvaranje u pogodnom deuteriranom rastvaraču

• max. 0.6 – 0.7 mL + referentna supstanca

3. Prenošenje uzorka u NMR tubu

• Degaziranje za O2 osjetljive uzorke

4. Snimanje spektra
• <5 min za 1H-NMR
• 20 – 60 min za 13C-NMR

5. Odlaganje i čišćenje NMR tuba

• Sistem ispiranja sa Me2CO
Analiza spektra (1)

1. Određivanje broja različitih setova signala

• Različiti H i C atomi će dati različite signale
• Različiti H i C atomi koji su simetrični daju jednak signal
• Broj signala u 1H i 13C-NMR spektrima često nije isti (npr.
karbonilna grupa ne daje signal u 1H-NMR; OH i NH ne
daju signale u 13C-NMR)
• Uporediti sa predpostavljenom strukturom

13
6
Analiza spektra (2)

Koliko različitih signala u 1H i 13

C-NMR spektru imaju sljedeće
molekule?

O
H2N
OH
Cl H2N

O
Analiza spektra (3)

2. Određivanje hemijskog pomaka za sveki set signala

• Podaci o okruženju posmatranog signala / hibridizaciji /
funkcionalnoj grupi
Analiza spektra (4)

3. Integracija seta signala (samo 1H-NMR)

• Određivanje broja H atoma koji uzrokuju set signala
Analiza spektra (5)

Predpostaviti hemijske pomake i dodjeliti integralnu vrijednost u 1H

i 13C-NMR spektrima!

O
H2N
OH
Cl H2N

O
Analiza spektra (6)

4. Determinacija cijepanja seta signala (samo 1H-NMR)

• Razmotriti mogućnost primjene „N+1“ pravila
Analiza spektra (5)

Primjenom pravila N+1 predpostaviti cijepanja za svaki signal u 1H-

NMR spektrima!

O
H2N
OH
Cl H2N

O
COSY-NMR (1)

1
H-1H-COSY
COSY-NMR (2)

H-13C-HETCOR
1
Druge upotrebe NMR

• Provjera čistoće

𝑚 𝑟𝑒𝑓 × 𝑛[ 𝐻 ]𝑟𝑒𝑓 × 𝑀 𝑢𝑧𝑜𝑟𝑘𝑎

Č 𝑖𝑠𝑡𝑜 ć 𝑎= ×𝑃
𝑚𝑢𝑧𝑜𝑟𝑘𝑎 ×𝑛 [𝐻 ]𝑢𝑧𝑜𝑟𝑘𝑎 × 𝑀 𝑟𝑒𝑓

• Praćenje kinetike reakcije – Flow ispitivanja

• Nedestruktivna ispitivanja DNA i RNA

• Molekularno-dinamička ispitivanja

• Magntohemijska ispitivanja

• Analiza čvrstih materijala