Tipovi međunarodnih

odnosa
 Pod tipom međunarodnih odnosa
podrazumijevaju se oblici i sadržaji
međunarodnih odnosa i djelovanja, toliko
karakteristični da stvaraju određene crte
zajedništva.
 Početni tip međunarodnog sistema -
Stara Grčka
 Pax Romana - jedinstvenost sistema
 „Porodica hrišćanskih naroda”
 Klasični tip odnosa 1648 - 1917.
 Tri tipa koji po svojim nosiocima akcije,
ciljevima i sredstvima ispunjavaju
kriterijume koji se traže za postojanje
jednog sistema:
 Klasičan tip zasnovan na ravnoteži snaga
 Bipolarizam u doba Hladnog rata
 Koegzistencija država sa različitim
društveno-ekonomskim uređenjem
Ravnoteža snaga
 Različita shvatanja termina:
 Ista snaga pojedinih država ili saveza
država
 Oznaka politike/cilja kojem se teži
 Simbol koji označava realističku naspram
idealističke politike; postavljanje sile kao
glavne poluge djelovanja
 Tip međunarodnih odnosa
 Pretpostavke:
 Postojanje većeg broja samostalnih država
 Nepostojanje velikog centra koji bi imao moć
iznad sile drugih država
 Države raspolažu silom koju će upotrijebiti kao
krajnje sredstvo za ostvarivanje svojih interesa
 Sila se može neutralisati jedino drugom silom,
ako na drugoj strani postoji njoj jednaka sila,
sila neće biti upotrijebljena
 Nestabilnost - tendencija država da stalno
djeluju u smjeru mijenjanja odnosa snaga
 Teško je utvrditi trenutak kad je postignuta
ravnoteža snaga i kako će se one mjeriti
 „Svaki državnik smatra ravnotežu snaga
dobrom za ostale, ali ne za sebe.”
 Polazi od nejednakosti država - ne važi za
male zemlje
 Žan Žak Ruso: „ravnoteža snaga je više
proizvod prirode nego neke vještine” no,
„održava se stalnom budnošću članova”.
 Države balanseri (Velika Britanija)
 Odnosi između istovjetnih vladajućih
klasa
 Morton Kaplan:
 Sudionici su nacionalne države
 U sistemu mora djelovati pet osnovnih
sudionika
 Čak i najvećim sudionicima su potrebni
saveznici
 Djeluj tako da ojačaš snagu ali uvijek stupaj u
pregovore kako bi izbjegao rat
 Stupaj u rat ako bez rata ne postoji mogućnost
povećanja sposobnosti
 Obustavi rat ako postoji opasnost od totalnog
uništenja
 Suprotstavi se svakoj državi ili koaliciji koja želi
da postane hegemon
 Pobijeđenog primi natrag i tretiraj ga
ravnopravno sa ostalima
 Promjene saveznika i protivnika:
 Rat za špansko nasljeđe (1701-1714)
Francuska i Bavarska protiv: Habzburške
monarhije, Velike Britanije, Portugala, Savoje,
Holandije i Pruske
 Rat za poljsko nasljeđe (1733-1738)
Francuska, Španija, Sardinija protiv:
Rusije, Habzburške imperije, Saksonije, Pruske
 Rat za austrijsko nasljeđe (1740-1748)
Francuska, Španija, Pruska, Bavarska,
Saksonija (promijenila stranu 1743), Sicilija,
Napulj, Đenova, Švedska, protiv:
Habzburške monarhije, Velike Britanije,
Hanovera, Holandije, Sardinije i Rusije.
 Sedmogodišnji rat (1756-1763)
Francuska, Austrija, Španija, Rusija (do 1762),
Švedska, Saksonija, protiv: Pruske, Velike
Britanije, Hanovera, Portugala i Hesen-Kasela.
Specifične tehnike
funkcionisanja
 Sticanje saveznika pomoću raznih sredstava i
metoda
 Intervencije u unutrašnje poslove drugih država
(radi održavanja statusa quo u njima)
 Stvaranje neutralnih tampon-država
(Švajcarska, Belgija, Avganistan...Poljska,
Jugoslavija, Austrija, Urugvaj...ranije: limesi,
satrapije)
 Davanje kompenzacija - npr. BiH data
Austrougarskoj na Berlinskom kongresu 1878,
Kipar dat Velikoj Britaniji.
Hladni rat kao izraz
bipolarnih međunarodnih
odnosa
 Vojna i diplomatska sila okupljene oko
dva velika centra
 Interakcija se odvija prvenstveno između
lidera dva bloka
 Centralna pitanja se odnose na ideološke
vrijednosti
 Probijena blokada SSSR-a u međunarodnim
odnosima
 Izmijenjena slika Evrope - neke zemlje krenule
putem izgradnje socijalizma
 SAD postale apsolutni lider zapadnog svijeta
 Jačanje pokreta za likvidaciju kolonijalizma
 Osnivanje OUN kao izraz pokušaja
institucionalizacije međunarodnih odnosa
Definisanje Hladnog rata
 „Hladni rat je stanje produžene i izuzetne
zategnutosti odnosa između zemalja ili
suprotstavljenih saveza koje ipak ne dovodi do
opšteg rata. Pojam se najčešće koristi za
označavanje razdoblja političkog, ekonomskog,
kulturnog i vojnog suparništva između
’kapitalističkog’ Zapadnog i ’komunističkog’
Istočnog bloka, odnosno između dvije supersile
- Sjedinjenih Američkih Država i Sovjetskog
Saveza.“[1]
Saveza.“
[1] Hejvud, Endru, Politika, Beograd, 2004, str.
258.
Definisanje Hladnog rata
 „Tvrdi i gorki mir” (Dž. F. Kenedi)
 „Stanje otvorena neprijateljstva, stalne
bipolarne rivalizacije i borbe između
država suprotnih društveno-političkih i
ekonomskih sistema, u kojem je Zapad
pokušao zaustaviti promjene nastale
nakon Drugog svjetskog rata koje su
trebale voditi mijenjanju postojećeg
stanja i jačanju socijalizma” Vukadinović
Karakteristike Hladnog
rata
 SSSR i NR Mongolija više nijesu jedine
socijalističke države
 Kad bi došlo do konfrontacije, ne bi bilo
pobjednika (vojna ravnoteža)
 Globalna dinamika
 Zapadne sile su bile suprotstavljene ne samo
socijalističkim zemljama, već i antikolonijalnim
pokretima
 Centralno mjesto Njemačke
 Posebni oblici sučeljavanja između velesila
Miroljubiva aktivna
koegzistencija
 Istorijski presedani:
 Odnosi islamskih i hrišćanskih zemalja
• Fransoa I piše papi nakon sporazuma sa
sultanom 1525. „Greške ljudi i njihova
nesavršenost ne dopuštaju im da se ujedine u
istoj religiji, ali razlika kulta, kao običaja, ne
ništi prirodnu ljudsku zajednicu.”
 Odnosi katoličkih i protestantskih zemalja
nakon vjerskih ratova
 Buržujska Francuska u feudalnom okruženju
 Koegzistencija u modernom vremenu:
 Rat ne može biti sredstvo a da se pri tom
ne ugrozi opstanak svijeta.
 Sistem omogućava koegzistenciju kao
relativno trajnu kategoriju
 Aktivni element koegzistencije
 Lenjin, 1917. godina
 „Socijalistička država bi, ako ne želi
dolaziti u dodir sa kapitalističkim svijetom
morala otići na Mjesec.”
 „Prvi eksperiment mirnog uporednog
života sa buržujskim državama”-
sporazum sa Estonijom o uspostavljanju
diplomatskih odnosa 20. II 1920. godine
 Prva konkretizacija koegzistencije:
Sporazum Kine i Indije o rješavanju problema Tibeta
1954. ističe 5 načela („pet vrlina” - panča šila)
• Uzajamno poštovanje teritorijalnog integriteta i
suverenosti
• Uzajamno nenapadanje
• Nemiješanje u unutrašnje poslove drugih država
• Ravnopravnost i zajednička načela
• Mirna koegzistencija
 Deklaracija o načelima međunarodnog prava o
prijateljskim odnosima i saradnji između država
1970. godine
• Zabrana prijetnje ili upotrebe sile protiv
teritorijalnog integriteta ili nezavisnosti bilo koje
države ili na bilo koji način suprotan ciljevima
OUN
• Mirno rješavanje sporova
• Zabrana intervencije, miješanja u unutrašnje
poslove drugih država
• Suverena jednakost država
 Ravnopravnost i samoodređenje država
 Savjesno ispunjavanje međunarodnih obaveza
prihvaćenih u skladu sa Poveljom UN
 Obaveza saradnje država u skladu sa
Poveljom
 KEBS dodaje: nepovredivost granica,
teritorijalni integritet i poštovanje prava i
sloboda.