METODOLOGIJA DRUSTVENIH I PRAVNIH NAUKA

DIZAJNIRANJE PROJEKTA ISTRAZIVANJA

 IZRADA PROJEKTA ISTRAZIVANJA

SASTAVNI DIJELOVI PROJEKTA ISTRAZIVANJA SU:

1. Naslov ili tematsko odredjenje projekta istrazivanja;

2. Formulacija problema;
3. Definisanje predmeta istrazivanja;
4. Ciljevi istrazivanja;
5. Sistem hipoteza i indikatori;
6. Metode i tehnike istrazivanja;
7. Naucna i pragmatska opravdanost istrazivanja;
 IZRADA PROJEKTA ISTRAZIVANJA

2.1 FORMULACIJA NASLOVA (TEME) ISTRAZIVANJA

Naslov treba da izrazi, kratko, odredjeno, jasno i precizno

sustinu onog sto istrazujemo. On ima ulogu preliminarnog i
kvlitativnog odredjenja predmeta. Sam naslov involvira potrebu
da se u formulaciji problema i odredjenu predmeta istrazivanja
obuhvate svi sadrzaji koji se deduciraju iz odredaba naslova.

Najvaznije funkcije naslova po kriteriju naucnog saznanja su:

1. Povezivanje naucne prakse sa naucnom teorijom;
2. Usmjeravanje tokom projekta istrazivanja;
3. Koordiniranje i sinhronizacija;
 IZRADA PROJEKTA ISTRAZIVANJA

Pravila kojih se treba drzati kod formulacije naslova:

1. Naslov shvatiti kao ukratko iskazano preliminarno odredjenje
predmeta istrazivanja;
2. Ostvariti punu sadrzajnu i logicku povezanost izmedju naslova i
odredjenja predmeta istrazivanja;
3. Nastojanje da se naslovom iskaze sto sistematicnija i preciznija
sustina istrazivane socijalne pojave;
4. Ne izbjegavati visestruku proceduru i njeno ponavljanje prilikom
formulacije naslova;
5. U formulisanje naslova ne koristiti veznike, osim ako odredbe
izmedju kojih se stavljaju nisu rigidno definisane;
 IZRADA PROJEKTA ISTRAZIVANJA

2.2 FORMULISANJE PROBLEMA ISTRAZIVANJA:

OSNOVNE FUNKCIJE FORMULISANJA PROBLEMA ISTRAZIVANJA:

1. Apstrahovanje dijelova pojave, njihovih dimenzija i odlika koji se

mogu identifikovati kao elementi problema koji pripadaju
odredjenoj nauci;
2. Formulisanje osnovnih hipotetskih stavova o problemu koji mogu
posluziti kao jedna od osnova za deduciranje predmeta
istrazivanja;
3. Rangiranje po stepenu znacajnosti izdvojenog problema i njegovih
dijelova;
4. Usmjeravanje na postojece rezultate prethodnih istrazivanja koji
su relevantni za dato istrazivanje;
 IZRADA PROJEKTA ISTRAZIVANJA

OSNOVNI DIJELOVI FORMULACIJE PROBLEMA ISTRAZIVANJA:

1. Hipoteticki stavovi o problemu (opsti hipoteticki stav o cjelini

problema, hipoteticki stav o strukturi problema, hipoteticki stav
o funkcijama problema, hipoteticki stav o relacijama);
2. Odredjivanje znacaja istrazivanja (pragmatski i naucni znacaj);
3. Rezultati dosadasnjih istrazivanja na koje se novo istrazivanje
oslanja;
 IZRADA PROJEKTA ISTRAZIVANJA

2.3 ODREDJIVANJE PREDMETA ISTRAZIVANJA:

U metodoloskoj literaturi se kao sastavni posebni dijelovi

predmeta istrazivanja, promatraju teorijsko i operacionalno
odredjenje predmeta istrazivanja.
1. Teorijsko odredjenje predmeta istrazivanja obuhvata dvije
podcjeline: a) prva se bavi istrazivanjem i iskazivanjem
postojeceg naucnog saznanja; b) druga se odnosi na pojmovno
kategorijalni sistem i termine;
2. Operaciono odredjenje predmeta istrazivanja sastoji se iz cetiri
podsegmenta: cinioci sadrzaja predmeta istrazivanja,
vremensko odredjenje predmeta, prostorno odredjenje
predmeta i disciplinarno odredjenje predmeta.
 IZRADA PROJEKTA ISTRAZIVANJA

2.4 CILJEVI ISTRAZIVANJA

U okviru odredjivanja ciljeva istrazivanja razlikujemo dvije grupe ciljeva

naucne i pragmatske ciljeve. Naucni ciljevi su zadati nivoi naucnog
saznanja koji se namjeravaju ostvariti naucnim istrazivanjem a to su:
1. naucna deskripcija, 2. naucna klasifikacija i tipologizacija, 3. naucno
otkrice (?), 4. naucna eksplikacija i 5. naucna prognoza;

Opste formulisani pragmatski ciljevi istrazivanja mogu biti: 1. naucno

istrazivanje treba da obezbijedi pouzdano naucno saznanje prema cijoj
upotrebi ce drustvo, odnosno akteri opredijeliti po sopstvenom izboru, 2.
predstavljaju zahtjev za rezultatima koji su osnov za pristupanje
rijesavanju problema, 3. predstavljaju zahtjev za rezultatima koji upucuju
ili predlazu rjesenje odredjenih socijalnih problema etc.
 IZRADA PROJEKTA ISTRAZIVANJA

2.5 SISTEM HIPOTEZA I INDIKATORI

Hipoteze su osnovne pretpostavke o predmetu istrazivanja iskazane u

obliku stavova ili sudova. U projektu istrazivanja hipoteze se dedukuju iz
predmeta, ciljeva i formulacije problema i cine sistem koji je korelativan,
reciprocan i srazmjeran predmetu i ciljevima istrazivanja. Prvo se
postavlja ili izvodi opsta hipoteza koja se treba odnositi na cjelinu
predmeta istrazivanja i izrazavati generalni stav o nepoznatim ili naucno
neverifikovanim karakteristikama i ciniocima predmeta istrazivanja. Iz
segmentarnih dijelova operacionalnog odredjenja predmeta istrazivanja i
opste hipoteze izvode se posebne hipoteze. Njihov sadrzaj iskazuje
poseban stav o sadrzaju odredjenog segmenta koji se moze shvatiti kao
poseban. Posebne hipoteze su istovremeno i konkretizovan, specijalizovan
dio generalne hipoteze i poseban hipoteticki stav o posebnom segmentu
operacionalnog odredjenja predmeta istrazivanja.
 IZRADA PROJEKTA ISTRAZIVANJA

HIPOTEZE I INDIKATORI (nastavak)

Pojedinacne hipoteze izvode se iz elementarnih cinilaca operacionalnog

odredjenja predmeta i posebnih hipoteza – njihovih dijelova koji se
odnose na odredjeni elementarni cinilac.

Hipotetski iskaz ili stav treba imati odredjena svojstva i to: 1. iskaz treba
da bude smislen, te da sadrzi ili izrazava stav, o predmetu istrazivanja ili
samo o jednom njegovom dijelu; 2. on treba da bude predmetno
konkretan i precizno definisan; 3. iskaz treba da bude jasan i precizan, a
koristeni pojmovi i termini jednoznacni u datom kontekstu; 4. logicki
neprotivrjecan u teoriji kojoj pripada i u teorijskom modelu projekta; 5.
da izrazava razlike, suprotnosti i antinomije u okviru modela nacrta
naucne zamisli.
 IZRADA PROJEKTA ISTRAZIVANJA

HIPOTEZE I INDIKATORI (nastavak)

Hipoteze su osnovne pretpostavke o predmetu istrazivanja u projektu, a

predmet se, u naucnim projektima, uvijek odnosi na socijalne entitete
koji je cine ili je vjerovatno da su je cinili. Stoga provjerljive hipoteze
uvijek trebaju imati odredjenu strukturu koju cine najmanje jedna
nezavisna i jedna zavisna varijabla i odredjeni odnos izmedju njih koji se
iskazuje kao stav hipoteze. Prema ulozi varijable u hipotezama
razlikujemo nezavisne koje obiljezavamo sa x i zavisne koje obiljezavamo
sa y. Uloga nezavisne varijable je da pokaze uzrok, povod, razlog, etc.
zavisne varijable i da je opisuje. Zavisna varijabla pokazuje posljedice
djelovanja nezavisne varijable. Pored nezavisne i zavisne varijable mogu
se u hipotezama javiti i varijable u drugim uglogama: eksplanatorne, koje
objasnjavaju nezavnisnu i zavisnu varijablu, odnosno korelacije izmedju
njih.
 IZRADA PROJEKTA ISTRAZIVANJA

HIPOTEZE I INDIKATORI (nastavak)

Potom, intervenirajuce varijable, kojima se objasnjavaju razlozi za

postojanje odnosa izmedju nezavisne i zavisne varijable, i koindicirajuce,
kojima se izrazava intenzitet uslova odnosa izmedju nezavisne i zavisne
varijable.

U projektu istrazivanja indikatori su manifestacije neke pojave, neposredne

ili posredne, koje se mogu osjetilno registrovati i prepoznati i preko kojih
se moze steci istinito i provjerljivo saznanje o toj pojavi. Odlike pouzdanih
indikatora su: objektivnost, pouzdanost, jednoznacnost, preciznost,
reprezentativnost. Indikatora ima vise vrsta, a uobicajene su sljedece
dihotomije i klasifikacije: po kriteriju sadrzaja (indikatori varijabli i
indikatori stava), po kriteriju valjanosti (upotrebljivi i neupotrebljivi), po
kriteriju nastanka (ekspresivni i predikativni) i po kriteriju kompleksnosti
(elementarne i sindromne)
 IZRADA PROJEKTA ISTRAZIVANJA

2.6 METODE I TEHNIKE ISTRAZIVANJA

Nacin istrazivanja, kao poseban dio projekta istrazivanja sadrzi

osnovne bitne informacije o tome kako ce se i na koji nacin
istrazivati prethodno definisan predmet istrazivanja, kako ce se
istrazivanjem ostvariti naucni i pragmatski ciljevi i kako cemo
provjeriti postavljene hipoteze. Prvi dio “Nacin istrazivanja” cini
izlaganje o osnovnim metodama koje ce biti primijenjene u svim
fazam i etapama projektovanja, realizacije i prezentacije
istrazivanja. Istrazivanje nije moguce realizovati bez primjene
odredjenih metoda prikupljana, obrade i prezentacije podataka. U
ovom dijelu treba precizno navesti koje ce se metode, tehnike,
instrumenti primijeniti.
 IZRADA PROJEKTA ISTRAZIVANJA

2.7 NAUCNA I PRAGMATSKA OPRAVDANOST ISTRAZIVANJA

Ovaj dio projekta istrazivanja saopstava predvidjanje i preuzetu

obavezu da istrazivanje treba da doprinese naucnoj teoriji i
blagostanju drustva rezultatima istrazivanja.
1. Naucno opravdano istrazivanje je ono koje doprinosi
produbljivanju, prosirenju, pouzdanosti i primjenjivosti naucnog
saznanja o predmetu ili metodu nauke.
2. Pragmatska opravdanost se procjenjuje na osnovu vjerovatnog
aktuelnog i potencijalnog doprinosa rezultata istrazivanja
rjesavanju socijalnih problema i realizaciji blagostanja.