DİJİTAL MEDYA

VE KÜLTÜR

DİJİTAL MİNİMALİZM
 DİJİTAL BAĞIMLILIKLAR
Günümüzde, teknoloji alanındaki değişimlere paralel olarak gelişen
internet tabanlı akıllı cihazlar toplumda küresel dönüşümlere neden
olmuştur. Akıllı cihazların yaşantımıza girmesi ile birlikte öncesinde
farklı cihazlarla yapılabilen birçok uygulama tek bir cihazda toplanmıştır .
Örneğin; bu cihazlar ile birlikte internete bağlanılabilmekte, müzik
dinlenebilmekte, mesaj ya da mail gönderilebilmekte, internette sörf
yapılabilmekte, fotoğraf çekilebilmekte, oyun oynanabilmekte, alış veriş
yapılabilmekte ve daha birçok iş ve işlem yapılabilmektedir . Bu gibi
imkânlar kişilere hızlılık, yer-zaman bağımlılığının olmaması, bilginin
kolaylıkla paylaşımı, vakit tasarrufu gibi kazanımlar sağlamıştır. Akıllı
cihazlar bu kazanımların yanı sıra birçok olumsuz durumu da beraberinde
getirmiştir. Yüz yüze iletişimin zayıflaması, bireylerin daha fazla
bireyselleşmesi, bilgi kirliliği, bağımlılık oluşturan uygulamalar ve
beraberinde getirdiği psikolojik problemler bunlardan bazılarıdır . Akıllı
telefonlar günümüzün en önemli uyuşturucu olmayan bağımlılıkları
arasında yer almaktadır .
 Akıllı telefon bağımlılığı, telefonun problemli bir
şekilde kullanımı, sürekli olarak telefonun
kontrolü, birlikteliğinde görevlerin veya günlük
işlerin aksatılması olarak tanımlanabilir. Cep
telefonu kullanımı üzerine 8000’den fazla
katılımcıyla yapılan bir araştırmanın sonuçlarına
Akıllı Telefon göre katılımcıların %36’sı cep telefonu olmadan
yaşamını sürdüremeyeceğini, %75’i cep telefonu
Bağımlılığı olmadan evden dışarı çıkmadığını, %36’sı geceleri
gelişmeleri kaçırmaktan korktuğu için telefonunu
kapatmadığını, %42’si uyumadan önce telefonunu
yakın bir yere bıraktığını belirtmiştir. Gerek aile
içinde gerekse arkadaşlar arasında yüz yüze
iletişimle gelişen diyaloglar günümüzde yerini
akıllı cihazlarla gerçekleştirilen iletişim
ortamlarına bırakmıştır . Akıllı cihazların
kullanımının artması ile birlikte akıllı cihazların
kullanımına mahkûm olan bireyler, günlük
yaşantılarında yakalayamadıkları sosyalleşmeyi,
sanal ortamlarda aramaya başlamışlardır.
 Akıllı cihazların büyüsüne aldanan bu kişiler
gerçek yaşamda utangaç olsalar da, göz teması
kurmadan, emek vermeden ve sorumluluk
almadan kurdukları sanal ilişkilerde ve sanal

Akıllı Telefon ortamda kendilerini ifade etmektedirler . Kim

olmak isterlerse o kimliğe bürünüp sahte
yaşantılar yaşamaktadırlar . Sanal ortamın bu
Bağımlılığı kadar yoğun kullanılmasıyla birlikte kişiler bir
aradayken bile birbirleriyle sözel iletişim kurmak
yerine akıllı telefonları aracılığıyla nerede ya da
kiminle olduklarını, ne yediklerini, ne
hissettiklerini paylaşmaktadırlar . Bu durum her
ne kadar kişilerin sosyal olduklarına dair
verilermiş gibi algılansa bile bireylerin yüz yüze
iletişimden kaçınarak aslında sosyalleşmenin tam
tersi bir durumun ortaya çıktığı ve
bireyselleşmenin arttığı yönünde yorumlanabilir.
 Akıllı telefonların problemli kullanımının boyun
ağrısı, depresyon, hoşgörü eksikliği, sosyal
Akıllı Telefon izolasyon, yalnızlık, düşük öz saygı, dikkat
dağınıklığı, yaşam beklentisinde azalma ve aile içi
Bağımlılığı ilişkilerin bozulması gibi birçok olumsuz durum
ile ilişkili olduğu belirtilmektedir . Bunun yanında
nomofobi (nomophobia), gelişmeleri kaçırma
korkusu (fear of missing out (FoMO), internetsiz
kalma korkusu (netlessphobia) gibi dijital
dünyanın getirdiği yeni tanımlanan bozukluklar
ortaya çıkmıştır.
 Nomofobi tablet, cep telefonu, bilgisayar gibi sanal
haberleşmenin yapıldığı akıllı cihazların
yoksunluğundan kaynaklanan, endişe ve huzursuz olma
durumu ile ortaya çıkan teknoloji çağının bir hastalığı
olarak günümüzde sıklıkla karşımıza çıkmaktadır.
Klinik psikolojide nomofobi “kişinin mobil cihaza
Nomofobi ulaşamadığında ya da mobil cihazı vasıtasıyla iletişim
kuramadığı durumlarda yaşadığı istemsiz ve mantıksız
korku” olarak ifade edilmektedir. Bu durum kişinin
belirli bir maddeye bağımlı olduğunda ve bu maddenin
yoksunluğunda yaşadığı olumsuzluklardan farklı olarak
madde mevcutken yaşadığı yoksun olabilme korkusu
olarak ifade edilebilir. Hindistan’da 1500 akıllı telefon
kullanıcısının katılımıyla yapılan bir araştırmada,
katılımcıların akıllı telefonlarına ulaşamadıklarında ya
da kullanım imkânları olmadığında, nefes darlığı,
titreme, taşikardi, panik atak gibi olumsuzluklar
yaşadıkları bildirilmiştir.
 Günümüzde özellikler gençler zamanlarının büyük bir
bölümünü sanal dünyada paylaşım yaparak, gündemi
ve arkadaşlarını takip ederek ve durumlarını
güncelleyerek geçirmektedir . Bireylerin sosyal
ağlardaki sürekli olarak güncelleme davranışı (FoMO)
olarak tanımlanan yeni bir davranışsal bozukluğa neden
olmuştur . Bu durum, kişilerin “acaba bir şey mi
Gelişmeleri kaçırdım?”, “şu an kim ne paylaştı?”, “konuşulan
konunun dışında mı kaldım?” gibi korkular yaşamaları
Kaçırma Korkusu sebebiyle sürekli olarak telefonlarını ya da tabletlerini
kontrol ederek sosyal ağlarda oldukça fazla vakit
(FoMO) geçirmelerine sebep olan bir bağımlılık türü olarak
dikkati çekmektedir .Bireylerin yaşamlarında
kendilerini yalnız hissettikleri, eksikliğini hissettikleri
sevgi ve şefkati sosyal ağlardaki paylaşımlarla
tamamlamaya çalıştıkları bildirilmektedir . Gelişmeleri
kaçırma korkusu olan kişilerin yüz yüze iletişim yerine
sanal ortamlar aracılığıyla iletişimi tercih etmeleri
nedeniyle yaşadıkları yalnızlık duygusu daha da
artmaktadır.
 NETLESSFOBİ

Günümüzde insanların sosyalleşme olarak algıladıkları sosyal ağların

aşırı kullanımıyla birlikte bireyler sürekli olarak sanal ortamda
bulunma isteği, gerçek hayattaki iletişim olan yüz yüze iletişimden
kaçınma isteği, kimliğini gizleme isteği gibi nedenlerle internette
uzun zaman geçirmek isterler . Böylece bireyler internetsiz
kalmamaya veya internetin olmadığı bir ortamda bulunmamaya özen
göstermektedir. Bu durum “İnternetsiz Kalma Korkusu” olarak ifade
edilebilen Netlessfobi kavramının oluşmasına neden olmuştur .
Netlessfobi, internetin aşırı kullanımından öte kişinin internetin
olmadığı bir ortamda kalamaması ve internet yoksunluğundan endişe
duymasıdır.
 Dijital detoks; kişilerin belirli bir süre teknolojik
cihazlardan uzak kalarak uygulamaya çalıştığı bir
arınma programıdır. Dijital dünyanın ve teknolojinin
insan yaşamına sağladığı katkı ve imkanlar geniş bir
penceredir. Ancak teknolojinin bilinçsiz ve
kontrolsüz kullanılması, insan hayatını çıkmaza
DİJİTAL DETOKS sokacak risk faktörleri taşımaktadır. Dijital
dünyanın etkisinde en çok çocuk ve ergenler
kalmaktadır. Gelişim süreci hızlı ilerleyen bu yaş
gruplarında, psikolojik sorunlar, olumsuz kimlik
gelişimi, kişilik bozuklukları, kendini soyutlama ve
toplumsal olaylara karşı hissizleşme gibi davranış
problemleri tehlikeli noktalara ulaşabilir. Depresif
ruh halinden kurtulmaya birebir olan dijital detoksu
uygulamak günlük aktiviteleri rahatlıkla yapmaya
ve beynin rahatlanmasına yardımcı olur. Teknolojiyi
gerektiği kadar kullanmak, doğru ve zamanında
kullanmak herkes için daha sağlıklı bir durumdur.
 Detoks bedende oluşan fazla maddelerin vücuttan
atılması için oluşan işleme denir. Dijital detoks genel
olarak bilinen detoks teriminden farklı değildir. Zararlı
olandan arınıp, dengelenmeyi hedeflemektedir.
DİJİTAL DETOKS Teknolojiyi dengeli kullanmak için son zamanlarda
dijital detoks pek çok kişi tarafından tercih edilir hale
gelmektedir. Dijital detoks, bir kişinin gönüllü olarak
akıllı telefonlar, bilgisayarlar ve sosyal medya
platformları gibi dijital aletleri belirli bir süre
kullanmayı bırakması durumudur. Dijital detoks
döneminde bildirimleri kapatmak, teknolojiyle araya
mesafe koymak veya telefonu uzak tutmaya çalışmak
beden ve ruh sağlığını olumlu yönde etkileyecektir.
 Dijital detoks kişiye teknolojik aletlerden uzaklaşması
ve bu sayede kişinin bir arınma yaşaması mümkündür.
Dijital detoks için ilk adımlardan biri teknolojiyi nasıl
DİJİTAL DETOKS kullanacağını kişinin öğrenmeye çalışması ile başlar.
Dijital detoksu yapmanız aile bağlarınızı
güçlendirirken, çevrenizde daha sosyal ve mutlu bir
birey olarak yaşamanıza yardımcı olacaktır. Depresif
ruh halinden kurtulmaya yarayan dijital detoksu
uygulamak günlük aktiviteleri rahatlıkla yapmaya ve
beynin rahatlanmasına yardımcı olur. Teknolojiyi
gerektiği kadar kullanmak, doğru ve zamanında
kullanmak herkes için daha sağlıklı bir durumdur .
 Dijital Detoks

Bağımlı olunan dijital

• Tüm bildirimleri • Yapılan paylaşımlarda teknolojiyi odanın
• Uygulamaları silmek. Her şeyi paylaşmamak.
sessize almak. kontrollü olmak. dışında, erişilemeyecek
yerde tutmak.

• Özellikle akşam • Hangi platformda ne

saatlerinde dijital kadar süre kaldığını • Bağlantıda olma • Yeni medya • Yemek yerken dijital
teknoloji araçlarından gösteren uygulamaları süresini azaltmak okuryazarlığını bilmek. araçlara bakmamak.
uzak durmak. kullanmak.

• T9’u kullanmamak
 Dijital minimalizm

Bireylerin çevrimiçi vakitlerini, değer verdiği şeylerde faydalı olan, titizlikle

belirleyip zamanını az sayıdaki dijital faaliyetlere odaklı hale getirip, geri kalan
bütün zamanın da dijital mecralardan uzak durmasını öngören bir teknoloji
kullanım felsefesidir. Bu felsefeyi uygulayan bireylere dijital minimalist
denmektedir. Dijital minimalistler, dijital araçları kullanırken sürekli fayda zarar
analizi yaparlar. Boş vakitlerini geçirmek ya da çok önemli olmayan bir
kolaylıktan başka bir şey sunmuyorsa dijital teknolojilerle ilgilenmezler. Gönülden
bağlı oldukları değerleri, teknoloji tercihlerinin önüne geçen dijital minimalistler,
yeni teknolojileri birer dikkat dağıtma aracı olmaktan çıkarıp, kaliteli bir yaşamı
desteleyecek nitelikte araçlara dönüştürürler. Bu sayede de dijital ekranlara bağımlı
olmaktan kendilerini kurtarırlar.
 DİJİTAL MİNİMALİZM

Minimalist olan dijital birey, yeni bir teknolojiden küçük bir fayda sağlamak
ya da boş zaman etkinliği olarak bu araçları kullanma fikrini anlamsız
bulurlar. Onlara göre iyi bir dijital hayat ancak büyük ve somut faydalar
sağlamak amacıyla kullanılacak olan dijital araçların ya da uygulamaların
titizlikle seçilmesiyle inşa edilebilir. Vakitlerini ve dikkatlerini geçirip,
neticede faydadan çok zarar verecek olan dijital mecralardan büyük bir
titizlikle kaçınırlar. Başka bir ifadeyle, dijital minimalizmi hayatına yansıtan
bireyler, dijital dünyada elde edecekleri küçük bir hazza ya da faydaya
odaklanmaz, hayatı güzelleştiren ve anlamlı kılan büyük hedeflerin peşinde
vakitlerini geçirirler.
 DİJİTAL MİNİMALİZM

Teknoloji ve internet hayatımızın giderek daha büyük bir parçası haline

geldikçe, bizi gerçekten önemli olan şeylerden uzaklaştırma potansiyelleri de her
geçen gün artmaktadır. Dijital minimalist hareket, bu tehdide doğrudan bir yanıt
olabilir. Bu hareket, teknolojimizle olan ilişkimizi fark etmemizi ve dikkatlice
düşünmek için bir eylem çağrısı anlamına da gelebilir; teknolojimize gerçekten
ne kadar zaman ve dikkat vermek istediğimize ve bu kararın ne gibi ödünlere
sahip olduğuna dair dikkatli ve kasıtlı olmak bizi bağımlı olmaktan kurtarabilir.
Dijital minimalistler, teknolojiyi çok fayda sağladığı zamanlarda kullanırlar ve
teknolojik önem sıralamasında bulunurlar. Boş zamanlarını bu teknolojilerle
geçirmezler, teknoloji kullanım kuralları vardır ve zorunlu olmayan teknolojileri
kullanmazlar. Sosyal medyayı akıllı telefonlarından kaldırırlar, bildirimleri
kapatırlar ve akıllı telefonların bilgisayar mantığında kullanırlar.
 DİJİTAL TEMİZLİK

1.Zorunlu olmayan teknolojileri hayatınızdan çıkaracağınız otuz günlük

bir periyoda belirleyin.
2.Bu otuz günlük mola süresince tatmin edici ve anlamlı bulduğunuz
faaliyetleri ve davranışları belirleyip yeniden keşfe çıkın.
3.Molanın sonunda temiz bir sayfa açarak zorunlu olmayan
teknolojilerden bazılarını hayatınıza tekrar sokun. Tekrar kullanmaya
karar verdiğiniz her teknolojinin hayatınızdaki hangi değere hizmet
ettiğini ve bunu en iyi şekilde nasıl kullanabileceğinizi tespit edin.
 Minimalist Teknoloji Elemesi

Dijital temizlik sonunda yeniden hayatınıza dahil edeceğiniz zorunlu

olmayan teknolojilerin şu standartları karşılaması gerekiyor:
1.gönülden değer verdiğiniz bir şeye hizmet ediyor mu? (Bir takım
faydalar sağlaması yeterli değil.)
2.Değer verdiğim bu şeyin hizmetindeki teknolojiyi kullanmanın en iyi
yolu bu mu? (En iyi yol bu değilse başka bir yol bulun)
3.Hayatınızdaki rolü, ne zaman ve nasıl kullanacağınızı belirleyen
kullanım şartlarıyla sınırlı mı?
 Zorunlu olmayan teknolojilere
vereceğiniz bir aylık mola hayatınızı
sıfırlar. Bu sayede sıfırdan başlayarak,
dijital hayatınızı daha amaçlı ve
minimalist bir şekilde yeniden inşa
edebilirsiniz. Bu maksatla ,yeniden
hayatınıza sokmayı düşündüğünüz her
teknolojiyi üç adımlı eleme
prosedüründen geçirin.
Bu süreç sayesinde, farkında olmadan
yeni teknolojilerin boyunduruğuna
girmek yerine bunları gönülden bağlı
olduğunuz değerler doğrultusunda
kullandığınız bir dijital hayat
kurabilirsiniz. Sizi bir dijital minimalist
yapacak amaç odaklı kararları, kimi
teknolojileri yeniden hayatınıza
soktuğunuz bu süreçte vereceksiniz.
KAYNAKÇA:
1.Biricik, Z. (2022). Dijital Bağımlılıklar ve Dijital Bağımlılıklardan Kurtulma Yolu Olarak Dijital Minimalizm. The Turkish Online Journal of Design Art and
Communication, 12 (3), 897-912.

2.GÜNEY, B. (2017). DİJİTAL BAĞIMLILIĞIN DİJİTAL KÜLTÜRE DÖNÜŞMESİ: NETLESSFOBİ. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 1(2), 207-213

3. Dijital Minimalizm CAL NEWPORT

4.Dijiatl Detoks CATHERİNE PRİCE

5.YILDIRIM S, KİŞİOĞLU AN. Teknolojinin Getirdiği Yeni Hastalıklar: Nomofobi, Netlessfobi, FoMO. SDÜ Tıp Fak Derg. 2018;25(4):473-80.

6.ALBAYRAK, E. S. (2020). Sosyal Medya Platformlarında Dijital Detoks: Deneysel Bir Araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(44),
252-266.

7.TEKNOLOJİNİN GELİŞİMİYLE ORTAYA ÇIKAN TEKNOLOJİ BAĞIMLILIĞI VE TEKNOLOJİ (DİJİTAL) DETOKSU Dr. Öğr. Üyesi Derya ÇAKMAK
KARAPINAR