BIOPSYCHOLOGIA - Prezentacja Z Wykładów

WSTĘP DO BIOPSYCHOLOGII
Nie masz pojęcia jak działa telefon komórkowy, a chcesz zrozumieć, jak działa Twój mózg
i skąd się bierze świadomość?
I masz już na ten temat wiele opinii?
Chyba żartujesz ... albo wystarczy Ci wiara w duchy. Źródło: Internet
Perspektywa psychologii:
• Biologiczna: ciało można badać niezależnie od umysłu; koncentracja na układzie

nerwowym, na genetyce
Warianty motywu biologicznego:
• nauka o układzie nerwowym – wielodyscyplinarne badania wyższych funkcji układu

nerwowego, zwłaszcza mózgu, wyjaśniające, w jaki sposób powstają myśli, uczucia,
motywy, świadomość, wspomnienia i inne procesy psychiczne
• psychologia ewolucyjna –specjalność psychologii, która ujmuje zachowanie i procesy

psychiczne w kategoriach genetycznej adaptacji organizmów do przetrwania
i reprodukcji
Biopsychologia
• Biologia reguluje wszelkie ludzkie doznania, takie jak percepcja, uczenie się i pamięć,
namiętności i ból, motywację oraz emocje.
• Biopsychologia (psychologia biologiczna) – bada fizjologiczne, ewolucyjne i rozwojowe

mechanizmy zachowań i przeżyć psychicznych; głównym przedmiotem jej badań jest
aktywność mózgu
• Zachowanie – skoordynowane reakcje osobnika służące zaspokojeniu określonej

potrzeby – biologicznej, psychicznej, społecznej – zachodzące pod wpływem czynników
wewnętrznych lub bodźców zewnętrznych
• Biopsycholodzy badają „zwierzęce korzenie” człowieka, szukając związków pomiędzy

jego zachowaniem i aktywnością psychiczną a prawami genetyki i fizjologii
Biologiczne wyjaśnienia zachowania:
Kategorie biologicznych wyjaśnień zachowania (w celu wyjaśnienia jakiegoś zachowania

biopsycholodzy muszą odpowiedzieć na cztery rodzaje pytań):
1. Wyjaśnienia fizjologiczne: wiążą zachowanie z aktywnością mózgu oraz innych

narządów. W jaki sposób wiąże się ono z fizjologią mózgu oraz innych narządów?
2. Wyjaśnienia ontogenetyczne: ich przedmiotem jest rozwój jakiejś struktury lub

zachowania. (z gr. onto – być, genetyczny – geneza). Badanie wpływu genów, odżywiania,
doświadczeń itp. Na powstanie danych zachowań. Jak przebiega jego rozwój
u pojedynczego osobnika?
3. Wyjaśnienia ewolucyjne: w tych wyjaśnieniach dana część organizmu lub

zachowanie są rozpatrywane w perspektywie ewolucyjnej. (np. gęsia skórka
u zwierząt – mają wyglądać na groźniejsze, gdy się boją, człowiek ma za krótkie
włosy). Jak ewoluowała zdolność do danego zachowania?
4. Wyjaśnienia funkcjonalne: tłumaczą, dlaczego dana część ciała lub zachowanie

w toku ewolucji przyjęło taką, a nie inną postać. (np. w małych populacjach gen może
rozprzestrzeniać się przypadkowo wskutek zjawiska zwanego dryfem genetycznym,
jeden dominujący samiec ma dużo potomstwa, ale w dużych populacjach znaczenie
dryfu maleje i te geny prawdopodobnie niosą ze sobą jakąś korzyść). Celem
wyjaśnienia funkcjonalnego jest określenie na czym ta korzyść polega. Dlaczego dane
zachowanie utrwaliło się w toku ewolucji tzn. jaka jest jego
funkcja?
Perspektywy psychologii:
• Biologiczna: ciało można badać niezależnie od umysłu; koncentracja na układzie
nerwowym, na genetyce
• Poznawcza: metody nauki można zastosować do badania umysłu; koncentracja na

procesach poznawczych (myślenie, uczenie się, pamięć, koncentracja); umysł jako
maszyna (komputer); sposoby wywoływania emocji i motywacji na myślenie
i spostrzeganie
• Behawiorystyczna: psychologia powinna być nauką o obserwowalnych zachowaniach,

zachowaniach nie o procesach umysłowych; koncentracja na uczeniu się
(w określonych warunkach środowiska), bodźcach i reakcjach (z wyłączeniem procesów
umysłowych)
Perspektywy psychologii (cd.):
• Holistyczna: psychologia dynamiczna: osobowość i zaburzenia psychiczne wynikają

z procesów przebiegających w nieświadomym umyśle (Z. Freud);
• Psychologia humanistyczna: psychologia powinna kłaść nacisk na ludzki rozwój

i potencjał, a nie na zaburzenia psychiczne (C. Rogers, A. Maslow)
 Psychologia i cechy temperamentu: jednostki mogą być zrozumiane przez pryzmat

swoich podstawowych temperamentów i trwałych cech osobowości
 Koncentracja na: zdrowiu psychicznym i ludzkim potencjale; oparta na pojęciach:
cechy temperamentu, cechy osobowości i różnice indywidualne
Perspektywy psychologii (cd.):
• Rozwojowa: ludzie zmieniają się w czasie, rola czynników wrodzonych i wpływów

środowiskowych; koncentracja na zmianach w funkcjonowaniu psychicznym w cyklu
życia; dziedziczność i środowisko
• Socjokulturowa: potęga sytuacji: społeczne i kulturowe wpływy determinujące

zachowania mogą zdominować wpływ innych czynników; koncentracja na wpływie
społeczeństwa na zachowanie i procesy psychiczne jednostki, funkcjonowaniu
jednostek w grupie, różnicach międzykulturowych
Warianty motywu biologicznego:
• nauka o układzie nerwowym – wielodyscyplinarne badania wyższych funkcji

układu nerwowego, zwłaszcza mózgu, wyjaśniające, w jaki sposób powstają
myśli, uczucia, motywy, świadomość, wspomnienia i inne procesy psychiczne
• psychologia ewolucyjna –specjalność psychologii, która ujmuje zachowanie

i procesy psychiczne w kategoriach genetycznej adaptacji organizmów do
przetrwania i reprodukcji
Biopsychologia
• Biologia reguluje wszelkie ludzkie doznania, takie jak percepcja, uczenie się i pamięć,
namiętności i ból, motywację oraz emocje.
• Biopsychologia (psychologia biologiczna) – bada fizjologiczne, ewolucyjne i rozwojowe
mechanizmy zachowań i przeżyć psychicznych; głównym przedmiotem jej badań jest
aktywność mózgu
• Zachowanie – skoordynowane reakcje osobnika służące zaspokojeniu określonej potrzeby
– biologicznej, psychicznej, społecznej – zachodzące pod wpływem czynników
wewnętrznych lub bodźców zewnętrznych
• Biopsycholodzy badają „zwierzęce korzenie” człowieka, szukając związków pomiędzy jego
zachowaniem i aktywnością psychiczną a prawami genetyki i fizjologii
ZACHOWANIE JAKO PRZEDMIOT BADAŃ
• Zachowanie - główna właściwość świata zwierząt.
• Zachowanie - skoordynowane reakcje osobnika służące zaspokojeniu

określonej potrzeby – biologicznej, psychicznej lub społecznej – zachodzące
pod wpływem czynników wewnętrznych lub bodźców zewnętrznych.
• Formy zachowania - proste reakcje ruchowe (kinezy, taksje, tropizmy),

złożone akty ruchowe (nabyte lub dziedziczne), nazywane reakcjami lub
czynnościami behawioralnymi (przemieszczanie się, manipulacja
przedmiotami, mimika, fonacja, wokalizacja, pozy). Także generowanie
ładunków elektrycznych przez niektóre gatunki.
• Zachowanie - obrona przed niebezpieczeństwem, ułatwia poznanie

otoczenia, umożliwia rozród, opiekę, tworzenie grup społecznych.
FORMY ZACHOWANIA
 Proste reakcje ruchowe:
• kinezy – ruch całego, prostego organizmu, będący reakcją na bodziec;

w odróżnieniu od taksji ruch ten nie jest związany z kierunkiem działania bodźca,
tylko z jego natężeniem; nie jest skierowany w konkretnym kierunku
• taksje – ruch organizmu będący reakcją na bodziec, kierowany
w stronę / przeciwnie do bodźca; służy poszukiwaniu optymalnych warunków
• tropizmy – ruch w kierunku działania bodźca zewnętrznego (np. roślina
zwracająca się w stronę słońca)
 Złożone akty ruchowe:
•nabyte
•dziedziczne (np. bieganie)
Anatomia układu nerwowego

Układ nerwowy
komórka nerwowa (neuron), budowa
Budowa mózgu – podział ogólny

kresomózgowie, międzymózgowie, śródmózgowie, tyłomózgowie wtórne, rdzeń
przedłużony
Kora mózgowa – funkcje mózgu

płat potyliczny, skroniowy, ciemieniowy, czołowy, móżdżek
Układ nerwowy - komórka nerwowa (neuron)
Neuron jest najważniejszym elementem

składowym układu nerwowego. W obrębie
komórki nerwowej wyróżnia się ciało
komórki i dwa rodzaje wypustek:
długą (akson) i liczne wypustki krótkie
(dendryty).
Co odróżnia neuron od innych komórek?
 Tylko neurony i komórki mięśniowe produkują białko („mają ekspresję białka”) zwane
kanałem sodowym napięciowo zależnym. To białko tworzy kanał umiejscowiony w błonie
komórkowej, który normalnie jest zamknięty, a otwiera się pod wpływem zmniejszenia różnicy
potencjału między komórką a otoczeniem (depolaryzacji). Aby kanał się otworzył,
depolaryzacja musi przekroczyć pewną progową wielkość.
 Neurony nigdy się nie dzielą. Powstają w wyniku podziałów komórek macierzystych układu
nerwowego. W wyniku tak zwanych podziałów asymetrycznych powstaje nowa komórka
macierzysta i neuron, komórka która nigdy więcej się nie dzieli.
 Neurony mają ogromnie rozbudowane wypustki cytoplazmatyczne – dendryty i akson.

Odmienna regulacja budowy i przebudowy cytoszkieletu neuronu i innych komórek.
Dwa rodzaje komórek złożonego układu

nerwowego
 Neurony (komórki nerwowe,

neurocyty) – wyspecjalizowane komórki
odbierające, przetwarzające
i przekazujące pobudzenia
(przetwarzające informacje).
 Komórki glejowe
(wspomagające):astrocyty,
oligodendrocyty, ependymocyty
i mikroglej. Występują
w zcentralizowanych układach
nerwowych. Funkcje troficzne, izolacja
aksonów, zwalczanie zakażeń, usuwanie
martwych komórek. Jest ich 10x więcej,
niż neuronów
Ile jest neuronów w mózgu?
 Trudności techniczne liczenia: skomplikowany kształt
i ogromna liczba neuronów, nierównomierna gęstość
neuronów w różnych strukturach.
 Zmienność międzyosobnicza (u człowieka nawet
dwukrotna różnica liczby neuronów mieści się w zakresie
fizjologii). Liczba ta zależy od czynników genetycznych (86%),
i czynników środowiskowych (11%).
 Oszacowania bardzo się zmieniały w ciągu ostatnich 100
lat (u człowieka podawano wartości od 1 do 200 miliardów
neuronów).
 Obecnie przyjmuje się, że w mózgu człowieka jest około
80-100 miliardów neuronów, z tego w korze mózgu około
20 miliardów.
 U szympansa jest 3-5 razy mniej, u psa czy średniej
wielkości małpy prawdopodobnie 10x mniej neuronów niż
u człowieka, u szczura 100-1000 razy mniej.
 Komórek glejowych (głównie oligodendrocytów) jest
prawdopodobnie 2-10x więcej, niż neuronów.
Układ nerwowy - budowa
Układ nerwowy składa się z ośrodkowego

(centralnego) i obwodowego układu
nerwowego.
Zapewnia on stały kontakt organizmu ze
środowiskiem zewnętrznym oraz integrację
narządów wewnętrznych.
Anatomia układu nerwowego
 Ośrodkowy układ nerwowy; składa się z mózgowia oraz rdzenia kręgowego
 Obwodowy układ nerwowy; obejmuje nerwy występujące poza mózgowiem

oraz rdzeniem kręgowym - składa się z somatycznego układu nerwowego,
obejmującego nerwy, które przekazują informację z narządów zmysłów do OUN
oraz z OUN do mięśni i gruczołów wydzielniczych - oraz z autonomicznego
układu nerwowego, sterującego pracą serca, jelit i wielu innych narządów
wewnętrznych, ten dzieli się na układy współczulny i przywspółczulny
Autonomiczny układ nerwowy (AUN) – współczulny (sympatyczny), przywspółczulny

(parasympatyczny, czaszkowo-krzyżowy)
UKŁAD WSPÓŁCZULNY (sympatyczny)
 składa się z dwóch łańcuchów zwojów (pień współczulny) ułożonych wzdłuż rdzenia
kręgowego, z którym są połączone przez wiązki aksonów
 zwoje występują na wysokości piersiowej i lędźwiowej rdzenia kręgowego
 przygotowuje do zachowań typu walcz lub uciekaj, nasila aktywność oddechową,
podwyższają tętno, hamuje procesy trawienne
 działa w sposób skoordynowany
 gruczoły potowe, nadnercza, wątroba, mięśnie obkurczające naczynia krwionośne oraz
mięśnie prostujące włosy, są unerwiane wyłącznie przez układ współczulny
 przedzwojowe neurony cholinergiczne
 zazwojowe neurony noradrenergiczne
 przygotowuje organizm do wydatkowania energii – czyli przystosowuje organizm do
ucieczki, polowania.
 pobudza mięśnie, rozszerza naczynia krwionośne prowadzące krew do mięśni, serca, płuc
mózgu, rozszerza źrenice, przyspiesza pracę serca.
 hamuje czynności przewodu pokarmowego i gruczołów trawiennych, zmniejsza
wydzielanie moczu przez nerki – dzięki tym zabiegom więcej krwi ( i energii) można
przeznaczyć na prace mózgu, serca płuc i mięśni).
UKŁAD PRZYSWPÓŁCZULNY (parasympatyczny)
 steruje wegetatywną, niezwiązaną z reagowaniem na zagrożenie aktywnością narządów

wewnętrznych
 ma działanie przeciwstawne do działania układu współczulnego; obniża tętno, nasila
procesy trawienne
 składa się z nerwów czaszkowych i nerwów wychodzących z krzyżowej części rdzenia
kręgowego (układ czaszkowo-krzyżowy)
 ma długie aksony przedzwojowe i krótkie aksony zazwojowe, zwoje znajdują się blisko
organów docelowych
 nie ma tak skoordynowanego działania, ze względu na niepołączone w pień zwoje
 przedzwojowe neurony cholinergiczne
 zazwojowe neurony cholinergiczne
 zajmuje się aktywnością niezwiązaną z zagrożeniem, walką czy ucieczką.
 zajmuje się przetworzeniem energii „zdobytej w czasie „polowania”.
 pobudza cały układ trawienny i gruczoły trawienne do pracy, zwęża źrenice, zwalnia
pracę serca czy czynność oddechową, pobudza pracę nerek.
BUDOWA MÓZGU
Budowa mózgu – podział ogólny
Mózg składa się z pięciu zasadniczych części:

• Kresomózgowie
• Międzymózgowie
• Śródmózgowie
• Tyłomózgowie wtórne
• Rdzeń przedłużony
Kresomózgowie
Kresomózgowie jest największą częścią mózgu.

To ośrodek decyzyjny mózgu.
Nadzoruje większość czynności fizycznych i umysłowych.
Różne obszary kresomózgowia są odpowiedzialne za rozmaite
reakcje świadome.
Kresomózgowie skupia ponad połowę neurytów, zbudowane
jest z dwóch półkul mózgowych oddzielonych podłużną
szczeliną i połączonych spoidłem wielkim.
Powierzchnię mózgu tworzą silne fałdy zwane zakrętami,
porozdzielane bruzdami, największa bruzda – Rolanda –
przedziela mózg na pół.
Międzymózgowie
Międzymózgowie jest stosunkowo niewielkie, ale stanowi centrum
koordynacji nerwowej i hormonalnej.
W międzymózgowiu znajdują się ważne ośrodki motywacyjne
układu nerwowego: pokarmowy (głodu i sytości), pragnienia,
agresji i ucieczki, a także termoregulacji oraz rozrodczy.
Międzymózgowie obejmuje wzgórze, podwzgórze (nadrzędny
narząd dla układu hormonalnego) i szyszynkę.
Śródmózgowie
Śródmózgowie odpowiada za regulację

mięśni zwieraczy źrenicy.
Na terenie śródmózgowia zlokalizowany
jest twór siatkowaty, który m. in.
odgrywa rolę w odruchach wzrokowych
i słuchowych, odpowiada za stan
czuwania; uszkodzenie tworu
siatkowatego powoduje śpiączkę.
Tyłomózgowie wtórne
Ważną częścią tyłomózgowia jest móżdżek,

graniczący ze śródmózgowiem i rdzeniem
przedłużonym.
Składa się z dwóch półkul połączonych za
pomocą tzw. robaka.
Na przekroju poprzecznym móżdżku
widoczna jest cienka istota szara, która stanowi
korę móżdżku i objęta przez nią istota biała,
tworząca ciało rdzenne, w którym znajdują się
móżdżkowe jądra podkorowe - najlepiej
rozwinięte u ssaków.
W móżdżku mieszczą się ośrodki odruchowe
regulujące napięcie mięśni szkieletowych i siłę
ich skurczu oraz ośrodki koordynujące ruchy
i utrzymywanie równowagi.
Rdzeń przedłużony
Rdzeń przedłużony to część tyłomózgowia o kształcie ściętego

stożka, łączy rdzeń kręgowy z móżdżkiem.
Skupione są w nim ośrodki nerwowe odpowiedzialne za funkcje
odruchowe: ośrodek oddechowy, ośrodek ruchowy, ośrodek
sercowy, ośrodek ssania, ośrodek żucia,
ośrodek połykania, a także ośrodki
odpowiedzialne za: wymiotowanie,
kichanie, kaszel, ziewanie,
wydzielanie potu.
Uszkodzenie rdzenia przedłużonego
niesie ze sobą poważne zagrożenie życia.
Kora mózgowa
Kora mózgu pokrywa zewnętrzna powierzchnię półkul mózgowych. Jest zbudowana

z istoty szarej, którą stanowią komórki neuronów. Jest bardzo silnie pofałdowana, dzięki
czemu przy niewielkiej objętości zajmuje sporą powierzchnię.
Kora mózgowa odbiera i analizuje informacje z narządów zmysłów. Odbywają się w niej
także procesy skojarzenia, stąd też wysyłane instrukcje określające reakcje ruchowe.
Odpowiada za czucie somatyczne, widzenie, słyszenie, czucie, uczenie się oraz

planowanie i polecenie ruchów.
Dzieli się na korę starą (układ limbiczny), odpowiadającą za stany emocjonalne

i popędy oraz kontrolę podwzgórza i korę nową.
Uszkodzenie kory mózgowej może doprowadzić do zaburzeń funkcji związanej

z uszkodzonym obszarem (np. niedowład, zaburzenia mowy, niedowidzenie) lub
wyzwolić nadmierną aktywność komórek leżących w sąsiedztwie uszkodzenia.
Płaty kory – funkcje mózgu
Kora mózgowa jest pofałdowana i podzielona funkcjonalnie na trzy rejony: pola

czuciowe, pola ruchowe, pola kojarzeniowe. W korze mózgowej znajdują się liczne
ośrodki odpowiedzialne za różne funkcje. Kora mózgowa posiada ośrodki wyższych
czynności mózgowych: ośrodek pamięci, świadomości, pisania, kojarzenia, myślenia.
W istocie białej mózgu są włókna neuronowe, które tworzą połączenia między
ośrodkami komórkowymi a innymi częściami układu nerwowego. Pasmo istoty białej
łączące obie półkule mózgowe nazywane jest ciałem modzelowatym lub spoidłem
wielkim.
Płaty kory – funkcje mózgu

Pola ruchowe i czuciowo-somatyczne
 Sygnały czuciowe z różnych części powierzchni ciała przechodzą długą drogę do

rdzenia kręgowego lub mózgu i docierają do somatycznych pól czuciowych. Główne pola
ruchowo – czuciowe kory leżą wzdłuż bruzdy Rolanda: pole ruchowe leży tuż przed nią,
pole czuciowe tuż za nią.
 Poszczególne części ciała są reprezentowane przez punkty po obu stronach bruzdy,

przy czym reprezentacja ta jest „do góry nogami”: to jest nogi i stopy są reprezentowane
u góry, niżej ręce i ramiona, a na dole głowa, przy czym ręce i twarz są reprezentowane
przez znacznie większą powierzchnię kory niż reszta ciała.
 Ośrodki smaku znajdują się blisko ośrodków wrażliwości dotykowej dla języka.
Somatotopowa reprezentacja czuciowa w okolicy somatosensorycznej
człowieka i „homunkulus”.
Mapy czuciowe
Jedną z funkcji kory mózgowej jest działanie motoryczne.

Informacja somatosensoryczna (czucie ciała) - obszar SI
z tyłu bruzdy centralnej, przekazywana jest od
receptorów: dotyku, bólu, temperatury, wibracji,
położenia kończyn, przez nerwy czuciowe do wzgórza
I kory SI. Twarz i język reprezentowane są po obu stronach,
pozostałe części ciała przeciwlegle.
Zniszczenie kory SI powoduje zanik wrażeń czuciowych,
jednak ból i temperatura po pewnym czasie pojawiają się.
Drażnienie wywołuje wrażenia dotyku, łaskotania,
swędzenia. Pobudzanie kory z przodu bruzdy centralnej
wywołuje zachowania ruchowe (całe wyuczone ruchy).
Obszar kory poświęcony analizie jest proporcjonalny do
wagi bodźców.
• Pola Brodmanna na bocznej powierzchni

półkuli mózgu.
• Pola Brodmanna na przyśrodkowej

powierzchni półkuli mózgu.
Pola Brodmanna
• Pola Brodmanna to wyróżnione na podstawie cytoarchitektury obszary kory mózgu.

Jako pierwszy ich lokalizację określił w 1907 roku niemiecki neurolog Korbinian
Brodmann. Opisane przez Brodmanna pola od 1 do 52, z niewielkimi zmianami
odpowiadają stosowanemu dziś podziałowi.
• Pole 1, 2, 3 - pierwszorzędowa kora czuciowa, korowy ośrodek czucia. Uszkodzenie tego
obszaru powoduje niedoczulicę oraz astereognozję (niezdolność do rozpoznawania
przedmiotów dotykiem) po przeciwnej stronie ciała.
• Pole 5, 7, 40 - drugorzędowa (wtórna) kora czuciowa somatosensoryczna. Zachodzą
w niej złożone analizy bodźców czuciowych, kojarzenie pobudzeń kinestetycznych
i wzrokowych z czynnościami ruchowymi.
• Pole 4 - pierwotna kora ruchowa. Uszkodzenie tego pola powoduje objawy uszkodzenia
neuronu ośrodkowego po stronie przeciwnej.
• Pole 6 - kora przedruchowa. Odpowiada za ruchy kompleksowe obejmujące znaczne
obszary ciała.
• Pole 8 - korowy ośrodek skojarzonego spojrzenia w bok. Uszkodzenie tego pola
powoduje skojarzone zbaczanie gałek ocznych w stronę uszkodzenia.
•Pole 10 - kora przedczołowa. Pole to jest ośrodkiem wyższej uczuciowości

i abstrakcyjnego myślenia.
• Pole 17 - pierwszorzędowa kora wzrokowa, korowy ośrodek wzroku. Uszkodzenie tego
pola powoduje ubytki w polu widzenia po stronie przeciwnej do uszkodzenia.
• Pole 18, 19 - drugo- i trzeciorzędowa kora wzrokowa, wtórne kojarzeniowe pola
wzrokowe. Uszkodzenie tego obszaru może spowodować halucynacje wzrokowe.
• Pole 21, 22 - wtórne pole słuchowe.
• Pole 34 - korowy ośrodek węchu.
• Pole 39 - ośrodek czytania.
• Pole 41 - korowy ośrodek słuchu.
• Pole 42 - czuciowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego pola powoduje afazję czuciową
Wernickego.
• Pole 43 - korowy ośrodek smaku.
• Pole 44, 45 - ruchowy ośrodek mowy. Uszkodzenie tego obszaru powoduje afazję
ruchową Broki.
• Pole 52 - ośrodek pisania. Uszkodzenie tego pola powoduje agrafię.
PŁAT CZOŁOWY
• W płacie czołowym występują ośrodki kojarzące, które są
miejscem powstawania myśli i pojęć.
• Każda z półkul zawiera zewnętrzną

warstwę istoty szarej, zwanej korą
mózgu oraz wewnętrzną warstwę
istoty białej.
• W korze mózgowej znajdują się liczne

skupiska neuronów - tzw. ośrodki korowe.
Ośrodki czynnościowe płata czołowego

• pierwszorzędowa kora ruchowa (pole
4): - ruchy dowolne
• drugorzędowa kora ruchowa (pole 6): -
planowanie ruchów kończyn i gałek
ocznych
• czołowe pole ruchowe gałek ocznych
(pole 8): - ruchy gałek ocznych
• kora przedczołowa (pole 9-11): -
świadomość, myślenie, wyższe czynności
nerwowe
• kora ruchowa mowy, ośrodek Broki (pole
44, 45): - wypowiadanie słów, ruchowy
ośrodek mowy
• kora asocjacyjna (pole 46): - zachowanie,
myślenie, planowanie ruchów gałek
ocznych
Funkcje płata czołowego
 Część górna: funkcje ruchowe, pierwotna kora ruchowa, kora przedruchowa,

dodatkowa kora przedruchowa, pamięć wyuczonych działań ruchowych, nawyki,
specyficzne schematy zachowań, wyrazy twarzy
 Lewy płat: obszar Broki (mowa)
 Pola czołowe oczu (ruch gałek ocznych zależny od woli)
 Część przedczołowa: „świadomość”
 Planowanie, inicjacja i monitorowanie własnego działania, ocena sytuacji,

przewidywanie konsekwencji działań
Funkcje płata czołowego
 Konformizm społeczny, takt, wyczucie sytuacji
 Analiza i kontrola stanów emocjonalnych, ekspresji językowej, uczucia błogostanu

(układ nagrody), frustracji, lęku i napięcia
 Lewy płat: kojarzenie znaczenia i symbolu (słowa), kojarzenie sytuacyjne, pamięć

robocza, wola działania, podejmowanie decyzji, relacje czasowe, kontrola sekwencji
zdarzeń
Część podstawna, kora około oczodołowa

Uszkodzenie płata czołowego
 Utrata możliwości poruszania częściami ciała
 Afazja Broca
 Zespół dysfunkcji wykonawczych, niezdolność do planowania wykonywania sekwencji

ruchów
 Schematyczność myślenia
 „Zapętlenie”, uporczywe nawracanie do jednej myśli, perseweracje – trudności

z zahamowaniem zaczętego procesu (np. pacjent nie potrafi przestać mówić na dany
temat)
 Zaburzenia koncentracji i utrzymania uwagi
 Niestabilność emocjonalna: zmiany nastroju, zachowania agresywne

Uszkodzenie płata czołowego
 Depresja (lewy płat)
 Hipomania (prawy płat)
 Anozodiaforia – obojętność na uszkodzenie mózgu (prawy płat)
 Moria – nadmiernie pozytywny nastrój (prawy płat)
 Trudności w rozumieniu dowcipów (prawy tylny)
 Preferencje dla niewybrednego humoru, zmiany osobowości
 Zaburzenia pamięci, problemy z myśleniem abstrakcyjnym i rozwiązywaniem

problemów
 Konfabulacje – fałszywe wspomnienia

Płat ciemieniowy
Parzysta część kresomózgowia

ograniczona od przodu bruzdą środkową,
od dołu bruzdą boczną, a na powierzchni
przyśrodkowej także od tyłu przez bruzdę
ciemieniowo-potyliczną
półkuli mózgu.
Ośrodki czynnościowe płata ciemieniowego
• pierwszorzędowa kora czuciowa (pole 1,

2, 3): zakręt zaśrodkowy – czucie powierzchowne
• drugorzędowa kora czuciowa (pole 5):
płacik ciemieniowy górny
• kora asocjacyjna ciemieniowa (pole 7):
płacik ciemieniowy górny – analiza
bodźców
• kora asocjacyjna ciemieniowo-skroniowo-
potyliczna (pole 39, 40):
płacik ciemieniowy dolny, zakręt
nadbrzeżny
Funkcje płata ciemieniowego
 Część górna: czucie dotyku, temperatury, bólu; umiejscowienie wrażeń

czuciowych
 Prawa część dolna: orientacja przestrzenna, układ odniesienia na podstawie

wrażeń wzrokowych
 Lewa część dolna: modelowanie relacji przestrzennych ruchów palców
 Część przyśrodkowa: celowe ruchy, integracja ruchu i wzroku
 Manipulacja obiektami wymagająca koordynacji i wyobraźni przestrzenno-

ruchowej
 Rozumienie języka symbolicznego, pojęć abstrakcyjnych, geometrycznych

Uszkodzenie płata ciemieniowego
 Całkowita niepodzielność uwagi
 Apraksja wzrokowa - niezdolność do skupiania wzroku na określonym miejscu
 Trudności w orientacji przestrzennej
 Symultagnozja – trudności w integracji wrażeń wzrokowych w jedną całość
 Trudności w koordynacji ruchu oczu i rąk
 Apraksja - niezdolność do celowego działania wymagającego ruchu, problemy

w troszczeniu się o siebie
 Niezdolność do odróżnienia kierunków lewa-prawa (lewy płat)

Uszkodzenie płata ciemieniowego
 Dyskalkulia – trudności w liczeniu -> algebra i geometria
 Anomia - niezdolność do nazwania obiektu
 Agrafia – nieumiejętność umiejscowienia słów pisanych (okolice lewego zakrętu

kątowego)
 Aleksja
 Jednolite zaniedbanie - brak świadomości niektórych obszarów przestrzeni i części

ciała (prawy płat)
 Anozognozja – zaprzeczanie swojej niesprawności
 Trudności w rysowaniu, trudności w konstruowaniu obiektów
 Zaburzenia osobowości (zwykle lezje ciemieniowo-skroniowe)

PŁAT SKRONIOWY
Płat skroniowy odpowiada za następujące funkcje:

• mowę
• pamięć werbalną, zapamiętywanie
• rozpoznawanie obiektów
• słuch muzyczny i wrażenia dźwiękowe
• analizę zapachów
Funkcje płata skroniowego
 Zakręt górny i wieczko: słuch muzyczny, fonematyczny, wrażenia dźwiękowe
 Obszar Wernickego: rozpoznawanie mowy, prozodia lingwistyczna (=intonacja)
 Zakręt dolny: rozpoznawanie obiektów, pamięć werbalna, zapamiętywanie
 Część podstawna: analiza zapachów

Uszkodzenie płata skroniowego
 Amuzja – zaburzenia słuchu, rozumienia mowy i percepcji dźwięków
 Anomia – utrata zdolności nazywania
 Anosmia – całkowita utrata węchu
 Zaburzenia semantyczne
 Zaburzenia równowagi
 Problemy w rozpoznawaniu widzianych obiektów
 Prozopagnozja – trudności w rozpoznawaniu twarzy
 Upośledzenie porządkowania i kategoryzacji informacji werbalnych

Uszkodzenie płata skroniowego
 Afazja Wernickego – trudności w rozumieniu mowy (lewa półkula)
 Zaburzenia emocjonalne (prawa półkula)
 Trudności w opisywaniu widzianych przedmiotów
 Amnezja następcza - zaburzenia pamięci
 Zaburzenia seksualne
 Zachowanie agresywne (niecierpliwość)
 Halucynacje i złudzenia
PŁAT POTYLICZNY
Płat potyliczny – parzysta część kresomózgowia ograniczona od

przodu na powierzchni przyśrodkowej przez bruzdę ciemieniowo-
potyliczną półkuli mózgu.
Odpowiada za:
• widzenie
• analizę koloru, ruchu, kształtu głębi
• skojarzenia wzrokowe
Uszkodzenia płata potylicznego
 Ubytki w polu widzenia, niedowidzenie połowiczne, ślepota mózgowa
 Zespół Antona – przykład anozognozji (utrata/ograniczenie świadomości nt. deficytu,

który pojawił się po uszkodzeniu mózgu) -> pacjent traci zdolność widzenia (ślepota
korowa), a sam twierdzi, że widzi
 Widzenie mimo ślepoty – pacjent twierdzi, że nie widzi, ale jest w stanie omijać
przeszkody
 Wzrokowa agnozja przedmiotów (agnozja asocjacyjna)

Uszkodzenia płata potylicznego
 Symultagnozja – pacjent nie jest w stanie jednocześnie rozpoznać całości
 Czysta aleksja (lewy płat potyliczny, płat ciała modzelowatego) – zaburzenia czytania
 Omamy i halucynacje wzrokowe
 Trudności w umiejscowieniu widzianych przedmiotów
 Niedokładne widzenie przedmiotów, widzenie aureoli
 Trudności w rozpoznawaniu przedmiotów, znaków, symboli, ruchu obiektów
 Trudności z czytaniem i/lub pisaniem
 Zespół Balinta – paraliż spojrzenia + ataksja wzrokowa + symultagnozja (przy

obustronnym uszkodzeniu styków ciemieniowo-potylicznych)
Rola móżdżku w regulacji ruchu
 Wykonanie nawet najprostszego ruchu wymaga wyliczenia jego

trajektorii i przełożenia tego na sekwencję skurczów wielu mięśni.
 Móżdżek zarządza „logistyką ruchów”, a także utrzymaniem

stabilnej postawy ciała.
 Jest rodzajem „wewnętrznego dyrygenta”,

który odmierza pożądany moment, długość
i siłę skurczu każdego z mięśni.
 Móżdżek ma aż 30 mld neuronów(więcej niż

kora), ale tylko 300 mln dróg wyjściowych,
podczas gdy kora mózgu stukrotnie więcej.
Móżdżek
 Steruje ruchem
 Kontrola czynności mięśni
 Równowaga
 Koordynacja ruchowa
 Kierowanie uwagą między bodźcami słuchowymi i wzrokowymi
 Percepcja czasu
 Pamięć niektórych odruchów
 Wpływ na ruchy oczu
Uszkodzenia móżdżku
 Brak koordynacji ruchów (asynergia), niezgrabność, brak precyzji ruchów

 Problemy z utrzymaniem normalnej postawy ciała
 Zaburzenia równowagi
 Trudności w ocenie zasięgu i momentu zatrzymania ruchu, trudności w łapaniu
obiektów
 Niezdolność do wykonywania szybkich ruchów naprzemiennych
 Drżenie ciała
 Potykanie się, tendencja do przewracania i "chodzenia na szerokich nogach„
 Słabe napięcie mięśni (hipotonia)
 Niewyraźna mowa
 Nystagmus, gwałtowne ruchy gałek ocznych.
Podwzgórze
Podwzgórze jest niewielką strukturą (u człowieka 3,5 cm3) leżącą u podstawy mózgu.
Nad nią leży wzgórze, od dołu związana jest z nim przysadka. Jest to najważniejszy
ośrodek mózgu integrujący wydzielanie hormonów i zachowania zależne od nich, reakcje
układu wegetatywnego, reakcje na stres i emocje.
 Posiada sieć rozległych połączeń z przodomózgowiem i śródmózgowiem
 Wpływa na wydzielanie hormonów przysadki
 Reguluje zachowania
popędowe
(odżywanie się,
termoregulacja,
zachowania seksualne
i agresywne,
poziom pobudzenia)
Układ nagrody
 W ewolucji układ nagrody wykształcił się, aby

motywować osobnika do niektórych, bardzo
ważnych dla przeżycia organizmu
i gatunku zachowań.
 Układ nagrody aktywowany jest w sytuacjach

skutecznego zaspokajania popędów (głodu,
popędu seksualnego) a także w trakcie
wykonywania innych, niepopędowych
czynności, i zachowań (np. społecznych)
pozytywnie wpływających na zdolność osobnika
do przeżycia i pozostawienia płodnego
potomstwa („fitness”).
Lęk i wstręt. Ciało migdałowate
 Część korowo-przyśrodkowa (pobudzająca; generacja

lęku)
 Część podstawno-boczna (hamująca; generacja
strachu)
 Sygnały sensoryczne docierają do wzgórza a stąd
bezpośrednio do ciała migdałowatego, które
automatycznie „ocenia”, czy występuje zagrożenie dla
bytu jednostki lub innych osób.
 Te same sygnały płyną do kory nowej, gdzie
następuje ich obiektywna ocena i rozpoznanie.
Ciało migdałowate jest głównym elementem systemu

alarmowego. W reakcji na napływające od układów
percepcyjnych sygnały ciało migdałowate wyzwala
emocje towarzyszące reakcjom obronnym.
Jednocześnie aktywuje podwzgórze, co uruchamia
wydzielanie hormonów stresu przygotowując ciało do
walki lub ucieczki. (Joseph LeDoux)
Budowa mózgu – inny podział 

Mózg – ciekawostki
 Większy od grejpfruta, mniejszy od sałaty
 Mieści się w jednej ręce
 Waży mniej niż 1500gram
 1 bilion komórek (100 mld aktywne i 900 mld glejowe)
 Każda komórka może wytworzyć 20000 połączeń
 Wciągu 1 sekundy powstaje ok. 3 mld synaps
 Ma większe możliwości niż komputer

Metody wizualizacji budowy

i
aktywności mózgu
Histopatologia
Elektroencefalografia – EEG
Elektroencefalografia to nieinwazyjna metoda diagnostyczna służąca do badania

bioelektrycznej czynności mózgu. Badanie polega na odpowiednim rozmieszczeniu na
powierzchni skóry czaszki elektrod (zwykle osiem elektrod nad każdą półkulą i trzy
elektrody w linii pośrodkowej), które rejestrują zmiany potencjału lub różnice
w potencjale różnych części mózgu i po odpowiednim ich wzmocnieniu tworzą z nich
zapis - elektroencefalogram.
Jeśli elektrody umieści się bezpośrednio na korze mózgu (np. podczas operacji)
badanie nosi nazwę elektrokortykografii (ECoG).
W przypadku jakiejkolwiek patologii (np. zniszczone komórki lub upośledzone

przewodzenie chemiczne) będzie opóźniać lub przyspieszać szybkość ich przepływu,
zwiększać lub zmniejszać amplitudę, zmieniać ich kształt lub konfigurację.
W przypadku niektórych chorób (np. padaczki) zapis EEG może mieć decydujące
znaczenie w diagnozie.
Tomografia komputerowa
 Tomografia komputerowa to metoda pozwalająca na

uzyskanie obrazów tomograficznych (przekrojów) danego
obiektu.
 Wykorzystuje ona złożenie projekcji obiektu wykonanych

z różnych kierunków do utworzenia obrazów przekrojowych
(2D) i przestrzennych (3D).
 W tomografii komputerowej stosowana jest emitująca

promienie lampa rentgenowska oraz układ detektorów, który
pozwala na różnicowanie tkanki.
Magnetyczny rezonans jądrowy

Magnetic Resonance Imaging – MRI
Rezonansowe obrazowanie magnetyczne zwane
również Magnetycznym rezonansem jądrowym
(NMR) polega na wzbudzaniu spinów jądrowych
znajdujących się w zewnętrznym polu
magnetycznym poprzez szybkie zmiany pola
magnetycznego a następnie rejestrację
promieniowania elektromagnetycznego
powstającego na skutek zjawisk relaksacji.
NMR jest jedną z najdokładniejszych metod,
dzięki której możemy otrzymać najwięcej
powtarzających się wyników.
Pozytronowa tomografia emisyjna - Positron Emission Tomography – PET

Pozytonowa tomografia emisyjna wykrywa wprowadzony do krwi
promieniotwórczy znacznik (np. glukoza z węglem 11C) podlegający
rozpadowi beta i wysyłający pozytony, które anihilują z elektronami dając
pary kwantów gamma, wykrywanych przez pary liczników wokół głowy.
Do wytwarzania krótkotrwałych substancji promieniotwórczych konieczny
jest akcelerator. Umożliwia obrazowanie przepływu krwi
na bieżąco, wykrywanie ognisk padaczki, guzów mózgu.
Stosowana również w eksperymentach psychologicznych
(praca danego obszaru zwiększa zapotrzebowanie na energię -
dopływ krwi).
PET po raz pierwszy pokazał lokalizację wielu funkcji psychicznych
Spektroskopia
•Bazuje na rezonansie protonów

wodoru i fosforu.
•Pozwala oceniać w wybranej okolicy

mózgu stężenie choliny, kreatyny,
alaniny, asparaginy i fosforanów.
•Stężenie tych pierwiastków

uwidocznione zostaje na wykresie.
•Zwykle jest łączona z rezonansem lub

tomografią.
O czym informują stężenia ?
• Cholina – wzorzec prawidłowego działania mózgu
• Asparaginy – wskaźnik dojrzałości
• Mleczany – wskaźnik wielkości zmian beztlenowych
Angiografia klasyczna
•Polega na nakłuciu tętnicy udowej i wprowadzeniu cewnika, który następnie

przeprowadza się także przez tętnicę biodrową, aortę, aż do obszaru
planowanych badań.
•Przez cewnik podaje się małe dawki kontrastu, które pozwalają na prześledzenie
jego drogi w naczyniu.
•Kiedy cewnik znajdzie się w miejscu, które miało zostać zbadane, wstrzykuje się
kontrast, który uruchamia aparat rentgenowski.
•Aparat ten wykonuje serię zdjęć radiologicznych, które pozwalają na
prześledzenie rozchodzenia się kontrastu w naczyniach tętniczych, włosowatych a
następnie żylnych.
Budowa oka – dlaczego widzimy

Budowa oka – dlaczego widzimy?
Fotoreceptory siatkówki oka (czopki i pręciki) reagują na różne długości fal
•Pręciki
 odpowiadają za postrzeganie kształtów, ruchu oraz widzenie nocne
 umożliwiają czarno-białe widzenie przy słabym oświetleniu
 nie dają dokładnych obrazów -widzenie skotopowe
 100 razy bardziej czułe na światło niż czopek
 około 100 milionów pręcików na siatkówce każdego oka (głównie na jej obrzeżach)
•Czopki
 pozwalają na widzenie fotopowe – widzenie kolorów przy dobrym oświetleniu
 3 rodzaje czopków odpowiadające za widzenie 3 barw - czerwona, zielona i niebieska
•Są czułe na różne długości fal światła - krótkie, średnie i długie
•Ludzki mózg łączy te sygnały i tworzy wrażenie barwy

Budowa i funkcje siatkówki oka
https://www.youtube.com/watch?v=KIkHk__96Hg
https://www.youtube.com/watch?v=ca8DAMowFb0
FUNKCJE POSZCZEGÓLNYCH KOMÓREK SIATKÓWKI:
a) Część niepobudliwa siatkówki
• komórki sześcienne – zawierają pigment (melaninę), ich warstwa ogranicza

możliwość rozprzestrzeniania się oświetlenia poza obszar, na który bezpośrednio
pada obraz (działa jak „błona przeciwodblaskowa”)
b) Część pobudliwa siatkówki:
• fotoreceptory: pręciki i czopki – odpowiadają za fotorecepcję, czyli zdolność

reagowania siatkówki na bodźce świetlne;
• komórki dwubiegunowe – przenoszą sygnały bezpośrednio z fotoreceptorów
do komórek zwojowych,
• komórki zwojowe – ich aksony łączą się w nerw wzrokowy i opuszczają oko
przez otwór (plamkę ślepą);
• komórki amakrynowe – przewodzą sygnały z fotoreceptorów do komórek zwojowych

i z komórek dwubiegunowych do komórek zwojowych, występuje bardzo wiele typów
k. amakrynowych, ich funkcja wciąż nie jest do końca poznana
• komórki poziome (horyzontalne) – umożliwiają kontakt i oddziaływanie na siebie

blisko położonych fotoreceptorów i komórek dwubiegunowych, grają dużą rolę
w formowaniu tzw. pola recepcyjnego komórki zwojowej i w widzeniu kontrastów (na
zasadzie hamowania obocznego), są wyposażone tylko w dendryty (brak aksonu)
1. Mechanizm fotorecepcji
Fotorecepcja - zdolność siatkówki do reagowania na bodźce świetlne
Fototransdukcja - cykl reakcji chemicznych, wyzwolonych w fotoreceptorach pod
wpływem bodźca świetlnego (w konsekwencji prowadzący do powstania impulsu
nerwowego, ale dopiero w k. zwojowej)
Zasadniczą rolę pełnią barwniki wzrokowe (fotopigmenty)
rodopsyna (purpura wzrokowa)
fotopsyny
(a) cGMP – funkcjonuje jako przekaźnik wtórny, modyfikuje strukturę białka ściany
kanałów sodowych, przez co kanały te są wciąż otwarte i jony sodu wnikają z zewnątrz
do komórki receptorowej
2. Przenoszenie informacji wzrokowej w siatkówce

DODATKOWE INFORMACJE
• dodatkowe możliwe drogi informacji wzrokowej w siatkówce:

 pobudzenie czopka może, za pomocą k. poziomych lub amakrynowych powodować
hamowanie k. zwojowej związanej z innym czopkiem
 czopki mogą być pobudzane przez sąsiadujące z nimi pręciki, dzięki bocznej wypustce
łączącej czopek z ok. 50 pręcikami
• przenoszenie to ma charakter elektrotoniczny (stąd rola amplitudy pobudzenia)

• (!) impulsy nerwowe powstają dopiero w komórkach zwojowych, skąd są przesyłane do
OUN
Komórki zwojowe
• w nich powstają impulsy nerwowe

• pole recepcyjne komórki zwojowej
• pola recepcyjne poszczególnych komórek zwojowych zachodzą na siebie (rola
komórek amakrynowych)
• częstotliwość spontaniczna
• aktywność ta zmienia się przy oświetleniu pola recepcyjnego komórki zwojowej
• dwa rodzaje reakcji komórek zwojowych:
(1) reakcja włączeniowa
(2) reakcja wyłączeniowa
Organizacja pól recepcyjnych komórek zwojowych
•Pola recepcyjne komórek zwojowych mają organizację koncentryczną – pole recepcyjne

posiada część środkową i obwodową (S. Kuffler)
•Części te są względem siebie antagonistyczne, tzn. jeśli oświetlenie części środkowej
powoduje pobudzenie to oświetlenie części obwodowej powoduje zahamowanie komórki
zwojowej (i odwrotnie)
Można wyróżnić dwa rodzaje komórek zwojowych:
1. komórki z częścią centralną typu włączeniowego (ON)

2. komórki z częścią centralną typu wyłączeniowego (OFF)
Warunki umożliwiające przechodzenie informacji wzrokowej przez struktury oka
Przezierność ośrodków optycznych:

• rogówki
• soczewki
• ciała szklistego
Co powoduje zmniejszenie przezierności ośrodków optycznych
1. Wrodzone anomalie rogówki

• bielmo, czyli zmętnienie
• schorzenia genetyczne (np. anomalia Petersa)
• stany zapalne prowadzące do uszkodzenia rogówki
2. Wrodzone schorzenia soczewki:
• zaćma wrodzona
3. Schorzenia ciała szklistego
• przetrwałe hiperplastyczne ciało szkliste
• zwłóknienie ciała szklistego w przebiegu retinopatii wcześniaczej
Co utrudnia odbieranie informacji wzrokowych?
Nieprawidłowy kształt, wielkość źrenicy

Nieprawidłowa reakcja źrenic na światło
Schorzenia siatkówki:
• stany zapalne
• odwarstwienie
• degeneracje
Uszkodzenia nerwu wzrokowego (wrodzone, zapalne, pourazowe)
Wady wzroku (refrakcji)
Nieprawidłowości akomodacji (niedomoga akomodacji, nadmierna akomodacja)
Neuronalne podłoże percepcji wzrokowej
• Siatkówka jest cienką błonką zbudowaną z kilku warstw komórek nerwowych

• Najbardziej zewnętrznie położoną warstwą jest warstwa CZOPKÓW i PRĘCIKÓW
światłoczułych receptorów
• Fotoreceptory zawierają światłoczułe barwniki
• Barwniki te ulegają rozkładowi pod wpływem światła
• Ilość rozłożonego barwnika zależy od ilości światła
• Wrażliwość receptorów na światło jest wprost proporcjonalna do ilości barwnika,
zależy od stanu adaptacji do światła
Umiejscowienie fotoreceptorów
CZOPKI
• Bardzo gęsto upakowane w środkowej części siatkówki (w plamce)

• Gęste upakowanie na małym obszarze zapewnia dużą rozdzielczość
• Reagują z różną siłą na światło o różnej barwie
• Trzy typy czopków
• Wyspecjalizowane w reagowaniu na fale świetlne o różnej długości, czyli reagują na
światło
 niebieskie
 zielone
czerwone
PRĘCIKI
• Umiejscowione są na obwodzie siatkówki

• Są rzadziej rozmieszczone niż czopki
• Wykazują szczególną wrażliwość na słabe światło
• Światło o małej intensywności pobudzi tylko pręciki i nie określimy jego barwy
• Światło o dużej intensywności pobudzi wszystkie typy receptorów w różnym
stopniu różne typy czopków
• Informacje z pobudzonych komórek receptorowych przekazywane są do komórek
zwojowych
Źródło: P. Biecek
Źródło: Bykowski
Przybliżone pole widzenia prawego i lewego oka oraz ich nałożenie. Obszar ostrego widzenia określa
się jako widzenie centralne; dookoła niego zachodzi widzenie obwodowe, które po bokach obejmuje
obszar w rejonie 180 stopni. Źródło: Bykowski
PRĘCIKI CZOPKI
Widzenie nocne Widzenie dzienne
Średnio 90 mln Średnio 4,5 mln
Jeden typ światłoczułego barwnika Trzy typy światłoczułego barwnika (ludzie)
Bardzo duża czułość Niewielka czułość
Czułość na światło rozproszone Czułość tylko na światło bezpośrednie
Mała ostrość Wysoka ostrość (lepsza rozdzielczość)
Wolna reakcja na światło Szybka reakcja na światło

Brak – ślepota zmierzchowa Brak – ślepota
Wykrywają słabsze światło – zawierają Potrzebują więcej światła do tworzenia

więcej pigmentu obrazów – zawierają mniej pigmentu
Widzenie barwne
 Osoby widzące prawidłowo mają trzy różne rodzaje czopków (odpowiadają za

widzenie barwne)
 Każdy rodzaj czopków jest najbardziej czuły na odmienne długości fal świetlnych
 Zgodnie z teorią trichromatyczną (teorią trzech barw), wszystkie kolory w widmie

można uzyskać łącząc czerwień, zieleń i kolor niebieski. Spośród trzech rodzajów
czopków każdy reaguje na jeden z tych kolorów.
Czułość pręcików i 3 rodzajów czopków na światło o różnej długości fali.

Każdy rodzaj w pewnym stopniu reaguje na szeroki zakres fal, ale maksymalną czułość
wykazuje w węższym zakresie (J.K. Bowmaker, H.J.A. Dartmall)
 Rozmieszczenie czopków w dwóch ludzkich siatkówkach

 Teoria procesów przeciwstawnych - barwa jest zakodowana w parach przeciwnych:

czarny – biały, żółty – niebieski i zielony – czerwony.
 Założenie - niektóre komórki układu wzrokowego są wzbudzane przez jeden z kolorów

przeciwstawnych i hamowane przez drugi kolor z pary - komórki wzbudzane światłem
o długości odpowiadającej kolorowi zielonemu będą hamowane przez światło czerwone
i odwrotnie
 Teoria trichromatyczna i teoria procesów przeciwstawnych — nie wykluczają się

wzajemnie.
 Dotyczą innych poziomów układu wzrokowego. W przypadku przetwarzania

wzrokowego na siatkówce zastosowanie ma teoria trzech barw: czopki reagują na trzy
różne długości fal świetlnych (odpowiadają kolorom: czerwonemu, niebieskiemu
i zielonemu).
 Kiedy sygnał przemieści się poza siatkówkę i jest w drodze do mózgu, komórki reagują
w sposób zgodny z teorią procesów przeciwstawnych (Land, 1959; Kaiser, 1997).
Test Ishihary pozwala określić percepcję barw w oparciu o to, czy badany potrafi
dostrzec liczby ukazujące się w okręgu kropek o różnych kolorach i różnej wielkości.
Źródło http://www.wellcome.ac.uk
Implikacje teorii przetwarzania przeciwstawnego
 Nie spostrzegamy koloru zielonkawo-czerwonego i żółtawo-niebieskiego.
 Spostrzeganie prowadzi do powstawania powidoków negatywnych (obrazów

następczych). Powidok opisuje kontynuację wrażenia wzrokowego po usunięciu
bodźca (gdy zerkniesz na Słońce, a następnie odwrócisz wzrok, nadal możesz widzieć
plamę światła, choć bodziec-światło słoneczne-został usunięty). Gdy bodziec wiąże się
z kolorem, pary kolorów zidentyfikowane w teorii procesów przeciwstawnych
prowadzą do powstawania powidoków w negatywie.
Ćwiczenie
Wpatruj się w białą kropkę przez 30–60 sekund, a następnie przenieś wzrok na czystą
kartkę białego papieru. Co widzisz?
Postrzeganie głębi - zdolność do postrzegania zależności przestrzennych

w przestrzeni trójwymiarowej (3D). Wykorzystujemy rożne wskazówki w danej
scenie wzrokowej, aby określić nasze poczucie głębi:
 Dwuoczne wskazówki - oparte na wykorzystaniu obojga oczu – np.

rozbieżność w widzeniu dwuocznym (widzenie stereoskopowe, binokularne)
 Jednooczne wskazówki - wymagają użycia tylko jednego oka – np. perspektywa

linearna (zbieżna) - postrzegamy głębię, gdy widzimy dwie równoległe linie, które
zdają się zbiegać na obrazie, częściowe nałożenie przedmiotów, ich względna
wielkość i bliskość horyzontu.
•Doświadczenie stymulacji dzieli się na 2 klasy:
 Przetwarzanie sensoryczne (wrażenia zmysłowe)

 Procesy spostrzegania
Spostrzeganie
•Spostrzeganie (wąskie znaczenie) – odbiór wrażeń zmysłowych
•Spostrzeganie (szerokie znaczenie) - rejestracja przedmiotów i zdarzeń

środowiska zewnętrznego: ich odbiór sensoryczny, zrozumienie, identyfikacja
i określenie werbalne oraz przygotowanie do reakcji na nie
 doświadczanie złożonej charakterystyki bodźców
 np. konkretne przedmioty w otaczającym środowisku, łatwo rozpoznawane
i nazywane
 związane z posiadanym doświadczeniem wytworzonym w procesie uczenia się
 związane z innymi procesami poznawczymi - pamięć, uwaga, uczenie się itp.
Wrażenie
• Wrażenie – doświadczanie / recepcja prostych właściwości bodźców
 np. jasność, kolor, głośność, siła dotyku

 podstawę stanowi wrodzony mechanizm przetwarzania sensorycznego
 są jednowymiarowe
 Hebb(1969) -wrażenie to aktywność dróg wstępujących, biegnących od
narządów zmysłowych. Poszczególne wrażenia są od siebie izolowane, np.
wrażenie barwy jest niezależne od wrażenia wielkości
Spostrzeżenie
• Doświadczenie złożonej charakterystyki bodźców, np. konkretnych

przedmiotów w otaczającym środowisku
• Obraz przedmiotu -obraz wszystkich dostępnych cech rejestrowanych za
pośrednictwem różnych zmysłów
• Efekt aktywności pól czuciowych kory mózgowej, które odebrały informacje
z różnych zmysłów i połączyły w całość, np. obraz oka – zielone, duże
z długimi czarnymi rzęsami
•Na poziomie spostrzeżeń pojawia się interpretacja przedmiotowa wrażeń
odebranych przez zmysły
Struktury anatomiczne służące różnym rodzajom pamięci:
 Kora mózgu (zwłaszcza płaty czołowe i ciemieniowe) - pamięć długotrwała,

epizodyczna i semantyczna.
 Płat ciemieniowy zawiera szkicownik wzrokowo-przestrzenny, ważny dla pamięci
krótkotrwałej jak i długotrwałej pamięci skojarzeniowej.
 Hipokamp - pamięć przestrzenna, pamięć epizodyczna o pośrednim czasie życia.
 Ciało migdałowate - pamięć emocjonalna (utajona).
 Pamięć proceduralna - prążkowie, jądra podstawy mózgu (skorupa, jądro ogoniaste),
móżdżek i kora ruchowa odpowiedzialne są za pamięć umiejętności;
 Jądro ogoniaste - pamięć genetyczna, instynktowne formy zachowania, silnie
aktywne u zakochanych, pamięć umiejętności (proceduralna), zaburzenia prowadzą do
zachowań obsesyjno-kompulsywnych.
Kora przedczołowa - bierze udział w tworzeniu się krótkotrwałej

pamięci roboczej (operacyjnej, PR).
Wyróżniono za pomocą metod obrazowania następujące
podobszary:
A. PR - przestrzenna
B. PR - przestrzenna, działania zależne od woli (self - ordered tasks)
C. PR - przestrzenna, obiektów i werbalna, działania zależne od woli i myślenie analityczne
D. PR - obiektów, myślenie analityczne
Dlaczego zapominamy?
• Hipokamp odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu pamięci długotrwałej,
a jego uszkodzenie zarówno u ludzi, jak i u zwierząt skutkuje znacznym
upośledzeniem uczenia się i zapamiętywania.
• Kiedy informacje zostaną zapisane w neuronach, hipokamp musi
„zadecydować”, czy przechować je tylko przez chwilę w pamięci
krótkotrwałej, czy zachować na dłużej, nawet na całe życie, w pamięci
długotrwałej.
• Nowe informacje – rejestrowane i przetwarzane są w przedniej, zaawansowanej

części mózgu zwanej korą przedczołową. Potem wędrują do hipokampa, skąd są albo
usuwane (w czasie od kilkunastu sekund do kilku minut po dotarciu informacji do
mózgu), albo kodowane w nowych neuronach pamięci w zakręcie zębatym. Następnie
neurony te przemieszczają się w różne miejsca w mózgu.
Najważniejsze obszary ruchowe w ośrodkowym układzie nerwowym ssaków
Kora mózgowa (szczególnie pierwszorzędowa kora ruchowa) wysyła aksony bezpośrednio

do rdzenia przedłużonego i rdzenia kręgowego. Podobnie jądro czerwienne, twór
siatkowaty oraz inne struktury pnia mózgu. Rdzeń przedłużony i rdzeń kręgowy
bezpośrednio kontrolują skurcze mięśni. Jądra podstawy oraz móżdżek wpływają na ruch
pośrednio, poprzez dwukierunkowe oddziaływanie na korę mózgową oraz pień mózgu.
Neuronalne podstawy zjawiska uwagi
 Według teorii Ungerleidera i Mishkina (1982) struktury korowe płata ciemieniowego

przetwarzają niezwykle istotne dla kierowania uwagą informacje na temat położenia
obiektów w przestrzeni.
 Andersen i wsp. (Andersen, Snyder, Li i Stricanne, 1993) pokazali, że w płacie
ciemieniowym znajdują się komórki łączące informacje na temat pozycji ciała
z danymi wzrokowo-przestrzennymi (kombinacja bardzo ważna dla działania uwagi,
ponieważ pozwala na zlokalizowanie obiektu w przestrzeni). Aby prawidłowo ustalić,
gdzie znajduje się jakiś obiekt - oprócz informacji z siatkówki - konieczne są dane na
temat pozycji ciała, głowy i gałek ocznych.
 Metody neuroobrazowania pokazują, że płat ciemieniowy odgrywa ważną rolę
w sterowaniu uwagą.
ŚLEPOTA NIEUWAGOWA - zjawisko niedostrzegania obiektów znajdujących się w polu

widzenia mimo całkowicie sprawnego układu wzrokowego
ZANIEDBYWANIE STRONNE – brak świadomości przestrzeni i obiektów po stronie

kontrlateralnej do uszkodzenia mózgu Ekstremalną ślepotę nieuwagową wykazują
pacjenci cierpiący z powodu syndromu zwanego zaniedbywaniem stronnym. Ponieważ
pojawia się on w następstwie uszkodzenia płata ciemieniowego, wskazuje na istotny
udział tej struktury.
Płat czołowy odpowiada głównie za podtrzymywanie uwagi (czyli aktywację)

oraz rozwiązywanie konfliktów poznawczych (uwaga wykonawcza). Jego
aktywność stwierdza się zwykle, gdy badany wykonuje np. test Eriksena czy
Stroopa. Płaty czołowe odgrywają również ważną rolę w regulacji uwagi
orientacyjnej. Główne dane na ten temat pochodzą z badań metodami
obrazowania.
Język-mowa
• Korowa reprezentacja języka-mowy jest osobna w stosunku do ośrodków

kontrolujących motorycznie mięśnie fonacyjne (krtani, języka, itp.) a także
w stosunku do ośrodków recepcyjnych dźwięków i wzroku.
• Jest to więc reprezentacja „komunikacji” i/lub znaczenia znaków i symboli

niezależnie od sposobu przekazu (mowa, pismo, język migowy)
„ośrodki” mowy
 Ośrodek Broca (uszkodzenie –afazja motoryczna, rozumienie zachowane)
 Ośrodek Wernicke’go (uszkodzenie –afazja czuciowa, recepcyjna, mowa płynna)
Paul Broca (1824–1880) był francuskim chirurgiem, anatomem i antropologiem,

którego badania i poglądy do dnia dzisiejszego stanowią podstawę rozumienia afazji.
W 1861 r. Broca przedstawił mózg zmarłego pacjenta, który utracił zdolność mowy.
Uszkodzenie znajdowało się w tylnej części lewego płata czołowego, co pozwalało
przypuszczać o ich roli dla mowy artykułowanej. Przy czym zdaniem badacza
o lokalizacji funkcjonalnej decydują zawoje, a nie wypukłości mózgu jak twierdzili
frenolodzy. Kolejne przypadki kliniczne jedynie potwierdzały przypuszczenia Broca
i pozwoliły opublikować jego słynne zdanie: „Mówimy lewą półkulą” – a dokładniej
lewym trzecim zawojem płata czołowego. Obszar ten także obecnie nazywany jest
obszarem Broca, a zaburzenia mowy związane z jego uszkodzeniem afazją Broca
(inaczej również afazją ruchową, kodującą, ekspresyjną).
 Badacz zaobserwował
ponadto, iż reguła
lokalizacji funkcji mowy
w lewej półkuli nie dotyczy
osób leworęcznych.
 Afazja Broca (afazja
ruchowa, motoryczna,
afazja Broki, agramatyzm).
 Uszkodzenie w lewym
płacie czołowym mózgu. Paul Broca (1824–1880)
Zachowane rozumienie,
zaburzone mówienie.
Kilka lat po odkryciu Broca, w 1874 r. Carl Wernicke (1848–1905) przedstawił

przypadek pacjenta, u którego dysfunkcji uległo rozumienie mowy, spowodowane
uszkodzeniem lewego górnego zawoju skroniowego. Po raz pierwszy empirycznie
zostało dowiedzione, że przynajmniej dwie różne funkcje (zdolność mowy i jej
rozumienia) mogą być zaburzone wskutek uszkodzenia odrębnych obszarów mózgu.
Było to wielkie wzmocnienie dla zwolenników teorii wąsko lokalizacyjnej, chociaż sam
Wernicke raczej uwypuklał znaczenie dla funkcji psychicznych połączeń pomiędzy
wyspecjalizowanymi obszarami mózgu niż samych ośrodków jako takich. Poza
odkryciami Broca i Wernickiego również eksperymenty fizjologiczne i anatomiczne
potwierdzały jej słuszność
Afazja Wernickego (afazja

czuciowa, sensoryczna).
Uszkodzenie lewego płata

skroniowego. Mowa płynna,
ale pozbawiona treści – może
zawierać zniekształcone,
a nawet nieistniejące słowa
(sałatka słowna, żargon
afatyczny). Zaburzenia
rozumienia. Carl Wernicke (1848–1905)
• „Ośrodki mowy” prawej półkuli decydują o „prozodii” mowy (ładunku emocjonalnym)

• Stopień zaburzeń mowy oprócz uszkodzenia kory „ośrodków mowy” zależy od uszkodzenia
struktur podkorowych
• Również u chorych głuchych od urodzenia i posługujących się językiem migowym
obserwuje się „lewopółkulowy” charakter języka znakowego i podobne cechy „afazji”
w przypadku uszkodzenia lewej półkuli.
Reprezentacje korowe „mowy” dotyczą nie tyle języka ile ogólnego systemu symboliczno-
komunikacyjnego.
Dwie półkule mózgu rządzą zgodnie

Lewa i prawa półkula mózgu komunikują się ze sobą przez ciało modzelowate, most
zbudowany z milionów komórek nerwowych. Lewą połową naszego ciała rządzi prawa
część mózgu i na odwrót. Lewa półkula panuje nad myśleniem logicznym i mową. Prawa
rozpoznaje muzykę, miejsce rzeczy w przestrzeni, zna się na aluzjach, przenośniach,
dowcipie.
Zadbaj o kondycję mózgu
 Mózg człowieka do prawidłowego funkcjonowania potrzebuje odpowiedniej diety

bogatej w węglowodany, proteiny, tłuszcze oraz witaminy A, C, E i wszystkich z grupy B.
Zbyt długie przerwy w dopływie energii powodują osłabienie koncentracji i logicznego
myślenia.
Trening czyni mistrza!

Podstawowe funkcje płatów mózgowych

Funkcje poznawcze
Funkcje poznawcze
Dziękuję Państwu
za uwagę 

BIOPSYCHOLOGIA - Prezentacja Z Wykładów

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

BIOPSYCHOLOGIA - Prezentacja Z Wykładów

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

WSTĘP DO BIOPSYCHOLOGII

• Biologiczna: ciało można badać niezależnie od umysłu; koncentracja na układzie

Warianty motywu biologicznego:

• nauka o układzie nerwowym – wielodyscyplinarne badania wyższych funkcji układu

• psychologia ewolucyjna –specjalność psychologii, która ujmuje zachowanie i procesy

• Biopsychologia (psychologia biologiczna) – bada fizjologiczne, ewolucyjne i rozwojowe

• Zachowanie – skoordynowane reakcje osobnika służące zaspokojeniu określonej

• Biopsycholodzy badają „zwierzęce korzenie” człowieka, szukając związków pomiędzy

Biologiczne wyjaśnienia zachowania:

Kategorie biologicznych wyjaśnień zachowania (w celu wyjaśnienia jakiegoś zachowania

1. Wyjaśnienia fizjologiczne: wiążą zachowanie z aktywnością mózgu oraz innych

2. Wyjaśnienia ontogenetyczne: ich przedmiotem jest rozwój jakiejś struktury lub

3. Wyjaśnienia ewolucyjne: w tych wyjaśnieniach dana część organizmu lub

4. Wyjaśnienia funkcjonalne: tłumaczą, dlaczego dana część ciała lub zachowanie

• Poznawcza: metody nauki można zastosować do badania umysłu; koncentracja na

• Behawiorystyczna: psychologia powinna być nauką o obserwowalnych zachowaniach,

Perspektywy psychologii (cd.):

• Holistyczna: psychologia dynamiczna: osobowość i zaburzenia psychiczne wynikają

• Psychologia humanistyczna: psychologia powinna kłaść nacisk na ludzki rozwój

 Psychologia i cechy temperamentu: jednostki mogą być zrozumiane przez pryzmat

Perspektywy psychologii (cd.):

• Rozwojowa: ludzie zmieniają się w czasie, rola czynników wrodzonych i wpływów

• Socjokulturowa: potęga sytuacji: społeczne i kulturowe wpływy determinujące

Warianty motywu biologicznego:

• nauka o układzie nerwowym – wielodyscyplinarne badania wyższych funkcji

• psychologia ewolucyjna –specjalność psychologii, która ujmuje zachowanie

ZACHOWANIE JAKO PRZEDMIOT BADAŃ

• Zachowanie - główna właściwość świata zwierząt.

• Zachowanie - skoordynowane reakcje osobnika służące zaspokojeniu

• Formy zachowania - proste reakcje ruchowe (kinezy, taksje, tropizmy),

• Zachowanie - obrona przed niebezpieczeństwem, ułatwia poznanie

 Proste reakcje ruchowe:

• kinezy – ruch całego, prostego organizmu, będący reakcją na bodziec;

 Złożone akty ruchowe:

Anatomia układu nerwowego

Budowa mózgu – podział ogólny

Kora mózgowa – funkcje mózgu

Układ nerwowy - komórka nerwowa (neuron)

Neuron jest najważniejszym elementem

Co odróżnia neuron od innych komórek?

 Neurony mają ogromnie rozbudowane wypustki cytoplazmatyczne – dendryty i akson.

Dwa rodzaje komórek złożonego układu

 Neurony (komórki nerwowe,

Układ nerwowy - budowa

Układ nerwowy składa się z ośrodkowego

Anatomia układu nerwowego

 Ośrodkowy układ nerwowy; składa się z mózgowia oraz rdzenia kręgowego

 Obwodowy układ nerwowy; obejmuje nerwy występujące poza mózgowiem

Autonomiczny układ nerwowy (AUN) – współczulny (sympatyczny), przywspółczulny

UKŁAD WSPÓŁCZULNY (sympatyczny)

UKŁAD PRZYSWPÓŁCZULNY (parasympatyczny)

 steruje wegetatywną, niezwiązaną z reagowaniem na zagrożenie aktywnością narządów

Budowa mózgu – podział ogólny

Mózg składa się z pięciu zasadniczych części:

Kresomózgowie jest największą częścią mózgu.

Śródmózgowie odpowiada za regulację

Ważną częścią tyłomózgowia jest móżdżek,

Rdzeń przedłużony to część tyłomózgowia o kształcie ściętego

Kora mózgu pokrywa zewnętrzna powierzchnię półkul mózgowych. Jest zbudowana

Odpowiada za czucie somatyczne, widzenie, słyszenie, czucie, uczenie się oraz

Dzieli się na korę starą (układ limbiczny), odpowiadającą za stany emocjonalne

Uszkodzenie kory mózgowej może doprowadzić do zaburzeń funkcji związanej

Płaty kory – funkcje mózgu