Alati za odsjecanje

Proračun sile štancanja

Sila za vrijeme štancanja raste u ovisnosti o naprezanju na odrez.

Sila štancanja treba u materijalu lima izazvati naprezanje veće od odrezne čvrstoće.

- krivulja naprezanja pri štancanju

a - aluminij
b - ugljični čelik s <0,25%C
c - ugljični čelik s 0,2%-0,3% C
d - ugljični čelik s 0,8%C
e - pri zazoru od 4% debljine lima
1
Alati za odsjecanje

Proračun sile štancanja

Da bi se odštancao neki proizvod treba savladati odreznu čvrstoću lima.

Potrebna sila štancanja

L [mm] - dužina reza
s [mm] - debljina lima
F  L  s  M [N ] - općenito τM [MPa] - odrezna čvrstoća

F  d    s  M [N ] - za kružni izrezak

Ovi izrazi vrijede samo kod

polaganog povećanja sile.

Kod preša postoji određena brzina

štancanja pa je potrebno silu
povećati za jos 30%.

F  L  s 1,3  M [ N ] 2
Alati za odsjecanje

Proračun sile štancanja

Materijal Žaren Nežaren

Lomna čvrstoća Čelični lim s
na odrez 0,1%C 260 320
τM [MPa] 0,2% 320 400
0,4% 450 560
0,6% 560 720
0,8% 720 900
1,0% 800 1050
Nehrdjajući čelik 520 560
Brončani lim 360 500
Mjed 250 380
Bakar 200 280
Dural (AlCuMg) 220 380
Aluminij 140 160
Olovo 20-30
Kositar 30-40
3
Alati za odsjecanje

Proračun sile štancanja

Potrebna snaga štancanja

F [N] - sila štancanja

v [m/s] - brzina žiga

P  c  F  v [W ] (obično 25mm/s do 70 mm/s)

c- faktor sile; smanjenje

potrebne snage jer sila nije
2 konstantna;
P  F  v [W ] c= 2/3
3

4
 Alati za odsjecanje

Proračun sile štancanja

Kod štancanja velikim alatima

potrebna sila rezanja može biti
i veća nego što je preša može dati.

U tom slučaju koriste se

žig i matrica koji su
koso naoštreni.

a, b - izrezak propada kroz

matricu (skošena matrica)

c, d, e - otpadak propada kroz

matricu (skošeni žig)

f - zarezivanje 5
 Alati za odsjecanje

Zazor između žiga i matrice

Zazor je razlika između promjera prodora
u matrici i promjera žiga.

Nepravilan zazor uzrokuje pojavu srha.

Srh se ne pojavljuje samo ako se početne
pukotine od strane žiga i matrice
sastaju i oblikuju plašt.

s [mm] - debljina lima

Minimalno potreban zazor hst [mm] - dubina prodiranja u
trenutku odvajanja
z  2  a  2  (1  C )  s  tg [mm] β [°] - kut ploha plašta po kojem
se vrši odvajanje
hst
C - relativno prodiranje
s žiga u materijal
β = 5°- 6° - za mekani čelik
β = 4°- 5° - za čelik srednje tvrdoće
β = 4 - za tvrdi čelik 6
Alati za odsjecanje

Zazor između žiga i matrice

hst
Relativno prodiranje žiga C hst  C  s [mm]
s

debljina materijala s [mm]

Materijal <1 1-2 2-4 >4

Mekani čelik
0,75-0,70 0,70-0,65 0,65-0,55 0,5-0,4
τM=250 - 350 MPa
Čelik srednje čvrstoće
0,65-0,60 0,60-0,55 0,55-0,48 0,45-0,35
τM=350 - 500 MPa
Tvrdi čelici
0,50-0,47 0,47-0,45 0,44-0,38 0,35-0,25
τM=500 -700 MPa
Aluminij i bakar 0,8-0,75 0,75-0,70 0,70-0,60 0,65-0,50

7
Alati za odsjecanje

Utjecaj istupljenosti reznih oštrica na pojavu srha

a - istupljen žig;
srh se javlja na dijelu lima koji propada kroz matricu

b - istupljena matrica;
srh se javlja na donjoj strani lima

c - istupljen žig i matrica;

srh se javlja na obe strane, na limu i izresku(otpatku) 8
Alati za odsjecanje

Pitanja za ponavljanje

1. Koliko mora biti naprezanje pri štancanju?

2. Zašto se zakošuju oštrice žiga i matrice?

3. O čemu ovisi potrebna snaga štance?

4. O čemu ovisi minimalni zazor ?

5. Što sve utječe na pojavu srha kod štancanja?