KORPORATIVNO

UPRAVLJANJE
KORPORATIVNO UPRAVLJANJE U BiH
Prof. Dr. Halil Kalač

1
Sadržaj predavanja
A - KORPORATIVNO UPRAVLJANJE U BiH
1. Karakteristike korporativnog upravljanja
2. Način osnivanja privrednih subjekata
3. Pravni okvir korporativnog upravljanja
4. Osnivanje privrednih društava (d. d., ....)
5. Institucinalni okvir
B – KODEKSI KORPORATIVNOG UPRAVLJANJA
6. Kodeks korporativnog upravljanja kompanije
7. Etički kodeks korporativnog upravljanja
2
A – KORPORATIVNO UPRAVLJANJE U BiH
Uvodni pristup
• Danas, korporativno upravljanje se smatra ključnim elementom u
poboljšanju ekonomske efikasnosti te povećanju povjerenja investitora.
• Trebaju se pridržavati međunarodno priznatih principa zemlje koje žele u
punoj mjeri iskoristiti globalno tržište kapitala i privući strane investitore.
• Među njima je i Bosna i Hercegovina, koja mora osigurati uvjerljivo i
razumljivo uređenje korporativnog upravljanja.
• Primjena dobre prakse korporativnog upravljanja u Bosni i Hercegovini
dovesti će do povećanja povjerenja investitora, kako domaćih tako i
stranih, pružiti podršku dobrom funkcionisanju finansijskih tržišta, što će
za rezultat imati niže troškove kapitala i podsticanje kompanija na
efikasnije korištenje resursa.
• Sigurno to bi pozitivno odrazilo na ekonomski rast cijele zemlje.

3
• Godine 2003. u području prava privrednih društava donesen je
Akcioni plan Evropske unije za korporativno pravo, kojim se projektuju
pravci promjene kompanijske regulative zemalja članica Evropske
unije, na kratki, srednji i dugi rok.
• Od svih zemalja koje su se opredijelile za pridruživanje Evropskoj uniji
očekuje se da sprovedu strukturne reforme svog pravnog, političkog i
ekonomskog sistema.
• Bosna i Hercegovina je 2008. godine potpisala Sporazum o
stabilizaciji i pridruživanju.
• Potpisivanjem tog Sporazuma Bosna i Hercegovina je preuzela
obavezu usklađivanja svojih zakona i propisa sa zakonima i propisima
Evropske unije.
4
• U Federaciji BiH je reforma regulative privrednih društava pokrenuta
donošenjem Zakona o privrednim društvima u FBiH, a što se odnosi
na upravljanje dioničkim društvima.
• Takođe, u Republici Srpskoj donijet je Zakon o preduzećima („Službeni
glasnik Republike Srpske“, br. 24/98, 62/02, 66/02, 38/03, 97/04 i
34/06). U međuvremenu prstupalo se donošenju izmjena i dopuna
pomenutih zakonskih akata.
• RS je u 2008. godini pristupila donošenju novog zakona. Do njegovog
usvajanja u RS se primjenjivao Zakon o preduzećima.

5
1. Karakteristike korporativnog upravljanja u BiH

• Postoje tvrdnje da se modeli korporativnog upravljanja približavaju

(prihvataju iste principe i standarde), ali i dalje postoje značajne
razlike.
• To je iz razloga što svaka država ima svoju istoriju, kulturu i pravni i
regulatorni okvir, a svaki od ovih elemenata utiče na okvir
korporativnog upravljanja društava.

6
• Tranzicija i prelazak na modernu tržišnu ekonomiju, kao i privatizacija
društvene, odnosno državne imovine, akcentovali su značaj
korporativnog upravljanja u zemaljama tranzicije.
• Privatizacija je poslovnoj sredini dala novi imidž i nove karakteristike,
jer su donijeti, a zatim i sprovedeni novi zakoni i propisi, čime su
ispunjeni zahtjevi nacionalnog a i globalnog tržišta, u kojem su
transparentnost i stvarna odgovornost važni svim interesnim
stranama.

7
• Stoga, dobrim korporativnim upravljanjem se promoviše pouzdan i
održiv ekonomski razvoj i jača uspješnost privrednih društava.
• Dobrim korporativnim upravljanjem takođe se otvaraju nova vrata
međunarodnim izvorima kapitala.
• Korporativno upravljanje u konačnom dovodi do veće
konkurentnosti privrednog društva, pored toga što pospješuje
njegov ekonomski rast.
• U nastavku predavanja vidjećemo odlike koje karakterišu
korporativno upravljanje u BiH.

8
Koncentracija vlasništva
Mnoga preduzeća u BiH danas kontroliše mala grupa
dioničara/akcionara.
Ova koncentrisana struktura vlasništva često dovodi do zloupotreba
manjinskih dioničara/akcionara.
Međutim, prisutan je trend, mada još ne izražen, u pravcu
dekoncentracije vlasništva.

9
Malo razdvajanja vlasništva i kontrole.
• Većina dioničara/akcionara koji kontrolišu društvo istovremeno su i
generalni direktori društva i članovi nadzornog/upravnog odbora.
• Preduzeća koja razdvajaju vlasništvo i kontrolu često to čine samo na
papiru.
• Takva preduzeća obično pate od slabih struktura odgovornosti i
kontrole. Praktično, većinski dioničari/akcionari koji kontrolišu
društvo sami sebe nadziru u funkciji članova nadzornog/upravnog
odbora i rukovodioca).
• Pate i od zloupotreba kroz transakcije s povezanim licima i lošeg
objelodanjivanja informacija (ako insajderi imaju pristup svim
informacijama nemaju motiv da ih objelodane vanjskim licima).

10
Glomazne holding strukture
• Stvaraju se poslovne grupacije koje kontrolišu preduzeća u većini
privrednih grana.
Neiskusni korporativni organi
• Postojeći bh. koncept nadzornog/upravnog odbora, njegovih
komisija, generalnog direktora, nadzornih organa i sekretara društva
uveden je u BiH po donošenju nove pravne regulative.
• Takva korporativna struktura nije postojala u državnim preduzećima
tokom perioda socijalističke ekonomije.

11
• Uloga nadzornih organa, kao i komisija nadzornog/upravnog odbora,
generalnog direktora i sekretara društva često ostaje nejasna.
• Članovi svih ovih organa trebaju biti iskusni i sposobni za obavljanje
svog posla, ali problem je u tome da oni, često, ne znaju u čemu se
tačno sastoji njihov posao.
• Nedostatak iskustva u oblasti korporativnog upravljanja velika je
prepreka za razvoj privrede BiH.
• Postoje tvrdnje da jaki i nezavisni korporativni organi i dalje su
rijetkost.

12
2. Načini osnivanja privrednih subjekata u BiH
• Načini osnivanja pojedinih oblika privrednih društava su izjednačeni u
entitetskim zakonodavstvima.
• Pojedina odstupanja su manjeg značaja i vezana su za tehnička pravila
registracije pred nadležnim sudovima.
• U oba entiteta su primijenjena sva tri poznata sistema osnivanja
preduzeća, odnosno privrednih društava.

13
1. Prvi sistem osnivanja privrednih društava je normativni sistem.
• Suština ovog sistema je u tome da ZPD i ZOP propisuju uslove za
osnivanje pojedinog društva i svi oni koji ispune te uslove ostvaruju
pravo na registraciju pred nadležnim sudom.
• S prestankom postojanja pojedinih uslova stiče se osnov za pokretanje
postupka redovne likvidacije.
• Na ovaj način se osnivaju d.o.o., d.n.o. i k.d. u Federaciji BiH, a d.o.o. i
o.d. u Republici Srpskoj.

14
2.Drugi sistem je kombinacija normativnog sistema i sistema koncesije ili
odobrenja.
• Ovaj sistem je prisutan u oba entiteta kod osnivanja d.d., jer je, bez obzira
da li se radi o simultanom ili sukcesivnom načinu osnivanja d.d., potreban
određeni oblik saglasnosti entitetskog regulatornog organa – Komisije za
vrijednosne papire u FBiH i Komisije za hartije od vrijednosti u RS.
3.Treći sistem osnivanja privrednih društava je sistem zakona.
• Ovaj se sistem zasniva na tome da se pojedino preduzeće osniva
posebnim zakonom i on je kao takav direktno primijenjen u Federaciji BiH
i indirektno u Republici Srpskoj.
• Pojedini izuzeci postoje kod specifičnih oblika, kao što je to slučaj s
preduzećima, odnosno privrednim društvima koja se bave eksploatacijom
prirodnog blaga.
15
• U ovim slučajevima, neovisno o načinu osnivanja privrednog društva,
potrebno je dodatno odobrenje nadležnog organa zaduženog za izdavanje
koncesije, odnosno odobrenja za eksploataciju prirodnog, rudnog blaga i
slično.
• Sama materija izdavanja koncesija zakonodavno je uređena na svim nivoima
državne vlasti u BiH.
• Radi se o kantonalnim zakonima, entitetskim zakonima, kao i zasebnom
zajedničkom zakonu na nivou BiH.
• Kao još jedna posebnost javlja se obaveznost obnavljanja dozvole za rad
pojedinih privrednih društava od strane državnih regulatornih organa.
• Radi se o onim oblicima organizovanja koji posluju u formi d.d., a posebno
ako se radi o sektoru poslovnog bankarstva, osiguranja i poslova prometa
vrijednosnim papirima/hartijama od vrijednosti.
16
3. Pravni okvir korporativnog upravljanja
Kao što je već rečeno, zakonodavna materija osnivanja i rada privrednih
društava u BiH predstavlja entitetsku nadležnost.
U Federaciji BiH na snazi je Zakon o privrednim društvima, dok je u
Republici Srpskoj na snazi Zakon o preduzećima.
Za Distrikt Brčko se primjenjuje Zakon o preduzećima Brčko Distrikta
Bosne i Hercegovine.
Svi ovi propisi u sebi nose određene specifičnosti i razlike na koje je
potrebno ukazati kako bi postojala spoznaja bitna eventualnim
ulagačima i kako bi se podvukao značaj daljnjeg ujednačavanja
zakonodavstva ne samo u ovoj oblasti, a najmanje iz dva razloga:
prevazilaženja postojećih barijera, kao i zadovoljavanja zahtjeva koje
pred BiH i njene institucije postavlja međunarodna zajednica.
17
• Ovo je jedan od preduslova na koje je već ukazano kada se govorilo o
zajedničkom zakonodavstvu Bosne i Hercegovine i radu njenih
zajedničkih institucija.
• Ono što je zajedničko za entitetska zakonodavstva jeste liberalan
sistem osnivanja za sva pravna i fizička lica kako domaća, tako i
inostrana.
• S tim što ako se kao osnivač pojavljuje strano fizičko ili pravno lice,
onda se pored ovog osnovnog primjenjuje i dodatni režim koji se
odnosi na strana ulaganja.

18
• ZPD u Federaciji BiH poznaje sljedeće oblike privrednih društava:
dioničko društvo (d.d.) i društvo ograničene odgovornosti (d.o.o.) kao
društva kapitala, i društvo neograničene solidarne odgovornosti
(d.n.o.) i komanditno društvo (k.d.) kao društva lica ili oblici ortačkih
društava.
• Kao poseban vid privrednog društva javlja se mogućnost
transformacije k.d. u komanditno društvo na dionice (k.d.d.), a koje
predstavlja kombinaciju društva lica i društva kapitala.

19
• ZPD ne poznaje druge oblike privrednog organiziranja, s tim što su
neke specifičnosti utvrđene lex specialis.
• Ali, pojedini oblici organizovanja mogu biti osnovani samo u obliku d.d.
• Ova se konstatacija i zakonska obaveza odnosi na poslovne banke,
osiguravajuća društva, berze i investicione fondove.
• U odnosu na rješenja iz prethodnog zakonodavstva, ZPD ne poznaje
posebne oblike udruživanja tipa koncerna, holdinga ili slično.
• ZPD govori samo o povezanim privrednim društvima, i to većinskom i
supsidijarnom, odnosno kontrolisanom društvu.

20
• Specifičnost ovog oblika povezivanja je u tome što je isključivo
zasnovan na kapitalnom odnosu, a kroz kontrolu posjedovanjem
većinskog paketa dionica u d.d. ili većine udjela u d.o.o.
• Reformom zakonodavstva u ovoj oblasti usvojena je moderna
koncepcija organizovanja privrednih društava sa ispunjavanjem što
manjeg broja pretpostavki u vezi s njihovim osnivanjem i registracijom.
• Izuzetak predstavlja sukcesivno osnivanje d.d., gdje postoji zakonska
obaveza javne emisije dijela dionica.

21
• U ovom slučaju postoji obaveza pribavljanja odobrenja državnog
regulatornog organa, Komisije za vrijednosne papire.
• Procedure su složenije i u sebi, prije pristupanja registrovanju pred
nadležnim sudom, nose dosta elemenata upravnog postupka.
• ZPD određuje minimum pretpostavki za osnivanje pojedinih privrednih
društava.
• Neki dodatni uslovi mogu biti utvrđeni posebnim zakonima, a u vezi su
sa obavljanjem posebnih djelatnosti, kao npr. bankarstvo, osiguranje,
berze, zastupanje inostranih subjekata, investicioni fondovi i drugo.

22
• Osnivanju d.o.o. može pristupiti fizičko ili pravno lice s minimumom
osnovnog kapitala u novcu u iznosu od 2.000 KM.
• Ukoliko se kao osnivači pojavljuje više pravnih ili fizičkih lica,
minimalni pojedinačni iznos ne može biti ispod 100 KM.
• Pored ovog minimalnog uloga u novcu, dodatni ulozi se mogu pojaviti
u obliku prava i stvari.
• Kao formalni uslov se još postavlja postojanje, odnosno usvajanje
ugovora o osnivanju ili osnivačkog akta ako se d.o.o. osniva od strane
jednog lica.

23
4.Osnivanje privrednih društava

• Osnivanje d.d. može se vršiti na dva načina:

• Prvi način je simultano osnivanje, bez javnog emitovanja dionica, a u
krugu najviše do 40 lica.
• Drugi, sukcesivni način osnivanja, koji je složeniji pošto je već
spomenuto da se ovdje radi o obaveznom dijelu emisije dionica.
• I u jednom i u drugom slučaju ostali uslovi za osnivanje su isti.
• Dioničko društvo (d.d.) može osnovati jedno ili više fizičkih ili pravnih
lica s minimumom kapitala u novcu u iznosu od 50.000 KM.

24
• I ovdje je potreban osnivački akt ili ugovor o osnivanju, a dodatni
ulozi, kao i kod d.o.o., mogu biti i u stvarima i/ili pravima.
• Izuzeci u pogledu minimuma osnovnog kapitala u novcu postoje kod:
poslovnih banka, gdje je potrebno 15.000.000 KM; osiguravajućih
društava za imovinsko osiguranje, 1.000.000 KM; osiguravajućih
društava lica, 2.000.000 KM; berze, 200.000 KM; i društva za
upravljanje fondovima, 1.000.000 KM.

25
• Osnivanje d.n.o. i k.d. se vrši pod posebnim uslovima, s obzirom da se
radi o posebnom obliku ortakluka.
• Za njihovo osnivanje je potrebno najmanje dva lica, od kojih jedno
mora biti obavezno fizičko lice, pri čemu zaključuju ugovor o osnivanju
ovog tipa privrednog društva.
• Minimum osnovnog kapitala u novcu nije određen s obzirom da je
ovdje riječ o odgovornosti privrednog društva za obaveze
neograničeno solidarno cjelokupnom imovinom društva i
neunesenom imovinom njegovih osnivača.
• Ulozi mogu biti u novcu, stvarima, pravima i uslugama, i uvijek moraju
biti jednaki.

26
Republika Srpska prema Zakonu o preduzećima, poznaje nešto drugačije
uslove i oblike organiziranja nego što je to predviđeno u Federaciji BiH
putem ZPD-a.
• Dva su oblika preduzeća: privredno društvo i javno preduzeće.
Osnivanje i rad javnih preduzeća u Federaciji BiH regulisano je
posebnim Zakonom o javnim preduzećima i posebnim zakonima koji
se donose za svaki posebni slučaj osnivanja nekog od javnih
preduzeća.

27
• Prvi oblik privrednog društva je ortačko društvo (o.d.) koje osnivaju najmanje
dva fizička lica zaključivanjem ugovora o osnivanju.
• Minimum osnovnog kapitala nije zakonom određen, a sami ulozi mogu biti u
novcu, stvarima, pravima, uslugama i radu.
• Akcionarsko društvo (a.d.), kao društvo kapitala, osniva se na sličan način kao
i u Federaciji BiH, s tim što postoje određene razlike.
• Razlike se ogledaju u minimalnoj visini osnovnog kapitala, koja iznosi 10.000
KM, kao i u načinu organiziranja pojedinih organa.
• Broj i vrsta obaveznih organa akcionarskog društva u Republici Srpskoj zavisi
od toga da li a.d. broji do 100 ili više uposlenih i da li ima manje ili više od 50
akcionara.
• Osim minimalnog osnovnog kapitala u novcu, ulozi se mogu sastojati i u
stvarima i pravima.
28
• Za posebne oblike organiziranja, kao i u Federaciji BiH, posebnim propisima
se utvrđuju posebni uslovi u pogledu minimalnog iznosa osnovnog kapitala
u novcu.
• D.o.o. mogu da osnuju fizička i pravna lica ugovorom o osnivanju ili
osnivačkim aktom ako se kao osnivač pojavljuje jedno lice.
• Izuzetak u odnosu na zakonodavstvo Federacije BiH je ograničenje da broj
članova-vlasnika udjela ne može biti veći od 30.
• U Federaciji BiH ne postoji ovaj oblik ograničenja.
• Visine osnovnog kapitala za osnivanje d.o.o. su u oba entiteta izjednačene.
• Kao posebna razlika egzistira način organizovanja pojedinih organa u d.o.o.
u okviru entitetskih zakonodavstava.
• Prema ZPD-u, d.o.o. obavezno obrazuje skupštinu i upravu.
29
• Nadzorni odbor se može formirati, a obavezan je u dva slučaja: kada
d.o.o. ima najmanje dva člana i osnovni kapital u vrijednosti preko
1.000.000 KM, i ako d.o.o. ima više od 10 članova, a bez obzira na
visinu osnovnog kapitala.
• Prema zakonu, skupština je takođe obavezan organ u d.o.o., a ostali se
organi obrazuju analogno odredbama koje se odnose na rad a.d.
• U pogledu oblika povezivanja ZPD poznaje povezana preduzeća i to
kao: matično i zavisno preduzeće (mješoviti holding i koncern);
preduzeće sa uzajamnim učešćem i holding.

30
Distrikt Brčko ima Zakon o preduzećima Brčko Distrikta (ZOPB) koki
poznaje, isto kao i ZOP RS, četiri oblika preduzeća, i to: društvo
ograničene odgovornosti, dioničko društvo, društvo neograničene
odgovornosti i komanditno društvo.
• D.o.o. može osnovati jedno ili više fizičkih ili pravnih lica, s tim što ne
može imati više od 50 članova.
• D.o.o. može imati više od 50 članova jedino ako to odobri Vlada
Distrikta Brčko.

31
• Minimalni osnovni kapital u novcu iznosi 5.000 KM, pri čemu najmanji
iznos pojedinačnog uloga iznosi 100 KM.
• Pored novca ulozi se mogu sastojati i u stvarima i pravima.
• Kao obavezni organi u d.o.o. javljaju se skupština i uprava, koja može
biti inokosna i kolegijalna.
• Nadzorni odbor nije obavezni organ i, ukoliko se isti formira, na
njegov rad se primjenjuju odredbe u vezi s radom nadzornog odbora u
dioničkom društvu.

32
• Kao specifičnost se javlja vezivanje glasačkog prava u skupštini i to na
taj način što se za svakih 100 KM uloga ostvaruje pravo na jedan glas u
skupštini d.o.o.
• Osnivačkim aktom se može odrediti da neki članovi imaju više glasova
za svakih punih 100 KM ili da su glasačka prava pojedinih članova
ograničena u odnosu na gornji princip.
• D.d. može osnovati jedno ili više fizičkih ili pravnih lica, pri čemu je
minimalni iznos osnovnog kapitala 15.000 KM i isti mora biti uplaćen
prije upisa d.d. u sudski registar.

33
• Minimalni iznos nominalne vrijednosti dionice iznosi 10 KM.
• Organi u d.d. su skupština i uprava d.d., koja može biti inokosna i
kolegijalna.
• Nadzorni odbor se obavezno formira samo u sljedećim slučajevima:
ako je osnovni kapital d.d. veći od 1.000.000 KM, ili ako je prosječni
godišnji broj zaposlenih veći od 250, ili ako su dionice d.d.
registrovane na berzi, ili ako je broj registrovanih dioničara veći od
100.
• D.n.o. je društvo dvaju ili više lica koja za obaveze odgovaraju
neograničeno solidarno svojom cjelokupnom imovinom.

34
• Ulozi mogu biti u novcu, stvarima, pravima ili uslugama.
• Minimalni iznos osnovnog kapitala nije određen.
• K.d. je, kao i d.n.o., društvo u kome jedan ili više članova odgovara za
obaveze društva cjelokupnom svojom imovinom (komplementari),
dok komanditori odgovaraju do visine uloga upisanih u registar.
• Uslovi za osnivanje i rad su kao i kod d.n.o., a ujedno se odredbe
ZOPB-a koje se odnose na rad d.n.o. primjenjuju i na rad k.d., ako
zakonom nije drugačije propisano.

35
• Specifičnost ZOPB-a je što poznaje i posebne oblike organizovanja.
• Tako se društvo koje ima samo jednog člana i osnivača naziva
jednočlano društvo, a d.o.o. ili d.d. koje osnuje Vlada Brčko Distrikta
za obavljanje poslova od javnog interesa jeste javno preduzeće.
• Postoji i poseban oblik, tzv. invalidsko preduzeće, koje se može
organizovati u sva četiri poznata oblika preduzeća.
• Za kategoriju invalidskog preduzeća potrebno je da ukupan broj
zaposlenih u toku cijele poslovne godine uključuje najmanje 40% lica
sa umanjenom radnom sposobnošću.
• Za osnivanje ovog preduzeća potrebno je prethodno odobrenje Vlade
Brčko Distrikta.

36
5. Institucionalni okvir
• Državni organi, na svim nivoima državne vlasti, u Bosni i Hercegovini
imaju ulogu u postupku korporativnog upravljanja od same
registracije do upravljanja privrednim društvima.
• Ova materija je, takođe, uređena entitetskim propisima.
• Ukoliko se radi o registraciji privrednog društva koje ima karakter
stranog ulaganja, u BiH se, pored sudova, javlja i Ministarstvo vanjske
trgovine BiH.
• Ovaj državni organ vrši samo evidentiranje stranog ulaganja, kao i
prethodnu ovjeru ugovora, odnosno osnivačkog akta u vezi s istim.

37
• Ova procedura je obavezna za sve oblike stranih ulaganja, bez obzira
na djelatnost i visinu ulaganja.
• Ujedno postoji i obaveza evidentiranja ugovora o osnivanju, odnosno
osnivačkog akta i kod entitetskog ministarstva trgovine.
• Pored ovog državnog organa, u slučaju osnivanja
dioničkog/akcionarskog društva značajnu ulogu ostvaruje Komisija za
vrijednosne papire/hartije od vrijednosti u FBiH/RS.
• Registracija preduzeća se u Republici Srpskoj vrši pred sudovima, i to
okružnim sudovima prema sjedištu preduzeća koje se registruje.
• Procedure u Federaciji Bosni i Hercegovini su skoro identične onim u
Republici Srpskoj, s tim što u oba entiteta egzistiraju zasebni propisi,
odnosno podzakonski akti, koji pobliže regulišu ovu materiju.
38
• Neizostavna institucija korporativnog upravljanja je berza.
• U BiH egzistiraju dvije berze – Sarajevska i Banjalučka berza.
• Prema pozitivnoj regulativi, berze predstavljaju mjesto za povezivanje
ponude i potražnje vrijednosnih papira/hartija od vrijednosti i
poslovanje vrijednosnim papirima/hartijama od vrijednosti, po
unaprijed utvrđenim pravilima.
• Kroz povezivanje ponude i potražnje za vrijednosnim
papirima/hartijama od vrijednosti, dolazi se do kurseva (ili cijena)
vrijednosnih papira/hartija od vrijednosti kojima se trguje.
• Treća funkcija berze je osiguravanje informacija o ponudi i potražnji,
kao i o tržišnoj vrijednosti trgovanih vrijednosnih papira/hartija od
vrijednosti.

39
• Svakako, jednu od možda najbitnijih institucija u uspostavljanju
kulture korporativnog upravljanja predstavljaju privredne komore.
• Pravni položaj privrednih komora u Bosni i Hercegovini uslovljen je
pravnim sistemom Bosne i Hercegovine.
• Kako je Bosna i Hercegovina složena država, s podjelom vlasti na
nekoliko nivoa, tako je i način formiranja i položaj privrednih komora
u pravnom sistemu uslovljen državnom organizacijom.
• Zbog složenosti države, privredne komore su formirane na različitim
nivoima vlasti, prema različitim zakonima i ovlaštenjima koje imaju.
• Ipak, možemo govoriti da je u Bosni i Hercegovini prisutan
kontinentalni pravni sistem i u odnosu na privredne komore, što
određuje i njihov položaj.

40
• Sve komore, uz izuzetak Privredne komore Brčko Distrikta BiH,
formirane su zakonom kao javnopravne, nevladine, nepolitičke,
neprofitne asocijacije privrede.
• Sve komore imaju, kao prvenstven zadatak, zastupanje interesa svojih
članova pred državnim i drugim organima i organizacijama s
temeljnim ciljem stvaranja uslova i ambijenta za unapređenje rada i
poslovanja u privredi.
• Istovremeno, sve komore pružaju usluge svojim članicama.
• Privredna komora Brčko Distrikta BiH je jedina formirana odlukom
svojih članica i nema status javnopravne institucije.

41
• U Bosni i Hercegovini postoje tri nivoa organiziranja privrednih
komora: državni, entitetski i kantonalni/regionalni.
• Na nivou Bosne i Hercegovine formirana je
Vanjskotrgovinska/Spoljnotrgovinska komora Bosne i Hercegovine kao
samostalna, nevladina, nepolitička i neprofitna javnopravna asocijacija
privrednih subjekata i privrednih asocijacija.
• Vanjskotrgovinska komora BiH egzistira, u kontinuitetu, skoro stotinu
godina.

42
• Naime, prva privredna komora u BiH formirana je davne 1909. godine
za teritorij cijele Bosne i Hercegovine i to zakonom Austro-Ugarske
monarhije.
• Od 1909. godine, uvijek je komora na nivou BiH formirana zakonom i
uvijek se zakonom utvrđivao pravni sljednik prethodne komore. Isto
se desilo i sa Vanjskotrgovinskom komorom BiH.
• Zakonom o Vanjskotrgovinskoj komori Bosne i Hercegovine, koji je
usvojila Parlamentarna skupština BiH (2001. godine), formirana je
Komora i istovremeno je utvrđeno da je ona pravni sljednik Privredne
komore BiH, formirane Zakonom iz 1990. godine.

43
• Mora se istaći da članstvo u privrednim komorama formiranim
entitetskim zakonima i članstvo u Vanjskotrgovinskoj komori BiH nije
isto.
• Naime, kako privredne komore prate organizaciju i ovlaštenja države i
državnih organa, članstvo u Vanjskotrgovinskoj komori BiH je, uslovno
govoreći, uže.
• Naime, članovi ove komore su privrednopravni subjekti (pravna lica)
koji su registrovani za obavljanje poslova sa inostranstvom.
• U skladu s članstvom, i funkcija ove komore je dijelom ograničena, a
to je: razvoj i unapređenje ekonomskih odnosa bh. privrede sa
inostranstvom, uključujući i partnerski odnos i zastupanje interesa
članova kod nadležnih organa Bosne i Hercegovine i odgovarajućih
asocijacija u inostranstvu.

44
• Položaj privrednih komora u Federaciji Bosne i Hercegovine određen je
Zakonom o privrednim komorama u Federaciji Bosne i Hercegovine,
koji je usvojila Parlamentarna skupština FBiH (1998. godine).
• Ovim zakonom formiraju se privredne komore kantona i Privredna
komora Federacije BiH.
• Zakonom je utvrđen i njen pravni položaj: to su samostalne, nevladine,
neprofitne, javnopravne asocijacije pravnih i fizičkih lica koje obavljaju
privrednu djelatnost.
• Istim zakonom je utvrđeno da nadležni organi izvršne vlasti i uprave
ostvaraju saradnju sa teritorijalno nadležnom komorom kao
partnerom, u zastupanju interesa članova.

45
• Komore, prema zakonu, imaju sve ingerencije zastupanja interesa
svojih članova i predstavljaju partnera vlasti.
• Isti princip je i u Republici Srpskoj, s tom razlikom da, zbog
centraliziranog sistema vlasti u ovom entitetu, niži nivoi organiziranja
privrednih komora nemaju svoj pandan vlasti (nema državnih oblika
na regionalnom nivou).
• Komore u Republici Srpskoj su formirane Zakonom o Privrednoj
komori Republike Srpske.

46
• Do 1. januara 2004. godine, u Bosni i Hercegovini je, u odnosu na
članstvo, bio prisutan kontinentalni sistem, tzv. sistem javnog prava.
• Članstvo je u Privrednoj komori Federacije BiH (PK FBiH), kao i u
Privrednoj komori Republike Srpske (PK RS), članovi upravnog odbora
su, po funkciji, predsjednici regionalnih, odnosno kantonalnih
privrednih komora.
• To znači da se sve aktivnosti dogovaraju na jednom mjestu, što
olakšava provođenje dogovorenih aktivnosti.

47
• Pored ovog oblika saradnje, kroz organe, privredne komore slobodno
dogovaraju međusobne akcije.
• U okviru Vanjskotrgovinske komore BiH formirano je Međukomorsko
vijeće (zakonom je predviđeno njegovo formiranje), s ciljem
koordinacije i dogovaranja zajedničkih aktivnosti.
• Članovi ovog vijeća su, po zakonu, predsjednik PK FBiH, predsjednik
PK RS, predsjednik PK Brčko Distrikta BiH, a predsjedavajući je
predsjednik Vanjskotrgovinske komore BiH.
• Ostale komore se mogu učlaniti u Vanjskotrgovinsku komoru BiH i u
tom slučaju imaju predstavnika u ovom vijeću.

48
KODEKSI KORPORATIVNOG UPRAVLJANJA
KOMPANIJE
• Svaka kompanija može, ukoliko smatra potrebnim, usvojiti Kodeks
korporativnog upravljanja na nivou kompanije.
• Usvajanje kodeksa korporativnog upravljanja nije obavezno po pravu,
već je stvar opredjeljenja kompanije.

49
• Kodeks treba da bude zasnovan na principima: značajan je duh, a ne
samo slovo kodeksa; poštovanje kodeksa treba da poboljša pristup
kompanija tržištu kapitala; efektivnost poslovanja kompanije se na
ovaj način može poboljšati;
• Kodeks bi trebalo da bude u skladu sa međunarodnom praksom;
• Kodeks bi trebalo prvenstveno da se fokusira na kotirane kompanije,
naročito na članove izvršnog odbora, akcionare i skupštinu
akcionarskog društva, i postupanje ovih grupa;
• Prilikom pisanja kodeksa treba imati u vidu njegov efekat na
nekotirane kompanije i mogući uticaj na razvoj sudske prakse;

50
• U svrhu postupanja u skladu sa kodeksom, on treba da bude sačinjen
na takav način da omogućava adekvatan nadzor nad njegovim
primjenjivanjem;
• Trebalo bi da bude objavljen na web stranici kompanije na kojoj je
naveden dan posljednjeg ažuriranja;
• Kompanija bi trebalo da uvrsti poglavlje o korporativnom upravljanju u
svoj godišnji izvještaj u kojem se opisuju relevantni događaji u vezi sa
korporativnim upravljanjem, što su se dogodili tokom prethodne
godine.
• Ukoliko kompanija ne postupa u potpunosti u skladu sa jednom ili više
odredbi datog Kodeksa, u ovom odjeljku treba objasniti razloge za to.

51
Eetički kodeks
• Etički kodeks (koji se često naziva i kodeks ponašanja, ili izjava o etici
ili odgovornosti) jeste osnovno uputstvo o ponašanju koje propisuje
dužnosti i odgovornosti za članove organa upravljanja i zaposlene
društva prema njegovim nosiocima interesa, uključujući, između
ostalih, kolege, kupce i klijente, poslovne partnere (na primjer,
dobavljače), državu i društvo.
• Prilog
HVALA!

52
Pravni okvir korporativnog upravljanja u FBiH:
-Zakon o privrednim društvima, “Službene novine Federacije BiH”, br. 23/99, 45/00, 2/02 i 6/02, 29/03,
68/05 i 91/07
- Zakon o vrijednosnim papirima, “Službene novine Federacije BiH”, br. 39/98, 36/99
- Zakon o registru vrijednosnih papira, “Službene novine Federacije BiH”, br. 39/98, 36/99, 33/04
- Zakon o komisiji za vrijednosne papire, “Službene novine Federacije BiH”, br. 39/98, 36/99, 33/04
- Zakon o postupku upisa pravnih osoba u sudski registar, “Službene novine Federacije BiH”, br. /00
- Uredba o upisu u sudski registar pravnih osoba koje obavljaju privrednu djelatnost, “Službene novine
Federacije BiH”, br. 12/00, 16/00, 38/00 i 58/01
- Pravilnik o izdavanju vrijednosnih papira putem zatvorene prodaje i o sadržaju skraćenog prospekta,
“Službene novine Federacije BiH”, br. 52/00
- Odluka Komisije za vrijednosne papire o tarifi naknada, “Službene novine Federacije BiH”, br. 8/02,
7/03, 30/03, 24/04
- Pravila Komisije za vrijednosne papire za upravljanja dioničkim društvima od 21. aprila 2006. godine
- Pravilnik Komisije o registraciji i prijenosu vrijednosnih papira kod Registra vrijednosnih papira,
“Službene novine Federacije BiH”, br. 32/99, 06/01, 14/00, 51/01, 58/05
- Odluka o utvrđivanju vrste i visine naknada za usluge Registra vrijednosnih papira u FBiH, “Službene
novine FBiH”, br. 11/05 i 01/06.
53