KORPORATIVNO UPRAVLJANJE

I MENADžMENT
 Razvoj
korporativnog upravljanja

• Korporativno upravljanje (engl. Corporate

governance) je sistem putem kojeg se
organizacijama upravlja i nad njim vrši kontrola.
• Struktura korporativnog upravljanja određuje
raspodjelu prava i obaveze među različiti učesnicima
u korporaciji, kada je svojina odvojena od upravljanja.
• Jednostavno rečeno, korporativno upravljanje
predstavlja ono što dobijete kada se “oprostite” od
vašeg novca i kupite akcije neke kompanije.
• Danas se gotovo ne može govoriti o uspješnoj i
efikasnoj kompaniji koja ne primjenjuje i ne
unapređuje standarde korporativnog upravljanja.
• Empirijska istraživanja koja analiziraju povezanost
između korporativnog upravljanja i efikasnost
poslovanja, pokazuju da kompanije koje imaju i
primjenjuju standarde korporativnog upravljanja
ostvaruju bolje rezulatate od kompanija koje to ne
čine.
• Sa inteziviranjem finansijske i ekonomske krize
korporativno upravljanje sve više dobija na značaju.
• Integracija tržišta kapitala, naročito u
Evropskoj uniji, te pribavljanje kapitala na
različitim tržištima od strane velikih privrednih
društava i njihovih grupacija pospješuju
analizu efikasnosti različitih modela
korporativnog upravljanja.
• Osnovo pitanje koje se postavlja kod
korporativnog upravljanja je raspodjela moći
unutar društva, odnosno pitanje ko donosi
odluke u privrednim društvima i čiji se interesi
pri tom uzimaju u obzir.
• Potrebe privrede nameću izučavanje menadmenta
korporativnog upravljanja.
• Korporativno upravljanje je stub najvećeg broja
društava
kao što su: privredna društva, berze, finansijske,
zdrastvene, obrazovne i druge institucije.
• Menadžment korporativnog upravljanja ima za cilj
sticanje potrebnih znanja o privrednim društvima i
njihovim upravljačkim strukturama sa ciljem
približavanja Bosne i Hercegovine evropskim
integracijama i uključivanje u globalnu privredu.
• Korporativno upravljanje podrazumijeva
odgovorno upravljanje i kontrolu privrednih
društava kroz zaštitu interesa, članova
društva, akcionara kao i transparentnost
prema svim zainteresovanim stranama.
• Dobro korporativno upravljanje omogućava
jeftinije finansiranje preduzeća i pridonosi
njegovom poslovnom razvoju.
• Korporativno upravljanje je sistem putem
kojeg se upravlja organizacijama i nad njima
vrši kontrola.
• Korporativno upravljanje je skup mehanizama
kroz koje firme funkcionišu kada je svojina
odvojena od upravljanja.
• Kod korporacija razdvajeno je vlasništvo i
upravljanja.
 Ekonomski aspekti
korporativnog upravljanja
• Korporativno upravljanje je definisano, pored
ostalog, kao skup mehanizama kroz koje
firma funkcioniše kada je svojina odvojena od
upravljanja.
• Društva kojima se dobro upravlja rentabilnija
su i daju bolji doprinos nacionalnoj privredi i
društvu.
• Dva su centralna pitanja korporativnog
upravljanja, a njihovo postojanje i rješavanje
zavise od strukture vlasništva u preduzeću.
• Prvo pitanje. Kako obezbijediti da
profesionalni menadžement u preduzećima
sa disperziranim vlasništvom (koliki je interes
za nadzor menadžera) radi u interesu
vlasnika, a ne u svom sopstvenom (principal
– agent problem)?
• Drugo pitanje. Kako u preduzećima sa
koncentrisanim vlasništvom obezbijediti da
kontrolni vlasnik ne zloupotrebljava svoju
kontrolu nad firmom kako bi iz nje izvukao
više nego što mu pripada (principal –
principal problem)?
 Istraživanja primjene korporativnog
upravljanja
• Akcionarska društva u u zemljanma u tranziciji
najmanje primjenjuju standarde korporativnog
upravljanja pokazuju istraživanja.
• Uočljivo je da akcionarska društva u zemljama
Zapadnog Balkana imaju izuzetno nizak nivo
korporativnog upravljanja.
• Nivo primjene korporativnog upravljanja iznosi daleko
ispod zemalja srednje i
 istočne Evrope u kojima se kreće od 21,3 % u
Hrvatskoj do 38 % u Češkoj.
Podaci o stepenu transparentnosti u
korporativnom upravljanju su:
- U Hrvatskoj 14,8 %,
- U Sloveniji 29,6 %,
- U Češkoj sa 33,2 %,
 Sažetak izvještaja 2006.g. ocjene korpor. upravljanja u BiH

• Ovaj izvještaj sadrži procjenu okvira politike

korporativnog upravljanja u Bosni i Hercegovini
(BiH), te praksi u njenoj primjeni i poštivanju.
• U izvještaju su istaknuta nedavna unapređenja
propisa kojima je regulirano korporativno
upravljanje, date preporuke koje se odnose na
politiku te smjernice za ulagače u ocjeni
korporativnog upravljanja u BiH.
• Od Dejtonskog sporazuma iz 1995.g., dva entiteta BiH, Federacija Bosne
i Hercegovine (FBiH) i Republika Srpska (RS), su uspostavile osnovni
zakonski i institucionalni okvir za funkcioniranje tržišta kapitala.
• U procesu privatizacije su osnovane stotine društava, čijim dionicama se
trguje na dvije berze.
• Reforme koje su nedavno provedene obuhvaćaju zakone kojima se
unapređuje upravljanje državnim preduzećima, formiranje nove
državne komisije za računovodstvo i reviziju, izradu zajedničke
elektronske platforme za lokalne registre preduzeća, izradu novih
zakona o vrijednosnim papirima i zakona o investicijskim fondovima, te
nedavno donesenu odluku svakog od entiteta da objavi deset najvećih
vlasnika svakog javnog dioničkog društva.
• .
• Međutim, izazovi su i dalje prisutni.
• Dva režima imaju nekoliko osnovnih slabosti: ulagači nemaju
dovoljno zaštite; ključne informacije za brojna društva nisu
dostupne ili su nekvalitetne, dužnosti članova odbora su
nejasne, a obaveze ograničene.
• Entitetske komisije za vrijednosne papire imaju ograničene
nadležnosti i resurse za nadziranje velikog broja emitenata.
• Ne postoji kodeks korporativnog upravljanja, a informiranost o
tom upravljanju je ograničena.
• Također, postoje značajne razlike između entitetskih režima
korporativnog upravljanja, što može biti izvor dodatnih
troškova i zabune među stranim i domaćim učesnicima.
• Za unapređenje korporativnog upravljanja u cilju bolje zaštite
ulagača, jačanja nadzora nad preduzećima i povjerenja u tržišta
kapitalom će biti potrebno provođenje široke reforme.
• Nedavno provedene reforme trebaju se u potpunosti
implementirati, a entitetski zakoni o preduzećima temeljno
revidirati, te uskladiti međusobno i sa zahtjevima EU.
• Ovi napori se trebaju kombinirati sa obukom i drugim programima
za informiranje o korporativnom upravljanju širom BiH, uključujući
i izradu Zakona o korporativnom upravljanju.
• Potrebno je proširiti nadležnosti komisija za vrijednosne papire, a
(kao i kod propisa o bankarstvu i računovodstvu) na kraju bi se
trebalo razmotriti i donošenje zakona o vrijednosnim papirima na
državnom nivou
Nivo korporativnog upravljanja
• Veliki broj društava nema usvojen vlastiti kodeks
ponašanja, nitu su prihvatili standarde upravljanja
akcionarskim društvima.
• Akcionarska društva su najslabija u radu i
odgovornosti odbora.
• To ukazuje da se akcionarskim društvima upravlja
neefikasno i da nema konsekvenci za loše
upravljanje.
• Naknade članova odbora najčešće nisu vezane
za ostvarene rezultate, odbori nemaju dovoljan
broj nezavisnih i kompetentnih članova niti
postoje jasne procedure prilikom sukoba interesa.
 Propisi koji utiču na
korporativno upravljanje

- Zakon o privrednim društvima reguliše osnivanje,

poslovanje, reorganizaciju i likvidaciju privrednih subjekata
( Zakon o privrednim društvima Federacije BiH („Službene
novine Federacije BiH“, br. 23/99, 45/00, 2/02, 6/02, 29/03,
68/05, 91/07, 84/08, 88/08, 7/09 i 63/10, 75/13)

- Zakon o tržištu hartija od vrijednosti uređuje emisiju hartija

od vrijednosti, poslove sa hartijama od vrijednosti, osnivanje
i poslovanje berze, centralnog registra, organizaciju i
nadležnosti Komisije za hartije od vrijednosti.
- Zakon o preuzimanju akcionarskih društava uređuje
postupak preuzimanja akcionarskih društava.
• Zakonom o privrednim društvima uređuje se:
- osnivanje privrednih društava,
- prava i obaveze osnivača, ortaka, članova,
akcionara,
- povezivanje i reorganizacija (statusne
promjene i promjene pravne norme privrednih
društava) i
- likvidacija privrednih društava.
 ZAKON O PRIVREDNIM DRUŠTVIMA

• (“Službene novine Federacije BiH”, br. 23/99, 45/00, 2/02, 6/02,

29/03, 68/05, 91/07, 88/08 i 63/10, 75/13)
• Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o privrednim društvima
objavljen je 29.09.2010. godine, a bile su izmjene 75/13.
• Zakonom o privrednim društvima uređeno je osnivanje,
poslovanje, upravljanje i prestanak privrednih društava u
Federaciji Bosne i Hercegovine.
• Društvo je pravno lice koje samostalno obavlja djelatnost
proizvodnje i prodaje proizvoda i vršenja usluga na tržištu radi
sticanja dobiti.
• Društvo mogu osnovati domaća i strana fizička i pravna lica, ako
zakonom nije drugačije određeno.
• Društvo mogu osnovati domaća i strana fizička i pravna lica,
ako zakonom nije drugačije određeno.
• Društvo može biti organizovano u jednom od sljedećih
oblika:
1. društvo s neograničenom solidarnom odgovornošću – firma
(ime pod kojim Društvo posluje) mora sadržavati prezime
najmanje jednog člana, uz oznaku da ih ima više, i oznaku
“d.n.o”.
2. komanditno društvo – firma mora sadržavati prezime
najmanje jednog komplementara i oznaku “k.d”, a ne smije
sadržavati imena komanditora.
3. dioničko društvo – firma mora sadržavati oznaku “d.d”.
4. društvo s ograničenom odgovornošću – firma mora
sadržavati oznaku “d.o.o.”
Povezana društva su:
1) vladajuće i zavisno društvo;
2) društva sa uzajamnim učešćem;
3) holding;
4) koncern.
• Svojstvo pravnog lica društvo stiče upisom u registar
društava. Društvo odgovara za svoje obaveze
cjelokupnom svojom imovinom. Prije upisa u registar
društava niko ne može nastupati u ime društva.
• Društvo može kao svoju djelatnost obavljati sve
poslove, osim onih koji se po zakonu ne mogu
obavljati kao privredna djelatnost.
• Zakonom može biti utvrđeno da se određene
djelatnosti mogu obavljati samo na osnovu
predhodnog odobrenja nadležnog organa.
• Društvo može imati podružnice – poslovne jedinice
izvan mjesta sjedišta društva, koje nemaju svojstvo
pravnog lica.
• Društvo zastupa uprava koja organizuje rad i rukovodi
poslovanjem, zastupa i predstavlja Društvo i odgovara za
zakonitost poslovanja društva. Društvo mogu zastupati i druga
lica određena osnivačkim aktom ili statutom društva, u skladu
sa zakonom.
• Prokura je pismeno ovlaštenje za preduzimanje svih pravnih
radnji i poslova u ime i za račun društva, osim prenosa i
opterećenja nekretnina ako ovlaštenje za to nije posebno i
izričito navedeno. Prokura se ne može dati pravnom licu.
• U društvu se ne mogu osnivati organizacije i provoditi aktivnosti
koji nemaju karakter sindikata i sindikalnih aktivnosti u skladu
sa zakonom, kolektivnim ugovorom i pravilima sindikata.
• Podaci o društvu upisuju se u javni registar koji
vodi institucija određena posebnim zakonom
kojim se uspostavlja i uređuje organizacija i način
rada javnog registra pravnih osoba -
• Registar društava.
• U registar društava upisuju se sljedeći podaci o
indentitetu društva:
1. firma i ako postoji, skraćena firma i adresa
sjedišta društva;
2. oblik društva;
3. djelatnost;
4. podružnice;
5. ime i prezime, adresa prebivališta, funkcija i obim
ovlaštenja lica ovlaštenih za zastupanje društva; i
6. firma, sjedište, djelatnost i lice ovlašteno za zastupanje
podružnice.
U registar društava upisuju se podaci o članovima, ulozima i
odgovornosti za obaveze društva, osnovnom kapitalu
društva, udjelima i dionicama u društvu.
U registar društava obavezno se upisuje pokretanje postupka
likvidacije i stečaja društva, ime i prezime i adresa
prebivališta likvidacionog ili stečajnog upravnika i datum
obustavljanja ili okončanja postupka.
Ovim zakonom je regulisano kako se vrši spajanje, pripajanje,
podjela, promjena oblika i prestanak društva.
 Društvo s neograničenom solidarnom
odgovornošću
• Društvo s neograničenom solidarnom odgovornošću je
društvo najmanje dva lica koja su neograničeno
solidarno odgovorna za obaveze društva.
• Društvo se osniva ugovorom o osnivanju. Ulozi članova
mogu biti u novcu, stvarima, pravima i izvršenim
uslugama.
• Vrijednost uloga u stvarima, pravima i vršenju usluga
utvrđuje se ugovorom o osnivanju
društva.
• Ulozi članova su jednake vrijednosti. Ulozi članova
postaju imovina društva.
 Komanditno društvo
• Komanditno društvo je društvo u kojem jedan ili više
članova odgovara za obaveze društva neograničeno
solidarno cjelokupnom svojom imovinom
(komplementari), a jedan ili više članova odgovara za
obaveze društva samo do iznosa njihovih uloga
upisanih u sudski registar (komanditori).
• Komanditno društvo se osniva ugovorom i na njega
se primjenjuju odredbe ovog zakona o društvima s
neograničenom solidarnom odgovornošću.
• Komanditno društvo se može transformisati u
komanditno društvo na dionice.
Društvo sa ograničenom odgovornošću
Društvo sa ograničenom odgovornošću je društvo čiji je
osnovni kapital podijeljen na udjele i osniva se ugovorom.
Kada društvo s ograničenom odgovornošću osniva samo
jedan osnivač, osnivački akt je odluka o osnivanju.
U društvu s ograničenom odgovornošću koje nema
nadzorni odbor njegova ovlaštenja vrše članovi društva.

Osnovni kapital društva s jednim ili više osnivača iznosi

najmanje 2.000 (dvijehiljade) KM.
Vrijednost pojedinačnog uloga ne može biti manja od 100
(stotinu) KM.
Dioničko društvo (Akcionarsko društvo)

• Dioničko društvo je društvo čiji je osnovni kapital

podijeljen na dionice i osniva se ugovorom o osnivanju.
• Kada dioničko društvo osniva jedan osnivač, osnivački
akt je odluka o osnivanju.
• Dioničko društvo ne odgovara za obaveze dioničara, a
mogu ga osnovati jedan ili više osnivača. Osnivači su
obavezno i dioničari dioničkog društva.
• Prilikom osnivanja dioničkog društva, sve dionice mogu
otkupiti osnivači (simultano osnivanje), ili ugovoreni broj
dionica otkupljuju osnivači, a preostale dionice kupuju
druga lica na osnovu javnog poziva za upis i uplatu
(sukcesivno osnivanje), u skladu sa zakonom kojim se
uređuje emisija i promet vrijednosnih papira.
• Osnovni kapital dioničkog društva iznosi najmanje
50.000 KM. Nominalna vrijednost dionice ne može biti
manja od 10 KM.
• Ako se osnovni kapital prilikom osnivanja dioničkog
društva, osim u ulozima u novcu, obezbjeđuje i ulozima
u stvarima i pravima, ukupni ulozi u novcu ne mogu biti
manji od iznosa od 50.000 KM.
• Pomenuti zakon je uredio cijeli postupak osnivanja
dioničkog društva, emisiju dionica, povećanje i
smanjenje osnovnog kapitala, pravo preče kupnje,
dionice zaposlenih, sticanje vlastitih dionica, organe
društva, odlučivanje i dr.
 Korporacija
• Pod korporacijom se podrazumijeva
preduzeće oganizovano kao akcionarsko
društvo ili javna kompanija (engl.public
company).
• Ovako shvaćena korporacija je ustvari
kompanija ili preduzeće koje svoj akcijski
kapital inicijalno i/ili kasnije dokapitalizacijom
pribavilo kapital putem instituta javne ponude
ili prodaje.
• Korporacija ima neograničenu mogućnost
pribavljanja dodatnog kapitala potrebnog za
rast i razvoj posredstvom finansijskog tržišta.
Organi dioničkog društva su:
1) skupština;
2) nadzorni odbor;
3) uprava i
4) odbor za reviziju.
 Organi upravljanja
- Skupština-

• Skupština akcionara je organ vlasnika akcionara

društva i najviši organ društva. Kao najviši organ
društva Skuština je nadređena upravnim i nadzornim
organima društva, ona ih redovno postavlja i smjenjuje
te na taj način ostvaruje kontrolu nad njihovim radom.
Ona utvrđuje:
- poslovnu politiku,
- donosi najvažnije odluke koje se tiču raspolaganja
imovinom i dobiti društva,
- odlučuje o statusnim pitanjima i promjenama.
Vrste skupština:
-Godišnja skupština saziva se najkasnije 90
dana od dana podnošenja finansijskog
izvještaja,
-Vanredna skupština saziva se na zahtjev :
1/3 članova upravnog odbora, likvidatora
društva,
akcionara sa najmanje 10% akcija sa pravom
glasa,
u slučaju poslovanja sa gubitkom, te
- Skupština po nalogu suda.
 Pravo akcionara
• Pravo akcionara je:
- da učestvuje u radu i odlučivanju skupštine
akcionara (osnovno pravo),
- pravo na sigurnu registraciju vlasništva nad
akcijom,
- pravo prenosa,
- pravo na blagovremeno i redovno
obavještavanje,
- pravo da bira članove odbora i da učestvuje u
raspodjeli dobiti društva.
Učešće u radu i odlučivanju skupštine
akcionara je pravo, ne i obaveza akcionara
za koje akcionari, vrlo često, nisu
zainteresovani da ga koriste.
Da bi se akcionarima olakšalo korišćenje
njihovih prava potrebno je da budu
blagovremeno informisani o svim pitanjima
koja su bitna za poslovanje društva.
Blagovremeno obavještavanje podrazumijeva
dostavljanje potrebnih informacija prije
održavanja godišnje skupštine društva ili na
samoj skupštini ali prije samog odlučivanja.
• Da bi propisno sazvana skupština mogla da donosi
pravno valjane odluke, mora ispunjavati utvrđeni
kvorum za njen rad. Utvrđivanje kvoruma za rad
svodi se na utvrđivanje najmanjeg potrebnog broja
glasova akcionara koji moraju biti prisutni da bi njen
rad bio punovažan.
• Kvorum može biti različit, zavisno od toga o kojoj se
vrsti skupštine radi, ili koja su pitanja predmet njenog
odlučivanja.
• Osnivačkim aktom ili statutom može se odrediti veći,
ali ne i manji od zakonom propisanog kvoruma za
održavanje sjednice skupštine akcionara.
• Većina potrebna za donošenje odluka može biti
različita zavisno od značaja pitanja o kojem se
odlučuje.
Npr. Zakon o privrednim društvima propisuje da je
potrebno najmanje 2/3 glasova akcionara koji
posjeduje akcije sa pravom glasa:
- za promjenu osnivačkog akta,
-reorganizaciju društva,
-sticanje ili raspolaganje imovinom velike vrijednosti,
-povećanje ili smanjenje osnovnog kapitala.
 Pravo glasa

• Pravo glasa je osnovno člansko upravljačko

pravo akcionara koje se iskazuje na skupštini
akcionara glasanjem o prijedlogu koji je
stavljen na glasanje.
• Akcionar ima mogućnost da glasa:
- za i protiv prijedloga odluke,
- da se suzdrži od glasanja.
Akcionar se ne može odreći prava glasa ali
ima pravo da ga i ne koristi.
• Akcionari imaju pravo glasa o pitanjima koja
se odnose na:
- povećanje ili smanjenje ukupnog broja
odobrenih akcija,
- izmjenu bilo kog prava ili privilegija akcije,
- utvrđivanje prava imalaca,
- izmjenu akcija akcionara,
- limitiranje ili negiranje postojećeg prava
prečeg upisa akcija, i
- limitiranje ili negiranje prava glasa akcija te
klase
• Zakon o privrednim društvima propisuje da je
glasanje na skupštini akcionara u načelu javno.
• Tajno glasanje se može koristiti ako to zahtijevaju
akcionari sa najmanje 10% prisutnih ili zastupanih
akcija sa pravom glasa o određenom pitanju, kada se
odlučuje o:
- izboru i razrješenju direktora ili članova upravnog
odbora, nezavisnog revizora,
- finansijskim izvještajima i izvještajima o poslovanju.
 Isključenje prava glasa
Akcionar ne može glasati na skupštini akcionara, ni
lično ni preko punomoćnika, kada se odlučuje o:
-oslobađanju ili smanjenju njegovih obaveza i
obaveza sa njim povezanih lica prema društvu,
-pokretanju ili odustajanju od spora protiv njega ili sa
njim povezanih lica,
-odobravanju poslova u kojima postoji sukob interesa
između njega i/ili sa njim povezanih lica i društva,
-isključenju prava preče kupovine u postupku emisije
akcija u privatnoj ponudi u kojoj je on i/ili sa njim
 povezano lice određeno kao unaprijed poznati kupac,
-osnivanju i povezivanju sa drugim pravnim licem u
kojem on i/ili sa njim povezano lice ima vlasnički udio
veći od 5% u osnovnom kapitalu, i
-isplati dividende za zaposlene i članove upravnog
odbora u slučaju da to lice i/ili sa njim povezano lice
imaju taj status u društvu.
Glasovi akcionara čije je pravo glasa isključeno ne
uzimaju se u obzir ni prilikom utvrđivanja kvoruma za
odlučivanje u konkretnom slučaju.
 Zapisnik
Na skupštini akcionara obavezno se vodi zapisnik o
njenom radu u koji se unosi svaka odluka skupštine.
Svaka odluka skupštine akcionara unosi se u
zapisnik.
Presjednik skupštine akcionara odgovaran je za
uredno sačinjavanje zapisnika. Zapisnik sa sjednice
skupštine akcionara sačinjava se najkasnije 15 dana
od dana njenog održavanja.
Zapisnik potpisuje predsjednik skupštine akcionara,
zapisničar i dva ovjerača. Kod otvorenih akcionarski
društava zapisnik vodi notar.
 Nadzorni (Upravni) odbor

• Akcionarsko društvo ima direktora i nadzorni

(upravni) odbor.
• Broj članova upravnog odbora otvorenog
akcionarskog društva utvrđuje se osnivačkim aktom.
• U akcionarskom društvu upravni odbor ima najmanje
3 člana a najviše 15 članova.
• Akcionarsko društvo čije su akcije na berzi, moraju u
upravnom odboru imati većinu neizvršnih članova od
kojih su najmanje dva nezavisna člana.
 Nadzorni odbor

• Kod akcionarskog društva odbor za reviziju

te nezavisnog revizora
• Odbor za reviziju ima najmanje 3 člana. Broj
članova Odbora za reviziju mora biti neparan.
• Članove odbora za reviziju bira Skupština
akcionarskog društva iz reda nezavisnih lica.
 Uprava
kompanije - društva
• Uprava društva je nadležna za nezavisno
rukovođenje društvom i treba da osigura poštovanje
svih zakona i drugih propisa, kao i da uzme u obzir
sve interese zainteresovanih strana za rad društva, u
skladu sa poslovnim rizikom kojem je društvo
izloženo.
• Član uprave društva ne smije pri donošenju odluke
pretpostaviti lične interese interesima društva, niti
svojim odlukama smije za sebe iskoristiti poslovne
prilike namijenjene društvu.
• Članovi uprave ne smiju, pri obavljanju svojih
djelatnosti, zahtijevati niti prihvatati od trećih lica
 plaćanja, niti bilo koje vrste pogodnosti za sebe niti
za bilo koje drugo lice, niti davati trećim licima
nezakonite prednosti na osnovu kojih ta lica mogu
steći korist.
• Uprava društva:
- utvrđuje ili odobrava poslovne planove društva,
- izrađuje strategiju poslovanja društva,
- osigurava njeno sprovođenje,
- uspostavlja unutar društva odgovarajući sistem
sistem interne kontrole i upravljanje rizicima.
 Prednosti korporacije
• Korporativni oblik organizovanja preduzeća ima, kao i
sve drugo, svoje dobre i loše strane.
• Osnovne prednosti korporativne forme preduzeća se,
u osnovi, svode na sljedeće:
- gotovo neograničene mogućnosti pribavljanja
dodatnog kapitala potrebnog za finansiranje rasta i
razvoja preduzeća posredstvom finansijskog tržišta;
- javnost i transparentnost poslovanja, te dostupnost
finansijskih i nefinansijskih informacija;
- pozitivna slika o korporaciji formirana na prethodni
način dorpinosi jačanju njene tržišne pozicije,
 privlačenju kadrova i, u krajnjem, rastu tržišne
kapitalizacije što povećava “bogatstvo” njenih
vlasnika kroz isplatu dividendi i/ili rast tržišne cijene
prilikom prodaje akcija;
-mehanizmi zaštite interesa vlasnika/akcionara,
pogotvo manjinskih, kroz regulativu zasnovanu na
zakonskim propisima, principima, smjernicama i
standardima korporativnog upravljanja;
-mogućnost da svoje odluke zasnivaju na
informacijama do kojih bi inače teško došli ukoliko
kompanija/emitent nema takvu propisanu obavezu.
 Nedostaci korporacije
Status kompanije/korporacije ima i svoju
“cijenu” koja se ogleda, prije svega, u:
-troškovima kotiranja na organizovanim
javnim tržištima, uključujući i zahtjeve za
objavljivanjem propisanih finansijskih i
nefinansijskih informacija, naknadama
regulatorima i sl;
-obaveznom poštovanju i promjeni strožih
zahtjeva za finansijsko izvještavanje,
-posebnoj “društvenoj osjetljivosti” u pogledu
 poštovanja prava zaposlenih, manjinskih akcionara,
ekoloških standarda i sl;
- većim troškovima funkcionisanja i rada organa
upravljanja, održavanju redovnih i vanrednih
skupština akcionara i organa nadzora (interna i
nezavisna revizija, odbor za reviziju).
- Vođenje korporacije u najboljem interesu svih,
uspjeh zavisi od nekoliko preporuka, ali četiri, su
jedne od značajnih, kao što su:
1. Ukupne uspješnosti poslovanja kompanije;
2. Povjerenja u korporaciju kao osnovu razvoja;
 realnog ekonomskog sektora, odnosno nosioca
održivog ekonomskog razvoja, zaposlenosti i
životnog standarda;
3. Povjerenja insvestitora u najširem smislu riječi,
kreditora i drugih povjerilaca, da su njihovi
materijalni i drugi interesi zaštićeni;
4. Uključivanja korporacije u međunarodne
ekonomske i finansijske tokove u svjetskim
okvirima koje unaprijed zahtijevaju poznate, jasne,
stabilne i pouzdane principe korporativnog
upravljanja.
 Povezana društva
Povezana društva su:
1) vladajuće i zavisno društvo;
2) društva sa uzajamnim učešćem;
3) holding;
4) koncern.
• Vladajuće i zavisno društvo
• Ako jedno društvo ima većinsko učešće u osnovnom kapitalu
drugog društva ili ako na osnovu ugovora zaključenog sa drugim
društvom ima pravo da imenuje većinu članova nadzornog odbora
tog drugog društva, odnosno ima većinu glasova u skupštini, to se
društvo smatra vladajućim, a drugo društvo zavisnim.
• Vladajuće društvo sa većinskim učešćem u osnovnom kapitalu je
društvo koje, neposredno ili posredno preko drugog društva, na
osnovu više od 50% učešća u osnovnom kapitalu drugog društva
ima više od 50% glasova u skupštini zavisnog društva.
• Neposredno učešće u osnovnom kapitalu
koji pripada vladajućem društvu ili drugom
licu koje ga drži za njegov račun određuje
se na osnovu odnosa nominalnog iznosa
tog učešća prema ukupnom osnovnom
kapitalu zavisnog društva.
• Pri određivanju učešća, od ukupnog
osnovnog kapitala zavisnog društva
oduzimaju se vlastite dionice i udjeli
zavisnog društva i dionice i udjeli koje za
račun zavisnog društva drži treće lice.
• Posredno učešće u osnovnom kapitalu koji
pripada vladajućem društvu obuhvata
dionice i udjele koji pripadaju društvu koje
zavisi od njega ili koji pripadaju drugom licu
za račun tog društva ili za račun društva
koje zavisi od njega (zavisna društva).
• Zavisno društvo može u vladajućem
društvu pribaviti dionice i udjele i ostvariti
svoje pravo glasa na osnovu dionica i
udjela kojima već raspolaže.
• Društva sa uzajamnim učešćem
Društva sa uzajamnim učešćem u osnovnom kapitalu su povezana
društva kod kojih svako društvo ima učešće u osnovnom kapitalu
drugog društva.
• Holding
Ako se vladajuće i jedno ili više zavisnih društava, na osnovu
zaključenog ugovora o vođenju poslova, objedine jedinstvenim
vođenjem poslova od strane vladajućeg društva, ona čine holding,
a pojedinačna društva su društva holdinga.
• Koncern
Ako vladajuće društvo, na osnovu zaključenog ugovora o vođenju
poslova, pored jedinstvenog vođenja poslova zavisnih društava,
obavlja i druge djelatnosti, ona čine koncern, a pojedinačna društva
su društva koncerna.
Holding i koncern, mogu formirati i pravno samostalna društva,
koja nisu zavisna jedno o drugome.
 Zajedničke odredbe za povezana društva

• Vladajuće društvo odgovara neograničeno

solidarno povjeriocima u postupku stečaja
zavisnog društva ako je stečaj prouzrokovan
obavezujućim nalozima, odlukama ili uputstvima
vladajućeg društva.
• Ako vladajuće društvo dovede zavisno društvo u
položaj da izvrši za sebe štetan pravni posao ili da
na svoju štetu nešto učini ili propusti da učini,
nadoknadit će zavisnom društvu štetu
prouzrokovanu po tom osnovu.
• Zahtjev za naknadu štete u ime zavisnog društva, mogu
podnijeti dioničari i članovi zavisnog društva koji posjeduju
ili predstavljaju najmanje 10% osnovnog kapitala tog
društva ili statutom određeni manji dio, kao i povjerioci
društva čija potraživanja iznose više od 10% osnovnog
kapitala zavisnog društva.
• Pored vladajućeg društva, kao solidarni dužnici
odgovaraju članovi uprave vladajućeg društva koji su
zavisno društvo doveli u položaj da izvrši za sebe štetan
pravni posao ili da na svoju štetu nešto učini ili propusti da
učini.
• Kao solidarni dužnici odgovaraju i članovi uprave zavisnog
društva ako su povrijedili svoje dužnosti, osim ako su
postupali po uputstvima uprave vladajućeg društva.
 Poslovno udruženje

Poslovno udruženje mogu osnovati dva ili više

društava, radi unapređenja sopstvenog privređivanja i
usklađivanja svoje djelatnosti.
• Poslovno udruženje se ne osniva radi sticanja dobiti.
• Prava članova poslovnog udruženja ne mogu biti
izražena u vrijednosnim papirima.
• Poslovno udruženje je pravno lice.
• Poslovno udruženje upisuje se u registar društava.
• Oznaka "poslovno udruženje" navodi se u firmi.
• Poslovno udruženje istupa u pravnom prometu u svoje ime i
za račun svojih članova i u ime i za račun svojih članova.
• Za obaveze preuzete u pravnom prometu poslovno udruženje
odgovara svojom imovinom, a članovi odgovaraju na način
određen ugovorom o osnivanju, odnosno ugovorom s trećim
licem.
• Ugovorom o osnivanju utvrđuje se naziv, vrijeme osnivanja,
cilj i djelatnost, sjedište, upravljanje, zastupanje, odgovornost,
pristupanje, istupanje, istupanje u pravnom prometu,
isključenje, imovina, nadzor, prestanak, kao i druga pitanja
značajna za ostvarivanje ciljeva osnivanja poslovnog
udruženja.
 Ostali oblici povezivanja društava

• Ostali oblici povezivanja društava

• Društva se mogu povezivati ugovorom i u

druge oblike povezivanja (konzorcij, franšizing,
zajednica društava, poslovna unija, poslovni
sistem, pul i drugi).
 Problemi u funkcionisanju korp.
upravljanja u BiH
• Uspostavljanje adekvatnog koncepta korporativnog
upravljanja, usklađenim sa principima koji važe u
Evropi i svijetu, te njegova stalna nadogradnja,
naročito u domenu nadzora, posebno je značajno u
zemljama u tranziciji iz tri razloga:
1. Relativno niskog znanja i iskustva učesnika u
procesima korporativnog upravljanja.
2. Specifičnosti koje se ogledaju u nižem stepenu
povjerenja u institucionalni i realni ambijent u cjelini,
pa prema tome, i u domenu ostvarivanja prava
akcionara.
• Menadžment kompanije je dužan da
identifikuje potencijalna područja
problematike korporativnog upravljanja od
strane većinskog vlasnika i da definiše
metode i sisteme zaštite malih akcionara.
Područja zloupotreba mogla bi biti:
- enormna zarada,
- poslovanje sa povezanim kompanijama,
- skrivene informacije većinskog vlasnika,
- obezvrijeđivanje akcija kroz dinamiku
vlasništva (spajanja, pripajanja, integrisanja i
dr).
• Zaštita podrazumijeva definisanje mjera kojima se
omogućava stabilno funkcionisanje malih akcionara,
kao što su:
- kumulativno glasanje za članove upravnog odbora,
- za nove emisije pravo preče kupovine,
- aktivnosti u upravljačkim organima u uslovima
vanrednih situacija,
- identifikacija konflikta interesa,
- efikasna pravna zaštita,
- javnost u radu.
 Te, specifičnosti koje su posljedica
postprivatizacionih procesa nakon masovne
privatizacije.

• Korporativna forma preduzeća u BiH je u

najvećoj mjeri rezultat okončanja procesa
(vaučerske) privatizacije.

• Međutim, pri tom, ne bi trebalo zaboraviti na

ozbiljne ograničavajuće faktore koji će bar u
početku biti limitirajuće, a ogledaju se u:
- Još uvijek nedovoljno razvijenom
finansijskom tržištu, što, uz nedovljno
povjerenje u ukupni finansijski sektor u cjelini,
ograničava finansijske izvore na koje bi naše
korporacije mogle računati.
- U niskoj kreditnoj sposobnosti i ukupnom
bonitetu naših preduzeća što će za posljedicu
imati njihov teži pristup finansijskim tržištima i
višoj cijeni kapitala.
- Nedovoljna i neusaglašena institucionalna
osnova (relevantni zakonski propisi, te
standardi korporativnog upravljanja, koji imaju
snagu preporuka).
 Mogući pravci unapređenja
korporativnog upravljanja
• Imperativno se nameće potreba da se u BiH mora
posvetiti posebna pažnja uspostavljanju adekvatnog
sistema korporativnog upravljanja. Tu posebnu
pažnju bi, po našem mišljenju, trebalo, prije svega,
usmjeriti na:
- stalnu profesionalnu edukaciju, ali i edukaciju najšire
javnost sa ciljem upoznavanja osnovnih postulata
tržišne privrede i korporativnog upravljanja, a
posebno akcionarstva u najširem smislu riječi.
- Kontinuiran nadzor nad primjenom uspostavljenih
instituta korporativnog upravljanja kojim se afirmiše
 pozitivna, a sankcioniše, negativna praksa,
vezana prije svega: za zaštitu prava
akcionara, ravnopravnost svih, a posebvno
manjinskih akcionara, objelodanjavanje
značajnih informacija i odgovornosti odbora i
uprave korporacije.
-Stalna dogradnja koncepta korporativnog
upravljanja, bazirana na vlastitim iskustvima i
najboljoj praksi te, OECD standardima i
principima korporativnog upravljanja.
-Kako povećati nivo znanja i svijesti “armije”
sitnih akcionara i sprovesti odgovoran i
efikasan nadzor.
 Društvo kapitala u
Evropskoj uniji

• U državama članicama Evropske unije razvila

su se različita shvatanja o samom pojmu
privrednih društava, kao pravnog lica, a
zasnivaju se na principima:
- organizovanja,
- upravljanja,
- odlučivanja od strane osnivača,
- ovlašćenja u pravnom prometu i
- zastupanja.
• Prema ugovornoj koncepciji postoje dva
koncepta i to
1. Institucionalna koncepcija kojom se smatra
da je pravno lice samo institucija koja se
uspostavlja propisima te predviđa norme po
kojima takve institucije funkcionišu, te njihov
pravni položaj u poslovnim odnosima, kao i
organi odlučivanja i zastupanja.
2. Funkcionalna koncepcija koja se predviđa
propisima, a posmatra se kao okvir za
utvrđivanje mogućih opcija izbora, dok je na
osnivačima sloboda da ovaj izbor izvrše u
granicama predviđenih mogućnosti.
 Investicione odluke
Da bi razmatrali investicione odluke, prvo je
potrebno razmotriti pojam racionisanja kapitala,
odnosno situaciju kada korporacije imaju na
raspolaganju veći broj rentabilnih investicionih
projekata, ali ograničena sredstva za njihovu
realizaciju.
Razmatraju razlozi koji uslovljavaju racionisanje
kapitala kao što su nedovoljan obim internog
kapitala, zadržavanje kontrolnog uticaja u
kompaniji, nepoželjnost dodatnog zaduživanja,
pad hartija od vrijednosti kompanije na
finansijskom tržištu i dr.
• Finansijski aspekti planiranja kapitalnih
ulaganja pretpostavljaju da su za svaki
projekat unaprijed utvrđeni:
- Kapitalni izdatak,
- Ekonomske koristi od projekta,
- Koristan ekonomski vijek trajanja projekta,
- Kriterijum rentabilnosti (prosječna cijena
kapitala ili neka druga zahtijevana stopa
prinosa), i
- Likvidaciona vrijednost projekta.
• U toku ocjene rentabilnosti projekta mogu se
javiti različiti problemi:
- mora se izvršiti izbor jednog projekta iz grupe
međuzavisnih projekata,
- može se javiti konflikt između interne stope
prinosa i neto sadašnje vrijednosti kod
međusobno zavisnih projekata,
- u uslovima inflacije mora se voditi računa o
nominalnim i realnim novčanim tokovima,
Razlozi za racionalizaciju kapitala

Racionalizacija kapitala se često javlja kod

korporacija koje vode politiku finansiranja kapitalnih
ulaganja. Osnovni interni izvor finansiranja je
akumulirani, odnosno neraspoređeni dobitak. Kao
interni izvor finansiranja može se, u finansijskom
smislu, posmatrati i amortizacija, s obzirom da ona u
trenutku nastanka troškova ne predstavlja izdavanje
gotovine, ali se naplatom potraživanja dobija
gotovina, odnosno priliv gotovine u kome je sadržan i
iznos amortizacije. Teško je zamisliti korporaciju koja
se u cjelini finansira sopstvenim kapitalom.
 Selekcija projekata

• Da bi se objasnilo kako se donosi odluka o izboru grupe

projekata, odnosno selekciji projekata, prvo će se
pretpostaviti da se ograničenje kapitalnog budžeta odnosi
samo na jednu poslovnu godinu.
• Konačan izbor projekta, iz niza predloženih projekata,
odnosi se samo na međusobno nezavisne projekte.
• Kada korporacija ima na raspolaganju veći broj rentabilnih
projekata, a ima ograničen kapitalni budžet, ona tada
mora izvršiti izbor grupe projekata koja će najviše
doprinijeti povećanju vrijednosti.
Mehanizmi korporativnog upravljanja

Mogu biti različiti u zavisnosti od konteksta u kom se

upotrebljavaju. Moguće ih je svrstati u dvije osnovne
grupe i to interne i eksterne.
• Interne mehanizme čine: nadzorni odbor, odbor
direktora, naknade menadžmentu, koncentracija
vlasništava, stejkholderski/interesni odnosi i
korporativno izvještavanje.
• Eksterne mehanizme čine: korporativne kontrole,
zakonska i normativna regulativa, zaštita prava
manjinskih akcionara.
• Mehanizmi korporativnog upravljanja treba da
obezbijede odgovore na sljedeća pitanja:
- Koga menadžeri zastupaju i na koji način?
- Kako se menadžment nadzire i kontroliše?
- Kakvi su odnosi između većinskih i
manjinskih akcionara?
- Kako se štite prava manjinskih akcionara i
radnika?
- Kakav je odnos prema sadašnjim i
potencijalnim investitorima?
- Kako se iskazuje društvena odgovornost
korporacije?
 Korporativno izvještavanje
• Korporativno izvještavanje čine aktivnosti
vezano za objavljivanje svih važnijih
informacija o poslovanju akcionarskih
društava, čijim akcijama se trguje na tržištu
kapitala.
• Korporativno izvještavanje je širi pojam od
finansijskog izvještavanja, jer obuhvata
sve relevantne informacije za poslovanje
korporacije, koje ne moraju biti isključivo
finansijske prirode.
• Osnovni elementi korporativnog izvještavanja
su finansijski izvještaji.
 Finansijski izvještaj
• Finansijsko izvještavanje je najvažniji proces
cjelokupnog korporativnog upravljanja.
• Finansijski izvještaji predstavljaju podlogu za
komunikaciju poslovne organizacije sa
javnošću, odnosno sa svim postojećim i
potencijalnim investitorima, te drugim
interesno-uticajnim grupama.
• Finansijski izvještaji su značajan izvor
informacija za akcionare, ali i povjerioce
investitore, zaposlene, državu i širu javnost.
• Glavni korisnici ovih izvještaja su ulagači –
investitori.
• Međunarodni standardi finansijskih izvještaja
(MRS) takođe određuju investitore kao glavne
korisnike finansijskih izvještaja. Finansijsko
izvještavanje je svakako jedno od najvažnijih
područja standardizacije finansija.
• Važan dio finansijskog izvještavanja je
računovodstvo privrednih i vanprivrednih
društava, iako se finansijsko izvještavanje ne
iscrpljuje isključivo u računovodstvu. Na
sadržaj i obim finansijskog izvještavanja veliki
uticaj ima finansijska supervizija.
Sadržaj finansijskog izvještavanja

• Finansijsko izvještavanje izvorno predstavlja

standardnu praksu komunikacije privrednog
društva s njegovom investitorskom javnošću.
Instrumenti finansiranja imaju svojstva tržišne
finansijske imovine i strukturirani su, u pravilu,
kao vrijednosni papiri sa aktivnim tržištem.
• Sadržaj finansijskog izvještavanja svodi se na
komuniciranje s investitorima, o informacijama
o profitu privrednih društava, prinosima na
njegove dionice i rizicima.
• Finansijsko izvještvanje je pod uticajem regulacije
finansijskih tržišta i supervizije finansijskih institucija
svakim danom sve zahtjevnije.
• U zemljama u tranziciji ukazuje se potreba za sve
brojnim finansijskim ekspertima i računovođama koji će,
između ostalog , zadovoljiti praksu finansijskog
izvještavanja.
• Osnovni cilj finansijskog izvještavnja je
obezbjeđivanje adekvatne informacije – osnove za
potrebe sadšnjih i budućih investtora.
 Računovodstvo

• Računovodstvo je najobuhvatnija i najbolja

evidencija o poslovima i poslovanju privrednog
društva. Računovodstvo se može definisati kao
komuniciranje finansijskim informacijama.
Računovodstvo je važan dio korporativnog
upravljanja. Na taj se način ono može podijeliti u tri
dijela:
1. Knjigovodstvo,
2. Računovodstveno izvještavanje, i
3. Revizija.
 Knjigovodstvo

• Knjgovodstvo se može označiti osnovom

cjelokupnog računovodstva. Ono je
najobuhvatnija evidencija u privrednom
društvu, u kojoj ne bi smjela izostati bilo koja
poslovna promjena (događaj).
• Dokumentovanje knjigovodstvenih evidencija
je osnovna pretpostavka unosa podataka.
Ona smanjuje mogućnost prikrivanja
učinjenih nepravilnosti.
 Revizija

• Zbog postojanja nepovjerenja prema javno

objavljenim informacijam i podacima kojim
privredno društvo komunicira s investitorskom
javnošću, treći sastav računovodstva javnih
dioničarskih društava je revizija.
• Revizija treba dati legitimitet finansijskim
izvještajima koji će se objaviti.
• Uspješnost društava koja obavljaju reviziju
zavisi o naknadama koje se naplaćuju od
društva čiji se izvještaji revidiraju.
Uloga nadzora u korporativnom upravljanju

• Nadzor u privrednim društvima.

• Nadzorom se posebno naglašavaju kontrola
i jačanje konkurentne sposobnosti društva.
• U društvima sa ograničenom odgovornošću
uspostava nadzora je fakultativna, a efektira
se kroz internu reviziju.
• Kod akcionarskih društava obavezna je forma
uspostave nadzora.
 AD - Odbor za reviziju
Djelokrug i način rada odbora za reviziju svodi se na:
• donosi plan rada interne revizije;
• razmatra izvještaje interne revizije i daje preporuke po
izvještajima o reviziji;
• izvještava nadzorni (upravni) odbor o realizaciji
preporuka po izvještajima o reviziji;
• izvještava skupštinu akcionara društva o računovodstvu,
izvještajima finansijskom poslovanju društva i njegovih
povezanih društava;
 Unapređenja poslovnog ambijenta kroz
unapređenje korp. upravljanja
Unutrašnji i spoljni faktori korporativnog
upravljanja
• Kad se govori o korporativnom upravljanju u
akcionarskim društvima, treba imati na umu uticaj
različitih elemenata na sistem upravljanja i nadzora
nad akcionarskim društvima.
• S jedne strane, se analizira efikasnost i struktura
unutrašnjeg uređenja akcinarskog društva, a naročito
odnosa upravnih i nadzornih tijela unutar
akcionarskog društva, tada se govori o unutrašnjim
faktorima korporativnog upravljanja.
• S druge strane, na akcionarsko društvo i sistem
korporativnog upravljanja utiču i spoljni faktori,
naročito tržišta kapitala, te se dolazi do pojma
spoljnih faktora korporativnog upravljanja.
• Osim toga, između unutrašnjeg i spoljnog
korporativnog upravljanja pojavljuju se pravne
obaveze izrade finansijskih izvještaja i
transparentnost poslovanja akcionarskih društava, te
revizije finansijskih izvještaja. Izrada finansijskih
izvještaja i njihova revizija odvija se unutar
akconarskog društva, ali ima svoje reperkusije na
tržišne subjekte.
Kodeksi korporativnog upravljanja
• Važnost korporativnog upravljanja inicirala je izradu
nacionalnih kodeksa korporativnog upravljanja
početkom devedesetih godina dvadesetog vijeka u
evropskim državama.
• Prvi nacionalni kodeks donijet je u Australiji 1991.
godine pod nazivom Bosch Report (Boš Riport).
• Prvi evropski nacionaln kodeks donijet je u Velikoj
Britaniji 1992. godine pod nazivom Cadbury Report
(Kedburi Riport) i uticao je na izradi nacionalnih
kodeksa ostalih evropskih država, njih oko pedesak
donijeto je u razdoblju do 2004. godine.
• U Sjedinjenim Američkim državama prvi kodeks
donijet je od strane upravnog obora General Motors
(Dženeral Motors).
Treba spomenuti Principe korporativnog upravljanja
Organizacije za privredu, saradnju i razvoj (OECD-
Principles of Corporate Governance) iz 1999. godine,
a objavljen je i Nacrt izmijenjenog teksta Principa
korporativnog upravljanja 2004. godine.
 Korporativna strategija
• Osiguravanje strateškog vođenja kompanije
podrazumijeva osmišljavanje vizije i usmjerenja, čime
se određuju dugoročni i kratkoročni ciljevi kompanije.
To zahtijeva konkretno razrađivanje i usaglašavanje
strategije kompanije sa upravom.
• Korporativna strategija je strategija utvrđivanja misije
kompanije (preduzeća) kao skupa organizicijskih
ciljeva kojima se detaljno opisuje svrha postojanja i
željeni pravci kretanja preduzeća.
 Na nivou je preduzeća, te mora biti u
skladu sa prioritetima preduzeća. Dijeli se
na tri područja:
1. Strategija rasta (razvoja)
2. Strategija stabilizacije (normalizacije) i
3. Strategija investiranja
U tom smislu treba smatrati da je
upravljački tim odboru bitan resurs, koji
mu pruža široko znanje i iskustvo.
 Poslovna strategija

• Poslovna strategija je specifična vrsta strategije

kojom se utvrđuju metode i postupci preduzeća sa
svrhom postizanja ciljeva u području izabrane
poslovne aktivnosti.
• Usmjerena je na postizanje strategijske konkurentske
prednosti. Poslovne strategije imaju tri smjera
razvoja:
1. Poslovne strategije zasnovane na portfolio matrici
2. Generičke poslovne strategije
3. Strategije zasnovane na modelu životnog ciklusa
proizvoda.
• Bez obzira o kojoj se poslovnoj strategiji radi,
kompanija će nastojati da maksimizira profit i ostvari
što bolju konkurentsku poziciju na tržištu. Naravno,
od konkretnog menadžmenta te njegove povezanosti
sa odborom, opšteg stanja u kompaniji zavisiće i
izbor date strategije.
• Poslovna strategija obuhvata ciljeve za proizvode i
tržišta za određenu stratešku poslovnu jedinicu.
 Javnost i informacije
• Efikasno korporativno upravljanje ključno je za
održavanje povjerenja javnosti u cjelokupni finansijski
sektor. Postojanje kvalitetnog korporativnog
upravljanja unutar svakog preduzeća pa tako i
cjelokupne ekonomije, pomaže da se osigura veći
stepen povjerenja potreban za razvoj i pravilno
funskcionisanje tržišne ekonomije.
• Informacija, u formi kakvu srećemo danas, nastala je
istovremeno sa pojavom upravljanja, pa možemo reći
da su informacija i upravljanje dvije neodvojive
kategorije.
• Za korporativno upravljanje od posebnog značaja su
sve informacije koje su vezane i/ili proističu iz
svakodnevnog poslovanja preduzeća uključujući i
informacije iz užeg i šireg okruženja preduzeća.
• Ove informacije mogu dolaziti iz sektora:
računovodstva, finansija, marketinga, nabavke,
proizvodnje i prodaje i iz sektora upravljanja
poslovanja preduzeća.
• Zainteresovani korisnici informacija koje su vezane
za korporativno upravljanje su: akcionari, povjerioci,
dužnici, radnici, država i njeni organi itd.
 Otklanjanje problema informacione
asimetrije
• Zakonska obaveza objavljivanja finansijkih izvještaja
sadržana je u odredbama Zakona o tržištu hartija od
vrijednosti gdje je precizirano da su emitenti čije su
hartije od vrijednosti emitovane javnom ponudom,
dužni da objavljuju:
- godišnje i polugodišnje finansijske izvještaje,
- revizorske izvještaje ako su dužni da vrše reviziju u
skladu sa propisima i
- izvještaj o značajnim događajima i radnjama koje
utiču na poslovanje emitenta.
• Berza i drugo uređeno javno tržište su ovlašćeni da
godišnje i polugodišnje finansijske izvještaje
preuzimaju iz institucije koja je određena za
prikupljanje i obradu finansijskih izvještaja, te su
dužni da ih javno objalvljuju. Svaki emitent hartija od
vrijednosti je obavezan da redovno objavljuje:
- godišnje finansijske izvještaje,
- polugodišnje finansijske izvještaje i
- kvartalne finansijske izvještaje.
Približavanje Evropskim integracijama i uloga
korporativnog upravljanja

• Ekonomska transformacija i stabilizacija u procesu

izgradnje efikasnije tržišne privrede je osnovno
opredjeljenje zemalja u tranziciji. Takvo opredjeljenje
nije imalo alternative ni u slučaju izbora BiH sa
ekonomskim posljedicama proizašli iz ratnih
događaja, niskog nacionalnog dohotka, tehnološke
zastarjelosti, izgubljenih tržišta i drugih teškoća.
• Ekonomske reforme, koje treba da dovedu do
efikasnije samoodržive privrede su složeni prcesi koji
se neminovno odražava na rezultate tekućeg
poslovanja.
• Prva faza provođenja reforme u pravilu je obilježena
tranziconom recesijom čiji intenzitet i dužina trajanja
zavise od izabranih rješenja i efikasnog provođenja
reformi.
• U drugoj, odnosno završnoj fazi provođenja tranzicije
dolazi do postepene konsolidacije privredne
aktivnosti. Dužina i intenzitet trajanja tranzicione
recesije zavisi od kvaliteta izabranih rješenja i
efikasnosti provođenja procesa. Ekonomskim
opredjeljenjem za izgradnju tržišne ekonomije u BiH
ušlo se u proces ekonomskih reformi, odnosno
proces tranzicije.
• Uprkos talasima privatizacije, državna preduzeće su i
dalje istaknuta karateristika širom svijeta. U BiH,
preduzeća u državnom vlasništvu još uvijek čine veći
dio BDP-a, zapošljavanja i kapitalizacije tržišta, nego
privatna preduzeća. Ona su zastupljena u strateškim
industrijskim granama, velikm javnim državnim
preduzećima kao što su: električna energija, gas,
telekomunikacije, transport i upravljanje šumama, čiji
je rad od velikog značaja za veliki broj segmenata
populacije i za druge dijelove ekonomije.
 Objavljivanje informacija obaveza po
Zakonu o privrednim društvima
• Obaveza informisanja o poslovanju i finansijskom
položaju kompanije primarno je urađena Zakonom o
privrednim društvima, osnivačkim aktom ili Statutom
društva.
• Privredno društvo koje izdaje hartije od vrijednosti
putem javne ponude dužno je da objavi odgovarajuće
informacije koje uređuju tržište hartija od vrijednosti.
• U izvještaju o poslovanju akcionarskog društva
moraju se objektivno prikazati razvoj, rezultat
poslovanja društva i finansijsko stanje u kome se ono
nalazi uz opis glavnih rizika kojima je izloženo.
Objavljivanje informacija u skladu sa Zakonom o
računovodstvu i reviziji
• Ovim zakonom uređena je obaveza za sva pravna
lica da sastave i javnosti prezentuju svoje finansijske
izvještaje. Finansijske izvještaje čine:
- bilans stanja – izvještaj o finansijskom položaju na
kraju perioda,
- bilans uspjeha – izvještaj o ukupnom rezulatatu za
određeni period,
- bilans tokova gotovine – izvještaj o tokovima
gotovine,
- izvještaj o promjenama na kapitalu i
- napomene uz finansijske izvještaje.
Korporativna etika i društvena odgovornost
• Odrediti granicu poslovne etike predstavlja veliki
izazov za svakog rukovodioca, ali i za sve zaposlene.
Novija istraživanja u oblasti etike pokazuju da
odsustvo etičkih normi u poslovanju nanose veliku
štetu kako pojedinim kompanijama tako i ukupnoj
našoj i svjetskoj ekonomiji.
• Situacija u RS i FBiH trenutno nije na
zadovoljavajućem nivou s aspekta etičkog ponašanja,
a razlozi za to su mnogobrojni. Ipak, sa podizanjem
standarda i svijesti društva, i novi vlasnici, novi
preduzetnici, menadžeri će biti primorani da svoje
poslovanje prilagode etičkim principima.
• Preduzetnička etika objedinjuje u sebi ponašanje
preduzetnika na poseban, neobičan, inovativan,
kreativan i nadsve rizičan način, koji mora zadovoljiti
osnovne specifične norme ponašanja okruženja gdje
djeluje.
• Etika u korporativnim društvima isključuje pogrešno
predstavljanje svog rada bilo prema potrošačima,
dobavljačima, a uključuje pravilne postupke.
Preduzetnička etika se takođe bavi zaradom.
• Radi unapređenje etičkih radnji sve više preduzeća
treba da uvode redovne programe obuke zaposlenih
iz domena etike.
Korporativna društvena odogovornost
• Društvena odgovornost je uticaj, podsticanje ili
osjećaj odgovornosti menadžera, koji radeći u svojim
oficijelnim kapacitetima, služi ili štiti interese drugih
grupa kao svoje.
• Pitanje etičnosti i društvene odgovornosti svodi se na
pitanje koje određuje da li je nešto moralno ili nije. To
pitanje Aristotel rješava uvođenjem pojma
“svrsishodnost” kojim on praktično objašnjava
prirodu.
• On kaže: “Priroda sve čini radi neke svrhe”.
• Korporativnu društvenu
odgovornost čine četiri vrste
odgovornosti:
• ekonomska odgovornost
• zakonska odgovornost
• etička odgovornost
• filantropska odgovornost
• Ekonomske odgovornosti se oslanjaju na primarnu
funkciju biznisa kao proizvođača, dobara i usluga
koje žele i koji trebaju potrošačima, uz pravljenje
prihvatljivog profita.
• Ova odgovornost se smatra primarnom zato što bez
finansijskih vrijednosti, druge vrijednosti postaju
besmislene.
• Zakonske odgovornosti su vezane za ekonomske
odgovornosti obzirom da se od biznisa očekuje da
izvršava rad u skladu sa zakonom.
• Vođenje biznisa prema zakonskim smjernicama je
fundamentalno pitanje u slobodnom korporativnom
sistemu koje postoji sa ekonomskim odgovornostima.
• Etičke odgovornosti nisu društvena očekivanja koja
mogu biti kodifikovana u zakonu.
• Zato su etičke odgovornosti više generalna
orjentacija šta je ispravno/neispravno, u onome što
radimo.
• Zakon je sredstvo kojim se određuje apsolutni
minimum koji se očekuje od naše aktivnosti, on ne
određuje šta mi radimo ili treba da radimo.
• Filantropske odgovornosti uključuju korporativne
aktivnosti koje promovišu blagostanje ili good will
(dobra volja).