Professional Documents
Culture Documents
x l ting ni
x l ting ni
x l ting ni
x l ting ni
Trnh Vn Loan
Trnh Vn Loan
FIT-HUT FIT-HUT
2
X l ting ni
Ti liu tham kho
Ti liu tham kho
1.
1.
La parole et son traitement La parole et son traitement
automatique automatique
Calliope, Masson, 1989 Calliope, Masson, 1989
2
2
.
. Traitement de la parole Traitement de la parole
Rene Boite et Murat Kunt, Presse Rene Boite et Murat Kunt, Presse
Polytechniques Romandes, 1987 Polytechniques Romandes, 1987
3
3. . Fundamentals of Speech Signal Fundamentals of Speech Signal
Processing Processing
Saito S., Nakata K. , Academic Press, Saito S., Nakata K. , Academic Press,
1985 1985
Ti liu tham kho
Ti liu tham kho
1.
1.
La parole et son traitement La parole et son traitement
automatique automatique
Calliope, Masson, 1989 Calliope, Masson, 1989
2
2
.
. Traitement de la parole Traitement de la parole
Rene Boite et Murat Kunt, Presse Rene Boite et Murat Kunt, Presse
Polytechniques Romandes, 1987 Polytechniques Romandes, 1987
3
3. . Fundamentals of Speech Signal Fundamentals of Speech Signal
Processing Processing
Saito S., Nakata K. , Academic Press, Saito S., Nakata K. , Academic Press,
1985 1985
3
X l ting ni
Ni dung
Ni dung
1.
1.
Mt s khi nim c bn
Mt s khi nim c bn
2.
2.
X l tin hiu ting ni
X l tin hiu ting ni
3.
3.
M ho ting ni
M ho ting ni
4.
4.
Tng hp ting ni
Tng hp ting ni
5.
5.
Nhn dng ting ni
Nhn dng ting ni
Ni dung
Ni dung
1.
1.
Mt s khi nim c bn
Mt s khi nim c bn
2.
2.
X l tin hiu ting ni
X l tin hiu ting ni
3.
3.
M ho ting ni
M ho ting ni
4.
4.
Tng hp ting ni
Tng hp ting ni
5.
5.
Nhn dng ting ni
Nhn dng ting ni
4
X l ting ni ?
X l ting ni ?
M ho
M ho
mt cch c hiu qu
mt cch c hiu qu
tn hiu ting ni truyn v
tn hiu ting ni truyn v
lu tr ting ni.
lu tr ting ni.
1. 1. Mt s khi nim c bn Mt s khi nim c bn
Tng hp
Tng hp
v
v
nhn dng
nhn dng
ting ni
ting ni
tin ti giao tip ngi-my bng
tin ti giao tip ngi-my bng
ting ni.
ting ni.
Tt c cc ng dng ca x l
Tt c cc ng dng ca x l
ting ni u cn phi da trn
ting ni u cn phi da trn
cc kt qu ca
cc kt qu ca
phn tch
phn tch
ting
ting
ni
ni
6
1
1
.
.
Mt s khi nim c bn
Mt s khi nim c bn
Phn bit ting ni v
Phn bit ting ni v
m
m
thanh:
thanh:
cc c tnh m hc c ngun
cc c tnh m hc c ngun
gc t c ch to ting ni.
gc t c ch to ting ni.
C 2 loi ngun m
C 2 loi ngun m
Ph tn hiu ting ni
Ph tn hiu ting ni
1. 1. Mt s khi nim c bn Mt s khi nim c bn
14
Biu din tn hiu ting ni
Biu din tn hiu ting ni
Spectrogram (Sonagram)
Spectrogram (Sonagram)
1. 1. Mt s khi nim c bn Mt s khi nim c bn
15
To m hu thanh . Formant v
To m hu thanh . Formant v
antiformant
antiformant
1. 1. Mt s khi nim c bn Mt s khi nim c bn
16
To m v thanh
To m v thanh
1. 1. Mt s khi nim c bn Mt s khi nim c bn
17
Mt s c im ng m
Mt s c im ng m
ting Vit
ting Vit
n m tit
n m tit
+ +
K
1 k
2
k 2
1
k 1
) z b z b 1 (
B
) z ( V
) z 1 ( C ) z ( R
1
P
1. 1. Mt s khi nim c bn Mt s khi nim c bn
Lc thng Lc thng
thp G(z) thp G(z)
Lc thng Lc thng
thp G(z) thp G(z)
Tuyn m Tuyn m
V(z) V(z)
Tuyn m Tuyn m
V(z) V(z)
Ti bc x Ti bc x
R(z) R(z)
Ti bc x Ti bc x
R(z) R(z)
19
A(z): Hm truyn t ca b lc
A(z): Hm truyn t ca b lc
o
o
M hnh ton im cc
M hnh ton im cc
(AR
(AR
)
)
) z ( A
) z ( R ) z ( V ) z ( G ) z ( T
1. 1. Mt s khi nim c bn Mt s khi nim c bn
+
+
1 K 2
1 i
i
i
z a 1 ) z ( A
) n ( u ) i n ( x a ) n ( x
p
1 i
i
+
) z ( A
) z ( T
20
Nu tnh n khoang mi
Nu tnh n khoang mi
xut hin cc im
xut hin cc im
khng(ARMA)
khng(ARMA)
) z ( A
) z ( C
) z ( A ) z ( A
) z ( T
2
2
1
1
1 z c ) z ( C
-i
q
0 i
i
0
c
1. 1. Mt s khi nim c bn Mt s khi nim c bn
) i n ( u c ) i n ( x a ) n ( x
q
0 i
i
p
1 i
i
+
21
Bi tp
Bi tp
1. 1. Mt s khi nim c bn Mt s khi nim c bn
2
k k k
k
2
1 2
k k k
1 2 z cos z
H (z)
1 2z cos z z z
+
+
B
i 1.
H
m truyn t ca mt b lc s tn s formant F
k
c cho bi:
t
rong , , T: chu k ly mu, : di thng.
1
. V cc im cc ca H
k
(z) trong mt phng Z
2
. Vit phng trnh sai phn m t quan h gia tn hiu ra y
k
(n) v tn hiu vo x
k
(n)
3
. V s khi ca b lc s ny vi 3 b nhn.
4
. Bng cch sp xp li cc s hng ca phng trnh sai phn,
v
s khi ca b lc s ch c 2 b nhn
k
T
k
z e
k k
2 F T
k
2
22
Bi tp
Bi tp
1. 1. Mt s khi nim c bn Mt s khi nim c bn
B
i 1.
H
m truyn t ca mt b lc s tn s formant F
k
c cho bi:
t
rong , , T: chu k ly mu, : di thng.
2
k k k
k
2
1 2
k k k
1 2 z cos z
H (z)
1 2z cos z z z
+
+
k
T
k
z e
k k
2 F T
k
2
k
' 2 2 2 2 2
k k k k k
1,2 k k k k
j
k
| z | cos | z | | z | sin
p | z | cos j | z | sin
| z | e
t
t
1. H(z) c 2 im cc l nghim ca mu s:
23
Bi tp
Bi tp
1. 1. Mt s khi nim c bn Mt s khi nim c bn
1
0,7
f
K
Di thng
F
k
B
k
24
Bi tp
Bi tp
1. 1. Mt s khi nim c bn Mt s khi nim c bn
k
Re(z)
Im(z)
|z
k
|
|z
k
|
p
1
p
2
25
Bi tp
Bi tp
1. 1. Mt s khi nim c bn Mt s khi nim c bn
a) Xc nh bin i z ca g(n): Tra bng
26
Phn tch ph tn hiu ting
Phn tch ph tn hiu ting
ni
ni
2. 2. X l tn hiu ting ni X l tn hiu ting ni
2.
2.
X
X
l tn hiu ting ni
l tn hiu ting ni
B lc B lc
hiu hiu
chnh chnh
B lc B lc
hiu hiu
chnh chnh
Ca s Ca s
Ca s Ca s
FFT FFT
FFT FFT
Log Log
10 10
|.| |.|
Log Log
10 10
|.| |.|
H(z)=1-az
-1
a = 0,95..0,98
Hamming
27
x(n)= x(n).w(n)
X(f) = X(f) * W(f)
28
s(n) = h(n) * e(n) S() = H().E()
2. 2. X l tn hiu ting ni X l tn hiu ting ni
X l ng hnh
X l ng hnh
(homomorphisme)
(homomorphisme)
log[S()]= log[H()]+ log[E()]
FFT
-1
{log[S()]}=
FFT
-1
{log[H()]}+ FFT
-1
{log[E()]}
FFT
-1
{log[S()]}: cepstrum:
FFT
-1
{log[H()]}: thng tin v`h(n):
FFT
-1
{log[E()]}: thng tin v`ngu`n:
s(n)
)
h(n)
)
e(n)
)
29
2. 2. X l tn hiu ting ni X l tn hiu ting ni
S khi x l ng
hnh
B lc
hiu
chnh
B lc
hiu
chnh
Ca
s
Ca
s
FFT
FFT
Log
10
|.
|
Log
10
|.
|
FFT
-1
FFT
-1
c(n)
FFT
?
30
T
0
h(n)
)
+
p
1 i
i
) i n ( x a ) n ( x
Sai s tin
on
) n ( x ) n ( x ) n ( e
Sai s bnh phng
ton phn
n
2
) n ( e E
Ti thiu ho
sai s
p ,..., 2 , 1 i , 0
a
E
i
M hnh ton
im cc
) n ( u ) i n ( x a ) n ( x
p
1 i
i
+
32
2 2. . X l tn hiu ting ni X l tn hiu ting ni
Xc nh tn s c
bn Fo
Ging nam: 80 .. 250 Hz. Ging n:
150..500 Hz
Xc
nh
Fo
Xc
nh
Fo
nh
gi
kt qu
nh
gi
kt qu
Tin
x l
Tin
x l
Mt s phng php xc nh Fo
Da vo hm t tng quan
X l ng hnh
33
2. 2. X l tn hiu ting ni X l tn hiu ting ni
Da vo hm t t
ng quan
1
1
( ) ( ) ( ) 0,1,...,
N k
n
r k x n x n k k K
Fs = 10 kHz, N = 300, K =
Fs = 10 kHz, N = 300, K =
150
150
Tm cc i trong khong
Tm cc i trong khong
(0, K)
(0, K)
34
2. 2. X l tn hiu ting ni X l tn hiu ting ni
Da vo hm t t
ng quan
Hn ch, loi b |x|<C
Hn ch, loi b |x|<C
L L
35
2. 2. X l tn hiu ting ni X l tn hiu ting ni
Da vo hm vi sai bin
trung bnh
(Average Magnitude Difference
Function) (1)
( ) 0, 0,1,... D iP i
1/ 2
1 1
2
0 0
1 1
( ) ( )
N N
n n
u n u n
N N
1
1
]
2
1/ 2
1
( ) [ ( ) ( )]
2[ (0) ( )] 0,1,...,
1
1/2
N-1
n=0
D k x n x n k
N
r r k k K
+
' )
<
v i
K k k n x n x k D
k N
n
,..., 1 , 0 ) ( ) ( ) (
1
1
36
2. 2. X l tn hiu ting ni X l tn hiu ting ni
Da vo hm vi sai bin
trung bnh
(Average Magnitude Difference
Function) (2)
1000 1050 1100 1150 1200 1250
-0.25
-0.2
-0.15
-0.1
-0.05
0
0.05
0.1
0.15
0.2
0.25
x
(
n
)
n
50 100 150 200
0
10
20
30
40
50
D
(
k
)
k
1000 1050 1100 1150 1200 1250
-0.25
-0.2
-0.15
-0.1
-0.05
0
0.05
0.1
0.15
0.2
0.25
x
(
n
)
n
50 100 150 200
0
10
20
30
40
50
D
(
k
)
k
37
2. 2. X l tn hiu ting ni X l tn hiu ting ni
Dng b lc o
(Simplified Inverse Filter Tracking)
(Simplified Inverse Filter Tracking)
Thng thp Thng thp
Thng thp Thng thp
Thng thp
Thng thp
1-z
-1 1-z
-1
W(n)
W(n)
LPC(p=4)
LPC(p=4)
A(z)
A(z)
Hm t tng
quan
Hm t tng
quan
Tm cc i
Tm cc i
Ni suy
Ni suy
nh gi kt qu
nh gi kt qu
Fo Fo
HT/VT HT/VT
10kHz 10kHz
4700H 4700H
z z
900Hz 900Hz
38
39
2. 2. X l tn hiu ting ni X l tn hiu ting ni
X l ng hnh
40
2. 2. X l tn hiu ting ni X l tn hiu ting ni
X l ng hnh
Xc nh formant
(1)
B lc
hiu
chnh
B lc
hiu
chnh
Ca
s
Ca
s
FFT
FFT
Log
10
|.
|
Log
10
|.
|
FFT
-1
FFT
-1
FFT
FFT
Wc(n)
41
2. 2. X l tn hiu ting ni X l tn hiu ting ni
X l ng hnh
Xc nh formant
(1)
42
2. 2. X l tn hiu ting ni X l tn hiu ting ni
Mt xc sut
N
: s lng mu x(n)
c bin trong khong
[-/2, +/2]
n[-N,...,N]
x egodic v dng
0
( ) lim[ /(2 1)]
x
N
p N N
+
45
3. 3. M ho ting ni M ho ting ni
Phng sai
1
( ) d lim ( )
2 1
N
x x
N
n N
p x n
N
2 2 2
1
( ) d lim ( )
2 1
N
x x
N
n N
p x n
N
46
3. 3. M ho ting ni M ho ting ni
Lng t tc thi (khng nh)
Lng t tc thi (khng nh)
Phng sai
( ) ( ), ( 1) / 2
e x
i
p p i L
l
l
l
/ 2
2 2 2
/ 2
/ d /12
e
( ) ( ), ( 1) / 2
e x
i
p p i L
l
l
l
( ) 1/ , / 2
0, / 2
e
p
>
55
3. 3. M ho ting ni M ho ting ni
Cc tnh cht lng t u
Cc tnh cht lng t u
_ _
+
, ,
max
4 (dB) 6 7, 3 Nu
s
x SN b
Vi b 6, tng 6 dB mi khi tng 1 bit lng
t
c cht lng thch hp cn c b 11
56
3. 3. M ho ting ni M ho ting ni
s
n
dB 10
W N
SN
N W
SN 10log SN
ng l ng tn hiu
ng l ng nhiu
dB 10
Bi
SN 20log
Bi
n tn hiu
n nhiu
Hoc
57
3. 3. M ho ting ni M ho ting ni
Nng lng SN (dB)
Tn hiu = Nhiu 0
Tn hiu = 2 Nhiu 2
Tn hiu = 10 Nhiu 10
Tn hiu = 100 Nhiu 20
Tn hiu = 1000 Nhiu 30
Tn hiu = 10
N
Nhiu N x 10
58
3. 3. M ho ting ni M ho ting ni
Lng t logarit
Lng t logarit
y'(n)
exp[]
exp[]
Gii m
Gii m
signe[x(n)]
c(n)
x'(n)
x'(n)
59
3. 3. M ho ting ni M ho ting ni
Lng t logarit
Lng t logarit
Lut
Lut
(dng M)
(dng M)
log(1 )
log(1 )
x
y
Lut A (dng
Lut A (dng
chu u)
chu u)
1 log
1 log
A x
y
A
+
+
255 87, 56 A :
y(n)
y'(n)
Gii m
Gii m
c(n) c(n)
: :
y'(n)
x'(n)=
G'(n)
G(n) G(n)
61
3. 3. M ho ting ni M ho ting ni
Lng t thch nghi
Lng t thch nghi
y(n)
y'(n)
Gii m
Gii m
c(n) c(n)
: :
y'(n)
x'(n)=
G'(n)
G(n) G(n)
Thch
nghi
k.i
Thch
nghi
k.i
62
3. 3. M ho ting ni M ho ting ni
M ho vi sai (DPCM)
M ho vi sai (DPCM)
Lng t ho
Lng t ho
63
3. 3. M ho ting ni M ho ting ni
M t s chu n m ho
m thanh/ti ng ni
G.728 : 16 Kbps