Mendimi Racional

Mendo prjashta kutis!

Lexues i nderuar, Jeni duke lexuar letrn hyrse t materialeve q do tju paraqesim, t cilat do tju bjn dobi n udhtimin tuaj gjat jets. Krejt far duhet t bni, sht ti shqyrtoni ato duke prdorur mendjen dhe zemrn tuaj. Jan prgatitur posarisht pr ju, q t mendoni pr dik shum t rndsishm dhe t muar... Veten! Gjithashtu do t'ju japin nj pamje t thell dhe t veant mbi nj mnyr shum t keqkuptuar t jets. Paramendoni sikur u zgjuat n nj fabrik t madhe, n t ciln nuk keni qen kurr m par. I shikoni mijra njerz q punojn, ndrsa t gjitha dyert dhe dritaret jan t mbyllura.

Njerzit punojn, flen dhe shpenzojn gjith jetn e tyre brenda ksaj fabrike. N kt situat, far do t mendonit n vetvete? "Pasi jam ktu, ti bashkohem edhe un t tjerve, apo do t mendonit: Si kam ardhur ktu? far ka jasht fabriks? Prse jam

vn ktu?
Ky shembull, sht i njjt me ekzistencn ton ktu n Tok. Ne, qeniet njerzore, jemi vn n ekzistenc pa ndonj zgjedhje t vetdijshme, prandaj vijon pyetja: Kush

jemi ne dhe far sht qllimi yn?

T pyeturit rreth ekzistencs son mund t bhet edhe rreth gjithsis (universit): "Prse ekziston gjithsia? Prse sht ashtu si sht? Nj vend i mir pr t filluar sht, q t shikojm botn rreth nesh. Kur mendojm mbi natyrn e bots, shohim rregull dhe rend, q shfaqet kudo: nga cikli i ujit e deri te lvizja e Toks rreth Diellit. Sa m shum q e studiojm botn ton, aq m shum rregull dhe rend zbulojm. Duke folur mbi rregullin e gjithsis, fizikani Stefan Haking (Stephen Hawking) tha: Prshtypja m e madhe sht ajo e rregullit, sa m tepr q zbulojm rreth gjithsis, aq m tepr kuptojm se ajo drejtohet nga ligje racionale.'' Meq gjithsia i bindet "ligjeve t shkencs", qofshin ato kimike, fizike a biologjike, shtrohet pyetja: Nga erdhi i gjith ky rregull? Ne kurr nuk kemi par q nj makin, telefon celular, aeroplan apo ndonj gj tjetr q sht e rregulluar, t formohet rastsisht. Prkundrazi, ku shohim rregull dhe rend, e dim se sht nj organizator pas tij. Tani, duke par regullin dhe strukturn n gjithsi, a nuk do t ishte e logjikshme t thuhet se gjithsia ka nj organizator? Ky organizator, shpjegohet m mir si Zot.

Besimi n Zot nuk sht vetm nj pikpamje intelektuale, m tepr se kaq, ajo sht natyr e qenies njerzore. Shum fmij t kulturave t ndryshme, shfaqin prirjen e natyrshme pr t besuar n Zot, ashtu si Dr. Xhastin Barret (Justin Barrett), nj hulumtues me prvoj n Universitetin e Oksfordit, Qendra pr Antropologji dhe Mendje, thot: Shumica e fakteve shkencore, pr afr dhjet vitet e fundit, tregojn se zhvillimi i natyrshem n mendjen e fmijve sht m i madh se q kemi menduar m par, duke prfshir edhe nj predispozit, q i bn t shohin botn natyrore si t dizajnuar e me qllim t caktuar, dhe se, nj lloj qenie inteligjente sht prapa ktij qllimi..." Kjo sht arsyeja pse shumica e njerzve prgjat historis, kan besuar n nj lloj krijuesi, edhe pse mund ta ken thirrur at me emra dhe veti t ndryshme. Shpjegimi m i mir pr kt besim, sht se Zoti e ka ngulitur kt te njerzit.

Besimi n Zot, shkon n prputhje me krkesn e njeriut pr nj qllim. do gj rreth nesh ka nj qllim, kshtu q, do t kishte kuptim q edhe ne ta kemi nj. Kurani, libri q besohet nga muslimant t jet Fjala e Zotit drejtuar njerzimit, na parashtron pyetje t thella pr ekzistencn ton: Mos vall, keni menduar q Ne ju kemi krijuar kot (pa ndonj qllim) dhe q nuk do t ktheheshit te Ne (pr tju gjykuar)?! [23:115] A mos vall, ata jan krijuar nga hii apo mos jan ata krijues t vetvetes?! A mos vall ata kan krijuar qiejt dhe Tokn?! Nuk sht kshtu, por ata nuk jan aspak t bindur. [52:35-36]

Vall, a nuk mendojn ata n vetvete? Allahu ka krijuar qiejt dhe Tokn dhe ato q gjenden n mes tyre - vetm me qllim dhe afat t caktuar. E, me t vrtet, shumica e njerzve nuk besojn n takimin me Zotin e tyre. [30:8] Kurani trajton shtjet kryesore t jets, q e bjn at t mundshm pr tu lidhur thellsisht me qenien njerzore. Kjo nism (Nj Arsye), prmban nj librth t quajtur "Nj udhtim i shkurtr npr Kuran", i cili sht nj prmbledhje me pjes t shkputura nga Kurani, si dhe materiale t tjera q kan t bjn me tema t tilla si: ekzistenca e Zotit, paqja shpirtrore, qllimi i jets son etj.

Arsyeja #1, q na shty t besojm, dhe q do ta diskutojm n vazhdim sht: PRSE SHT GJITHSIA ASHTU SI SHT? Ka disa q mendojn se gjithsia ka ekzistuar prher, pra sht infinite. Por, ka t tjer q besojn se gjithsia sht krijuar n nj pik t caktuar n koh, pra sht finite.

DISKUTIMI: Arsyeja #1 PRSE SHT GJITHSIA ASHTU SI SHT? Nj nga pyetjet m t rndsishme q pothuajse t gjith mendimtart, filozoft dhe njerzit si ju dhe un kan shtruar, sht: "Prse ekziston gjithsia? Prse sht ashtu si sht?. N prgjigje t ksaj pyetje, ka nga ata q thon se gjithsia sht e pashkaktuar, me fjal t tjera: sht e prhershme, q do t thot se nuk ka fillim e as fund. Po t jet kjo e vrtet, ather duhet t ket nj histori t pafund t ngjarjeve t kaluara. Megjithat, pafundsia n botn reale nuk sht mundur, pasiq prfshin nj sasi t pakufizuar. Le t marrim shembujt e mposhtm n konsiderat: Nse do t kishte nj numr t pafund t librave n nj dhom dhe t ishin larguar dy, sa libra do t mbeteshin? Prgjigja mund t jet "pafund", ose pr ata q jan t prirur logjikisht "pafund minus dy". N secilin rast, prgjigja nuk ka kuptim, sepse edhe pse dy jan larguar nga pafundsia, ende mbetet pafundsi! Si pasoj, ne nuk mund ti numrojm librat e mbetur n dhom. Prandaj, pafundsia t on n kontradikta dhe thjesht nuk ekziston n botn reale (edhe pse ekziston n ligjrimet matematikore; prapseprap, ajo sht e bazuar mbi aksioma dhe konventa t caktuara). Prandaj, logjikisht rrjedh se gjithsia duhet t ket nj histori t caktuar (finite) t ngjarjeve t kaluara, gj q tregon se ajo duhet t ket filluar t ekzistoj n nj pik t caktuar n koh. far u tha m lart, mund t tinglloj shum filozofike, por mbshtetet edhe nga provat shkencore. Pr shembull, Stefan Haking (Stephen Hawking), n leksionin e tij Zanafilla e Kohs thot: Prfundimi i ktij leksioni sht se: gjithsia nuk ka ekzistuar prgjithmon. Prkundrazi, gjithsia dhe vet koha, kan pasur fillim me Big Bengun, rreth 15 miliard vjet m par."[1] Sipas kozmologve bashkkohor, gjithsia ka filluar n kohn zero, me ndodhin zakonisht t quajtur "Big Beng". Kjo teori pretendon se gjithsia filloi si nj "tipar i veant (singularitet)", nj njsi skajshmrisht e nxeht dhe e dendur, q u zgjerua dhe m pas u ftoh, duke u shndrruar nga dika tepr e vogl dhe e nxeht, n madhsin dhe temperaturn aktuale t gjithsis son. N dritn e ktyre fakteve, sht me rndsi t prmendet se nuk ka shpjegim shkencor pr at se far ka ndodhur para kohs zero. Ve ksaj, teoria e Big Bengut mund t pretendoj se far ka ndodhur vetm 110 n fuqin -34 sekonda pas Big Bengut, por jo dika para asaj kohe. Se far ka ndodhur para ksaj pike t caktuar n koh, sht e panjohur. N kontekstin e diskutimit t m siprm, mund t arrihet n prfundim, se n prgjithsi, fizikantt pajtohen se si rezultat i Big Bengut, u krijua koha dhe hapsira fizike, po ashtu edhe energjia dhe materia. Pra, dy preambula mund t nxirren nga t gjitha t lartprmendurat: 1. do gj q fillon t ekzistoj, e ka nj shkak 2. Gjithsia ka filluar t ekzistoj, prandaj gjithsia ka nj shkak Si arrim n kt prfundim? E pra, nse do gj q e dim dhe e shohim se fillon t ekzistoj, ka

nj shkak, pr shembull, nj zhurm n dhom apo piramidat n Giza, ather edhe gjithsia e cila gjithashtu filloi t ekzistoj - duhet t ket nj shkak.

Arsyeja #2, krkon nga ne q t mendojm thell pr shkakun e gjithsis duke br nj analiz konceptuale. Kshtu, gjat analizave q kemi br ne, kemi nxjerr disa cilsi t natyrs s shkakut, ndrsa emrtimi m i mir q kemi menduar pr kt pjes sht: SHKAKU I GJITHSIS = ZOTI? DISKUTIMI: Arsyeja #2 SHKAKU I GJITHSIS = ZOTI? Diskutimi yn, deri m tani, ka dhn arsye t mira pr t besuar se duhet t ket patur nj shkak t gjithsis. Megjithat, nuk na shpjegoi shum pr at se far sht ky shkak. Por, n qoft se mendojm thell pr natyrn e shkakut - e njohur si analiz konceptuale -, mund t konkludojm se duhet t jet shum i fuqishm, pasi q ai solli n ekzistenc tr gjithsin dhe, ai duhet t jet:

- Nj... Shkaku i gjithsis duhet t jet nj shkak i vetm, pr disa arsye. Nj argument trheqs pr t mbshtetur kt pohim, sht prdorimi i parimit racional t quajtur Brisku i Okamit. Ky parim, zakonisht prkufizohet si "Shpjegimi m i thjesht, sht shpjegimi m i mir". N terma filozofik, parimi urdhron q entitetet t mos shumohen prtej nevojs. Kjo do t thot se, ne duhet ti mbshtesim shpjegimet t cilat nuk krijojn m shum pyetje se sa prgjigje. N rastin e shkakut t gjithsis, nuk kemi dshmi pr t pohuar shumllojshmri t tij, me fjal t tjera, m shum se nj shkak, por edhe sikur t pretendonim nj gj t till, do t fitonim m shum pyetje se sa prgjigje. - I Pashkak dhe i Prhershm... Shkaku i gjithsis duhet t jet i pashkak, n saj t absurditetit t nj prapavajtjeje t pafund, me fjal t tjera, nj zinxhiri t pacaktuar shkaqesh. Pr t ilustruar kt m mir: Sikur shkaku i gjithsis t kishte nj shkak, dhe ky shkak t kishte nj shkak ad infinitum (deri n pafundsi), ather nuk do t kishim nj gjithsi pr ta diskutuar n rradh t par. Pr shembull, paramendoni sikur nj shits aksionesh, n nj podium tregtie, n vendin e shkmbimit t aksioneve, t mos ishte n gjendje t shiste ose t blinte aksione para se t krkonte leje nga investitori, pastaj ky investitor t duhej t krkonte leje nga investitiori i tij dhe kshtu t vazhdonte prgjithmon. A do ti shiste tregtari ndonjher aksionet e tij, ose a do t blinte ndonj? Prgjigja sht Jo!. N drit t ngjashme, n qoft se e zbatojm kt logjik mbi gjithsin, do t duhej t prcaktonim nj shkak t pashkak, n saj t ksaj domosdoshmrie racionale. Megjithat, disa filozof dhe shkenctar, pretendojn dhe thon: "Pse shkaku t mos jet vet gjithsia?" dhe "Pse t mos mbaroj shkaku me vet gjithsin?" E pra, problemi me kto pretendime sht se, kto do t nnkuptonin se gjithsia e ka shkaktuar vetveten, gj q sht absurde, sepse, si mundet q dika t ekzistoj dhe t mos ekzistoj n t njjtn koh? Prfundimisht, do t ishte iracionale t pretendojm se do gj q fillon t ekzistoj, e shkakton vetveten! - Jomaterial... Shkaku duhet t jet jomaterial, pasi q ai krijoi do gj. Nse logjikoni mbi ndonj gjendje t ekzistencs fizike, do t vini n prfundim se ajo gjendje e ekzistencs fizike, i detyrohet nj gjendjeje tjetr t saj, ndrsa ajo gjendje, i detyrohet nj gjendjeje tjetr dhe, do t vazhdoni kshtu, por nuk do t mund t shkoni prapa deri n gjendje tw pafundme t ekzistencs fizike. Duhet t ket nj fillim pr

tr gjendjen e existencs fizike. Prandaj, konkluzioni logjik sht se, origjina e gjith krijimit, duhet t jet nj gjendje jo-fizike. Pas t menduarit n lidhje me natyrn e shkakut t gjithsis, vijm n nj kuptim t mrekullueshm, i cili i prmban t gjitha atributet themelore tradicionale t Zotit monoteist, pra se, Ai sht nj, i prhershm dhe jomaterial. Por, far arsye kemi, q t pohojm se nj fe e caktuar sht e vrtet? Kjo na shpie t diskutojm mbi Kuranin, librin q e besojn muslimant, i cili sht arsyeja jon e tret q na shtyn t besojm.

Arsyeja #3, i v n dukje disa cilsi t nj Libri, i cili, q nga paraqitja e tij e deri m sot, sht Libri m i famshm n bot. Jan prmendur kto cilsi shum shkurtimisht, por na nxisin q secili prej nesh ta hap dhe ta lexoj kt libr me duart e veta. Bhet fjal pr Librin q i drejtohet t gjith njerzimit, e ai sht: KURANI

DISKUTIMI: Arsyeja #3 KURANI Kurani nuk sht libr i zakonshm. Ka qen prshkruar nga shum njerz - t cilt jan marr me t - si tekst imponues, por mnyra se si i imponohet lexuesit nuk sht negative, madje sht pozitive. Kjo pr shkak se prpiqet q t merret pozitivisht me mendjen dhe emocionet tuaja dhe e arrin kt duke br pyetje t rndsishme, t tilla si: Prandaj, nga po ia mbani? Ai (Kurani) sht vese kshill pr bott: pr secilin nga ju q dshiron t ndjek rrugn e drejt.[1] dhe "Vall, a nuk mendojn ata n vetvete?".[2] Mirpo, Kurani nuk ndalet ktu, n fakt, sfidon tr njerzimin n lidhje me autorsin e tij hyjnore; me shum guxim thot: Nse ju dyshoni n at q ia kemi zbritur robit ton (Muhamedit a.s.), ather hartoni nj sure t ngjashme me at q ia kemi shpallur atij! Thirrni n ndihm edhe dshmitart tuaj (q i adhuroni) n vend t Allahut, nse jeni t sinqert. Nse nuk mundeni, dhe kurrsesi nuk do t mundeni, ather ruajuni zjarrit, lnd djegse e t cilit jan njerzit dhe gurt dhe q sht prgatitur pr t ndshkuar mohuesit.[3] Kjo sfid ka t bj me mrekullit e ndryshme n Kuran, madje edhe brenda kapitullit t saj m t shkurtr, q na japin arsye t mira pr t besuar se sht prej Zotit. Disa nga kto arsye jan historike dhe shkencore. - Historike Ka shum deklarata historike n Kuran, q na japin arsye t mira pr t besuar se ai sht prej Zotit. Nj prej tyre sht se, Kurani sht i vetmi tekst fetar q prdor emra t ndryshm pr sundimtart e Egjiptit n koh t ndryshme. Pr shembull, kur flet pr sunduesin e Egjiptit n kohn e Profetit Jusuf (Jozef), sht prdorur fjala El-Melik (arab. ,)q i referohet nj mbreti (shnim: gjat mbretris s mesme t vjetr, Egjipti qeverisej nga famijlet aziatike Hyksos dhe ata nuk e prdornin titullin Faraon, si e prmend Kurani: "Mbreti tha: Sillmani at!).[4] N ann tjtr, sunduesi i Egjiptit n kohn e Profetit Musa (Mojsi), sht i prmendur si Faraon (Firan; arab. .)Ky titull i veant filloi t prdorej n shekullin e 14t para ers son, gjat sundimit t Amenhotepit IV. Kjo sht pohuar edhe nga Enciklopedia Britanika (Encyclopaedia Britannica), e cila thot se fjala Faraon ishte titull respekti, i prdorur nga Mbretria e Re (duke filluar me dinastin e 18-t; 15391292 para ers son) deri n dinastin e 22-t (945-730 para ers son). Pra, Kurani sht historikisht i sakt, meq Profeti Jusuf jetoi t paktn 200 vjet para asaj kohe dhe fjala Mbret ishte prdorur pr mbretrit Hyksos, e jo pr Faraonin.

N dritn e ksaj q u tha, si mund t ket ditur Profeti Muhamed nj hollsi kaq t imt historike? Sidomos kur t gjitha tekstet e tjera fetare, si Bibla, e prmendin Faraonin si nj titull pr t gjitha kohrat? Gjithashtu, pasiq njerzit n kohn e shpalljes nuk e dinin kt informacion e hieroglifet ishin nj gjuh e vdekur, far na thot kjo pr autorsin e Kuranit? Nuk ka asnj shpjegim natyror. - Shkencore Kurani, gjithmon e prmend natyrn si nj shenj pr ekzistencn e Zotit, Fuqin dhe Madhshtin e Tij. Sa her q kto shenja prmenden, pasqyrohen me nj saktsi t madhe dhe gjithashtu na japin informacione q nuk kan mundur t jen t njohura n kohn e Profetit Muhamed. Nj nga kto shenja prfshin funksionin dhe strukturn e maleve. Kurani prmend se malet kan struktur si "shtylla" dhe se ato jan ngulitur n tok pr ta stabilizuar at, nj koncept i njohur n gjeologji si izostasi. Kurani prmend: "Ne vendosm npr Tok male t patundura, q ajo t mos lkundet bashk me njerzit..."[5] dhe "A nuk jua kemi br Tokn si shtrat e malet si shtylla?!"[6] Prshkrimet elokuente Kuranore t fakteve t prmendura m lart, jan pohuar edhe nga shkenca moderne vetm n fund t shekullit 20-t. N librin Toka (Earth), nga Dr. Frank Press, ish-drejtor i Akademis Kombtare t Shkencave n SHBA, thot se malet jan si kunje dhe jan t futura thell nn siprfaqen e Toks.[7] N lidhje me rolin thelbsor t maleve, m par mendonin se malet ishin thjesht ngritje q ngriteshin mbi siprfaqen e Toks. Megjithat, shkenctart kuptuan se kjo nuk ishte e vrteta, por se pjest e njohura si rrnj t malit, zgjaten posht nga 10 deri n 15 her m shum se lartsia e tij. Me kto veori, malet luajn rol t ngjashm me nj gozhd apo kunj q e mban n mnyr t vendosur nj tend, e, kjo sht zbuluar nga krkimet moderne gjeologjike dhe sizmike, koncept q njihet si izostasi.[8] N prfundim, si mund ta shpjegojm kt, duke e pasur parasysh se kjo sht zbulim i shkencs gati m t fundit (duke mos e ditur askush kt informacion n kohn e shpalljes s Kuranit)? far na thot kjo pr autorin e Kuranit? Prsri, nuk ka asnj shpjegim natyror. [1] Kuran: kaptina 81, vargjet 26-28 [2] Kuran: kaptina 30, vargu 8 [3] Kuran: kaptina 2, vargjet 23-24 [4] Kuran: kaptina 12, vargu 50 [5] Kuran: kaptina 21, vargu 31 [6] Kuran: kaptina 78, vargjet 6-7 [7] Frank Press dhe Raymond Siever, Toka, edicioni i 3-tw. (San Francisko: W. H. Freeman & Company: 1982) [8] M. J. Selby, Siprfaqja Ndryshuese e Toks (Earths Changing Surface), (Oksford: Clarendon Press: 1985), 32.

Arsyeja #4, si prfundim i disa arsyeve q neve na shtyn t besojm n Zot, i parashtron disa pyetje jetzore, t cilat duhet t'i mendojm t gjith. Kshtu, duke cituar fjalt e disa filozofve mbi qllimin e ekzistencs, arsyeja e rradhs titullohet: A SHT JETA PA ZOTIN ABSURDE (E PAKUMTIMT)? Dhe shtron pyetje shum t rndsishme, jetsore, thelbsore, t ngjashme si: far rndsie ka ekzistuam ne apo jo?

DISKUTIMI: Arsyeja #4 A SHT JETA PA ZOTIN ABSURDE (E PAKUMTIMT)? Shkrimtari Loren Eiseley ka thn se njeriu sht jetim kozmik. Kjo sht mjaft e rndsishme, meq njeriu sht krijesa e vetme n gjithsi q pyet: Prse?. Kafsht tjera kan instinkte me t cilat udhzohen, kurse njeriu sht msuar t bj pyetje. Nse Zoti prjashtohet nga shumica e ktyre pyetjeve t parashtruara nga njeriu, ather prfundimi sht i thjesht: ne jemi derivatet (prodhimet) aksidentale (t rastsishme) t natyrs, si rezultat i materies plus kohs plus mundsis. Nuk ka arsye pr ekzistencn tuaj dhe krejt far ne prballim sht vdekja. Njeriu modern ka

menduar se, kur do t hiqte qafe Zotin, do ta lironte veten nga gjithka e shtypte dhe e ndrydhte at. Prkundrazi, n vend t ksaj, ai kuptoi se me vrasjen e Zotit, ai kishte vrar vetveten. Nse nuk ka Zot, ather njeriu dhe gjithsia jan t kota. Njjt si t burgosurit e dnuar me vdekje, edhe ne presim ekzekutimin ton t pashmangshm. far do t thot kjo? Kjo do t thot se vet jeta sht absurde (e pakuptimt). Do t thot se jeta jon sht pa nj kuptim, vler apo qllim prfundimtar. Pr shembull, sipas botkuptimit ateist, kjo jet sht e paqllimt, ose m mir, ekziston vetm sa pr ta prhapur ADN-n ton. Mnyra se si disa ateist nxirren nga kjo shtje, sht duke thn se ne mund t krijojm qllime pr veten ton. Megjithat, kjo sht thjesht nj vetmashtrim, pr shkak se prpiqemi t gjejm qllime duke ia atribuar qllimin gjrave q ne bjm n jet, ndrsa ia heqim qllimin vet jets son. Gjithashtu, pa Zotin, jeta jon nuk ka ndonj kuptim prfundimtar. Nse prfundimi yn sht i njjt, n at se vetm ndalojm s ekzistuari (vdesim), far kuptimi i jep kjo jets son? far rndsie ka ekzistuam ne apo jo? Sikur gjithsia t mos ekzistonte kurr, far dallimi do t kishte n fund t fundit? Ekzistencialist si Jean-Paul Sartre dhe Albert Camus kuptuan realitetin e pakuptimt t jets, n munges t njohjes s qllimit t ekzistencs son. Kjo sht arsyeja pse Sartre shkroi pr neverin (novela Neveria; origj. frngjisht La Nause) e ekzistencs dhe Camus e pa jetn si absurde, duke treguar se gjithsia nuk ka asnj kuptim. Filozofi gjerman Friedrich Nietzsche, diskutoi n deklarata t qarta dhe koncize, se bota dhe historia njerzore nuk kan asnj kuptim, asnj rregull apo qllim racional. Nietzsche diskutoi se ekziston vetm nj kaos i pamend, nj bot e paorientuar e prir drejt pafundsis. Nuk sht pr tu uditur q filozofi Arthur Schopenhauer ka thn se ai do t dshironte q bota t mos kishte ekzistuar kurr. T gjitha kto pikpamje mbi botn, jan prfundime absurde (t pakuptimta), t gdhendura nga botkuptimi ateist.

3 ARSYE PR ZOTIN Ka shum arsye racionale pr ti besuar Zotit. Ky artikull do ti shpjegoj shkurtimisht tri arsye t thjeshta pr ekzistencn e Zotit. 1) RREGULLI N GJITHSI Kur shikojm dhe mendojm mbi natyrn e bots son, vrejm rregull kudo: nga cikli i ujit deri t lvizja e diellit dhe planetve. Duke komentuar mbi rregullin q gjendet n gjithsi, fizikani Stefn Haking (Stephen Hawking) shpjegon se prshtypja tronditse sht ajo e rregullit, sa m tepr q zbulojm rreth gjithsis, aq m tepr kuptojm se ajo drejtohet nga ligje racionale.[1] Kjo sht bindja e shumics s shkenctarve. Meq gjithsia ka nj rregull t prkryer dhe udhhiqet nga ligjet e shkencs, ne duhet t pyesim: Nga erdhi i gjith ky rregull? Mnyra m efektive pr t'iu prgjigjur ksaj pyetjeje, sht duke e arsyetuar prfundimin m t mir. Merre si shembull telefonin tnd celular: prbhet nga qelqi, plastika dhe metali. Qelqi vjen nga rra, plastika nga nafta dhe metali nxirret nga toka. Paramendo sikur je duke ecur n nj shkrettir (ku ka shum naft, rr dhe metale npr tok) dhe e gjen nj celular aty pari. A do t besoje se sht formuar vetvetiu? Se shndriti Dielli, fryu era, goditi rrufeja, nafta gurgulloi mbi siprfaqe duke u przier me rrn dhe metalet, dhe pas miliona vjetsh, celulari u formua rastsisht? Askush nuk do ta besonte nj shpjegim t till. sht e qart se celulari sht dika q do t duhej t formohej n mnyr t organizuar, pra do t ishte e arsyeshme t besojm se duhet t ket nj organizues. N t njjtn mnyr, pasi vrejm rregullin e prkryer n gjithsi, a nuk sht e arsyeshme q gjithsia po ashtu t ket nj organizues? Ky organizator shpjegonet m s miri me ekzistencn e Zotit - sht Zoti, ai i cili e solli gjith kt rregull n gjithsi. 2) FILLIMI I GJITHSIS Dika q ka ekzistuar prher, nuk ka nevoj pr krijues. N pjesn e par t shekullit t 20-t, disa fizikan kan mbajtur qndrimin se gjithsia ka ekzistuar prher. Sikur t ket ekzistuar prher, ather sdo t kishte nevoj pr krijues. Megjithat, sipas kozmologjis bashkkohore, gjithsia ka pasur fillimin e saj rreth 14 miliard vite m par, me nj ngjarje kozmike, zakonisht t njohur si Big Beng (shqip: Krisma e

madhe).[2] Paramendo sikur e dgjove nj krism t zhurmshme dhe pyete: Nga erdhi ky z? A do t ishe i knaqur me prgjigjen se erdhi nga asgjja dhe ndodhi krejt rastsisht? Sigurisht q jo! Do t thoshe: "far qe shkaku i ksaj krisme t zhurmshme?" N t njjtn mnyr, racionalisht, Big Bengu duhet t ket gjithashtu nj shkak. Tani mund t pyesim: Meq Big Bengu ka nj shkak, ather far sht shkaku i atij shkaku? Pastaj mund t pyesim: far sht shkaku i shkakut t atij shkaku?, e kshtu me radh. Por kjo nuk mund t vazhdoj prgjithmon dhe duhet t prfundoj me nj shkak t par, pr arsye t shembullit n vijim: Tani, imagjinoje nj snajper t ushtris i cili ka marr n shenj objektivin e tij, por pr t qlluar i duhet t marr leje nga baza. Personi n baz urdhron snajperin t pres, ndrsa ata (baza) t krkojn leje nga dikush tjetr m i lart n komand. E, ky personi m i lart, prap krkon leje nga dikush edhe m i lart se ai, dhe, sikur kjo t vazhdonte prgjithmon, a do ta qllonte snajperi ndonjher objektivin e tij? Prgjigja e qart sht se ai nuk do t ishte n gjendje pr ta qlluar. E vetmja mnyr q snajperi ta qllonte objektivin e tij, sht ather kur dikush t jepte leje pa krkuar pr lejen e tjetr kujt. Pra, kshtu ky person do t ishte shkaku i par i t shtnave t snajperit. N t njjtn mnyr, Big Bengu duhet t ket nj shkak t par. Prandaj, mund t vijm n prfundim se ky shkak i par duhet t jet i fuqishm, meq e solli tr gjithsin n ekzistenc, dhe duhet t jet inteligjent, meq i shkaktoi ligjet e shkencs, t cilat e qeverisin gjithsin. Gjithashtu, ky shkak i par duhet t jet i prjetshm, q nuk z hapsir n at q ka shkaktuar dhe jomaterial, sepse koha, hapsira dhe materia filluan me Big Bengun. Dhe s fundi, meq sht i pashkak, duhet t ket ekzistuar prher. T gjitha kto tipare t shkakut t par, prbjn konceptin themelor t Zotit. Zoti sht shkaku i par i pakrijuar i gjithsis. 3) NATYRA NJERZORE Gjat gjith historis s bots, shumica e njerzve kan besuar n Zot. Si duket, dika sht e ndrtuar n mendjen e njeriut, q na bn t duam t besojn. Gjat dekads s fundit, jan zbuluar disa fakte vrtet befasuese, q tregojn se fmijt kan prirje t lindura pr ti besuar Zotit. Dr Xhastin (Justin) Barrett, hulumtues i lart n Universitetin e Oksfordit, Qendra pr Antropologji dhe Mendje, duke treguar mbi natyrshmrin e njeriut pr t'i besuar Zotit, thot: Shumica e fakteve shkencore, pr afr dhjet vitet e fundit, tregojn se zhvillimi i natyrshm n mendjen e fmijve sht m i madh se q kemi menduar m par, duke prfshir nj predispozit, q i bn t shohin botn natyrore si t dizajnuar e me qllim t caktuar, dhe se, nj lloj qenie inteligjente sht prapa ktij qllimi... Ai shton: Sikur t'i vendosnim nj grup fmijsh n nj ishull t izoluar e ata ta rrisnin vetveten, do t besonin n Zot.[3] Thn m thjesht, prgjigja e tij n at se pse ndokush do ti besonte Zotit sht se, mendjet tona jan t dizajnuara pr ta br kt.[4] Mosbesimi n Zot sht dika e panatyrshme pr qenien njerzore. Dr Olivera Petroviq (Petrovich), psikolog i zhvillimit n Universitetin e

Oksfordit, i cili sht ekspert n Psikologjin e Feve thot se, besimi n Zot zhvillohet natyrshm dhe se ateizmi sht padyshim nj gjendje e fituar.[5]

KUSH E KRIJOI ZOTIN? Prgjigjja m e thjesht pr kt pyetje, sht se Zoti nuk mund t ket pasur krijues. E kjo, pr shkak t arsyes: nse dika ka ekzistuar gjithmon, nuk ka nevoj pr krijues. Mendo rreth kompjuterit q je duke e prdorur pr ta lexuar kt artikull. Sikur kompjuteri yt t ket ekzistuar gjithmon, nuk do t kishte nevoj pr krijues. Tani, imagjinoje nj snajper t ushtris i cili ka marr n shenj objektivin e tij, por pr t qlluar i duhet t marr leje nga baza. Personi n baz urdhron snajperin t pres, ndrsa ata (baza) t krkojn leje nga dikush tjetr m i lart n komand. E, ky personi m i lart, prap krkon leje nga dikush edhe m i lart se ai, dhe, sikur kjo t vazhdonte gjithmon, a do ta qllonte snajperi ndonjher objektivin e tij? Prgjigjja e qart sht: JO!, nuk do ta qllonte. E vetmja mnyr q snajperi ta qlloj objektivin e tij, sht ather kur dikush prgjat zinxhirit t ket t drejt prfundimtare pr ta dhn at urdhr. N t njjtn mnyr, Zoti e krijoi gjithsin. Sikur t pyesnim: kush e krijoi Zotin? Pastaj t pyesnim kush e krijoi krijuesin e Zotit? Pastaj kush e krijoi kt krijues, e kshtu me radh... Ather gjithsia nuk do t ekzistonte fare, n t njjtn mnyr q snajperi nuk do t ishte n gjendje t qllonte. Kjo dshmon se gjithsia duhet t ket nj krijues i cili sht i pakrijuar - Zoti.

POR NE SMUND TA SHOHIM ZOTIN! Ne nuk mund ta shohim Zotin, por ka shum gjra q ne nuk mund ti shohim, megjithat i besojm ato, sepse i shohim rezultatet e tyre. Pr shembull, ti nuk e ke par kurr str, str, str, str, str, strgjyshin tnd. Nuk i ke par kurr rrobat e tij, shtpin e tij, varrin apo fardo nga ato q i kan takuar atij. E pra, si mund t jesh i sigurt se ai ka ekzistuar ndonjher? Ti e di q ai duhet t ket ekzistuar, sepse ti ekziston. Paramendo sikur e ke ln shtpin plotsisht n rrmuj kt mngjes, pas nj parti t mbrmshm. Shtretrit t parregulluar, rrobat t shprndara npr dhom, karriget e prmbysura, tavolina e ngrnies dhe kuzhina t mbushura me en t palara dhe anta krahu. Tani, paramendo sikur u ktheve n shtpi pas puns dhe e gjete shtpin t pastruar xix. Do t mendoje n vetvete: Kush erdhi dhe e pastroi shtpin? Kush i rregulloi mobiliet? Kush i rregulloi shtretrit? Kush i lau ent? Edhe pse nuk e ke par personin q e kishte pastruar shtpin, do t besoje se ky person ekziston, pr shkak t rregullit n shtpin tnde. N t njjtn mnyr, rregulli q shohim n natyr dhe n gjithsi, sht dshmi e nj organizuesi - Zoti - edhe pse nuk e kemi par kurr.

PRSE SHT GJITHSIA AQ E MADHE? sht pohuar nga ana e disa ateistve, se madhsia e gjithsis s njohur, sht argument i dizajnit t dobt. Thon: Prse t ket nj gjithsi kaq t madhe, me vetm nj pjes t vogl t banuar nga njerzit? Ky pretendim presupozon se qllimi i gjithsis son sht mbshtetja e jets njerzore dhe se ne si qenie njerzore jemi pika qendrore e saj. Problemi qndron n at se, ky pretendim presupozon nj qllim pr gjithsin, e pastaj jep gjykim bazuar n t. Ky qllim i supozuar sht i pajustifikuar, prandaj do pretendim i bazuar n t do t ishte i pabaz. Edhe sikur t mos ekzistonte asnj qenie njerzore pr ta vrojtuar gjithsin, rregulli dhe ligjet e gjithsis do t ishin argument pr ekzistencn e Zotit.

RREGULL NGA RASTSIA? Zgjidhja e Kubit t Rubikut konsiderohet si nj detyr e vshtir edhe pr njerzit m inteligjent. Tani, paramendoje nj t verbr, q prpiqet ti rregulloj ant e tollovitura t Kubit. Ai nuk e di nse ndonjra prej rrotullimeve q i bn Kubit, e sjell at m afr apo m larg qllimit t tij. Sa sht e mundshme q ai ta zgjidh Kubin rastsisht i vetm? E pamundur, do t thoshe? Megjithat, sikur i verbri t njoftohej me nj po ose jo nxitse gjat rrotullimit t anve te Kubit, gjasat e tij pr ta zgjidhur at do t rriteshin dukshm. Kjo analogji e njohur sht prdorur nga Sir Fred Hojl (Hoyle), pr t demonstruar vshtirsin e rrjedhjes s rregullit nga rastsia e pastr. Hojl beson se rregulli i sofistikuar, nuk mund t lind nga rastsia aksidentale, pa prfshirjen e ndonj forme nxitse apo t nj inteligjence t lart. N kt drejtim, duket shum e pamundur, q gjithsia, duke qen forma m e ndrlikuar dhe m e sofistikuar e rregullit, t vjen nga rastsia. Mundsit e formimit aksidental t origjins s jets, jan dukshm m t dobta sesa mundsit q nj i verbr t zgjidhte Kubin e Rubikut. Ne e dim se gjithsia sht nj sistem i organizuar, i qeverisur nga ligje natyrore dhe balanca t ndrlikuara. Ta mendosh at si dika t rregulluar aksidentalisht, sipas fjalve t Hojlit, sht sikur t thuash se sistemi diellor sht prplot njerz t verbr, q zgjidhin Kube t Rubikut njkohsisht. Si rrjedhoj, sht e arsyeshme t themi se gjithsis i paraprin nj inteligjenc e lart apo organizues. Ky organizues shpjegohet m s miri me ekzistencn e Zotit.

A SHT EVOLUCIONI ARGUMENT KUNDR ZOTIT? Evolucioni sht nj proces ashtu si proceset tjera t panumrta n tok. Mirpo ky proces nuk sht argument kundr Zotit. Ka mekanizma t shumt t gjetura n botn natyrore, t tilla si cikli i ujit etj, por, cikli i ujit nuk e hedh posht ekzistencn e Zotit. do mekanizm, nga vetvetiu sht shenj e nj organizuesi apo siste muesi t tij. Evolucioni sht gjithashtu nj mekanizm, prandaj duhet t ket nj intelekt q e ka vn at n lvizje. arls Darvin (Charles Darwin) edhe pas botimit t tij Origjina e Specieve (The Origin of Species), besonte n Zot. Ai citohet t ket thn: Arsyeja m jep t kuptoj pr vshtirsin e skajshme, ose m mir t them, pamundsin e konceptimit t ksaj gjithsie t pafund dhe t mrekullueshme -duke prfshir njeriun me aftsin e tij pr t shikuar shum prapa n t kaluarn dhe prpara n t ardhmen-, si rezultat i shansit t verbr apo domosdoshmris. Kur mendoj n kt mnyr, ndjehem i detyruar t besoj n nj Shkak t Par, i cili posedon nj mendje inteligjente, n disa shkall t ngjashme me at t njeriut (sipas Darvinit); dhe un meritoj t quhem teist.[1] Pr t shumtn e jets s tij, Darvini besonte n Zot, edhe pse me von, problemi i ekzistimit t s keqes, e shtyu t bhej me m shum dyshime serioze (t lutem lexoje artikullin Prse ekziston e keqja [do ta paraqesim s shpejti]). Imagjino sikur ne njerzit t krijonim robot, t cilt pas nj kohe do t ishin n gjendje t riprodhonin dhe t prmirsonin t tjer sikur vetja e tyre, n prputhje me mjedisin e tyre. Pastaj sikur njerzit t vdisnin, dhe, pas miliona vjetsh, robott t dilnin me nj teori mbi evolucionin e tyre t bazuar n copza t makinave t grmuara. Teoria e tyre, n asnj mnyr nuk do ta hidhte posht ekzistencn e njerzve. Prkundrazi, do t ishte nj shenj e nj intelekti t lart i cili i kishte vn n ekzistenc. Dr Francis Kollins (Collins), i cili sht nj nga ekspertt kryesor t bots mbi evolucionin, beson se Zoti i ka krijuar qeniet njerzore prmes procesit t evolucionit.

Pa marr parasysh nse dikush e beson ose e mohon teorin e evolucionit, kjo n asnj mnyre nuk bie ne konflikt me besimin n ekzistencn e Zotit.
[1] arls Darvin (Charles Darwin), Autobiografia e arls Darvinit 1809-1882 (The Autobiogfraphy of Charles Darwin 1809-1882, ed. Nora Berlou (Barlow) (London: Collins 1958), 92-3.

PRSE EKZISTON E KEQJA? Problemi rreth ekzistimit t s keqes thot se sht e pabesueshme q, nse nj Zot i mir dhe i gjithfuqishm ekziston, t lejoj kaq shum dhimbje dhe vuajtje n bot. N kt artikull do ta kuptoni pse ekzistenca e Zotit nuk sfidohet nga prania e s keqes n bot. Ka dy versione t problemit rreth ekzistimit t s keqes: problemi i brendshm i s keqes dhe problemi i jashtm i saj. Problemi i brendshm i s keqes sht paraqitur si nj argument, premisave t s cilit muslimani duhet tu prmbahet, pr shkak t besimit t tij n islam. Problemi i jashtm i s keqes sht paraqitur si nj argument, premisave t s cilit muslimani nuk sht i obliguar tu prmbahet, por mund t ket arsye t mira pr ti besuar si t vrteta. PROBLEMI I BRENDSHM I S KEQES Problemi i brendshm i s keqes i paraqet premisat e veta si vijon: 1. Nj Zot i mir q sht i gjithfuqishm (pr t br do gj) ekziston 2. E keqja ekziston 3. Prandaj nj Zot (vetm) i mir q sht i gjithfuqishm (pr t br do gj) nuk ekziston

H. J. MkKlosi n shkrimin e tij Zoti dhe e keqja e prmbledh mir kt problem: Problemi i ekzistimit t s keqes, pr teistin nnkupton se: n aktin e s keqes sht prfshir nj kontradikt n njrn an dhe besimin n gjithfuqishmrin dhe prsosmrin e Zotit n ann tjetr.[I] N PRGJIGJE T PROBLEMIT T BRENDSHM T S KEQES Pika e par q duhet br e qart sht se, deklaratat (1) dhe (2) nuk jan logjikisht kontradiktore, pasi nuk ka ndonj kontradikt t dukshme. Pr ateistin, t arrish n prfundim se nj Zot (vetm) i mir q sht i gjithfuqishm (pr t br do gj) nuk ekziston, sht e pajustifikueshme; prve nse ai merr sipas fjalve t filozofit Villiam Kreig disa premisa t fshehura.[II] Kto premisa t fshehura duket t jen si n vijim: 4. Nse Zoti sht i gjithfuqishm (pr t br do gj), ather ai mund t krijoj nj bot ashtu si dshiron vet 5. Nse Zoti sht i mir, ather ai e paraplqen nj bot pa ekzistimin e s keqes Deklarata (4) sugjeron se: meq Zoti mund t krijoj dhe t bj do gj, ather ai mund t krijoj qenie njerzore t lira (n przgjedhje), t cilat gjithmon przgjedhin pr t br gjn e duhur dhe q nuk bien n ndonj przgjedhje t keqe apo q do tu shkaktonte ndonj vuajtje. Deklarata (5) sugjeron se: Zoti sht aq i mir, aq shum saq, sikur t mund t krijonte nj bot pa t kqija dhe pa vuajtje, do ta bnte. Prndryshe, ai vet do t ishte i keq, meq do t plqente q njerzit t prjetonin t kqija dhe vuajtje. Ithtari i ktij versioni t problemit t s keqes, ka br disa supozime t pajustifikueshme. Kto premisa t fshehura, bjn disa supozime t guximshme; s pari, supozon nj Zot sipas kuptimit t krishter, q sht vetm i mir dhe i gjithfuqishm (pr t br do gj). S dyti, supozon se Zoti nuk ka asnj arsye pr t lejuar t kqija dhe vuajtje n bot. N PRGJIGJE T SUPOZIMIT T PAR Muslimant nuk besojn vetm se Zoti sht vetm i mir dhe i gjithfuqishm. Muslimant gjithashtu besojn se n mesin e shum emrave dhe atributeve t Zotit, bjn pjes edhe i Drejti, i Ashpri n ndshkim, i Urti, Hakmarrsi, i Mshirshmi etj. Prandaj, deklaratat (1, 4 dhe 5) jan t pasakta, meq muslimani nuk e beson Zotin t reduktuar n pjes, por, Zoti besohet si Nj dhe Unik n kontekstin e t gjith emrave dhe atributeve t Tij. Pra, nse Zoti do t ishte vetm i mir dhe i gjithfuqishm, ather do t hasnim probleme n pajtimin me t kqijat dhe vuajtjet n bot. Megjithat, n qoft se prfshihen atribute t tilla si i Ashpri n ndshkim

dhe i Urti, kto probleme nuk do t ekzistonin. Sepse t kqijat dhe vuajtjet q i shohim n bot, mund t jen: Ndshkim prej Zotit, si pasoj e mkateve dhe veprave tona t kqija Urtsi e Zotit, meq mund t ket urtsi hyjnore n lejimin e s keqes dhe vuajtjes Edhe n qoft se ne nuk mund ta kuptojm se cila sht ajo urtsi, nuk do t thot se ajo nuk ekziston. Argumentimi i nj gjje t till (se urtsia nuk ekziston), do t ishte gabim logjik, i njohur si argumentim nga injoranca (argumentum ad ignorantiam). Historia e Hidrit, e cila gjendet n kapitullin 18-t t Kuranit, nga vargu 60 deri n 82, sht nj shpjegim elokuent se si urtsia e Zotit - u kuptua apo jo - ka rezultate pozitive dhe prfitime pr njerzimin. Prve ksaj, muslimani mund t argumentoj se problemi i s keqes, vjen logjikisht pas ekzistencs s Zotit. S pari duhet t besosh se Zoti ekziston, para se t prpiqesh t pajtosh ndrmjet asaj se kush sht Zoti dhe perceptimit ton t realitetit, n kt rast, t keqes dhe vuajtjes. S fundi, kuptimi i fjals i mir, atribuuar Zotit, duhet t kuptohet n nj kontekst hyjnor. N terma t prgjithshme, fjala i mir ka nj kuptim q lidhet me prvojn njerzore, kurse n teologjin islame, i mir, si atribut i Zotit, shihet kryesisht si atribut i veant q mund t pranohet, por jo t kuptohet plotsisht, pr shkak t veantis s tij dhe natyrs s tij t jashtzakonshme. Prandaj, supozimi i theksuar, se e keqja dhe nj Zot i mir nuk mund t bashkekzistojn, mund t jet i vrtet sipas kuptimit t krishter t Zotit. Megjithat, ajo nuk prputhet me konceptin islam t Zotit, sepse ateistit do ti duhej t pajtonte t keqen dhe vuajtjen me dika q ai nuk mund ta kuptoj plotsisht. Prandaj, premisat e tij jan t pasakta, pr shkak t supozimit t tij t gabuar se, fjala i mir n kontekstin e Zotit, lidhet me t kuptuarit njerzor t saj. N PRGJIGJE T SUPOZIMIT T DYT Nj prgjigje e mjaftueshme pr supozimin e dyt, sht t ofrojm nj argument t fort q Zoti ka shkaqe t arsyeshme pr t lejuar t keqen dhe vuajtjen n bot. Pasuria intelektuale e Teologjis Islame, na shrben me arsye t shumta, disa prej t cilave prfshijn: 1. Qllimi kryesor i qenies njerzore nuk sht lumturia, por sht njohja dhe adhurimi i Zotit. Prmbushja e ktij qllimi hyjnor, do t rezultonte me knaqsi dhe lumturi t prjetshme. Pra, nse ky sht qllimi yn kryesor, aspektet tjera t prjetimeve njerzore jan dytsore. Kurani, libri i muslimanve, deklaron: Un nuk i krijova xhint dhe njerzit pr tjetr, pos q t m adhurojn. 51:56 2. Zoti gjithashtu na ka krijuar pr t na provuar (testuar) dhe nj pjes e ksaj prove sht q t provohemi me vuajtje dhe t kqija. Kurani prmend: Sigurisht q Ne do

tju provojm me frik dhe uri, me dmtim t pasuris, t njerzve dhe t t lashtave! Prandaj, prgzoji t duruarit, t cilt, kur i godet ndonj fatkeqsi thon: T Allahut jemi dhe vetm tek Ai do t kthehemi! 2:155-156 Gjithashtu prmend: Ai i ka krijuar jetn dhe vdekjen, pr tju provuar se kush prej jush do t veproj m mir; Ai sht i Plotfuqishmi dhe Falsi i madh. 67:2 3. Vshtirsit dhe vuajtjet na mundsojn q ti kuptojm dhe ti njohim atributet e Zotit, t tilla si Ngadhnjyesi dhe Shruesi. Pr shembull, pa dhimbjen dhe vuajtjen e smundjes, ne nuk do ta vlersonim atributin e Zotit Shruesi. Njohja e Zotit sht mirsi m e madhe, pr t ciln vlen t kalosh prvoja vuajtjeje apo dhimbjeje, sepse kjo do t nnkuptonte prmbushjen e qllimit ton parsor. 4. Vuajtja mundson mirsin e forms s dyt. Mirsia e forms s par sht knaqsia fizike dhe lumturia, ndrsa e keqja e forms s par sht dhimbja fizike dhe pikllimi. Mirsia e forms s dyt sht mirsia e lart, si sht guximi/kuraja, dhe mund t ndodh vetm nse vuajtja apo e keqja ekziston.[III] 5. Njerzit mund t vuajn gjithashtu nga mkatet e kaluara, t tashme apo t ardhshme. Zoti sht i dijshm pr do gj dhe nuk sht e kushtzuar n koh. T lutem referoju historis s Hidrit n Kuran, ku prmendet prgjigjja e Hidrit ndaj profetit Musa: Kjo ishte mshir nga Zoti yt. Un kt nuk e kam br sipas gjykimit tim. Ky sht shpjegimi i asaj, pr t ciln ti smunde t duroje! 18:82 6. Zoti na ka dhn vullnet t lir, dhe vullnet i lir prfshin edhe zgjedhjen e veprave t liga.[IV] PROBLEMI I JASHTM I S KEQES Problemi i brendshm i s keqes dshton pr t t bindur, sidoqoft, problemi i jashtm i s keqes duket m binds, sepse duket se e pranon bashkjetesn e Zotit dhe t keqes n bot, por e mohon ekzistencn e Zotit, pr shkak t shkalls t s keqes n bot. Problemi i jashtm i s keqes argumenton si m posht: 1. Nj Zot i mir q sht i gjithfuqishm (pr t br do gj) ekziston 2. E keqja e paarsyeshme ekziston 3. Prandaj, Zoti nuk ekziston Pr muslimanin, deklarata (2) sht subjektive dhe jo krejtsisht e vrtet. Muslimani beson se e keqja ekziston, por jo se e keqja e paarsyeshme ekziston, dhe, pasi kjo bazohet n subjektivitetin njerzor, ather problemi i jashtm i s keqes nuk on pesh. Ndrsa, ithtari i argumentimit q ofron problemi i jashtm i s keqes, do t duhej t

sillte argumente se e keqja e paarsyeshme ose e keqja n vetvete, jan objektive, pa iu referuar subjektivitetit njerzor. Problemi thelbsor me kt argument sht paraqitur n pyetjet e mposhtme: far i bn gjykimet tona t vlerave objektivisht t vrteta? Cilat jan prkufizimet tona rreth t keqes s paarsyeshme? Ithtari i problemit t s keqes ktu prballet me nj problem, sepse Zoti sht i nevojshm si baz racionale pr t mirn dhe t keqen objektive (qoft e paarsyeshme ose jo). Pa Zotin, kto terma jan relativ, sepse nuk ka asnj lidhje mbshtetse ideore - prve vet Zotit pr ta kaprcyer subjektivitetin njerzor. Pra, termat i keq dhe i mir, pa Zotin, nuk kan asnj kuptim ose jan vetm kalimtar. Prandaj, n mnyr q premisa e ateistit t ket kuptim objektiv, ekzistenca e Zotit sht e nevojshme. N drit t ksaj, muslimani apo teisti mund t argumentoj: 1. 2. 3. 4. Sikur Zoti t mos ekzistonte, ather vlerat morale objektive nuk do t ekzistonin E keqja ekziston Prandaj vlerat morale objektive ekzistojn (nga premisa 2) Pr kt arsye, Zoti ekziston

N SHPJEGIM T PREMISS KYE: PREMISA 1 Pyetja n lidhje me t mirn apo t keqen objektive, me fjal t tjera: moralin objektiv, sht diskutuar nga shum teist dhe jo-teist gjithashtu. Shum prej tyre kan arritur n prfundim se, morali objektiv nuk ekziston pa Zotin. Filozofi humanist, Paul Kurtz, me vend thot: Pyetja qendrore rreth parimeve morale dhe etike, e shqetson kt baz ontologjike. Nse ato (parimet morale dhe etike) nuk rrjedhin as nga Zoti e as nuk kan lidhje mbshtetse n ndonj fush t jashtzakonshme, a jan ato thjesht kalimtare?[V] Paul Kurtzi ka t drejt, sepse Zoti sht e vetmja lidhje mbshtetse ideore q kaprcen subjektivitetin njerzor, kshtu q pa Zotin, nuk ka asnj baz racionale pr moral objektiv. N munges t Zotit, ka vetm dy baza t mundshme si alternativa ideore: Presionet shoqrore Evolucioni (biologjia) Q t dyja: presionet shoqrore dhe evolucioni, nuk paraqesin asnj baz objektive pr moralin, pasi q t dyja pretendojn se parimet morale jan t varura nga ndryshimet biologjike dhe shoqrore. Prandaj kto parimet morale nuk mund t jen t detyrueshme, me fjal t tjera: t vrteta, pavarsisht se kush beson n to.

Prandaj, pa Zotin, nuk ka baz objektive pr moralin. Zoti, si koncept, nuk sht subjektiv, andaj, kur e kemi Zotin si baz pr moralin, rregullat morale bhen t detyrueshme dhe objektive, sepse Zoti kaprcen subjektivitetin njerzor. Deklarata e mposhtme nga Riard Tejllr, nj filozof i shquar i etiks, saktsisht konkludon: Shkrimtar bashkkohore t etiks, t cilt t gzuar ligjrojn mbi t mirat dhe t kqijat morale, pa iu referuar fes, jan me t vrtet vetm vargje gnjeshtrash t endjeve intelektuale nga ajri i holl; q do t thot se ata ligjrojn (vn ligje) pa kuptim.[VI] Prandaj, ekzistimi i t keqes n bot, sht fakt q vrteton ekzistencn e Zotit. Ky argument tregon se si Zoti dhe e keqja mund t bashk-ekzistojn, pa u prpjekur pr t shpjeguar prse. Pra, n prgjigje retorike ndaj ateistit, muslimani ose teisti mund t shtroj pyetjen vijuese: Si mundet ateisti t formuloj argument kundr ekzistencs s Zotit, kur Zoti sht i nevojshm si baz objektive pr formulimin e argumentit n vend t par?! N shikim t par, problemi i ekzistimit t s keqes, duket se paraqet vshtirsi t pakaprcyeshme pr myslimanin, mirpo, nn shqyrtime intelektuale, problemi i s keqes, n t vrtet, nuk arrin t paraqes ndonj argument binds. E prmbyllim me Argumentin Emocional sht nj thnie e njohur budiste, q thot: Dshira shkakton vuajtje dhe meq qeniet njerzore dshirojn, ather ne gjithmon do t vuajm. Edhe nse kjo sht e vrtet ose jo, n mnyr t qart prforcon intuitn ton se ne do t vuajm dhe do t prjetojm t kqija n disa momente t jets son. Kjo vuajtje mund t jet rezultat i duarve tona, t t tjerve apo rezultat i forcave t jashtme, si fatkeqsit natyrore. Pasoj e ksaj vuajtjeje sht se, shum prej nesh mund t biem pre e natyrs ton emocionale, duke e vn n dyshim n kt mnyr ekzistencn e Zotit ose duke u futur n nj gjendje t ndonj forme t pafuqis psikologjike. Teologjia Islame, megjithat, ofron mjete ideore, t nevojshme pr muslimanin, pr t kaprcyer kt problem. Teologjia Islame e ka prejardhjen nga dy burime kryesore: Kurani dhe literatura e hadithit. Kurani sht libr hyjnor, q muslimant e besojn t jet Fjala e Zotit, ndrsa hadithet jan deklarata t frymzuara hyjnisht, t cilat i atribuohen profetit Muhamed, paqja dhe lvdatat qofshin mbi t. Vargjet e mposhtme nga Kurani dhe thniet prej haditheve, i sigurojn muslimanit tr rehatin e nevojshme. Profeti, paqja dhe lvdatat qofshin mbi t, ka thn:

E uditshme (mahnitse) sht shtja e besimtarit, vrtet e gjith shtja e tij sht e mir, dhe kjo nuk sht pr asknd (nuk i sht dhuruar askujt), prve besimtarit. Nse dika e mir (gzim, lumturi) i ndodh atij, ai sht mirnjohs dhe kjo sht mir pr t. Nse dika e keqe i ndodh atij, ai sht i durueshm e, edhe kjo sht mir pr t.[VII] Kushdo q vdes nga murtaja, sht dshmor (shehid); Kushdo q vdes nga ndonj smundje e stomakut, sht dshmor; Kushdo q prmbytet n uj, sht dshmor.[VIII] Ka shtat lloje t dshmorve prve atij q sht vrar n luft n rrugn e Zotit: Ai q vdes nga murtaja sht dshmor, ai q vdes nga prmbytja sht dshmor, ai q vdes nga smundja Dhat el-Xhenb (smundje q sulmon brinjt dhe shkakton ulcer t brendshme) sht dshmor, ai q vdes nga smundjet e stomakut sht dshmor, ai vdes nga zjarri (digjet) sht dshmor, ai q vdes nn grmadha sht dshmor dhe nj grua q vdes gjat lindjes sht dshmore.[IX] Nuk i ndodh muslimanit ndonj fatkeqsi, vese Allahu ia shlyen disa nga mkatet e tij pr shkak t saj, qoft edhe nse shpohet nga nj gjemb.[X] Kurani thot: Vrtet mendoni t hyni n Xhenet, pa provuar at q kan provuar t tjert para jush? Ata i goditi mjerimi dhe smundjet dhe, aq shum u tronditn, saq do i drguar dhe ndjeksit e tij, thirrn: Kur do t arrij ndihma e Allahut?! Ja, ndihma e Allahut sht afr! 2:214 E, pa dyshim se pas vshtirsis - vjen lehtsimi. Vrtet, pas vshtirsis - vjen lehtsimi. 94:5-6 Le t dal prej jush nj grup q t thrras pr n mirsi (d.m.th. pr n fen e pastr islame), t urdhroj pr vepra t mira e t ndaloj prej veprave t shmtuara! Kta njerz do t jen t shptuarit. 3:104 Meqense muslimani sht i bindur intelektualisht se kto deklarata jan nga Zoti, ather vijon se ato jan pohime t vrteta q, jo vetm q e ngushllojn dhe rehatojn muslimanin, por ia mbushin zemrn me qetsi.
[I] Zoti dhe e keqja (God and Evil), Trimestrali Filozofik, X (1960), fq. 97. [II] J.P. Morllend dhe Villiam Lejn Kreig: Themelet filozofike pr nj botkuptim t krishter (Philosophical Foundations for a Christian Worldview), IVP [III] Edhe pse kjo sht kundrshtuar nga disa filozof si Xhon Meki; filozofi Avin Plantinga paraqet nj prgjigje interesante n librin e tij Liria dhe e keqja (Freedom and Evil). [IV] Kjo krkon nj diskutim t thell, q do t diskutohet n nj artikull tjetr [V] Paul Kurtz: Pema e ndaluar (Forbidden Fruit), Botimet Prometeu (Prometheus Books), 1988, fq. 65. [VI] Riard Tejllr: Etika, besimi dhe arsyeja (Ethics, Faith, and Reason), shtpia botuese Prentice Hall, 1985, fq. 8384.

[VII] Sahihu i Muslimit [VIII] Ibid. [IX] Shnuar nga Ebu Davudi dhe Ibn Maxhe [X] Sahihu i Buhariut

A E DI SE NGA FAR PRBHET TELEFONI YT CELULAR?

FAR BJ KTU? Imagjino sikur u zgjove n nj fabrik t madhe, n t ciln nuk ke qen kurr m par. I sheh mijra njerz q punojn, ndrsa t gjitha dyert dhe dritaret jan t mbyllura. Njerzit punojn, flen dhe e shpenzojn gjith jetn e tyre brenda ksaj fabrike. N kt situat, far do t mendoje n vetvete? Pasi jam ktu, ti bashkohem edhe un t tjerve, apo do t mendoje: Si kam ardhur ktu? far ka jasht fabriks? Prse jam vn n kt vend? Ky shembull, sht i njjt me ekzistencn ton ktu n Tok. Ne, qeniet njerzore, jemi vn n ekzistenc pa ndonj mundsi zgjedhjeje, prandaj pyetje si: Nga kam ardhur? far bj ktu? Ku do t shkoj pasi t vdes?, vazhdojn t sillen n mendjen ton. Ne i harrojm kto pyetje themelore n jetn ton t prditshme, por injorimi nuk nnkupton mos-ekzistencn e tyre.

CILI SHT QLLIMI YT? far di pr veten tnde para t ekzistonte gjithsia? Jo, leje kt pyetje; far di pr veten tnde para se t ekzistonin prindrit tu? , leje edhe kt pyetje; M thuaj, far di pr veten tnde para se t derdheshe si nj far me er te keqe nga organi gjenital i babait tnd? M fal, e di, e shpifur, por, harroje edhe kt pyetje; M thuaj, a e t kujtohet si nga kjo pik fare, ia krijove vetes eshtrat, pastaj ua ngjite mishin; zgjodhe t kishe dy krah, dy kmbe, plqeve q me vesh t dgjosh, syt vendose ti krijoje q t shohsh, vazhdove kshtu derisa e prsose vetveten dhe ishe gati pr t dal nga organi gjenital i nns tnde... far?! Nuk ishte ti q e krijove vetveten?! Jo?! M thuaj se t paktn e vshtroje veten derisa krijoheshe! As kt?! Harroje edhe kt ngjarje, se ather ndoshta ske ditur t logjikosh; M thuaj pra, far di pr vetn tend para se ti mbushje 3, 4 apo ndoshta 5 vjet? Smban mend asgj? Aha, pas ksaj moshe t kujtohen nga pak gjrat, apo jo? O NJERI! Ti as nuk e ke iden se kush je, cili sht qllimi yt dhe ku do t shkosh. M thuaj pra, cili sht qllimi yt? - Ti lindesh, e kalon gjith jetn duke e krkuar lumturin e rehatin dhe pastaj vdes. H, kjo sht e gjitha? Kaq t pavler e ke br jetn tnde? N t vrtet, e pavler sht jeta e atij q se njeh qllimin e saj. MOS VALL, KENI MENDUAR Q NE (ZOTI) JU KEMI KRIJUAR KOT?! (Kuran, 23:115)

JETA Me siguri se, kt shkrim, n kt moment, je duke e lexuar n dhomn tnde, i ulur n karrige dhe sigurisht se ke edhe rroba t veshura. Un t pyes: Pr far arsye? Pse i ke rrobat e veshura dhe far roli luan karrigia? Pasi q kto jan pyetje retorike, ske nevoj t prgjigjesh, sepse t gjith e dim prgjigjen. Qllimi i karriges sht q t na mundsoj uljen n t duke e mbshtet

ur peshn ton, ndrsa rrobat kan pr detyr t na ngrohin trupin, t na e mbulojn lakuriqsin dhe t na bjn t dukemi mir. Tani nga dhoma jote m lejo t t mbart n nj pyll kudo diku n bot; natyrisht q n at pyll duhet t ket drunj dhe n njrin nga ato drunj sht nj mol (lloj fluture e familjes lepidoptera; n kt rast bhet fjal pr larvn e saj). Kjo mol sht duke e thithur limfn e drurit, ndrsa nn t gjendet nj mol tjetr, roli i s cils sht tejet i uditshm: ajo i thith jashtqitjet e mols s par. Kjo pr shkak se mola e par, gjat thithjes s limfs, aty pr aty i nxjerr mbeturinat e saj. Me siguri je duke menduar ku do t dal me kt? Mir, s pari le ta sqarojm se cili sht qllimi i mols s dyt. Qllimi i saj sht pastrimi i jashtqitjes s mols s par, n mnyr q t mos rrjedh prgjat drurit, e q milingonat dhe insektet tjera t mos i vinin pas gjurms dhe ta hanin moln e par. M fjal t tjera, mola e dyt sht polici e sigurimit pr moln e par. Tani q e kuptove kt, me siguri nuk ke ditur asgj rreth ksaj mole tre minuta m par, n fakt, edhe sikur t ndodhte gjenocid mbi molet, nuk do t t interesonte fare mir, shumics prej jush. Sido q t jet, ne i atribuojm qllim nj krijese t till kaq t parndsishme, dhe, ti kthehemi rrobave dhe karriges son, t cilat jan objekte t pajeta, pa ndjenja dhe pa intelekt, u atribuojm qllime edhe atyre gjithashtu. Kurse, nuk i atribuojm qllim ekzistencs son. A nuk sht kjo absurde?! T besosh se nuk ke kurrfar qllimi n jet, nuk sht vetm irracionale por edhe problematike, pasi q kjo do t thot se shum nga ato gjra q kemi arritur si rac njerzore, nuk kishin pr t ndodhur fare, meq shum nga njerzit q kan arritur gjra t mahnitshme, duke e prfshir edhe zbulimin e penicilins, nuk do ti shtynte asgj pr ti arritur ato far kan arritur. Kjo sepse, pikrisht kta individ, i jan qasur jets nga nj qllim i cili i ka nxitur, pa t cilin do t ishim sikur kafsht, duke iu nnshtruar instinkteve tona, apo robot kimik q shtisin posht-lart, duke pritur q acidi i bateris t shterohet! E, pse na qenka irracionale? - sht irracionale, sepse nse do gj q zbulojm n natyr e ka nj qllim t caktuar, duke e prfshir edhe moln e parndsishme, si dhe gjrat t cilat ne i zhvillojm apo krijojm, ather logjikisht rrjedh se edhe ne duhet t kemi nj qllim gjithashtu. Ta mohosh kt, sht ngjashm sikur t besosh n gjra pa pasur asnj argument, sepse nuk ka ndonj argument q t pohojm se ne nuk kemi ndonj qllim n jet. Prkundrazi, kemi argumente pr t thn se gjrat kan qllime t caktuara dhe kt mund ta arrijm si prfundim edhe pr veten ton gjithashtu. Sikur q Kurani me elokuenc shpjegon: Me t vrtet, n krijimin e qiejve dhe t Toks dhe n ndrrimin e nats e t dits, ka shenja pr mendart, pr ata q e prmendin Allahun duke qndruar n kmb, ndenjur ose shtrir dhe q meditojn pr krijimin e qiejve dhe t Toks (duke thn:)

O Zoti yn! Ti nuk i ke krijuar kot kto - lartsuar qofsh (nga do e met)! Prandaj na ruaj nga ndshkimi i zjarrit. Kuran, 3:190-191 N prfundim, mund t themi se pa nj qllim t caktuar, nuk do t kishim n fakt nj kuptim m t thell t ekzistencs son. Pr shembull, nse e marrim nj pikpamje shkencore vrtet jonjerzore, n lidhje me ekzistencn ton, ajo thot se ne gjendemi mbi nj anije q sht duke u fundosur. Kjo anije quhet gjithsi, sepse sipas shkenctarve, gjithsia do ta vuaj nj vdekje nga nxehtsia dhe nj dit Dielli do ta shkatrroj Tokn, prandaj edhe kjo anije nj dit do t fundoset. Kshtu q un t pyes: cili sht qllimi i bamirsis s rigrupimit dhe renditjes s karrigeve n kuvert, apo bamirsia ndaj gruas s moshuar, duke i dhn nj got qumshti? Ne t gjith do t vdesim nj dit. Qllimi i jep kuptim m t thell jets son. Kshtu q, tani ne mund t pyesim: Cili sht qllimi yn n jet? Koncepti Islam mbi qllimin e jets bazohet n dy formulime themelore: sht racionale t besosh n Zot Ka arsye t shndosha pr t besuar se Kurani sht fjala e Zotit N seksionin q e kemi quajtur Ngatrresat rreth Zotit, jan shqyrtuar argumentet pro, si dhe polemikat rreth Zotit. Seksioni tjetr, Islami i shpalosur, shpjegon arsyen pse Islami sht i vrtet dhe shpjegon qllimin e ekzistencs son

REHATIA E BRENDSHME (SHPIRTRORE) A mund t ndjejm ndonjher rehati[1]? A ekziston n t vrtet rehatia? Q t ndjejm rehati t vrtet shpirtrore dhe mendore, duhet ta krkojm at. A nuk sht e vshtir q n disa situata t ndihesh rehat? N fund t fundit, ka disa gjra q na prishin rehatin pothuajse t gjith neve. Pr shembull, a nuk sht neveritse kur ne jemi duke pushuar n sht pi dhe papritmas i plas alarmi nj makine? Ose kur e dgjojm goditjen e pikave t ujit? Si thua kur nj miz gumzhim pran veshit ton? Apo kur jemi n nj fluturim t gjat dhe dgjojm vazhdimisht t qara t foshnjave? N kushte t ktilla, shum prej nesh do t mendonim n vetvete: Kam nevoj pr pak paqe dhe qetsi! N fakt, sa m shum q zgjat zhurma, aq m shum vdesim pr qetsi. T gjith ne e krkojm rehatin n gjra t ndryshme; por far sht ajo q na jep rehatin e vrtet shpirtrore? Pr t'iu prgjigjur ksaj: imagjino sikur je ulur n nj plazh t qet; nj fllad i leht butsisht fryn n flokt tu; rrezet e Diellit ngrohtsisht po ta gudulisin lkurn; e dgjon zrin e ujit q prplaset rreth teje; e sheh diellin e portokallt q perndon. A do t ndiheshe i qetsuar shpirtrisht? Shumica prej nesh do t thoshim: Po, n fakt, do t doja t isha atje q tani! Por, far nse nj dit m par, je lajmruar se ke tumor n tru? Ulur n plazh, duke e ditur q ke vetm edhe disa muaj pr t jetuar, a do t ndjeheshe rehat? Disi, kjo sken qetsie e paqeje nuk duket aq e qet e paqsore m! Rehatia e jashtme sht sikur nj vegim. Nga larg duket se na jep rehatin q e krkojm, por kur e shikojm nga afr, e kuptojm se nuk sht e vrtet. Relaksimi n plazh na u duk pamje mjaft e rehatshme, por dija mbi pasjen e tumorit t trurit e shpartalloi iluzionin ton. Pr ta shqyrtuar kt m tej, parafytyroje shtpin tnde t ndrrave. Ndoshta kjo shtpi luksoze ka dhjet dhoma gjumi? Plot makina t shpejta t parkuara n oborrin tnd mbretror me rrug private? Ndoshta edhe shrbtore pr t'u kujdesur pr punt tua? Prderisa e pikturojm n imagjinat shtpin ton t ndrrave, mund t mendojm, Jeta do t ishte aq e qet, e rehatshme dhe paqsore n t! Megjithat, ka njerz q jetojn n kso shtpish, por tmerrohen nga tingujt e alarmit t ors pr do mngjes, pr shkak se jan mrzitur nga angazhimet e vazhdueshme dhe nga vet jeta. Sa m afr shtpis s ndrrave t arrijm, aq m shum na qartsohet se jemi duke par nj vegim (iluzion).

Pse njohim njerz q kan gjithka n dukje t jashtme, por q mendojn se pr kt jet nuk ia vlen as t zgjohemi nga gjumi? Nse rehatia e jashtme nuk sht e mjaftueshme, ather far sht ajo q na jep rehatin e vrtet? Prgjigjja sipas islamit sht e thjesht: ashtu si kemi nevoja fizike pr gjra t tilla si uji, gjithashtu kemi edhe nevoja shpirtrore. Prmbushja e nevojave tona shpirtrore, na jep rehati t brendshme. ...ata q kthehen tek Allahu, ata q besojn dhe zemrat e t cilve, kur prmendet Allahu, qetsohen. Vrtet, zemrat qetsohen me prmendjen e Allahut! Kuran, 13:27-28 Cilindo mashkull apo femr q kryen vepra t mira, duke qen besimtar, Ne do ta bjm q t kaloj jet t bukur dhe do ta shprblejm sipas veprave m t mira q ka br. Kuran, 16:97 Besimi sipas islamit sht i bazuar n dy parime: ti besosh Zotit sht e logjikshme dhe se, ka arsye t shndosha pr t besuar se Kurani sht fjala e Zotit.

VDEKJA Pr nj njeri t rndomt, vdekja n asnj mnyr nuk sht nj shtje e kndshme apo tem e diskutimit. Kjo tem, sht dshpruese dhe e zymt vrasse e vrtet e knaqsive; tem q do ti prshtatej vetm nj shtpie funeralesh. Njeriu i rndomt, ashtu i zhytur n vetn e tij, gjithmon n krkim t gjrave t kndshme, gjithmon n ndjekje t gjrave q ia ngacmojn dhe ia knaqin epshin, refuzon t ndaloj dhe t mendoj seriozisht se, pikrisht kto objekte dshirash dhe knaqsish, nj dit t arrijn fundin e tyre. Nse kshillat e urta nuk na bindin dhe nuk na nxisin t mendojm seriozisht se vdekja edhe neve do t na troket nj dit n der, ather vetm tronditja e ndonj humbjeje t madhe q do t na ndodhte nn kulmin ton - si vdekja e papritur dhe e parakohshme e njrit prind, gruas apo

fmijve - do t na kthjellte nga jermi i ndjenjave t knaqsis dhe do t na zgjonte n mnyr t vrazhd n realitetin dhe faktet e hidhura t jets. Vetm ather do t na hapeshin syt, vetm ather do t pyesnim pse ekziston nj fenomen i till si vdekja?. Pse sht e pashmangshme? Pse ekzistojn kto ndarje t dhimbshme, t cilat ia vjedhin lumturin jets? Pr shumicn prej nesh, n disa momente t caktuara, skena t vdekjes duhet t na ken ngjallur mendime t thella dhe pyetje prej m thelbsorve. far vlere ka jeta, kur trupa t aft t cilat m par kan kryer pun t mdha, tani qndrojn t shtrir dhe t ftoht, pa ndjenja dhe pa jet? far vlere ka jeta, kur syt t cilt m par shklqenin nga hareja, syt t cilt m par rrezatonin me dashuri, tani jan t mbyllur prgjithmon, t privuar nga t lvizurit, t privuar nga jeta? Mendime t ktilla, nuk duhet t mnjanohen! Jan mu kto mendime kureshtare, t cilat nse ndiqen me menuri, na shpalosin prfundimisht potencialin e natyrshm n mendjen e njeriut, pr ti perceptuar t vrtetat m t larta. Bazuar n mnyrn islame t t menduarit, vdekja q sht larg nga t qenit tem t ciln duhet shmangur apo zhvlersuar - sht tem mbi t ciln duhet reflektuar dhe e cila duhet t sjell ndryshim pozitiv tek ne. Kurani, i cili sht libri t cilin e besojn muslimant, lidhur me kt tem thot: do njeri do ta shijoj vdekjen! Ne ju vm n prov me t keqe dhe me t mir dhe te Ne do t ktheheni. 21:35

PERDORIMI I ARSYES
Ky Libr sht shpallur prej Allahut, t Plotfuqishmit dhe t Urtit! Me t vrtet, n qiej dhe n Tok ka shenja pr ata q besojn. Edhe n krijimin tuaj dhe t kafshve t shprndara npr Tok, ka shenja pr besimtart e bindur. Edhe n ndrrimin e nats dhe t dits, edhe n ujin q Allahu e zbret nga qielli, duke gjallruar nprmjet tij tokn e shkretuar, edhe n ndrrimin e errave, ka shenja pr njerzit q mendojn. Kto jan shpalljet e Allahut, t cilat Ne ti tregojm ty me tr t vrtetn. Ather, n far fjalsh t tjera do t besojn ata, nse mohojn Allahun dhe shenjat e Tij?! [45:2-6]

ISLAMI I SHPALOSUR Q nga agimi i njerzimit, ne kemi krkuar pr ta kuptuar natyrn dhe vendin ton n t. N kt krkim t qllimit t jets, shum njerz i jan kthyer fes. Shumica e feve, bazohen n libra t pretenduara nga pasuesit e tyre si t frymzuara hyjnisht, pa asnj fakt. Islami sht i ndryshm, sepse bazohet n arsye dhe fakte. Ka shenja t qarta, q dshmojn se libri i Islamit , Kurani, sht fjala e Zotit dhe ne kemi shum arsye pr ta mbshtetur kt pohim: N Kuran gjinden shum fakte shkencore dhe historike, t cilat ishin t panjohura pr njerzit e asaj kohe dhe t cilat jan zbuluar vetm s fundi nga shkenca bashkkohore. Kurani sht n nj stil unik i gjuhs, q nuk mund t prsritet. Kjo njihet si Paimitueshmria e Kuranit. Ka parashikime t bra n Kuran dhe nga Muhamedi, lvdatat dhe paqja qofshin mbi t, t cilat m von jan br realitet. Islami i shpalosur: PRSE ISLAMI? Para se ta shpalosim prgjigjen Islame rreth qllimit e jets, ky artikull shpjegon arsyet se pse Islami sht e vrteta. Q nga agimi i njerzimit, ne kemi krkuar pr ta kuptuar natyrn dhe rolin ton n t. N kt krkim t qllimit t jets, shum njerz i jan kthyer fes. Shumica e feve, bazohen n libra t pretenduara nga pasuesit e tyre si t frym zuara hyjnisht, pa asnj fakt. Islami sht ndryshe, sepse bazohet n arsye dhe fakte. Ka shenja t qarta, q dshmojn se libri i Islamit, Kurani, sht fjala e Zotit dhe ne kemi shum arsye pr ta mbshtetur kt pohim: N Kuran gjinden shum fakte shkencore dhe historike, t cilat ishin t panjohura pr njerzit e asaj kohe dhe t cilat jan zbuluar vetm s fundi nga shkenca bashkkohore. Kurani sht nj stil unik i gjuhs, q nuk mund t prsritet. Kjo njihet si Paimitueshmria e

Kuranit. Ka parashikime t bra n Kuran dhe nga Muhamedi, lvdatat dhe paqja qofshin mbi t, t cilat m von jan br realitet. Ky artikull paraqet dhe shpjegon faktet shkencore q gjenden n Kuran, shekuj para se t zbuloheshin n shkencn bashkkohore. sht e rndsishme t theksohet se Kurani nuk sht libr i shkencs, por sht libr i shenjave (argumenteve, mrekullive). Kto shenja jan pr njerzit, q ata t njohin ekzistencn e Zotit dhe ta pranojn shpalljen e Tij. Si e dim, shkenca nganjher merr kthesa U, ku ajo q dikur ka qen shkencrisht e sakt, del e pasakt disa vjet m von. N kt artikull, vetm fakte shkencore t vrtetuara jan marr parasysh, dhe jo teori e hipoteza. FAKTE SHKENCORE N KURAN Kurani iu shpall Profetit Muhamed, lvdatat dhe paqja qofshin mbi t, n shekullin e 7-t. Shkenca n at koh ishte primitive; nuk ka pasur teleskop, mikroskop apo as dika pr s afrmi me teknologjin q kemi sot. Asokohe, njerzit besonin qielli mbahej nga shtylla t mdha npr qoshet e nj toke t rrafsht. N kt ambient u shpall Kurani, duke prmbajtur shum fakte shkencore n tema t ndryshme, nga astronomia deri n biologji, nga gjeologjia deri n sociologji. Disa njerz mund t pretendojn se Kurani ka psuar ndryshime, duke iu prshtatur zbulimeve t reja shkencore t vrtetuara, por kjo smund t jet e vrtet, sepse sht fakt i dokumentuar historikisht se Kurani sht ruajtur n gjuhn e vet origjinale[I]. Kurani sht shkruar dhe sht msuar prmendsh nga njerzit gjat jets s Profetit Muhamed, lvdatat dhe paqja qofshin mbi t! Nj nga kopjet e Kuranit, q sht shkruar pak vite pas vdekjes s Profetit Muhamed, lvdatat dhe paqja qofshin mbi t, sht e ruajtur n nj muze n Uzbekistan. Kjo kopje sht mbi 1400 vjet e vjetr dhe sht pikrisht e njjt me Kuranin arabisht q kemi sot[II]. N vijim jan paraqitur nnt fakte shkencore q gjenden n Kuran: 1. ZANAFILLA E JETS Uji sht element thelbsor pr t gjitha gjallesat. T gjith e dim se uji sht vital pr jet, por Kurani e bn nj deklarat shum t pazakont: ...dhe bm nga uji do gj t gjall! Akoma nuk besojn?! 21:30 N kt ajet, uji sht theksuar si origjina e gjith jets. T gjitha gjrat e gjalla prbhen nga qelizat. Ne, vetm s fundi e dim se qelizat prbhen kryesisht nga uji[III]. Pr shembull, 80% t citoplazms (materiali baz i qelizs) s nj qeliz standarde shtazore, prshkruhet si uj n tekstet e biologjis. Fakti se qeniet e gjalla prbhen kryesisht nga uji, u zbulua vetm pas shpikjes s mikroskopit. N shkrettirat e Arabis, gjja e fundit q dikush do ta kishte menduar sht se e gjith jeta ka

ardhur nga uji. 2. HEKURI Hekuri nuk sht gj e natyrshme e toks. Ai nuk sht formuar n tok, por ka zbritur n tok nga hapsira e jashtme (kozmosi). Kjo mund t tinglloj e uditshme, por sht e vrtet. Shkenctart kan zbuluar se miliarda vjet m par, Toka ishte mbrthyer nga meteor t vegjl. Kta meteor t vegjl mbartnin me vete hekur, i cili vinte nga yjet e largta t cilat kishin eksploduar[IV]. Kurani, rreth origjins s hekurit, thot: Ne e zbritm hekurin, n t cilin ka forc t fuqishme dhe dobi pr njerzit. 57:25 Zoti i ka prdorur fjalt e zbritm pr hekurin. Nga ky ajet, bhet e qart se hekuri nuk sht material toksor, por u zbrit n tok pr t mirn e njerzimit. Fakti se hekuri sht zbritur n tok nga hapsira e jashtme, sht dika e cila nuk mund t ishte e njohur nga shkenca primitive e shekullit t 7-t. 3. QIELLI (ATMOSFERA) SI MBUROJ Qielli (atmosfera) luan nj rol vendimtar n mbrojtjen e toks. Qielli e mbron tokn nga rrezet vdekjeprurse t diellit. Sikur t mos ekzistonte qielli, rrezatimi i diellit do ta kishte zhdukur do gj t gjall mbi tok. Ai gjithashtu vepron si nj batanije e mbshtjell prreth toks, pr ta mbrojtur at nga t ftohtit ngrirs t hapsirs. Temperatura vetm pak mbi qiell sht afrsisht 270oC. Sikur kjo temperatur ta arrinte tokn, planeti do t ngrinte n ast. Qielli gjithashtu e mbron jetn n tok, duke e ngrohur siprfaqen prmes ruajtjes s nxehtsis (efekti serr) dhe duke i reduktuar temperaturat ekstreme mes dits dhe nats[V]. Kto jan disa nga funksionet e shumta mbrojtse t qiellit. Kurani krkon nga ne q ta marrim parasysh qiellin n ajetin vijues: Ne e bm qiellin mbules t mbrojtur, por prsri ata shmangen nga shenjat q gjenden aty. 21:32 Kurani i drejtohet qiellit si nj prej shenjave t Zotit. Karakteristikat mbrojtse t qiellit jan zbuluar nga krkimet shkencore t bra n shekullin e 20-t. 4. MALET Kurani trheq vmendjen ton n nj karakteristik shum t rndsishme t maleve: A nuk jua kemi br Tokn si shtrat e malet si kunja?! 78:6-7 Kurani tregon se malet kan rrnj t thella duke e prdorur fjaln kunja pr ta prshkruar at. N fakt, malet kan rrnj t thella[VI] dhe fjala kunja, sht prshkrim i sakt pr ta. Libri i

titulluar Toka, nga gjeofizikani Frank Press, shpjegon se malet jan sikur kunjat dhe jan t varrosura thell nn siprfaqen e toks[VII]. Mali Everest, lartsia e t cilit sht rreth 9Km mbi siprfaqen e toks, ka rrnj m t thella se 125Km. Fakti se malet kan rrnj -si kunja- t thella, nuk ishte i njohur deri pas zhvillimit t teoris s pllakave tektonike n fillim t shekullit t 20-t[VIII]. 5. ZGJERIMI I GJITHSIS N nj koh kur shkenca e astronomis ishte akoma primitive, zgjerimi i gjithsis sht prshkruar n Kuran: Ne e kemi ndrtuar qiellin me fuqin Ton dhe Ne e zgjerojm at. 51:47 Fakti q gjithsia zgjerohet vazhdimisht u zbulua n shekullin e fundit. Fizikani Stefn Haking (Stephen Hawking), n librin e tij Nj histori e shkurtr e kohs, shkruan: Zbulimi se gjithsia zgjerohet vazhdimisht ishte nj nga revolucionet m t mdha intelektuale t shekullit t 20t[IX]. Kurani e ka prmendur zgjerimin e gjithsis edhe para s t shpikej teleskopi. 6. ORBITA E DIELLIT N 1512 astronomi Nikolla Koperniku, i dha shtytje teoris s tij se Dielli sht i palvizshm n qendr t sistemit diellor dhe se planett rrotullohen rreth tij. Besimi se Dielli sht i palvizshm ishte i prhapur n mesin e astronomve deri n shekullin e 20-t. Tani, sht i vrtetuar fakti shkencor se Dielli nuk sht i palvizshm, por lviz n nj orbit rreth qendrs s galaktiks son, Rruga e Qumshtit[X]. Kurani e prmend orbitn e Diellit: Allahu sht Ai, i Cili krijoi natn dhe ditn, Diellin dhe Hnn; secili prej tyre noton n orbit. 21:33 Kurani do t kishte qen gabim, sipas astronomve t vetm disa dekadave m par. Por, tani e dim se vlersimi i Kuranit rreth lvizjes s Diellit sht n prputhje me astronomin moderne. 7. OQEANI Kurani prdor shmblltyra pr ti pruar kuptimet e tij t thella. Ktu e prshkruan gjendjen e punve t jobesimtarve: ...si errsirat n detin e thell, t cilat mbulohen nga dallgt q ngrihen njra mbi tjetrn, duke pasur sipr tyre ret: shtresa errsire njra mbi tjetrn, aq sa kur e nxjerr dorn e vet, njeriu pothuajse nuk e sheh fare at. Ai, t cilit Allahu nuk i jep drit, nuk do t gjej m drit. 24:40

sht menduar shpesh se valt ndodhin vetm n siprfaqen e oqeanit. Megjithat, oqeanograft kan zbuluar se ekzistojn val t brendshme, q ndodhin nn siprfaqen e oqeanit. Kto val jan t padukshme pr syrin e njeriut dhe mund t vihen re vese nga pajisjet speciale[XI]. Kurani e prmend errsirn e oqeaneve t thella, mbi t ciln ka val, e mbi to val t tjera, pastaj ret sipr tyre. Ky prshkrim nuk sht i jashtzakonshm vetm pse i prshkruan valt e brendshme n oqean, por edhe se e prshkruan errsirn thell n oqean. Nj qenie smund t zhytet m shum se 70 metra pa pajisje pr frymmarrje, drita sht e pranishme n kt thellsi, por, nse zhytemi 1000 metra, sht plotsisht errsir[XII]. 1400 vjet m par nuk ka pasur nndetse apo pajisje speciale pr ti vrejtur valt e brendshme ose errsirn thell n oqeane. 8. LVIZJA DHE GNJESHTRA N kohn e Profetit Muhamed, lvdatat dhe paqja qofshin mbi t, jetonte nj mizor shtyps, udhheqs fisnor, i quajtur Ebu Xhehl. Zoti shpalli nj ajet t Kuranit pr t paralajmruar at: Jo, jo! Nse ai nuk ndalon, Ne do ta kapim pr ballukesh, pr ballukesh gnjeshtare dhe mkatare. 96:15-16 Zoti, n kt ajet nuk e quan gnjeshtar personin, por e quan balluken e tij (pjesa e prparme e trurit) gnjeshtare dhe mkatare, dhe e paralajmron at pr t ndaluar. Ky ajet sht i rndsishm pr dy arsye. E para sht se, pjesa e prparme e trurit ton sht prgjegjse pr lvizje vullnetare[XIII]. Kjo sht e njohur si lob ballore (ang. frontal lobe). Nj libr me titull Themeloret e Anatomis dhe Fiziologjis, i cili prmban rezultatet e hulumtimit mbi funksionet e ksaj pjese t trurit, thot: Motivimi dhe parashikimi pr t planifikuar dhe pr t nxitur lvizje, ndodh n pjesn e prparme t lobeve ballore, zona paraballore[XIV]. Nse njeriu nuk ndalet s lvizuri, thuhet se pjesa e trurit e cila sht prgjegjse pr lvizje i ka ngecur. S dyti, studime t shumta kan treguar se po kjo pjes (loba ballore), sht prgjegjse pr funksionin e gnjeshtrs n tru[XV]. Gjat nj studimi t till n Universitetin e Pensilvanis, n t cilin disa vullnetar u morn n pyetje t kompjuterizuara, u konstatua se kur vullnetart gnjenin, shkaktohej nj rritje e ndjeshme e aktivitetit n lvozhgn paraballore dhe t brendshme (pjesa e lobit ballor)[XVI]. Pjesa e prparme e trurit sht prgjegjse pr lvizje dhe gnjeshtr. Kurani e lidh lvizjen dhe gnjeshtrn me kt zon. Kto funksione t lobit ballor, jan zbuluar me pajisjen mjeksore t imazheve, e cila u zhvillua n shekullin e 20-t. 9. RECEPTORT E DHIMBJES Pr nj koh t gjat, sht menduar se t ndierit e prekjeve dhe dhimbjeve, varej nga truri. Megjithat, sht zbuluar se ka receptor t dhimbjeve t pranishm edhe n lkur[XVII]. Pa kto receptor, njeriu nuk do t ishte n gjendje t ndjente dhimbje. Shqyrtojeni ajetin e mposhtm, q flet pr dhimbjen:

Ata q sbesojn n shenjat Tona, Ne padyshim, do ti djegim n zjarr. Sapo tu digjet lkura, Ne do tua ndrrojm at me lkur tjetr, pr t prjetuar dnimin. Me t vrtet, Allahu sht i Plotfuqishm dhe i Urt. 4:56 Zoti u tregon njerzve q nuk e besojn mesazhin e tij, se, kur ata t jen n Zjarr dhe lkurat e tyre t jen djegur (saq t mos ndjejn dhimbje), Ai do t'u jap atyre lkura t reja, n mnyr q ata t vazhdojn t ndjejn dhimbjen. Kurani e bn t qart se t ndierit e dhimbjes varet nga lkura. Zbulimi i receptorve t dhimbjes n lkur sht zbulim mjaft i vonshm pr biologjin. PRFUNDIM Kto jan vetm disa nga shum fakte shkencore q gjenden n Kuran. sht e rndsishme t theksohet se Kurani nuk sht libr i shkencs, por se, ai sht n prputhje me shkencn. T pretendosh se faktet shkencore n Kuran gjenden aty rastsisht, sht irracionale. Shpjegimi m i mir sht se, Zoti ia zbuloi kto njohuri Profetit Muhamed, lvdatat dhe paqja qofshin mbi t. Ashtu si Kurani prmban njohuri pr botn natyrore, ai gjithashtu prmban informacione rreth dimensioneve t brendshme t shpirtrave tan. Ai lidhet me ndjenjat, dshirat dhe nevojat tona. Kurani na informon se ne kemi nj qllim n jet dhe se, pasimi i udhzimit t Zotit do t na oj drejt rehatis shpirtrore n kt jet dhe n Parajs n jetn e prtejme, dhe se, refuzimi i mesazhit t Tij do t oj n depresion n kt jet dhe n Zjarr pas vdekjes. Ne do tu tregojm atyre shenjat Tona n hapsirat toksore e qiellore, si dhe n vetvete, derisa tu bhet plotsisht e qart se ai (Kurani) sht e vrteta. Vall, a nuk t mjafton ty q, Zoti yt sht Dshmues i do gjje?! 41:53
__ [I] Kurani i Mrekullueshm (The Magnificent Quran): Histori unike e t ruajturit (A Unique History of Preservation) [II] http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/4581684.stm [III] Bruce Alberts, Biologji themelore mbi qelizn (Essential Cell Biology) [IV] M. E. Walrath, Historia e formimit tw Toks (History of the Earths Formation) [V] Joseph M. Moran, Meteorologjia (Meteorology): Atmosfera dhe shkenca e ujit (the Atmosphere and the Science of Weather) [VI] Terry A. Hicks, Si jan t formuara malet? (How Do Mountains Form?) [VII] Frank Press dhe Raymond Siever, Toka (Earth) [VIII] Naomi Oreskes, Pllakat tektonike (Plate Tectonics): An Insiders History Of The Modern Theory Of The Earth [IX] Stephen Hawking, Nj histori e shkurt e kohs (A Brief History Of Time) [X] Lambert M. Surhone, Perioda Orbitale (Orbital Period): Orbit, Sun, Earth, Conjunction, Orbital Node, Apsis, Semi-Major Axis [XI] M. Grant Gross, Oqeanografia (Oceanography): Nj pamje e Toks (A View of Earth) [XII] Danny Elder, Oqeanet (Oceans)

QLLIMI SIPAS ISLAMIT Pyetja m e rndsishme n jet sht Prse jemi ktu?. E pra, prse jemi ktu? Pr t grumbulluar fam dhe pasuri? Pr t br muzik dhe fmij? Apo pr t qen njeriu m i pasur n varreza, si thuhet me shaka: Ai i cili vdes me m se shumti lodra, fiton!. Jo, duhet t ket dika tjetr n kt jet, kshtu q le t mendojm rreth ksaj! Pr t filluar, shiko prreth teje! Edhe nse jeton n ndonj shpell, ti je i rrethuar nga gjra t cilat ne njerzit i kemi br me duart tona. Tani, prse i kemi br ato gjra? Prgjigjja, natyrisht, sht se i kemi br pr t kryer disa funksione t veanta pr ne. Me pak fjal: ne bjm gjra pr t na shrbyer. Pra, nse shikojm nga ky knd, ather prse na krijoi Zoti neve, nse jo pr ti shrbyer Atij? Nse ne e pranojm (besojm) Krijuesin ton dhe besojm se Ai krijoi njerzimin pr ti shrbyer Atij, pyetja e radhs sht: Si? Si mund ti shrbejm Atij? Pa dyshim se n kt pyetje sht prgjigjur m s miri Ai i cili na ka krijuar. Nse Ai na ka krijuar pr ti shrbyer Atij, ather Ai pret q ne t funksionojm n nj mnyr t caktuar, n qoft se duam ta plotsojm qllimin ton. Por, si mund ta dim cila sht mnyra e duhur? Si mund ta dim se far pret Zoti prej nesh? Mir, merre parasysh kt: Zoti neve na ka dhn nj drit, me t ciln mund ta gjejm rrugn ton. Edhe gjat nats, ne e kemi hnn q na ndrion dhe yjet q na drejtojn. Zoti i ka dhn kafshve tjera sisteme udhzuese, q u prshtaten m s miri kushteve dhe nevojave t tyre. Zogjt q migrojn mund t drejtohen, madje edhe n ditt e mbuluara me re, nga polarizimi i drits q kalon npr re. Balenat lvizin duke lexuar fushn magnetike t Toks. Salmont kthehen me ndihmn e t nuhaturit prej oqeanit t hapur, pr t lindur n vendin e lindjes s tyre, n qoft se nj gj e till mund t imagjinohet. Peshqit i ndjejn lvizjet e largta me an t receptorve t presionit q rreshtohen n trupin e tyre. Lakuriqt dhe delfint e verbr t lumit, shohin me ndihmn e hidrolokatorit. Disa organizma detare (ngjala elektrike si shembull i nj tensioni t lart) prodhojn dhe i lexojn fushat magnetike, duke ua br t mundshm shikimin n ujrat e turbullt, ose n errsirn e thellsive t oqeaneve. Insektet komunikojn me ndihmn e feromoneve. Bimt i ndjejn rrezet e Diellit dhe rriten n drejtim t tyre (fototropizm - prirje pr tu kthyer nga drita), kurse rrnjt e tyre e ndjejn gravitetin dhe rriten n drejtim t Toks (gjeotropizm). Me pak fjal: Zoti ka pajisur do element t krijimit t Tij

me udhzim. A mund t besojm se Ai nuk do t na jepte udhzimin n aspektin m t rndsishm t ekzistencs son, pra, n raison d'etre qllimin e jets ton? Se Ai nuk do t na jepte mjetet me t cilat do t arrinim t shptonim? E pra, far na tregon Krijuesi yn, Zoti, rreth qllimit t jets son? Zoti thot n Kuran se Ai e krijoi njeriun q t jet mkmbs i Tij n Tok, pra, ia ka besuar kujdesin mbi Tokn. Themelorja q i sht besuar njerzve, pra, prgjegjsia jon, sht q ta besojm dhe ta adhurojm Zotin: Xhindet dhe njerzit i kam krijuar vetm q t M adhurojn. Kuran, 51:56 Shum e thjesht! Qllimi i krijimit t njeriut sht adhurimi i Krijuesit. Kuptimi i adhurimit n Islam mundson q tr jeta e njeriut t jet akt adhurimi, pr sa koh q objektivi i asaj jete sht knaqsia e Zotit, e cila arrihet duke br mir dhe duke u ruajtur nga t kqijat. Nj person mund ti kthej aktivitetet e tij t prditshme n akte adhurimi, duke e pastruar qllimin e tij dhe duke krkuar sinqerisht knaqsin e Zotit prmes ktyre aktiviteteve. Profeti Muhamed, lvdatat dhe paqja qofshin mbi t, ka thn: T prshndeturit e njerzve sht bamirsi; T vepruarit me drejtsi sht bamirsi; Ti ndihmosh nj udhtari sht bamirsi; Fjala e mir sht bamirsi; do hap i br rrugs pr n xhami sht bamirsi; Heqja e nj pengese nga rruga sht bamirsi. Adhurimi i jep besimtarit shum prfitime, t cilat ndihmojn pr mirqenien e tij shpirtrore dhe mirqenien e ksaj bote. Trupi i njeriut ka nevoj pr burime materiale pr t ekzistuar, si pr ushqim, pije dhe pr nevojn e riprodhimit. Sa pr shpirtin, nevojat e tij nuk mund t prmbushen prvese prmes afrsis me Zotin me an t besimit dhe bindjes ndaj Tij, t cilat mund t arrihen vetm prmes adhurimit. Zoti duhet t adhurohet n koh t vshtira, por edhe n koh t mirqenies, dhe vetm duke e kujtuar At, njeriu mund t gjej rehatin e brendshme (shpirtrore): Ne e dim mir, q ty t ngushtohet zemra nga fjalt e tyre, andaj, lartsoje Zotin tnd duke e lavdruar dhe bhu prej atyre q i prulen Atij duke u falur! Dhe adhuroje Zotin tnd derisa t t vij vdekja! Kuran, 15:97-99 ...ata q kthehen tek Allahu, ata q besojn dhe zemrat e t cilve, kur prmendet Allahu, qetsohen. Vrtet, zemrat qetsohen me prmendjen e Allahut! Kuran, 13:27-28 M tej, Zoti thot se Ai e bri kt jet, n mnyr q ta sprovoj njeriun dhe se do person do t shprblehet pas vdekjes, sipas asaj q ka punuar: Ai i ka krijuar jetn dhe vdekjen, pr tju provuar se kush prej jush do t veproj m mir; Ai sht i Plotfuqishmi dhe Falsi i madh. Kuran, 67:2 Por pr ta adhuruar At, duhet ta njohim At mir, prndryshe mund t formojm koncepte t shtrembruara rreth Tij dhe kshtu t humbim rrugn. N Kuran, Zoti i tregon njerzimit se far

Ai sht dhe far nuk sht. Pr shembull, duke iu prgjigjur nj pyetjeje rreth Zotit, q ia kishin parashtruar profetit Muhamed, lvdatat dhe paqja qofshin mbi t, Zoti thot: Thuaj (O Muhamed): Ai sht Allahu, Nj dhe i Vetm! Allahu sht Absoluti, t Cilit i prgjrohet gjithka n amshim.[1] Ai as nuk lind, as nuk sht i lindur. Dhe askush nuk sht i barabart (a i krahasueshm) me At! Kuran, 112 N konceptin Islam, Zoti nuk prngjan me qenien njerzore apo me dika tjetr q ne mund ta imagjinojm dhe Ai sht i vetmi q meriton t adhurohet. __ [1] Allahu sht Absoluti, t Cilit i prgjrohet gjithka n amshim, ky sht prkthimi i emrit t Allahut Es-Samed, q ndr t tjera ka edhe kuptimet, Ai q ka njshmrin absolute, I Prjetshmi, I Paprshkueshmi, pra, q nuk ka brendsi etj.

SI BHESH MUSLIMAN? Fjala muslim (arabisht), d.m.th. njeri i cili i nnshtrohet vullnetit t Zotit, pavarsisht racs, kombsis apo prejardhjes s tij etnike. Pr tu br muslim, sht proces i thjesht dhe i leht, dhe nuk krkon parakushte. Nj njeri mund t konvertohet duke qen i vetm ose mund ta bj kt n prani t t tjerve. Nse ndonjri ka dshir t vr tet pr tu br musliman, ka bindje t plot dhe besim t fort se Islami sht feja e vrtet e Zotit, ather e tra q duhet t bj sht ta shqiptoj shehadetin - dshmin e besimit, pa vones t mtejshme. Shehadeti sht shtylla m e rndsishme nga pes shtyllat e Islamit. Me shqiptimin e ksaj dshmie - shehadetit, me besim dhe bindje t sinqert, njeriu hyn n rrethin e Islamit. Me hyrjen n kt rreth, thjesht duke pasur pr qllim arritjen e knaqsis s Zotit dhe takimin me T, t gjitha mkatet e mparshme t njeriut falen dhe ai fillon nj jet t re t devotshmris e drejtsis. Muhamedi, lvdatat dhe bekimet e Allahut qofshin mbi t, i tha nj njeriu i cili kishte vendosur ta pranonte Islamin, me kusht q Zoti tia falte mkatet e tij: A nuk e di se pas pranimit t Islamit, t gjitha mkatet e mparshme t falen?, i tha profeti Muhamed. Madje, Allahu n Kuran thot se prvec q i fal mkatet, i llogarit ato sikur t kishin qen vepra t mira:

Robrit e t Gjithmshirshmit jan ata q ecin thjesht npr Tok dhe, kur t paditurit i sulmojn me fjal, ata prgjigjen: Paqe qoft!; dhe ata q e kalojn natn duke iu falur Zotit t tyre n sexhde dhe n kmb; dhe ata q thon: O Zoti yn, largoje prej nesh ndshkimin e Xhehenemit, sepse, me t vrtet, dnimi i tij sht i prjetshm e ai sht vendbanim dhe vendstrehim i keq; dhe ata q, kur shpenzojn, nuk jan as dorshpuar, as dorshtrnguar, por i prmbahen t mesmes; dhe ata q, pos Allahut, nuk adhurojn zot tjetr, nuk vrasin njeri, gj q Allahu e ka ndaluar, prvese me t drejt dhe q nuk bjn kurvri. E kush i bn kto, do t marr gjynahe. Ndshkimi do ti dyfishohet n Ditn e Kiametit dhe ai do t qndroj prher n kt fatkeqsi i poshtruar. Prjashtim bn ai q pendohet, beson dhe punon vepra t mira. Nj njeriu t till Allahu ia ndrron veprat e kqija n t mira. Allahu sht Fals e Mshirplot. Kuran, 25:63-70 Kur ndokush pranon Islamin, ai n esenc pendohet pr besimin dhe veprat e tij n jetn e mparshme (para pranimit t Islamit). Ai njeri nuk duhet t jet i mbingarkuar me mkatet e tij t mparshme. Pasi q dosja e tij e veprave sht e pastr, pra sht sikur t kishte dal nga barku i nns s tij. Ky njeri duhet t mundohet ta mbaj dosjen e tij t veprave t pastr dhe t prpiqet t bj vepra t mira sa t ket mundsi. Kurani i madhrishm dhe hadithi (thniet profetike), q t dyja theksojn rndsin e pasimit t Islamit. Zoti thot: Feja e vrtet tek Allahu sht vetm Islami. Kuran, 3:19 N nj ajet (verset) tjetr t Kuranit t madhrishm, Zoti thot: Kush krkon tjetr fe prve Islamit, nuk do ti pranohet dhe ai n botn tjetr do t jet i humbur[1]. Kuran, 3:85 N nj thnie, Profeti i Zotit, Muhamedi, lvdatat dhe bekimet e Allahut qofshin mbi t, ka thn: Kushdo q dshmon se askush nuk meriton t adhurohet prve Zotit t vetm, i Cili nuk ka ortak, se Muhamedi sht rob dhe i drguar i Tij dhe se Isa (Jezusi) sht rob i Zotit, profet i Tij dhe Fjal e Tij t ciln Ai ia ka dhuruar Merjemes (Maris) dhe shpirt i krijuar prej Tij, se Xheneti (parajsa) sht i vrtet dhe se Xhehenemi (zjarri, ferri) sht i vrtet; Zoti prfundimisht do ta pranoj at n Xhenet. (Sahihu i Buharit) Profeti i Zotit, lvdatat dhe bekimet e Allahut qofshin mbi t, gjithashtu ka thn: Me t vrtet, Zoti ka ndaluar q t jetoj prjetsisht n zjarr personi i cili thot: Un dshmoj se nuk ka t drejt t adhurohet askush prve Zotit, duke krkuar me t Fytyrn e Zotit (t shikuarit e tij; takimin me t; knaqsin e tij). Deklarata e dshmis (shehadeti): Pr tu konvertuar n Islam dhe pr tu br musliman, njeriu duhet ta shqiptoj dshmin me bindje t plot, duke njohur kuptimin e saj: Un dshmoj se La ilahe il-lAll-llah, Muhammedun resulull-llah.

Prkthimi i s cils sht: Ska zot (q meriton t adhurohet) prve Allahut (Zotit t vetm), Muhamedi sht i drguar i Allahut. Kur dikush e shqipton dshmin me bindje, ather ai/ajo sht br musliman. Kjo mund t bhet duke qen vetm, mirpo m mir sht t bhet me nj kshilltar prmes ndihms s drejtprdrejt n fillim, q ne t mund t t ndihmojm m shqiptimin e drejt t saj dhe t t furnizojm me burime t rndsishme q i nevojiten nj muslimani t ri. Pjesa e par e dshmis prbhet nga e vrteta m e rndsishme, q Zoti i ka shpallur njerzimit: Se nuk ka zot q meriton t adhurohet prve Allahut. Zoti, n Kuran thot: Ne nuk kemi nisur asnj t drguar para teje, q t mos i kemi shpallur se: Ska zot tjetr prve Meje, andaj m adhuroni (vetm) Mua! Kuran, 21:25 Kjo prcjell se t gjitha format e adhurimit, qoft duke u falur, duke agjruar, duke u lutur, duke krkuar strehim dhe qoft duke therur ndonj kafsh, duhet t jen vetm pr Zotin. Brja e ndonj adhurimi pr dik tjetr prve Zotit, qoft pr ndonj engjll, profet, pr Jezusin, pr Muhamedin apo pr ndonj gj t shenjt, ndonj idhull, pr diellin, hnn apo pr ndonj pem, sht n kundrshtim me mesazhin themelor t Islamit. Gjithashtu, ky sht mkat i pafalshm dhe, ai q vdes pa u penduar pr veprimin e tij, nuk shpton prjetsisht nga Zjarri. T gjitha format e adhurimit duhet t jen vetm pr Zotin. Pra, adhurimi nnkupton kryerjen e veprave dhe thnieve pr ta knaqur Zotin, gjrave t cilat Ai i ka urdhruar ose inkurajuar t kryhen, me dshmi t drejtprdrejt tekstuale ose me analogji. Kshtu, adhurimi nuk sht i kufizuar vetm n zbatimin e pes shtyllave t Islamit, por gjithashtu prfshin do aspekt t jets. Sigurimi i ushqimit pr familjen, t thnt e dikaje t kndshme pr ta gzuar nj njeri etj., gjithashtu konsiderohen si akte t adhurimit, n qoft se bhen me qllim pr ta knaqur Zotin. Kjo do t thot se pr tu pranuar adhurimet, ato duhet t kryhen sinqerisht pr hir t Zotit. Pjesa e dyt e dshmis nnkupton se profeti Muhamed, lvdatat dhe bekimet e Allahut qofshin mbi t, sht shrbyes (rob) dhe profet i zgjedhur i Zotit. Kjo nnkupton se njeriu q pranon Islamin duhet t bindet dhe ta pasoj Profetin dhe urdhrat e tij. Ai duhet t besoj n at far Profeti ka thn, duhet ti praktikoj msimet e tij dhe t shmanget nga ajo q ai ka ndaluar. Ai duhet ta adhuroj Zotin gjithmon sipas msimeve t Profetit, lvdatat dhe bekimet e Allahut qofshin mbi t. N fakt, t gjitha msimet e Profetit ishin shpallje dhe inspirime t prcjella nga Zoti. Muslimani duhet t prpiqet ta marr Profetin si model dhe t matet me t, pasi q ai ishte shembull i gjall pr njerzit, q duhet pasuar. Zoti pr t ka thot: Ti (o Muhamed) je n shkall t lart morali. Kuran, 68:4 Zoti gjithashtu thot:

N t Drguarin e Allahut ka nj shembull t mrekullueshm pr at, q shpreson tek Allahu dhe Dita e Fundit dhe e prmend shum Allahun. Kuran 33:21 Pr tiu prmbajtur pjess s dyt t shehadetit, gjithashtu muslimani duhet ta ndjek shembullin e tij n t gjitha sferat e jets. Zoti thot: Thuaju (o Muhamed): Nse ju e doni Allahun, ather m ndiqni mua, q Allahu tju doj dhe tjua fal gjynahet! Allahu sht Fals i Madh dhe Mshirplot. Kuran, 3:31 __ [1] Feja islame ka ardhur me t gjitha mirsit shpirtrore, trupore, jetsore dhe shoqrore. Kto cilsi, nuk jan paraqitur trsisht n asnj libr, prvese n Kuranin Fisnik. Nga kto t mira nuk bn t zmbrapsemi, sepse feja islame nuk e lejon kthimin e njerzve mbrapa. Ka shum shembuj q tregojn se Profeti Muhamed (paqja qoft mbi t) nuk e ka ngarkuar popullin me aq shum vepra t teprta, t cilat do t shkaktonin kthimin e tij mbrapa.

FAR MUSLIMANT BESOJN Mesazhi themelor i Islamit sht i thjesht: Duhet adhuruar vetm Zoti. Kurani (shkrimi i shenjt i shpallur i Islamit) thot: Thuaj(O Muhamed): Ai sht Allahu, Nj dhe i Vetm! Allahu sht Absoluti, t Cilit i prgjrohet gjithka n amshim.[1] Ai as nuk lind, as nuk sht i lindur. Dhe askush nuk sht i barabart (a i krahasueshm) me At! 112:1-4 Pjesa e par e dshmis s besimit t muslimanve, formon bazn pr konceptin e Zotit n Islam. Muslimant dshmojn se: Nuk meriton t adhurohet askush prve Allahut. Koncepti i Zotit n Islam sht monoteist dhe Unitarian. Zoti sht qenie absolute, trsisht i pavarur dhe plotsisht i vetmjaftueshm. do gj q ekziston apo q do t mund t ekzistonte ndonjher, sht nga vullneti i Tij. Ai nuk ka ortak n krijimin e gjithsis e as n mirmbajtjen e ekzistencs s tij. Ai nuk sht vetm Shkaku i Par por sht prfundimisht i Vetmi Shkak dhe Ai sht Vet i pashkak.

Pjesa e dyt e testamentit t besimit sht: Muhamedi, paqja dhe lvdatat qofshin mbi t, sht i Drguari i fundit. Muslimant i mbajn n shkall t lart nderimi t gjith profett dhe t drguarit e mparshm, duke prfshir Ademin (Adamin), Nuhun (Noen), Ibrahimin (Abrahamin), Jakubin (Jakobin), Ishakun (Isakun), Ismailin (Ishmaelin), Musain (Mojsiun), Davudin (Davidin), Sulejmanin (Solomonin), Isain (Jezusin) dhe shum t tjer, paqja qoft mbi t gjith; t gjith ia kan nnshtruar dhe dorzuar veten vetm nj Zoti t vetm, i Cili i krijoi dhe i zgjodhi ata t jen bartsit e mesazhit t Tij. Ashtu si sht shpallur n Kuran: Thoni: Ne besojm n Allahun, n at q na sht shpallur neve (Kuranin), n at q i sht shpallur Ibrahimit, Ismailit, Ishakut, Jakubit dhe Esbatve (12 bijve t Jakubit), n at q i sht dhn Musait e Isait dhe n at q u sht dhn profetve nga Zoti i tyre. Ne nuk bjm kurrfar dallimi midis tyre dhe vetm Allahut i prulemi. 2:136 MUHAMEDI, I DRGUARI I FUNDIT Profeti i fundit dhe prfundimtar i nj zinxhiri t gjat t profetve dhe t drguarve ishte profeti Muhamed, paqja dhe lvdatat qofshin mbi t. Ai u drgua n tokat Arabe, pra fliste gjuhn arabe. Muhamedi, paqja dhe lvdatat qofshin mbi t, u drgua pr t riafirmuar mesazhin pr t cilin t gjith profett e mparshm ishin drguar, d.m.th. pr ti thirrur njerzit n adhurimin e Zotit t vetm. Majkll Hart, n librin e tij Njqindshi: Renditja e personave m me ndikim n histori (The 100: a ranking of the most influential people in histori) shkruan: Zgjedhja ime q Muhamedi ti prij lists s personave m me ndikim t bots, mund ti habis disa lexues dhe mund t jet pikpyetjeje pr disa t tjer, mirpo ai ishte i vetmi njeri n histori, i cili kishte arritur suksesin m t lart n t dyja nivelet: at fetar dhe jofetar. Me nj zanafill modeste, Muhamedi themeloi dhe prhapi nj nga fet m t mdha t bots dhe u b lider politik jashtzakonisht i dobishm. Sot, trembdhjet shekuj pas vdekjes s tij, ndikimi i tij sht ende i fuqishm dhe i prhapur. Profeti Muhamed, paqja dhe lvdatat qofshin mbi t, si nj figur e shquar, sht universal, jo vetm pr shkak t mesazhit t tij t barazis, por pr shkak t karakterit t tij altruist (dashamirs, vetmohues). Ai vazhdimisht i ka ndihmuar t varfrit dhe kujtdo q kishte nevoj pr ndihm. Msimet e tij zbatohen n do koh nga njerzit e do pjese t bots, qofshin ata t pasur apo t varfr. Ndr msimet e tij t urta ishte: Mos e konsideroni asnj nga veprat e mira si t papesh, qoft edhe ta takosh vllan tnd me fytyr t gzuar (buzqeshur). Muslimi: 2626 Historia n vijim, na tregon pr altruizmin e Profetit... Nj grua e vjetr e kishte zakon ti hidhte mbeturina profetit Muhamed, sa her q ai kalonte pran shtpis s saj. Kur gruaja ia hidhte mbeturinat, ai kalonte n heshtje, pa treguar zemrim apo bezdi dhe kjo ndodhte zakonisht. Nj dit kur Profeti po kalonte pran shtpis s saj, gruaja nuk qlloi aty pr tia hedhur mbeturinat. Profeti krkoi leje pr ta vizituar gruan; ai e kuptoi se ajo ishte smur. Ajo mendonte se ai kishte ardhur pr t marr hak kur ajo nuk ishte n gjendje t vetmbrohej. Mirpo, Profeti e siguroi at se kishte ardhur vetm pr ta par dhe pr tu kujdesur pr nevojat e

saj, sepse ishte urdhr i Allahut se nse dikush sht i smur, muslimani duhet ta vizitoj dhe ta ndihmoj at n qoft se ndihma e tij sht e nevojshme. Gruaja e vjetr u prek shum nga kjo mirsi dhe dashuri e Profetit. Me kt shembull, ajo e kuptoi se ai ishte me t vrtet i Drguar i Zotit dhe se Islami ishte feja e vrtet. Ajo m pas e pranoi Islamin. N kt mnyr, (para se Profeti t vdiste n moshn 63 vjeare) shumica e njerzve t Arabis e kishin pranuar mesazhin e Islamit dhe n m pak se nj shekull, mesazhi ishte prhapur n perndim deri n Spanj e deri n Kinn e lindjes s largt. N pikpamje Islame, mesazhi q u transmetua nga profeti Muhamed, paqja dhe lvdatat qofshin mbi t, prfaqsonte, jo nj fe krejtsisht t re, por nj korrigjues pr falsifikimet dhe shtrembrimet q kishin zn vend dhe njkohsisht nj rimbrojtje t pakompromis t doktrins s pastr t Zotit t vetm. KURANI Ashtu si profetit Musa, Isa dhe Davud, paqja qoft mbi ta, u ishin dhn libra t shpallur (Dhiata e Vjetr dhe e Re dhe Psalmet; t cilat muslimant i pranojn) njjt edhe profetit Muhamed, paqja dhe lvdatat qofshin mbi t, i sht dhn nj i till. Mesazhi i sjell nga profeti Muhamed, paqja dhe lvdatat qofshin mbi t, u konsolidua prmes shpalljeve t njpasnjshme t njohura kolektivisht si Kuran. Kurani prmban udhzime pr t gjith njerzimin dhe ekziston edhe sot pikrisht n formn e njjt ashtu si ishte shpallur 1400 vite m par. O njerz! N t vrtet, Ne ju krijuam ju prej nj mashkulli dhe nj femre dhe ju bm popuj e fise, pr ta njohur njri-tjetrin. M i nderuari prej jush tek Allahu sht ai q i friksohet m shum Atij. Vrtet, Allahu sht i Gjithdijshm dhe pr At asgj nuk sht e fsheht. 49:13 Kurani prmban udhzime t cilat na mundsojn t jetojm jetn n mnyrn q Zoti e do dhe sht i knaqur me t. Si Krijues, Zoti na njeh m s miri, prandaj sht m i thirruri pr t na udhzuar se si t funksionojm mir. Imagjino sikur e ke bler nj iPhone; a do ta lexoje doracakun udhzues t prodhuar nga Sony Ericsson? Logjikisht, jo! Arsyeja sht fare e thjesht, kompania q prodhon telefonin, e njeh produktin e saj brenda dhe jasht dhe kshtu sht m e thirrura q t shkruaj nj doracak udhzues pr prdoruesit e tij. E njjta gj sht e vrtet me ne; Zoti na ka krijuar, prandaj Ai na njeh neve m mir se q ne mendojm se e njohim vetveten. Prandaj, Kurani sht nj doracak udhzues nga Krijuesi pr t krijuarin (njeriun). Zoti thot: Ky Kuran sht tregues i qart, udhrrfyes dhe mshir pr njerzit q kan besim t patundur. 45:20 Dhe n nj ajet tjetr thot: O njerz, ju ka ardhur kshill (Kurani) nga Zoti juaj, shrim pr zemrat tuaja, udhzim dhe mshir pr besimtart. 10:57

MUSLIMANI Muslimani/ja i gzon dy marrdhnie shum t veanta: 1. Nj marrdhnie me Krijuesin e tij/saj. Kjo, n esenc, e forcon besimin e njeriut dhe i mundson atij t afrohet sa m shume me Allahun, prmes angazhimit n adhurim. 2. Nj marrdhnie me shoqrin brenda t cils ai/ajo jeton. Muslimant kan prgjegjsi t mbshtesin vlerat themelore t moralit si: kshillimi n t mir, ndalimi i t keqes, kshillimi pr drejtsi, prmbushja e premtimit, mirqenia me fqinjt, ndihma ndaj t pafatve etj. Ka shum ajete Kuranore q urdhrojn pr kto qllime, pr shembull: Mirsia nuk sht t kthyerit e fytyrs suaj nga lindja dhe perndimi, por mirsia sht (cilsi) e atij q beson Allahun, Ditn e Fundit, engjjt, Librin dhe profett; e atij q me vullnet jep nga pasuria e vet pr t afrmit, jetimt, t varfrit, udhtart e mbetur rrugs, lypsit dhe pr lirimin e t robruarve; e atij q fal namazin dhe e jep zekatin; dhe e atyre q i plotsojn premtimet, kur marrin prsipr dika; e atyre q durojn n koh skamjeje, smundjeje dhe lufte. Kta jan besimtart e vrtet dhe kta jan ata q e kan frik Allahun. 2:177 Gjithashtu, Zoti thot: Allahu ju urdhron q amanetet tjua ktheni atyre q u prkasin dhe, kur t gjykoni midis njerzve, t gjykoni drejt. Vrtet, Allahu ju kshillon mrekullueshm dhe vrtet, Allahu dgjon do gj dhe vshtron t gjitha punt! 4:58 N t vrtet, Allahu urdhron drejtsin, mirsin dhe ndihmn pr t afrmit, si dhe ndalon imoralitetin, veprat e shmtuara dhe dhunn. Ai ju kshillon, n mnyr q ju tia vini veshin. 16:90 SHTYLLAT E BESIMIT DHE PES SHTYLLAT E ISLAMIT (NNSHTRIMIT NDAJ ZOTIT) Prve besimit n nj Zot, besimit n t gjith profett dhe t drguarit dhe n librat (shpalljet) e zbritura, muslimant gjithashtu e besojn ekzistencn e engjjve (melaikeve; p.sh. krye-engjlli Xhibril [Gabriel] sht prgjegjs pr prcjelljen e shpalljes) dhe ditn e fundit, Ditn e Llogaris (Ditn e Gjykimit), kur do individ do t mbahet n prgjegjsi pr veprat e bra. Veprat do t gjykohen nga Allahu dhe pr shkak t tyre njeriu do t futet n parajs ose n ferr. Allahu sht i drejt, shprblen dhe dnon n mnyr t drejt, megjithat, nj nga cilsit e Tij sht se Ai sht m i mshirshmi i mshiruesve. Muslimant gjithashtu besojn n vendimet e Allahut apo paracaktimin e Tij; q, t gjitha t mirat dhe t kqijat jan prpjestuar dhe se Allahu ka dituri t plot pr do gj. Megjithat, do njeri ka vullnet t lir brenda fushs s prgjegjsis dhe nuk sht asgj e paracaktuar kundr vullnetit t tij, prandaj ka mundsi t bj zgjedhje n jet. Prve gjasht parimeve t msiprme t besimit, feja Islame i ka pes detyra themelore q nj musliman vullnetarisht i praktikon, t cilat jan t njohura si pes shtyllat e Islamit.

Allahu thot n Kuran: Ky sht Libri (Kurani) n t cilin nuk ka dyshim. Ai sht udhrrfyes pr t devotshmit, t cilt besojn n t fshehtn, falin namazin dhe japin nga ajo q u kemi dhn Ne; dhe pr ata q besojn n at q t sht shpallur ty (o Muhamed), n at q sht shpallur prpara teje dhe q me bindje i besojn jets tjetr. Ata jan udhzuar n rrug t drejt nga Zoti i tyre dhe pikrisht ata jan t shptuarit. Kuran, 2:2-5 Muslimant praktikues, i ndjekin urdhrat e Allahut me qllim t krkimit t knaqsis s Tij. Por, prve ksaj, urdhrimet vetvetiu prmbajn urtsi t pandara. Pes shtyllat e Islamit formojn kshtu bazn e jets s muslimanit/es. Shtylla e par si u prmend m par, sht t dshmosh se askush nuk meriton t adhurohet prve Allahut, dhe se profeti Muhamed, paqja dhe lvdatat qofshin mbi t, sht i drguari i fundit. Kjo n fakt sht thelbi i Islamit. Shtylla e dyt sht q t kryesh pes koht e namazit. Allahu thot: Me t vrtet, Un jam Allahu, ska zot tjetr prve Meje, prandaj, vetm Mua m adhuro dhe kryej faljen pr t m kujtuar Mua! 20:14 Dhe n nj ajet tjetr: Lexo (o Muhamed) at q t sht zbritur ty prej Librit (Kuranit) dhe fale namazin! Vrtet q namazi t ruan nga shthurja dhe nga do vepr e shmtuar dhe vrtet q prmendja e Allahut sht m e madhe! Allahu di gjithka q ju bni. 29:45 Namazi sht koha pr t dal para Allahut dhe pr ta shfaqur besimin (me vepr), pr ta falnderuar At pr t mirat q na ka dhuruar, si dhe pr ti krkuar Atij udhzim dhe falje. Nprmjet prkuljes dhe pruljes n sexhde, muslimant shprehin pruljen maksimale para t Plotfuqishmit. Nse shikojm n konceptin e PNL (Programimi Neuro-Linguistik), do t shohim se ka dy drejtime n marrdhnie midis procesit t mendimit (Neuro), komunikimit (Linguistik) dhe sjelljeve tona (Programimi). Nse e ndryshon njrn, shkaktohen ndryshime n dy variablat tjera. Pra, nse ndryshon sjelljen tnde pr t kryer namazin (i cili sht veprim fizik si dhe komunikim verbal me Allahun), ai natyrisht do t ndikoj n procesin e mendimit tnd - duke e rritur besimin tnd si dhe duke t inspiruar pr tiu afruar Allahut me pun t mira. Shtylla e tret sht t agjrosh muajin e Ramazanit (muajin e nnt t kalendarit Islam); do dit, nga agimi deri n perndim t Diellit. Allahu thot: O besimtar! Ju sht urdhruar agjrimi, ashtu si u ishte urdhruar atyre para jush, q t mund t ruheni nga t kqijat. 2:183 Agjrimi i mundson njeriut zhvillimin e vetkontrollit dhe e liron at pr ta prkushtuar trupin dhe shpirtin n adhurim. Ramazani gjithashtu sht nj mundsi e madhe pr ne, pr ti vlersuar/muar t mirat q Allahu na i ka dhn dhe pr t shijuar at q t uriturit dhe varfrit e prjetojn gjithandej globit; q sht gj e shpeshte dhe e zakonshme. Shtylla e katrt sht zekati apo dhnia e 2.5% t pasuris tepric atyre q ka urdhruar Allahu

tu jepet. Nj prej parimeve m t rndsishme t Islamit sht se do gj i prket Zotit dhe se pasuria i sht besuar qenies njerzore. Fjala zekat nnkupton t dyja: pastrim dhe rritje. Pronsit tona pastrohen duke e dhn nj pjes t saj pr ata q kan nevoj, dhe, njjt si krasitja/shkurtimi i bimve, ky shkurtim i pasuris balancon dhe nxit rritje/shtim t ri. Allahu thot: Lmosha e zekatit sht vetm pr t varfrit, pr nevojtart, pr ata q jan ngarkuar me mbledhjen dhe administrimin e tij,pr lirimin e skllevrve, pr t rnduarit nga borxhet, pr (lufttart n) rrugn e Allahut dhe pr udhtart e mbetur rrugve. Kto jan detyrat e vna prej Allahut. Vrtet, Allahu sht i Gjithdijshm dhe i Urt. 9:60 Dhnia e vazhdueshme e zekatit tregon se dashuria pr Allahun n zbatimin e urdhrave t Tij sht m e madhe se sa dashuria pr pasurin. Zekati gjithashtu shrben pr tu ndihmuar t varfrve, atyre q kan borxhe, e mbron shtetin si dhe e forcon besimin. Shtylla e pest me t ciln detyrohet nj musliman/e, sht q ai/ajo t kryej haxhin (pelegrinazhin) s paku nj her n jetn e tij, nse ka mundsi materiale. Allahu thot: Me t vrtet, Faltorja e par e ngritur pr njerzit, sht ajo n Bekk (Mek), e bekuar dhe udhrrfyese pr popujt. N t ka shenja t qarta (q jan): vendi i Ibrahimit (mekami Ibrahim); (fakti q) kush hyn n t sht i sigurt; dhe vizita (pr haxh) e ksaj Faltoreje (e cila sht detyr) pr kdo q ka mundsi ta prballoj rrugn. E kush nuk beson, Allahu nuk ka nevoj pr asknd. 3:96-97 Mesatarisht, rreth 2 milion njerz marrin pjes n haxh pr do vit, duke paraqitur nj pamje mahnitse pr t gjith njerzimin. Haxhi paraqet unitetin, pavarsisht shumllojshmris, ngulit nj ndjenj humaniteti e, pr haxhiun frymzon durim dhe toleranc. Udhtimi n vetvete, sht trsisht shpirtror, i pakrahasueshm me ndonj udhtim tjetr n bot. Edhe pse fjalori e prkufizon Islamin si besimi fetar i muslimanve, Islami n fakt, sht shum m shum se kaq. Islami sht mnyr e jets; sistem i tr jetese q prshkon do aspekt jets s prditshme t nj individi. Praktikimi i Islamit, sht vrtet prmbushs i nevojave t njeriut dhe mundson q njeriu t jet n paqe me vetveten, me Krijuesin e tij, me familjen dhe fqinjt e tij, si dhe me shoqrin n trsi. Gjithsia sht e mbushur si nj libr i mrekullueshm me vizatime me shenja, t cilat dshmojn pr Krijuesin e saj dhe na prkujtojn neve nse kemi zemra t pastra dhe sy q shohin pr fuqin e Zotit, madhshtin dhe bukurin e Tij. Allahu thot n Kuran: Me t vrtet, n qiej dhe n Tok ka shenja pr ata q besojn. Edhe n krijimin tuaj dhe t kafshve t shprndara npr Tok, ka shenja pr besimtart e bindur. Edhe n ndrrimin e nats dhe t dits, edhe n ujin q Allahu e zbret nga qielli, duke gjallruar nprmjet tij tokn e shkretuar, edhe n ndrrimin e errave, ka shenja pr njerzit q mendojn. 45:3-5

N prfundim, Zoti sipas Islamit sht i Jashtzakonshm/Mrekullueshm, i Gjithfuqishm, Krijues i Gjithdijshm dhe ligjvns, ndonse n t njjtn koh sht i Mshirshm, Bujar dhe Fals. Njeriu, si krijes dhe shrbtor i Tij, qndron para Tij pa ndrmjets, duke u takuar me T prmes namazit n kt jet t shkurtr dhe takim drejtprdrejt m T pasi kjo jet t prfundoj. Sipas Islamit, Zoti nuk vepron gjra t njjta sikur ato t krijesave dhe Ai nuk e bn Veten t qasshm nprmjet idhujve apo fotografive. Ai sht si sht, absolut dhe i Prjetshm, dhe t ktill e adhurojn muslimant. __ [1] Allahu sht Absoluti, t Cilit i prgjrohet gjithka n amshim, ky sht prkthimi i emrit t Allahut Es-Samed, q ndr t tjera ka edhe kuptimet, Ai q ka njshmrin absolute, I Prjetshmi, I Paprshkueshmi, pra, q nuk ka brendsi etj.