1

H I P N O Z A
Master praktikant
Seminar prgatitor sipas Instituti pr PNL dhe Hipnoz

VREJTJE Autorizimin ekskluziv pr editimin e saj ne internet e kan kto WEB faqe shqiptare:

www.syri3.com www.sa-kra.ch
Publikimimi i saj b do faqe tjetr konsiderohet pirateri

Prizren, 2005

Parathnie
Ky manual i hipnozs sht nj udhzues pr Master Praktikant arsimor, sipas Institutit pr Programim Neuro-Linguistik dhe pr hipnoz. Kjo sht nj vepr konsulente pr Master Praktikant t hipnozs. T jep frymzim dhe dije pr t ushtruar. Qllimi thehemelor i ktij manuali sht q t jua mundsoj nj vshtrim mbi botn e madhe, t bukur dhe pa mbarim t hipnozs, si dhe mbi punn e Programimit Neuro Linguistik. Ne msojm sipas MOTOS: Ti do t marrsh doher prgjigjen nga pyetja jote, paraprakisht; ti e ke aparatin sensoral q ta njohsh at. Ne zhvillojm aftsit q t mund ti njihni shenjat e trupit tuaj. Ti do t gjesh ktu gjithsesi ndonj ushtrim q pr ty do t jet interesant, dhe n jetn e prditshme do t mund ta zbatosh. Ju dshiroj gzime dhe argtim n punn tuaj t Master Praktikantit pr Hipnoz.

Argtim t mir!

Prmbajtja
1. Metodat indirekte sipas Eriksonit
Hollsit mbi nivelin e pacientit.....................................................................................1.1 Parimet e hipnozs...........................................................................................................1.2 Prdorimi i terapis hipnotike..........................................................................................1.6 Krahasimi i s ashtuquajturs Hipnoz direkte kundruall asaj indirekte...................... 1.7

2. Pikpamja e dobishmris sipas Miltan Eriksonit

Rasti Joe...........................................................................................................................2.1 Komentari (Libri i Kassakut mbi hipnozn)....................................................................2.5

3. Teknikat speciale t prdorimit terapeutik

Marrdhniet e reja t vetprmbajtjes............................................................................3.1 Sprova Trans derivacionale..........................................................................................3.6 Forcat mbshtetse t jashtme (teknika konfuzionale)................................................... 3.7 Pyetjet e ndrdijes...........................................................................................................3.12 Regresioni n trans..........................................................................................................3.22 Refreni n trans...............................................................................................................3.29 Induksioni i transit t thell.............................................................................................3.34 Transi integrues...............................................................................................................3.35 Proceset e instruksionit pr shrim.................................................................................3.36 Teoria e ndjenjave (t vjetra) dashuris..........................................................................3.37

4. Autohipnoza
sht hipnoza dhe autohipnoza?..................................................................................4.1 A ka kufi autohipnoza?....................................................................................................4.4 Ku e dalloni ju se patt sukses?.......................................................................................4.5 Praktikisht tek autohipnoza..............................................................................................4.6 Forcone vetbesimin dhe zgjidhni problemet e juaja.......................................................4.10 5. Aplikimet terapeutike dhe indikacionet klinike.............................................5.1

Hipnozat e llollojshme (narko n grupe hipnoza pr fmij)......................................5.1 Qllimet, simptomat dhe personaliteti i pacientve.........................................................5.5 Rreziqet, kundrvniet dhe kundrindikacionet...............................................................5.7

6. Rreziqet, kundrindikacionet dhe kufijt....................................................................6.1 Skena dhe shouhipnoza....................................................................................................6.3 Diskutimi mbi rreziqet potenciale t hipnozs klinike.................................................... 6.6 Problemet e marrdhnieve n mes t terapeutit dhe pacientit........................................ 6.9 Kufijt dhe problemet metodike......................................................................................6.20 Problemet prme udhheqjes dhe gabimet......................................................................6.24 Problemet prmes t metodave t hipnozs.....................................................................6.27 Ku nuk jep rezultat hipnoza.............................................................................................6.29 Shprdorimi i hipnozs n fushn klinike.......................................................................6.30 Rreziqet e teknikave t hipnozs.....................................................................................6.32 Rreziqet e veanta t hipnozs tek fmijt......................................................................6.34

Metodat indirekte Sipas Eriksonit

Prmbajtja
1. Metodat indirekte sipas Eriksonit
Hollsit mbi nivelin e pacientit........................................................................................1.1 Principet e hipnozs.........................................................................................................1.2 Prdorimi i terapis hipnotizuese.....................................................................................1.6 Krahasimi i s ashtuquajtur Hipnoz direkte dhe indirekte............................................1.7

Metodat indirekte sipas Eriksonit

Mendimet tona m t mira veprojn /shrojn/ vet (Adolf Pichler, 1819 19009) Milton H. Erikson (1901 1980) ka qen psikoterapeut shum i njohur amerikan. Ishte nga Phoenix i Arizons. Kishte dije enciklopedike dhe ishte br shum i rndsishm n klinikn pr Hipnoz, meq zhvilloi metoda terapeutike dhe teknika t shumanshme, t cilat jan prezentuar s bashku n librat, audiokasetat, n viedeo shnimet dhe n veprat sekundare t tij. Qllimi i Eriksonit Ardhja n nivel t pacientit. Niveli i mendimeve dhe i veprimeve. Terapeuti heq dor vijimisht nga pretendimet verbale dhe joverbale t pacientit. N kt mnyr terapeuti ia arrin q m s miri ta trheq pacientin dhe t krijoj besim t plot tek ai. Marrja prsipr e sistemit t pacientit Prmes shkuarjes s fort mbi pacientin, terapeuti do ta vendos mendimin dhe sistemin prezentues t tij. N kt mnyr terapeuti do t bj dika krejt t papritur dhe do ta shkaktoj pasiguri prmes saj, si p.sh. do ta labilizoj qndrimin e pacientit. Kjo e formon bazn mbi t ciln mnyrat e veprimit t pacientit mund t modifikohen. Veprimet e dobishme Situata trsore duhet t strukturohet vetm ashtu q ndryshimet deprtuese t dshiruara dhe veprimi i dobishm duhet t bhen n at mnyr q intencat e terapeutit t jen n prputhje me dshirat dhe intencat e pacientit. Mbrojtja Pjesa themelore e do terapie sht q pacienti t mbrohet dhe atij ti jepet trajtimi i siguris. Qllimet e Eriksonit Qllimet e terapis s Eriksonit n parimin themelor jan shum t thjeshta. Ato jan t prcjella e t prmbledhura sipas Beahrsit dhe Kocenstajnit, m 1977. Sipas prvojave t Eriksonit kta faktor favorizojn nj gjendje t vetdijshme, e cila sht nj lloj transi dhe n at pacientt m s miri jan t prshtatshm pr ndryshueshmri dhe pr proceset e msimit.

Principet e hipnozs Principet tipike pr hipnozn sipas Eriksonit jan: 1. Dobishmria 2. Sugjestionet indirekte 3. Rrjedhat dhe Sjelljet 4. Metaforat 5. Proceset krkimtare t ndrdijshme 6. Ngatrresa dhe strukturimi i ri Dobishmria Aftsit menatle dhe t prgjithshme t pacientve do t prdoren ashtu si ka sukses n psikoterapin e biseds s prqendruar t klientit (sipas Rogerit). Veshjet e trupit, dshirat dhe ndjenjat e pacientit duhet t akceptohen: pran vetes e ka terapeutin me metodat e tij dhe aftsit e tij t prkulshme. Ai ulet n nj an prpara, kshtu q terapeuti me shum siguri, prvoj dhe zgjerim metodash vendos; n ann tjetr ai aq sakt mund ta vrej, dhe atij i bhen kto prceptime t dobishme pr formulimin e sugjestioneve. Principi themelor: dobishmria Brthama e dobishmris dhprehet m s miri n t dhnat pasuese: Sugjestioni hipnotik nuk sht ndonj lloj i magjis verbale, e cila pacientin mund ta shtrngoj dhe at, para s gjithash, ta detyroj pr dika. Sugjestionet hipnotike jan n mas t madhe t efektshme; ato n baz mnyrs s funksionimit t mekanizmit t natyrshm shpirtror dhe asociacioneve, n pacientin jan t pranishme, dhe mund t aktivizohen, bllokohen apo ndrrohen (Erikison, Rossi+ Rossi, 1978, fq. 36). Kto prmbahen ashtu q pacientin nuk do ta detyroj se ka atij nuk i prgjigjet n sistemin e veshjes. Hipnoza sht para s gjithash nj proces individual, ajo vetm n rrafshin individual do t mund t realizohet. N veprimet praktike don t thot q frika nuk do t jet e pranishme. E rndsishme sht q prmes ktyre metodave do t veproj nj Qndrim Po: Kjo ndodh vetm ather kur pacienti mund t pranoj dhe, prmes ksaj, ai gjithashtu do ti lejoj m tutje intervenimet, t cilat pr at pr nj koh t gjat jan t panjohura. N kt aspekt, gjithashtu, me raport veanrisht m t mir mund t prcaktohet simpatia dhe ngrohtsia njerzore q n mas t caktuar jan t domosdoshme (shiko Terapin e biseds psikike) Vetvetiu rezistencn dhe simpotomat e pacientit mund ti prdorim n kuptimin e terapis s tij. Kjo gjendje e prgjithshme prmban rezistencn nga frika dhe me kt ndrlidhet ndrtimi i nj marrdhnieje terapeutike me besim t plot. Sugjestionet indirekte Verbalizimi te induksioni dhe gjat terapis nuk duhet t jepen drejtprdrejt n kuptimin e ndonj urdhri, por n ndonj form speciale t komunikimit. Pacienti merr vesh gjithmon me miratim dhe m tutje mund ta zhvilloj nj Qndrim Po. Format indirekte t sugjestionit jan mbulesa semantike, t cilat prjetimin e mundsis relative t re e lehtsojn. Ju evakuoni pavarsisht nga dshirat tona t vetdijshme,

automatikisht krkesat e kaluara kalojn n proceset e ndrdijes dhe t brendsis (Erikson + Rossi, 1981, fq. 35).

Mundsit e sugjestioneve indirkte

Teknika e hedhjes Me kt rast do t hidhet nj njoftim i rndsishm n nj gj, dhe me at do t prfitohet nj asociacion pozitiv, si p.sh: Ju mund ta prshkruani kt ndjenj shum t lir; si t dshironi ju. Fjala e rrjedhshme i,e lir i thrret asociacionet e prshtatshme me ndjenjn i lir , gj q friksimet dhe kushtzimet prball njoftimit t ndjenjes i nxjerr jasht loje (Eriksoni, 1966)). Banalitetet - njohurit e prgjithshme Prmes aplikimit t pohimeve t prgjithsuara, terapeuti punon m tutje pr nj qndrim Po dhe e zvoglon qndresn e pacientit: Shumica e njerzve e ndijn njrn dor m t leht se tjetrn... apo ne e kujtojm ndonjher nj emr, ai na qndron n maj t gjuhs, e nuk e themi dot! Paprcaktimi i t dhnunave kohore Prmes ksaj terapeuti jep nj hapsir kohore t gjer, q brenda saj reaksioni hipnotik t mund t hyj dhe ta lehtsoj at, dhe t mbledh t dhnat. M hert apo m von duart tuaja do t ndihen m t nxehta. Zbulimi i t gjitha mundsive, nj kategori nga reaksionet Q t mund t veproj nj fenomen i plqyer, terapeuti nuk e v pacientin n mnyrn e reaksioneve t tij, por i prshkruan t gjitha mnyrat sjellse n situat, pastaj m von ato doher i ngushton, si p.sh. te evitimi i shtjellimeve:
Ju do ta vreni, sesi nj gisht juaji fillon t hidhet prpjet, gishti tregues apo gishti i mesm fillon t ohet

lart. Kjo uarje mund t jet kah lart apo kah posht, ndoshta edhe anash, dhe gjithashtu me shpejtsi t ndryshueshme. sht e rndsishme q pran prforcimit diferencial tani reaksionet t ecin. Prmes ksaj terapeuti e bn t nevojshm reperatoarin e trsishm t sjelljeve dhe t veprimit, q t gjitha reaksionet t jen shum t sakta. Lidhjet dhe lidhjet e dyfishta sht e rndsishme q tendencat, reaksionet dhe ngritja e konfliktit tek pacientt t njihen dhe ato pastaj t prmblidhen n formulime: A doni ju t shlodheni thellsisht apo mesatarisht? A doni ju ta prjetoni transin tani apo m von? Ktu implikohet mundsia e shlodhjes apo e transit t mparshm (double bind), (Eriksoni, 1964a).

10

Gjurmimi dhe Udhheqja Gjurmimi mbshtetet n at q mnyrat e sjelljeve konkretisht t treguara t pacientit, t prshkruhen saktsisht, madje edhe t kopjohen : Ju uluni n mnyr t prshtatshme n karrigen tuaj, i keni kryqzuar kmbt njrn mbi tjetrn dhe pritni. Prmes ksaj, ju keni prgatitur prsri nj Qndrim Po. Kjo form do t bartet m von n planet e ndrrmarra, t cilat do t komunikojn me pacientin. Kshtu humori i plot do t jet si shaka e folur dhe energjike. N shkallshmri, mbi t, arrin sukses udhheqja. Terapeuti ulet pran tij, sipas intervenimit dhe shikimit t planifikuar, doher n akordim t gjurmimit t pacientit: Te induktimi, terapeuti prcjell do gj, duke filluar me tempon e frymmarrjes s pacientit; n kt rast, me frymmarrjen e tij vetanake kujdeset gjat komunikimit t sugjestioneve. S shpejti pacienti i tregon shenjat e shtendosjes (me frymmarrje dika m t elt dhe m t thell), terapeuti e ngadalson n mnyr t paprfillshme ritmin e frymmarrjes s tij. Ai e nxit pacientin prmes ksaj, q edhe m ngadal, edhe m qet, t marr frym, pastaj t shtendoset m thell.

Metaforat
Eriksoni e ka favorizuar shum prdorimin e metaforave. Rregulla themelore qndron n at se aty do t flasin rrafshet e shumfishta t vetdijes, t domethnies dhe t komunikimit (Eriksoni +Rossi, 1979). Pr kt shrbejn lojfjalt, simbolet, anekdotat dhe metaforat, t ngjashme me interpretimin e Frojdit (Frojdi, 1910). Kuptimi i metafors sht si : meta = prtej, mbi dhe fora = sjell, bart prmban bisedn e ndrdijes prmes ndonj numrimi. Ktu ndihmojn, p.sh. prrallat, anektodat etj. (Gordon, 1978). Nga kto zhvilohen tani teknikat, si parashtrohen metaforat e shumta, nj sasi nga prrallat, tregimet ( Mattheus + Langdell, 1989). Sidomos, nse terapeuti dhe pacienti kan kultura apo religjione t ndryshme, metaforat n terapi mund t jen shum t ndihmueshme, (Bilu, itztum + Van der Hart, 1990). Proceset krkimore t pavetdijshme Nj baz e mtutjeshme e terapis s Eriksonit mbshtetet n at se t shprehurit e ndrdijshmm (psh. prmes metaforave apo prmes ngatrrimeve) prmes proceseve krkimore udhheq n zgjedhjen e problemeve, t cilat pr nga interpretimi prmes instruksioneve direkte nuk jan gjithaq t dobishme. Ngatrresa dhe strukturimi i ri Nse nj person ktu mund t jet i fokusuar n ndonj lm informacioni t kryqzuar, Eriksoni e prdor kt prkufizim (psh. Erikson , Rossi + Rossi, 1978) dhe udhhiqet prmes formulimeve t tij t ndryshuara, t cilat nga fokusi tjetr i vetdijes jan t prpikta. Prmes ksaj ai tek pacientt arrin mossigurin dhe pengesn dhe tani e prsrit krkesn pr strukturim t ri. Konfuzionet e ktilla mund t ndrrmerren prmes verbalizimeve dhe ndrrmarrjeve t llojllojshme. Si mundsi linguistike qndrojn, pr shembull, n dispzoit : Antonimet,

11

homonimet, sinonimet, parashtrimet, ndrprerjet, jehonat, fjal t paprdorshme (Otani; 1989). Pr shembull (prbrenda nj induksioni, n mendime cingrron q t veproj e lir nj amnezi): Mendimet vijn e shkojn, ashtu ju ndoshta mendoni tani drejtprdrejt n dika nga e djeshmja apo n dika nga e sotmja apo e nesrmja. Terapeuti shkon me dor t zgjatur n prshndetjen e pacientit, e trheq megjithat n momentin e fundit dorn e tij prapa dhe n kt moment sjell sugjestione verbale t rndsishme. (Veprimet e ngatrresave sipas Eriksonit, Rossi + Rossi, 1978, fq. 177 Ngatrresa (pasojat nga stresi, shokgjendja, pasiguria etj.)

Zgjedhja e strukturs (ndrrimi i veshjeve ushtruese t trupit)

Strukturimi i ri (ndrrimi n drejtimin e nj nevoje ekzistuese)

Gatishmria pr t pranuar (sht e ofrueshme pr sugjestione terapeutike)

Aplikim i terapis hipnotike sipas Eriksonit Aplikimi i metods indirekte t Eriksonit bhet kryesisht tek veprimet e smundjeve (Ebell, 1985), te terapia psikologjike e kancerit (Gerl, 1985, Nevton 1984a, 1985); te pengesat e zorrve t stomakut (Mayer, 1985); te ndonj pezmatim i bajameve (Lotli + Kahan, 1986); te ndonj plan i veprimit t analizs psikike (Rosen, 1984); n terapin familjare (psh. Frenkle + Schmid, 1985), te terapit fmijrore (Bangar + Landon, 1983, Mrochen, 1990) te prshkrimet e simptomave (Zeig, 1980) ose te friksimet ekzaminuese (Prior 1990a) etj. Krahasimi i hipnozs s ashuquajtur direkte kundruall asaj indirekte Forma e hipnozs s parashtruar deri m tani sht form induktive dhe terapeutike klasike. Megjithat ajo sht m s shumti e prhapur.

12

Udhheqja e s ashtuquajturs form indirekte prmes Eriksonit, u b kah fundi i shtatdhjetvjearit m e njohura dhe m profesionalja; ajo do ta varsoj Metodn klasike t Eriksonit, vetm si direkte, apo Formn t emrtuar autoritare n t sqaruarit e llojllojshm. Prmes ksaj bhet nj arritje n shizmn e shkencave t hipnozs, n t ciln bazohen prfaqsuesit e t dyja formave, duke mos u rivalizuar dhe ndar n gupe. Forma klasike do t mnjanohet si autoritare dhe e ngatht, nga ana tjetr Forma indirekte do t prshkruhet si e paqart dhe e ndrlikuar. Si doher, paragjykimet e ktilla mbshteten n pikpamjet ekstreme. Kjo mnyr e t vepruarit do t mnjanohet gjithashtu nga kolegt m t rinj: nga shkaku se kjo form shum e vjetr punon me induksion t shtangies dhe e sheh pacientin m shum si objekt, ndrkaq terapeutin si manipulator t dshirave, moralit dhe vetprmbajtjes. Forma klasike m e re prdor vrtet metodn e njohur induktive, e cila megjithat sht e vmendshme, ajo forcon vetprmbajtjen e pacientit pr tu orientuar n marrdhnien terapeut pacientn si nj unitet dhe ajo, n partneritetin, do t kooperoj me pacientin. Kto sigurisht jan t rndsishme pr bisedn psiko terapeutike. Kritika mbi metodn indirekte merr nj vlersim prkats n kapitullin e paraardhshm n nj hapsir m t gjer. Krahasimet eksperimentale N kohn m t re, mbi bazat e ksaj metode kontraverze, s shpejti do t udhhiqet ndonj hulumtim krahasues eksperimental. Almani (1979) hulumtoi kto dy metoda, prkatsisht veprimin e tyre n prmbajtjen posthipnotike, dhe aty gjeti ndryshime domethnse. Pastaj kjo teknik indirekte u b m efektive. N eksperiment marrin pjes personat sprovues, student, t cilt mundn ta bartin kt. Pr kt grup (pr kta persona) metoda indirekte ishte veanrisht atraktive dhe gjithashtu veprimplote. Vihen n pyetje gjithashtu konceptet ekzistuese n t prdorurit e gjurmimit dhe sa mund t jet valid testi i sugjestibilitetit tek sugjestionet indirekte. Me kso hulumtimesh merret edhe Tordella (1982) dhe ai hulumton personalitetin militar (ushtarakun). Personat me stile udhheqse autokratike nuk dallojn n thellsin e tyre hipnotike, qoft n sugjestione direkte apo indirekte reagojn njsoj si t tjert. Gjithashtu, n prmbajtjet posthipnotike nuk kan dallime domethnse, apo n metodat e sugjestionit. Coyle (1982) krahason teknikn autoritare me at permissive dhe e plqen faktin se personat hulumtues studentor formn permissive e gjykojn m tepr se realitetin; sakaq forma autoritare qndron m shum n vendosjen e ndryshueshmris s personalitetit. Pikpamja kundrejt hipnozs, gjat forms permissive pavarsohet nga ky parashikim. Hungerford (1984) e sprovon, n pikpamje e bn edhe Abveri, se prezentimi i dshmis kontrolluese dhe autoritare me formn induktuese qndrojn n varshmrin e prbashkt dhe ktu nuk gjenden ndryshime kuptimplote n mes t shrbimit sugjestional direkt dhe atij indirekt. Gjithashtu edhe Mullins (1980) shkon kah ajo se metoda indirekte sht m efektive, por, megjithat nuk ka ndryshime domethnse nga paraqitja e sugjestioneve direkte. Kto t dhna, se sugjestionet direkte dhe indirekte arrijn veprime t njjta, do t prsriten n form vrtetuese (psh. exler, 1982; Lynn, Neufeld+ Matyi, 1987; Lynn, ecks, Matyi + Neufeld, 1988). Gjithashtu sht Spinthaven,Baak, van Dyck dhe Vermeulen (1988) Testin

13

grupor HGSHS:A ( 1 Larvard Group Scale of Hypnotic Susceptability, Farrn A) nuk e plqejn n asnj mnyr ndikimin e hipnotizmit prmes sugjestioneve permissive. Studimet klinike nga Eduardi (1979) merren me trajtimin e smundjeve kronike te plagt e unazave kurrizore dhe tregojn sesa t mira jan n veprim, n t njjtn mnyr, metodat direkte si metodat indirekte, dhe as q kan dallime esenciale domethnse. Krahasimi i ktyre dy metodave na e bn t qart, se mnyrat e ndryshme t veprimit jan shum t ngjashme, dhe vetm prania e dashuris s veant t terapeutit i bn t ligjshme apo t paligjshme. Mitet dhe epigonet Si mund t ndodh kjo q hipnoza e Eriksonit t prfaqsohet vazhdimisht me vrullin sektar? N mnyr t rndsishme shfaqet knaqshm personi i Eriksonit, i cili kishte shum prshtypje pr terapeutin e dshmuar apo msuesin si shfaqje dhe kreativitet. Prmes ideve novatore t tij, ai i solli dimensionet e reja n komunikimin e hipnozs dhe t psikoterapis n prgjithsi. Ai donte, pr shembull, t tregonte dashurin e veant ndaj ndonj teknike q funksiononte (Hilgrad, 1988). Veanrisht n vitet e tij t fundit t jets, donte q tek njeriu i smur rnd, t zbatonte teknikat e shumta. Prfundimisht donte pastaj q tek nxnsit ta kultivonte teknikn murmuritse dhe ta caktonte ndikimin e nnvetdijshm t ndrdijs (t prligjet). Kshtu, kjo ishte pr t metod tipike indirekte, e cila u zbatua nga nxnsit e tij, veanrisht disa koh pas vdekjes s tij. Kjo nuk ka qen kurrsesi form e tij intervenuese prmbyllse, por ai punonte n mnyr t ngjashme gjithashtu shum direkt, nse ishte i kuptimshm, aq m tepr fleksibiliteti i s kaluars s tij sht quajtur si tipik (Hammand, 1986). Eriksoni nuk pretendonte se metoda direkte sht ndonj zhvillim i kufizuar i ndonjrs nga metodat indirekte t mparshmet (Haley, Hammand, 1986). N t kundrtn: ai rekomandonte t dy mnyrat e prmendura, t cilat pr terapit prkatse duhet t prdoren n mnyr t barabart. Eriksoni, veanrisht, shum koleg t tij t afrm i udhzoi pr mnyrn e zbatimit t ktyre piknisjeve t shumllojshme. N t kundrtn e ktyre kmbngulin disa nnkuptime moderne Eriksoniane si shpjegim tiranik mbi t. Piknisja e tij, prgjithsisht, n shikim t par duket si eklektike (Hammand, 1988). N t njjtn mnyr, nga Eriksoni u bn metaforat t cilat i prdorte n mnyr t prsritur. Ai i afronte n baz t gjinis sjelljet johipnotike dhe hipnotike t lehtsuara ndaj njri-tjetrit dhe, prafrsisht, nj t katrtn e rasteve i ka prpunuar metaforikisht (Pearson, Hammand, 1986; Diamand, 1988, Kirmayer, 1988). Gjithashtu, nse rreth ksaj kuptohet gabim duhet doher t jesh spontan dhe thjesht t besosh n ndrdije (Hammand, 1986, fq.11), kjo do t thot se terapeuti duhet q dika t fus brenda n ndrdije, ka ndrdijen e pacientit mund t bj t knaqshme. Ashtu vijn edhe Epigont, t hulumtuar, pr t mbarshtruar pastaj qndrimin e tyre t thjesht pa e kuptuar kt plan t dyt. Kta udhheqin pjesrisht aq larg, q pozicioni i tyre do t parashtrohet te: Pozita e nj njeriu t moshuar e t smur, i cili rri ulur n karrocn e invalidve dhe me gjysmn e ans s trupit sht i paralizuar. Ose ndonj moment ndoshta origjinal i tij, gjithashtu pr kt rast terapie formulimet relevante do t stilizohen lart, q ti nnshtrohen analizs semantike dhe pastaj t prpunohen me programe trajnimi, dhe si Teknika t Eriksonitt shiten shtrejt.

14

Shum shpejt tani do t ken dshmuesit e vet t panumrt, si nxns e student t tij t caktuar, t cilt vetm mund ti prmbledhin prshtypje t shkurtra n nj raport. Nga kjo rezulton tani edhe Erika Fromms (1987) kritike dhe evituese e friks, e cila prmes do forme neo eriksoniane t veprs s shprndar t Eriksonit, me vrull i ka mbipopullarizuar misionart dhe hipnozn klinike trsore n nj teknologji simptomash sensacionale t plot e ka shthur. Prsri t tjert e kritikojn (si psh. Miltner, 1991), q ndrmjetsimet e Eriksonit i marrin n pretendim, t cilt historin e re t hipnozs e fillojn ve me Eriksonin. M n fund, qndron dyshimi shkencor i drejt, nse ndokush nga nxnsit, faktort dhe teknikat e apostrofuara faktikisht si faktor efektiv terapik t ndonj metode krahasuese i bn ball. sht shum m tepr fleksibiliteti i shumllojshm n psikoterapin e Eriksonit, me t cilin ai e vendoste hipnozn e admirueshme. Kjo sht forma e cila plqehet m tutje dhe e cila mbijeton dhe ktu ngjashm si terapia false psikike e Carl Rogersit n krahasimet shkencore do t bj ball. Nuk ka drejtim shkollor, por shumllojshmri Kshtu Mitet, Eriksoni dhe terapia e Eriksonit (Hamand, 1986) e cila nuk gjendet n terapin e pavarur t Eriksonit, si metod do t mund t ndrmjetsonte. sht nj shenj e injorancs, nse terapeutt nj apo dy mnyra t Eriksonit i zgjedhin n shkoll dhe ngrihen e mbi to shkruajn libra sikur kto t jen terapi t Eriksonit. Terapia e Eriksonit sht e paradefinuar n shumllojshmrin teknike (Kumptesa e Thampsonit, e cituar nga Hammand, 1986, fq. 14). Zanafilla e trsishme e Eriksonit Ve m von u dalluan epigont, q vlersuan se qndrimi i pacientit dhe veshjet e tij n mnyr t njjt jan t rndsishme si edhe parashtrimi i pyetjeve dhe konfrontimi q shkojn me t. Kjo don t thot nj shpjegim aktiv i problemeve. N veprimet konkrete dhe t terapis relevante t qndrimeve t paprfillura, d.m.th. se i tri formulohet n mnyr t thukt dhe n gjendje jo t plot: pacientt aktivizohen, nprmjet tyre pastaj msohet sistemi i plot i vlerave, emocioneve dhe i kognicioneve. T paktn pacienti duhet t ket liri, q n trsin e vet do t mbshtetet n t. Do t thot se ai nuk duhet t sodis vetm nn nj perspektiv, kjo sht doher nj perspektiv simptomash. Ky moment i trsishm dhe integrues e akcepton pacientin dhe n veshjen e tij. sht e rndsishme, q pacientin, pr do rast, duhet t trhjek qndrimi; d.m.th. Se ai alternativn realiste dhe modelet reaktive duhet ti trheq n vshtrim, eventualisht duhet t jep pretendime. Kritika dhe mirkuptimi Kshtu del e qart se n aplikimin modern do t qndroj hipnoza klasike dhe indirekte e cila nuk ka ndryshime principiele. Format historike, mandej edhe ato m t hershmet autoritare, nuk kan hapsir m n kuptimin terapeutik n integrimin e ri dhe n bashkpunim. Do t harrohet nga zelli i teprt, sepse forma klasike n metodat e tyre ndrrohet qart. Kjo kundrlvizje me kuptueshmri t gabuar, si e ashtuquajtura Hipnoza

15

soditse e Eriksonit e favorizon doher e m tepr qndrimin antiautoritar. N mnyr t ngjashme epigont fillojn q ti reflektojn prmbajtjet e tyre. Do t jet e qart, q terapeuti intensivisht duhet t orientohet n nevojat, emocionet, njohurit dhe n imagjinimet e pacientit. Terapeuti nuk duhet t ket rast q t shkoj n gabim, q format e vjetra dhe ato t formave autoritare t hipnozs jodiktuese ti hedh posht. Si kundrlvizje joreflektuese ajo jep nj metodik, at faktike si anti dhe me at ajo nuk sht m e shnuar si e pavarur. Ktu qndron nj paralele e qart pr udhheqjen e terapis psikike biseduese t koncentrimit t klientve jodirektiv. N fillim, epigont pr nxnsit kan qen nj qndres verbale. Epigont m t hershm t verbr, teknikat dhe mnyrat pseudo vetprmbajtse i kan njohur ose do ti njohin, t cilat nuk trajnohen si t vetme nga terapeutt me metodologjin trajnuese t nj infiltrimi verbal efektiv. Vlersimet e larta t tij dhe futja n mundsit e tij, ndrlidhen me gjykimet e rregullta diagnostike, me analizn kritike, me projektet mbshtetse q do t jen veanrisht efektive. Terapeuti nuk duhet t shikoj n mostrn gjuhsore t parashtruar dhe n strukturn verbalizuese n plan t par, por individualitetin e pacientve t ngarkuar terapeuti, me metodikn e tij, e takon, e ndesh me vshtrim, dhe prmes ksaj shkon n brendi me nj fotografi t gjithanshme t atij njeriu. N kt shtje, n aspektet vijuese mund t qndroj nj rrezik n induktimin e prgjithshm t hipnozs, i cili n formn e ashtuquajtur indirekte veanrisht do t jet m e qart. Terapeuti nuk duhet gjithashtu q ti prshkoj gabimet, q prmes metods s prforcuar t mbshtetet n shumllojshmri. Dhe kshtu ai m par gabimet e pacientit mund ti prceptoj si gabime vetanake. Ai m leht nga interaksioni mund t distancohet sesa t integrohet. Ai nuk mund t trhiqet nga ky komunikim intensiv pavarsisht nga metoda induktive, ndrsa ai nuk e fsheh doher patjetr teknikn e hipnozs nn metodat e prforcimit, t hutimit, t strukturs folse etj. Ai duhet t prfshihet dhe n kt mnyr ti jap qndrimet e tij. sht shum domethnse q me piknisjet origjinale, si p.sh. me aplikimin e marr nga metaforat, ti gzoj t njohurit, nuk sht patjetr q doher t varen nga Bashksia akademike hipnotizuese (Peter, 1991, fq. 79). Me nocionin e hipnozs shpejt ndrlidhemi me Eriksonin dhe metaforn. Te disa kjo sht br pothuajse eleganc, me nj refren aplikues rapid, ekskluzivisht duke e aplikuar dhe publikuar si Eriksoni. Duket se ndonj frik, eventualisht n t m nuk kan? Rezultati i vlersimit t veprs s Eriksonit sht pr tu prshndetur, ngase mnyrat dshmuese t Eriksonit (pjesrisht befasuese) nuk ishin patjetr dhe doher teknika t hipnozs, por format retorike t cilat mbahen n ndrrimin e pikpamjeve. Ai zotronte fjal magjie n t folurit e prgjithshm t kuptimit t njeriut, t lidhura me psikologjin e prditshme, prandaj ishte shum i popullarizuar dhe i sukseshm (Kirmajer, 1988). Si t ktilla, nga jeta e gjat e tij dhe me prvoj profesionale, duke u bazuar n mnyrat dshmuese t jashtzakonshme dhe spontane, nga shumica do t shnohen vrtet si teknika, duke mos i lshuar kurrsesi si identike, t kopjuara, dhe duke mos i rikontrolluar eksperimentalisht. Nga mnyra e dukshme e Eriksonit ktu nuk kemi t bjm me teknikn, por me qndrimet e prshtatshme dhe kreative t gjrave terapike, t cilat do terapeut, pavarsisht nga niveli i tij arsimor, mund ti aplikoj (Lankton, 1988). Kshtu duhet ta kuptojm m mir Eriksonin, si nj shembull komunikativ, si propozon djali i tij shpirtror, invalid, dhe pasues i tij, Jeffrey K. Zeig (1988).

16

Fillimi praktik sipas Milton Eriksonit

Prmbajtja

17

2. Fillimi praktik sipas Milton Eriksonit Fillimi praktik............................................................................................................2.1 Rati Joe......................................................................................................................2,5 Komentari (libr msimor i hipnozs nga Kassak)...................................................2.6

Fillimi praktik (sipas Milton Eriksonit) Eriksoni nuk kishte dika vetm rreth spekulimeve teorike, por gjithashtu kishte edhe mbi teknikn rigjide Libr kuzhine. N vend se t diskutonte mbi teknikat specifike, ai tregon

18

m par pr iden e dobishmris, pr at m t dobishmen nga resurset dhe situatat e mundshme. Dobishmri para s gjithash do t thot, q ajo sht m s miri; se teknika duhet t udhhiqet nga pacientt e jo nga terapeutt. do teknik, at t ciln pacienti e shfrytzon, nse pacienti sht m i keq, terapeuti mund t shrbej te ai, pr t ndihmuar n aftsit jetsore t pacientit. Nse pacienti, pr shembull flet skizofreni, kundrejt tij, terapeuti tani mund ti aplikoj metodat e njjta m tutje, q ta parashtroj tek ai nj trheqje simpatike. Dobishmria nnkupton, q m s miri t mos provohet n pacientin, ve m par t kihet kujdes n teknikn e zgjedhur, pastaj q psikoterapia pr do pacient duhet t prcaktohet n mas (Zeig, 1982, fq. 255). N dobishmrin nuk ishin teknikat karakteristike t terapis s Eriksonit, por ndonj parashtrim i prgjithshm n terapi ato njkohsisht ishin kundrejt pikpamjes apo pozicionit t jets. Nj pozicion i till ishte fleksibiliteti i fillimit. Eriksoni shrbehej me do mjet q mund ti ndihmonte te ndonj ndryshim, qoft ndonj interpretim i sugjestionit indirekt apo i hipnozs. (Dr. med.Kristina Erikson, vajza m e re e Eriksonit, e definonte fillimin e Eriksonit si ajo ka funksionon). N vitet e mvonshme t tij ai shronte madje edhe zgjatjen e terapis fleksibile. Zgjatjen e mbledhjes e vrente pr nga qllimi, q do t duhej t arrihej n or, e jo sipas akrepit t ors. Ai i shikonte pacientt ndonjher vetm pr dhjet minuta, por ndonjher edhe m shum or, ndonjher honorarin e llogariste ashtu si i prgjigjej. Nj tjetr veori e terapis s tij, pr dallim nga terapit tjera, ka qen aftsia e tij n parashikime. Ai kishte do her nj qllim t suksesit t caktuar para syve dhe njkohsisht nj metod me t ciln at qllim e arrinte. Pastaj ai ishte gjithashtu personalisht nj parashikues, nj njeri i orientuar n ardhmri. Katr muaj para vdekjes s tij pyeste se far qllimi kishte ai. Dhe prgjigjej pa ngurrim: Un dua ta shoh foshnjn e Roksans (vajzs s tij). Mbesa e tij e 26-t, Laureta, duhej t lindte disa jav m von. Sapo arrinte ndonj qllim, ai ulej n zgjedhjen e nj qllimi t ri. Ngjashm, si babai i tij, ai mbillte ndonj pem frutash, edhe pse ishte i moshuar mbi 90 vjet. Eriksoni, n javt para vdekjes s tij, tregohej i mrzitur q gruaja e tij kishte bler lloje t ndryshme nga fart e perimeve, por kopshti pranveror nuk do t mbillej mjaft hert me fidane. Eriksoni kujdesej shpesh pr thnien: Jeta jetohet n t tanishmen e gjykohet n t ardhmem. Ende mjerisht dgjonte qllime gjykuese strategjike te shumica e terapeutve t cilt nuk shkoni sipas programit arsimues. Arti i tij e t menduarit ishte fleksibil: Ku qndron pacienti tani? Ku mund t arrij ai? Cilat resurse i qndrojn pacientit n dispozit, q me at ai bnte kaprcimin te qllimi i tij? far Eriksoni mund t bnte m s miri q ta ndihmonte shtrirjen e lir t resurseve dhe t vrtetn e qllimit terapeutik? Ai tregonte m par se ka pacientit tani i bnte m mir pr tu forcuar duke mos e analizuar n mnyr deficite. Ideja pr ti br resurset t prdorshme, te shum t tjer sht vetm nj fjal sa pr ta lar gojn; sakaq, ky koncept e udhhiqte Eriksonin vrtet n mnyr konsekuente. Ecuria e terapis psikike sht m e rndsishmja. do intervenim duhet t ket sukses te pika kohore e sakt, ajo duhet t paraprgatitet me ndihmn prkatse t tekniks hedhse; prfundimisht, ky intervenim duhet t udhhiqet n mnyr konseguente deri n fund dhe t sprovohet. Eriksoni ishte i vetdijshm se kjo rrjedh sht nj pun delikate; ai pastaj prdorte aspektin e personalitetit t pacientit, q t mund t kalonte pa pengesa n intervenimet me hapa t vegjl. Ai nuk e prezantonte thjesht intervenimin kryesor. N mnyr ushtruese ai e ndante nj intervenim n m shum hapa dhe punonte doher vetm pr at, q nga pacienti t

19

mbante plqimin pr nj hap. Hapin e vogl mund ta bnin pastaj n radhitje s bashku. Dhe nse vinte deri tek intervenimi kryesor, ai sht vetm nj hap i vogl n nj zinxhir t hapave t cilt pacienti ve i ka akceptuar. Kjo ishte nj kundrshtim te fillimi i Eriksonit; e dshirueshme sht q t provohet, q nj model i metods s tij t hartohet. Kshtu, prandaj, mund t emrtohen hapa t rndsishm t fillimit t dobishmris: 1. T nxirret n pah, ku pacienti vendos prmes resurseve (forcat, t cilat pr t n moment nuk jan kalimtare). 2. Njihe sistemin vlersues t pacientit, d.m.th. njihe se ka ai dshiron dhe ka ai kryesisht nuk mon (kto vlersime mund t jen nga resurset). 3. Shpalosi resurset t cilat ti i prdor n vlersimin e pacientit. Lartsia e kuots s takimit t ciln Eriksoni e arrinte me sugjestionet e tij, sht shkuarje prapa nga prceptimi i mir i tij, nga vmendja e tij pr detaje dhe veanrisht pr mnyrn, sesi ai e bnte t prdorshme vlern e pacientit. 4. Lidhi resurset e shpalosura me problemin, direkt ose indirekt. 5. Hapi i katrt preferon q t udhhiqni m s miri duke kaluar n hapat e vegjl, sakaq n ata gjithashtu t punohet besueshm, t vendoset nj marrdhnie, t ngrihet motivacioni dhe gjat tr ecuris terapeutike t drejtohet gatishmria e reaksionit. Eriksoni besonte se pacientt msojn m s miri nse ata bjn dika. Ndrmarrjet terapeutike pr pacientin dhe vlern e tij duhet t jen domethnse. 6. do vetprmbajtje, rezistenc e vetkuptueshme mund t akceptohet dhe t prdoret n mnyr terapeutike. Dhe do aspekt i kontekstit mund t akceptohet dhe n mnyr terapeutike t prdoret t mir. 7. Inskenimet dramatike mund t ndihmojn q gatishmria n reaksione me urdhres ta rris vlern. 8. Nse prcaktohet ideja, m par ajo duhet t akceptohet e t prligjet, dhe t prezantohet drejtprdrejt. 9. Vetprmbajtja shpesh lind, nse kto procese nuk aplikohen mjaftueshm dhe me kujdes. 10. Terapeuti (dhe pacienti) duhet ta ket nj prmbajtje t pritjes. Pr kt po i japim disa shembuj: a) Kjo histori pasuese ndoshta vetm sht gjetur. Ajo raportohet nga nj udhheqs hulumtues, nga nj student i diplomuar, i vn n nj detyr gjurmimi. Ky student duhej t shkonte n nj hapsir, ku duhej ti gjente dy gjra studiuese, t cilat, t studiuarit e tij ende nuk i kishte prmbyllur. Pr njrn ai duhej t jepte dhjet cop qindcentshe dhe pr tjetrn nj dollar. Atij nuk duhej ti thuhej se cilit prej t dyve duhej tia jepte dhjet cop qindcentsha e cilit nj dollar. Studenti i diplomuar nuk ishte i vetdijshm q udhheqsi krkimor para eksperimentit me t dy studentt s

20

bashku ishte takuar privatisht. Njrit i kishte thn se studenti i diplomuar duhej q atij n eksperiment tia jap dhjet cop qindcentsha; atij tjetrit i kishte thn se ai do ta merrte nj dollar. Natyrisht, e mori studenti dollarin, at t cilin e priste (Zeig, 1982, fq. 2629). Pritja dhe bindja nuk jan garancion pr rezultate t plqyeshme. Kjo sht, megjithat, e gatshme nse pr pacientin e tij pret nj dollar t plot. b) Shoen (1983) raportonte pr nj pacient i cili m hert ve ishte n terapi, por me at nuk e kishte zgjatur q ta zgjidhte problemin e rndomt. Pastaj ai, pr nj vit e kishte konsultuar doher Eriksonin q prfundimisht tia arrinte qllimit. doher ai pyeste sesi e kishte punuar at. Pastaj ai thoshte: Eriksoni besonte n at se un do ta bj. c) Zonja Erikson (Lajmrim i veant, shtator 1982) kujtonte n nj rast, sesi Eriksoni s bashku me t kishin takuar nj person, dhe i kishte prshkruar nj terapi. Ajo u gjend n nj aeroplan, n t nj njeri shikonte kundruall. Ai njeri nga ana tjetr e kishte kuptuar se Eriksoni ishte nj i ashtuquajtur psikiatr. Zonja Erikson tregonte: Ai thoshte plotsisht me druajtje dhe me plot nderim, se ai pr udhtimin nuk gzohej, sepse atij n aeroplan doher i bhej nj ndikim i keq. Ai dshironte t dinte se a mund tia jepte atij dr. Eriksoni ndonj kshill. Edhe Miltoni thoshte shum seriozisht pr t se ai duhej q gishtin e madh t tij ta prqndronte n vendin e caktuar. S shpejti ai i vrente thyerjet apo smundjet apo nervozitetin, por sa her e gjurmonte, duhej ta ndrydhte gishtin e madh t tij derisa ai fillonte ti dhimbte. Nse ai e bnte kt, e vrente shpejt se ndjenjat e paprshtatshme doher e m tepr duhej ti zmbrapseshin Jefrey K. Zeig: Un kujtohem sesi pran tij ulesha dhe pran meje shtangej, sesi i sqaronte metodat e tij dhe mendoja: Si duhet kjo t funksionoj? Dhe n motin me murmurim, dy apo tri her gjat kohs s fluturimit un pash, sesi ai njeri shum diskret e tregonte nj pjes t vogl t fytyrs. Por derisa servohej ushqimi, ai mori pran veti nj racion t shndosh. 11. Trheqje, do t thot udhhiqe intervenimin konseguent dhe kontrolloje suksesin. T sprovuarit e veprimit t intervenimit sht hap m i rndsishm n kt. Nj teknik e mundshme sht pr kt qllim, q pacienti sjelljen e re duhet ta prshkoj n dhomn terapeutike. Nj mundsi tjetr sht q nj hulumtim katamnestik i pacientit t bhet te nj kontakt i mvonshm. Dhe, s treti, kur pacientt ftohen, sjelljen e re mund ta udhheqin prmes fantazis. Trheqjet dhe mbjelljet jan mikroskopike, gjithashtu edhe makroskopike: do hap i terapis konseguente mund t mbillet e sprovohet dhe t vendoset sigurt se ai sht i marrur n nj reakcion terapeutik. sht dshmuar se terapi shpesh do t thot q pacientin ta sjellsh pran, q t shihet se far ai dshiron t bj, nse sht e mundur. Gjithashtu shpesh do t thot, q deficitet zhvilluese apo pengesat, t cilat jan t formuara n historin zhvilluese, duhet t mposhten. Terapia sht shrim i t gjitha vshtirsive t kaluara, t tanishme dhe t ardhshme n mnyrn m t vetdijshme apo n rritje e sipr. Rritja nuk sht e varur nga terapia; ajo trhiqet plotsisht dhe pavarsisht nga ajo. Eriksoni nuk shkonte kah ajo, q pacienti i tij t mund t shrohet prgjithmon, por ai merrte at q pr nj afat t shkurtr t mund ta mposhte nj problem aktual. Ata mund t vinin srish

21

m von, nse ata kishin nevoj pr m shum terapi. N procesin terapeutik ata me pot siguri mund t fitonin suksese n zgjidhjen e problemeve. Ai nuk lutej vetm pr terapi t shkurtra. Ai rrinte n kontakt gjat me pacientt, nse ishte ndonj terapi e indikuar afatgjate. Gjithashtu, kjo terapi e zgjatur shum koh, ishte me synime ligjore. Rasti i Joes, njri ndr rastet m t shquara, sht nj shembull pr orientimet e piknisjes s tij. (Ky rast dhe shqyrtimet etike pr kt jan saktsisht t diskutuara te Zeigu, 1985. Ai citohet hollsisht dhe raportohet te Haley, 1973.)

Rasti Joe
Eriksoni (1996) raportonte mbi aplikimin e nj metode jozyrtare hipnotike t quajtur komunikimi i rrafsheve t shumta teknika e futjes. N kt shembull, ndihmonte n kontrollimin e smundjeve. Joe ishte nj florist (adhurues i luleve, bimve), i cili ishte i kapluar nga kanceri deri n shkalln e fundit. Dozat e forta t mjeteve pr lehtsimin e dhimbjeve shfaqn tek ai shenja t helmimit, ndaj memzi prdoreshin pr lehtsim. Nj i njohur e luti Eriksonin pr ta vizituar Joen n spital dhe t aplikonte n t hipnozn e kontrollimit t smundjes. Shkurt, para se Eriksoni t shkonte te Joe, ai mori vesh se pr t vet fjala hipnoz nuk sht e dshirueshme: Prapa tij ishte njri nga fmijt e Joes nj psikiatr i ardhshm, i cili nuk besonte n hipnoz e duhej q n prani t tij Eriksoni me Joen ta bnte nj induksion. Joe dshironte t qndronte n pozicionin kundrshtues t birit t tij. Porsa arriti Eriksoni te Joe n spital, ai kishte frik nse Joe vrtet e dinte se pse ai kishte ardh. Joe, lidhur me nj rrisk skrfylli ajror, nuk mund t fliste me Eriksonin, por atij i lajmrohej me shkrim. Eriksoni e filloi terapin e tij, e cila zgjati nj jav, me fjalt: Joe, un dshiroj t flas me ty. Un e di se ti je nj florist, se ti i kultivon lulet, edhe un jam rritur n nj ferm n iskonsin dhe me dshir i kam kultivuar bimt. At ende e bj me dshir. Tani dshiroj t t lus ty q t ulesh n kt kolltuk t leht, derisa un t bisedoj me ty. Un do t them shum gjra, por jo pr lulet, sepse ti shum m mir se un di t dshmosh pr lulet. Kjo nuk sht ajo q ti dshiron. Nse tani un flas, at un mund ta bj leht, q ju pa vshtirsi t mund ta dgjoni, madje edhe nse un flas mbi fidanet e domateve. sht kuriozitet t flitet pr to. Ajo t bn kurreshtar. Prse duhet t bisedohet mbi nj fidane t domates? Nse nj far e domates vendoset n tok, shpresohet se nga ajo do t bhet nj fidane e domates, e cila me knaqsi sjell frutin. Fara thith ujin pa vshtirsi t mdha prmes t reshurave t shiut, t cilat sjellin paqe dhe gjallri ... (Eriksoni, 1966, fq. 203) Joe fliste n monolog mbi fidanet e domateve me sugjestione t renditura dhe mund ta lshonte s shpejti spitalin tani, fitoi n pesh, erdhi prsri deri tek forca fizike dhe i duheshin m pak medikamente. Eriksoni e shikon Joen edhe pr t dytn her e aplikoi prsri teknikn e tij indirekte

Komentimi
Eriksoni te ky rast merr qndrim (lajmrim personal n nj letr m 4 mars 1976): Bashkshortja e Joes, vajza e tij dhe dhndri i tij dgjuan sesi un e udhhoqa kt terapi. Bashkshortja e tij ndrhyn prfundimisht duke m prkrahur q gjithsesi tia nis me hipnoz.

22

Ajo ishte e mahnitur, sesi u zbulua ajo q tani kishte ndodhur. far kisha thn te Joe, ato t gjitha pr absurditet ishin t detyruara. Nse ndokush hulumton n lidhje me nj mundsi t pezmatimit t zorrs s verbt, tani fillohet mbi nj vend t pjess s poshtme t barkut, at m t largten nga sfera e zorrs s verbt e cila sht e mnjanuar dhe afrohet ngadal nga kjo sfer kritike. ...Un kam filluar me dika sa m larg q ishte e mundur nga smundja e kancerit t Joes, e cila ishte e mnjanuar. Por un kam thn faktikisht shum fjal, t cilat Joe mund ti prkthente, e t cilat ai n jetn e tij prmes prvojs i kishte msuar; nga to ai mendonte; ai dika kishte humbur prgjithmon, derisa rezervn e tij n asociacione t mira prsri me knaqsi e kishte plotsuar, t cilat me t gjith i kishte kmbyer, ka ai nuk dshironte. (Letra, nga e cila i kam nxjerr kto pjes, sht e shtypur plotsisht n Zajgun, 1985 b, fq. 464 466). Eriksoni kishte njohtuar qart, q Joe deri ather resurset e prvojs s pazbuluar i dekretonte, e t cilat atij ia mundsonin vetm kontrollin e smundjes. Ai prdorte vlerat e Joes, pr t cilat prmes fidaneve fliste. Ai ndrtonte elemente dramatike dhe e punoi nj korniz, n t ciln e gozhdonte vmendjen e Joes, ashtu q shkall shkall e shmangte nga vshtirsit trupore t tij. Komunikimi thelbsor ishte indirekt dhe at e bnte n hapa t vegjl. Konceptet duhej t udhhiqeshin e mandej t shpaloseshin. Shembulli i zakonshm negativ (smundja) duhej t ndrpritej dhe nj shembull i ri (mirqenia) duhej rindrtuar. Gjat konfrontimit Erikson Joe, Eriksoni me krkesn e smundjes apo me qndresn e tij ndaj trajtimit, ende e analizonte at. Ai nuk vendosej si ndokush prpara, kur ndonjrin donte ta ndihmonte n tjetrsim dhe nuk udhhiqte hipnoza formale. Por ai i tregonte pacientit si mund t bhej tjetr.

23

Teknikat speciale t prdorimit terapeutik

Prmbajtja

24

1. Teknika speciale t prdorimit terapeutik

Prodhimet e reja t sjelljeve (Ne Behavior Generator)...................................................3.1 Krkimi trans derivacional..............................................................................................3.6 Procesi i vetdijshm i vendosjes s forcs s jashtme......................................................3.7 Pyetjet e ndrdijes............................................................................................................3.12 Regresioni n trans...........................................................................................................3.22 Refreni n trans................................................................................................................3.29 Transi i thell induksionet.............................................................................................3.34 Transi i integrimit.............................................................................................................3.35 Proces instruksionet pr shndetin (shrimin)..............................................................3.36 Teoria e ndjenjave (t vjetra) t dashuris (ALG)...........................................................3.37

Teknikat speciale t prdorimit terapeutik

25

Prodhimet e sjelljeve t reja Sot ju duhet ti msoni edhe disa mundsi speciale pr prdorimin e gjendjes transterapeutike. S pari nj metod jashtzakonisht t nevojshme, e cila mund t aplikohet n mnyra t shumta, n fushat e ndryshme t veprimit: Ajo quhet: Prodhimet e sjelljeve t reja . Ajo doher mund t aplikohet, nse klienti me vetin e tij, n situatn prkatse sht i paknaqur. Kjo tregon sakt se pr arsye pjesa m e madhe e klientve tan ankohen. M posht un do t presupozoj se ju personin e caktuar ve e keni t vn n trans dhe gjithashtu ai sht i hapur apo i mbyllur ndaj ndonj vetije t tij, dhe signalet Po/Jo i ka formuar. S pari lejojani atij t caktoj nj sjellje, q ai n ju t mos mund t ankohet. Pastaj ai duhet vetvetiu n vete t vrojtoj e t dgjoj. Ju dshironi q ai ta shikoj vetveten sesi sillet dhe vrtet, nga jasht personit t tij, ai sheh si n nj film. Kjo sht nj urdhres pr disociacion (mosprputhje). Kjo ia mundson atij, q at gj e cila atij i vjen e paprshtatshme, n qetsi ta vrej dhe pr t t dgjoj, se ka ai ndien, nse ai vrtet sht n at situat. E pastaj ju i thoni: Ma jepni ju mua nj signal Po, nse ju kt sjellje, t ciln doni ta ndrroni, n paqe dhe me ndjenj sigurie m n fund e keni vrejtur dhe dgjuar. Nse reaksioni vjen Jo, ather ju pyetni: A e dini ju ndonj sjellje t re q n kt situat, n vend t ktyre, m me dshir do ti tregonit? sht e rndsishme q t gjitha t formulohen kshtu, q ata t prgjigjen me Po apo Jo, me kt doher fitohet nj magji e mrekullueshme nga pacienti. Nse e thot nj Po, pr nj sjellje pr t ciln klienti e di se ai m me dshir do t sillej n t, ju i thoni: Mir, tani ju vreni dhe dgjoni, sesi n situatn, e cila gjer m tani pr ju doher ishte nj problem, me sjelljen e re e tregoni. M jepni ju nj shenj Po, nse kjo sht prmbyllur. Pastaj pyetni: Nse ju vetm e keni vrojtuar, sesi n situatn e caktuar reagoni me dika tjetr apo dika t re, kjo vrtet ishte dika krejtsisht e gzuar pr ju? Nse Jo, ather lejone at t filloj nga e mparshmja q ta zhvilloj nj sjellje t prshtatshme. Nse ju shenjn Po e merrni, punoni prsri n at q sjelljen e re ta prforcoj, q me at ju ta ftoni, q disociacionin ta bj srish: Kt her un dshiroj, q ju tani vetvetiu t jeni pjestar dhe t ndjeni sesi ju ju udhheq sjellja e re. Vendosuni vet trsisht n brendin e filmit dhe prjetojeni sesi ju duket, nse ju n kt situat vrtet ashtu silleni. Nse ai kt e ka br, pyetni: A ishte kjo vrtet nj gjendje m e gzuar? dhe kujdesuni saktsisht pr at, se vrtet a keni marr nj reaksion Po, t qart dhe kongruente. Ndonjher shihet nga jasht nj sjellje e mrekullueshme, por nse fshihet dika prbrenda, e ndien veten disi jo mir. Nse ju nga kjo pyetje e merrni nj prgjigje Jo, ju duhet ta trimroni klientin, q at ta bj m tutje dhe sjelljen ta modifikoj, derisa t qndroj m i knaqur, nse ai kt vet e udhheq.

Nse ju e keni arritur ndryshimin e sjelljes s tij, ju duhet t bni dika absolutisht t qndrueshme e t sigurt, q kjo sjellje t re automatikisht t hyj n situatat e ardhshme

26

jetsore. Kt ne e quajm Pacing i ardhmris ose Ura n ardhmri. Mund t pyetet pr shembull: A dshiron, ndrdijshm, ta marrsh kt prgjegjsi mbi vete, q kt sjellje t re, vrtet, n mnyr t besueshme, n do rast, ta zbatosh? Nse ju dshironi, kt mund ta formuloni edhe m me ndikim. Ju pastaj e sillni drejt qllimit: Dhe ti vetm don, q n mnyr t ndrdijshme, sapo t jesh n rregull, fardo t dgjosh, t shikosh dhe ta ndjesh special pr at q dshiron t dish: kjo sht vetm nj situat, n t ciln duhet t funksionoj sjellja e re. Ju e lejoni kshtu ta gjej nj rrug t drejt t situats s caktuar, e cila, n ardhmri, me sjelljen e re, automatikisht, do t zgjidhet. Paraqitja automatike e sjelljes s re sht nj shenj karakteristike pr at se hipnotizuesi veprn e tij e kupton. Nse ju kt ndryshueshmri e keni udhhequr ashtu, vetdija nuk ka nevoj t mendoj pa ndrprer se far sht br. Nse klienti e sheh sjelljen e re, ai tani ve duhet t bhet i rregullt doher, tani pr tani nuk e keni paketuar at saktsisht. Prse vetdijen ta ngarkoni me at? Kjo sht pjesa m e braktisur dhe e kufizuar e personalitetit. Te ndonj njeri Pacing-ardhmria e qart (e prer) nuk sht e nevojshme. Ndokush ve ka vet nj strategji t Pacing-ardhmris, t ciln e bn krejtsisht vet. Njerzit tjer prsri nuk jan n gjendje q kt ur lidhse vetvetiu ta trhjeqin plotsisht, prandaj at ju duhet pastaj n mnyr t veant ta udhhiqni, nse puna juaj dshironi t jet themelore dhe sistematike. Klienti nuk e di, se far alternativash t mnyrs s sjelljes ai, n situatat problematike, m me dshir do t mund ti zbatonte, kshtu q ju ia filloni me nj proces t zgjedhur, q hapat t jen t zgjedhur. S pari ju thoni: Shikoni prapa n historin tuaj jetsore. A keni reaguar n ndonj situat tjetr kshtu, si ju me dshir n kt situat problematike po reagoni? Nse thot po, ather lejojeni at q situatat problematike ti prjetoj prsri, dhe n vete ai e ndrton kt reaksion, hap pas hapi, shtu si un tani at e kam paraqitur. Nse prgjigjja m tutje theksohet jo, tani ai duhet t krkoj vrtet m tutje nj model t ri. Pr kt arsye ju e prdorni at t ciln ne e kemi quajtur zhvendosje e mbuless s prmbajtjes (referential inda shift). Ju pastaj thoni a e njihni ju dik, i cili n kso rasti reagon kshtu, si ju pr kt jeni prcaktuar, ashtu q t pritni nj sjellje t suksesit t drguar dhe si mund t reagoni me dshir? Ose i thoni: Nga t dhnat, t cilat ju me sjelljet tuaja t tanishme pr situatn e ktill m jepni, un konstatoj se jeni t paknaqur, se ju pr t keni parafytyrime t ndrgjegjshme, se ju me dshir do t reagonit ndryshe n vend t ksaj. Mendoni ju n nj njeri njrin prej t cilve ju e respektoni dhe e admironi edhe ai kshtu do t reagonte si ju n kt situat q do t ndiheni t prshtatshm. Modeli, t cilin e zgjedh tani klienti, mund t jet nj person real por edhe nj person i menduar. Nj personalitet i gjetur nga nj film apo n ndonj libr, n t njjtn mnyr mund t paraqet nj reprezentacion t mundshm interpsikik n mnyrn e sjelljes e q t jet nj model i shklqyeshm, si ndokush q ju e njihni faktikisht Nse ai jua ka krkuar juve nj prgatitje, lejone at q n tre hapat pasues, n repertoarin vetanak, ta inkorporoj vetprmbajtjen e ktij modeli. S pari lejojeni at t shikoj dhe t dgjoj, sesi n do situat modeli e prmban at t ciln ai dshiron mundsin e sjelljeve t reja. Krkon prej tij butsisht duke i thn: Mir, nse ju vetm kt person e keni vrojtuar, ju vetm besoni q kjo sht mnyr e sakt, sesi ju dshironi t reagoni? Nse jo, ju duhet at ta trimroni, q edhe njher t ktheheni prapa pr ta krkuar nj model t ri, ose ai duhet vet t shoh personin, sesi ai, tash, ndryshe prmbahet. Nse ai prgjigjet me Po, ju mund t kaloni te hapi tjetr.

27

N hapin t dyt ju thoni: Ju vetm qndroni q n film te fotografia juaj e vetme dhe te zri juaj i vetm. Shikoni dhe dgjoni srish ashtu sakt e me vmendje dhe ngritne gishtin Po, nse ju keni prfunduar. Tani ai vrehet n situatn e cekur, me mnyrn reaksioneve t reja. Nse ai kt hap e ka prfunduar, pyetne ju at: Pasi q ju vetm e keni par dhe dgjuar si sht ajo, nse ju vet kshtu silleni: a dshironi ju m tutje q sjellja juaj t jet kshtu? A besoni m tutje, se kjo juve ju plqen? Nse prgjigjja sht jo, ndihmoni atij, q sjelljen e re ta modifikoj, derisa ai pr kt vrtet sht i arsyeshm ose ju pr kt merrni prsipr m shum ndryshueshmri t vogla; ose pr kt lejojeni at q edhe njher t krkoj nj model t ri. Nse ai e ka dhn nj prgjegjje Po, ai duhet q n kt fotografi t prqndrohet dhe tr at ta prjetoj (t gjitha ndjenjat dhe ndjeshmrit ti prjetoj), q kt ta sjell n sjellje t vetdijshme. Kur ai kt e prfundon, pyeteni se far gjendje e gzuar ishte pr t. Nse thot jo, trimrojeni at q sjelljen e prcaktuar ta modifikoj. Vetm ather kur si prgjigje vjen nj kongruente Po, vetm ather sjellja n situat provohet dhe sht nj gjindshmri t mir. Kjo sht nj mnyr krejt e kujdesshme, nj ndryshueshmri nn respektimin e plot t individualitetit; kjo udhhiqet thjesht: pjesmarrjet e ndryshuara, t ndara nga klienti, t cilat pr t tani jan t knaqshme, tani ve futen n personalitetin e tij. N veprimet e ardhshme ju bni nj Pacing ardhshmri, n at mnyr si un e kam prshkruar m par. Krkoni nga ndrdija juaj t thuhet nj sinjal Po, nse ajo e ka caktuar nj shenj treguese nga bota e jashtme, at do ta prdor n t ardhmen si zgjidhje automatike pr sjellje t re. M n fund ju disa sugjestione t prgjithshme mund ti jepni, pr tu harruar t gjitha kto. sht e rndsushme q gjrat t harrohen, e pr t cilat ju nuk duhet t kujtoheni. Kjo do t ishte nj mundsi, q t thuhet dika e ktill. Qllimi juaj sht nj ndrrim i sjelljes. N kt aspekt sht njsoj, nse vetdija e tij vendos q pr t t dshmoj. Nse vetdija e tij vendos q ai t mos i di t gjitha, duhet q ai m s paku ta ket nj ndjenj t ngroht, t cingruar leht; nse ajo vjen nga transi si shenj pr t, se dika me knaqsi ka ndodhur, se ai pr t mund t gzohet, s shpejti ai, n situata prgjegjse, do t mund t sillet m mir se gjer tani.

Parafytyrim: Prodhimet e sjelljeve t reja 1. 2. 3. 4. 5. 6. Situata e prcaktuar n sjelljen e re do t jet i dshiruar T zgjidhet nj model Modeli te sjellja n kt situat t dgjohet e t shikohet Pamja e vetme dhe zri pr kt model t vihen n prdorim N kt film t prqndroheni dhe t prjetohen gjithashtu ndjeshmrit lvizse Pacing ardhmria: far udhzimi do ta zgjedh sjelljen e re n t ardhmen?

Strategjia, t ciln tani e kemi sprovuar, sht e parashtruar n ndrrimet e sjelljeve direkte. E vetmja vshtirsi pr ndonjrin ishte marrdhnia me prfitimin e smundjeve sekundare. M lejoni q si shembull ta sqaroj kt problem, pr t cilin Nora ka punuar. Nora dshironte t lexonte shum, n vend t pirjes s duhanit, ajo zhvillonte mundsit e sjelljeve t reja. Pirja e duhanit sht nj problem i zakonshm, i cili shumics s njerzve ua siguron nj varg levrdish t ulta sekundare. Me fjal t tjera, gjenden gjra t prcaktuara, t cilat pr Norn dhe duhanxhinjt tjer vetm pirja e duhanit mund t veproj, gjra t cilat kan nj qllim pozitiv.

28

Un jam i bindur, nse ne Nors mund ti sjellim dika, pa marrje t masave t zakonshme, q thjesht, me pirjen e duhanit t pushoj, ndrdija e saj do t ishte ashtu fleksibile, saq ajo pas pak muajsh prsri do tia filloj me pirjen e duhanit. Nse ne funksionet e saj jetsore n trsi ia kishim vlersuar me t vrtet, ne kishim konstatuar se m mir sht pr t nse ajo pi duhan vet me dmtimin e konseguencave shndetsore dhe hyrjen te resurset e prcaktuara, n vend q me pirjen e duhanit t pushoj dhe kt resurs ta harroj. . do problem me pjest sekundare vetm mund t varet leht, me reframingim do t mposhtet. Prodhimet e reja t sjelljeve sht premisa primare pr ndrrimin e sjelljeve t thjeshta. N rast se e jep si nj levrdi t smundjes sekondare, ju duhet ta merrni reframingun. Prodhimi i ri i sjelljeve gjithashtu mund t kombinohet n mnyr t dobishme me reframingun. Nse n reframing partneri juaj e zhvillon mendimin tuaj drejt dhe jo aq shpejt, alternativn e re e punoni mjaftueshm, dhe ather ju mund ti thoni kshtu dika: Gjat puns q ju bni, q t zhvilloni alternativa t ndryshme... un dshiroj tju prkujtoj... se pr kt ende gjenden burime t mtutjeshme... Ndoshta, shembujt pr t cilt ju mund t mendoni... q ju n nj mnyr tjetr dshiruat t reagoni dhe me t t ishit m t suksesshm dhe m t sigurt, dhe sjellja ju sjellt juve ka ju dshironi dhe ka ju kishit nevoj... n t kundrtn te X... nse ajo dika jep, ju kt alternativ mund ta mendoni gjat... plotsisht ...Ju mundeni n parafytyrimet figurative tuajat t shkoni shpejt n krkimet themelore... drejt njerzve t cilt ju seriozisht i respektoni dhe i admironi e t cilt kan mundsi tjera t mira, q ju t silleni m me efektivitet se X... Natyrisht, ndrdija juaj do t jet n rregull, nse njher kto tri mundsi ve i ka vendosur n vend se si njeriu dika mund t bj... se ka m hert X ka br... q ta jap signalin Po... Mnyrat e mparme, t cilat ktu jua ndrmjetsuam, nuk duhet t aplikohen vetm t izoluara. Nse ju do ushtrim t veant e aplikoni me sukses t shtuar, ju m von mund t shkoni m tutje dhe at ta kombinoni e ta ndryshoni, kshtu q msimi edhe pr ju bhet m interesant. Krkimet trans derivate (KTD) (Derivativ = t rrjedhura prmes shmangies;) Shembulli (mostra) i KTD-s sht nj strategji e mendimit kinestetik: Ktu ne e prdorim at, n mnyr t vlefshme, q prvojat e kaluara te nj resurs i fort ti vendosim s bashku dhe ato pastaj i paketojm pr t ardhmen. Ju gjithashtu mund ta prdorni dhe mendimet nga e kaluara t gjenden prsri n veanti, nse n sistemin e besimit plqehet dikush, q duhet t shkohet n t kaluarn, q t ndryshohet, ose nse personi ka nevoj pr shum shembuj, q t gjeneralizohet. Ushtrim: 1. Identifikoje nj prvoj msimore pozitive t shkurtr, t cilin me msimin nga PNL n lidhshmri mund ta sillni. 2. Krkimet trans derivate: Ndaloje spirancn dhe thuaj: Prdore kt ndjenj, pr t shkuar prapa n koh, derisa ti vet ta prjetosh n nj prvoj t vjetr nj m t re, n t ciln ti kt ndjenj t njjt e ke patur. Lejoje ndrdijen tnde q pr ty nj kujtim nga e kaluara jote ta identifikoj dhe ta prezentoj, e cila kt ndjenj t mir e prmban. Kjo sht mir kshtu dhe ti mund ta bsh nj pauz, dhe kt prvoj t vlefshme ta shijosh... dhe n kt ndjenj t mir t kujtosh... dhe nse ti je gati, ti mund t

29

fillosh, q kt ndjenj si nj udhheqs ta prdorsh ... derisa ti n koh prapa t shkosh, n nj prvoj tjetr m t hershme t gjendesh. (Vepro m tutje, derisa tri apo m shum prvoja msimore pozitive ti kesh induktuar) 3. Lsho spirancn dhe udhto m tutje disi kshtu: Dhe vetm ti lejo njohurit tuaja t ndrdijes q ato prvoja msimore t marrin m shum simbole dhe t dendsohen, dhe lejo q nj fotografi apo nj figur pr kt t ta dhuroj, me at ngjyr dhe form q ti mund ta marrsh t vrtet. Dhe dgjoje at mir, pra, domethnia mund t t bhet e kuptueshme n nj fjal apo fjali, dhe merre at n t sotmen tnde dhe shih sesi ajo do t veproj n ardhmrin tnde . Proceset e vetdijshme t vendosjes s forcave t jashtme Kto gatishmri, q pacientt e paaft, t cilt m s paku prbjn gjysmn e popullats klinike, kan pr shembull ose dialog t pandrprer t brendshm, ose jan prher me fotografit e brendshme t zn me pun, ose ata do t mnjanohen ndoshta pandrprer prmes ndjeshmrive kinestetike. Kto procese, t cilat i pengojn transet, pr t qndruar forca e jashtme, i prdor terapeuti hipnotik i Eriksonit me strategji disacionale. Nj strategji e till sht ajo e Mrzitjes terapeuti tregon, pr shembull, tregim pas tregimi, dhe qndresa e vetdijshme e personiz shembet. Nj strategji e dyt disacionale sht Shmangia pr shembull kur klienti lutet, q n hapin e tret t numroj prap nga 1000 deri n nj, apo q alfabetin ta thot nga fillimi dhe shpejt e pastaj t kthehet prapa (nj shkronj nj t fundit, t dytn t parafundit, psh: A - ZH, B Z etj) apo gjat induksionit thjesht dhe me vmendje t koncentrohet (n dika q ve personi sht i interesuar). Te nj strategji e tret disacionuese, disacioni do t induktohet prmes tekniks ideomotorike. Nj strategji e katrt mund t jet t Ngatrruarit (Konfuzioni). N pjesn e par, qllimi dhe struktura nga teknika konfuzionale, n prgjithsi, mund t diskutohet. T dy pjest e ardhshme paraqesin doher hollsisht teknikat speciale konfesionale t Modelit t ndrprer dhe t Modelit t gjithanshm. Pjesa e fundit diskuton shtjet klinike, t cilat trhiqen nga aplikimi i tekniks konfuzionale. Veorit dalluese t teknikave konfuzionale Teknikat konfuzionale jan komunikimet thelbsore, tek t cilat strategjit prpunuese t vetdijshme t nj personi ndrpriten dhe prmes tyremundsohet zhvillimi i proceseve t transit. Principin pasues kooperativ e prbjn teknikat konfuzionale t t gjitha sprovave t klientve, nj trans apo zhvillimet tjera terapike t penguara, t cilat jan t prdorshme si baz pr induksionin e do zhvillimi. Si Eriksoni (q m1964) vinte re: Klinike jan ato nga kuptimi pr pacientin, ato e vn n dyshim krkimin e terapis, t cilat megjith problemet e tyre klinike dhe nga moskontrollimi i mir jan t qndrueshm, t kryqzuar dhe t sunduar, t cilt parandalojn q nj terapi t vihet n ecuri. S shpejti pr ta br at, pr t shkuar kto qndrime, duhet q pr kt ta sigurojm kooperimin e klientit, q sa m mir ti mnjanojm problemet e tij klinike, n at mnyr q qndrimin e tij ta zgjidhim... Teknikat konfuzionale shpesh vese kan kushte paraprake jo t volitshme si pr shembull... tek personat t cilt vrtet interesohen, por njkohsisht jan armiqsor, agresiv dhe t hedhur posht, jashtzakonisht vrullshm vepron induksioni hipnotik.

30

Nuk duhet t harrohet q kta pacient jan lart t motivuar dhe mosinteresimi i tyre, qndrimi i tyre, grindja e tyre dhe mosbesimi i tyre n t vrtet jan t lidhur, kshtu q i shkaktojn rezultatet e mundshme t tyre... (n Rossi 1980a; fq. 284 286). Te ndonj klient, pr shembull, i cili gjat nj transi induksioni prher prplitet (sdi kah tia mbaj), terapeuti mund ta krkoj nj prforcim t lvizjes n hapsirn terapeutike dhe klientin ta bart nga nj karrige tek tjetra, t shkoj gjithnj e m shpejt, derisa personi tregon nj mosmarrveshje, e cila pr nj trans lejohet t jet e prdorshme. Ose, ndonj klient, i cili pandrprer i pret direktivat e terapeutit, m n fund mund t ulet i qet dhe n asnj mnyr t mos i jepen direktiva, e nga kjo, modeli (mostra) ndrpritet, pengohet. Sepse, si thuhet, gjenden shum teknika konfuzionale t ndryshme; e rndsishme sht kjo, q teknika t tilla jan teknika komunikimesh t natyrshme, sepse qndrimet shpirtrore rigjide ndrpriten. Teknikat konfuzionale shtrijn pranimin pasues n thellsi: 1. Proceset e sjelljes s nj personi, prmes shum modeleve (mostrave), jan automatike dhe t parashikuara e t formuara; 2. Ndrprerja e ndonjrit nga kto modele prfiton nj gjendje t pasiguris, n t ciln mbisundon nj nxitje indiferentizmi. 3. Shumica e njerzve, n gjendje t till pasigurie ndihen si t neveritshm dhe megjithat jan fort t motivuar q t shmangen; 4. Nxitja rritet, nse personi n njfar mnyre at mund ta atribuoj (kjo sht ndodhi, sepse...) 5. N kt, si rritet pasiguria, ashtu rritet motivacioni, pr ta reduktuar at; 6. Personi, i cili sht fort i pasigurt, e merr mnyrn tipike t rastit t par, i cili pr t rrezaton n mnyr t kalueshme q ta reduktoj pasigurin (psh. Sugjestionet t thna n trans). Nga kto pranime t prmendura, rrjedhin teknikat t shumta konfuzionale t hapave themelor. Hapi i par njohja e modelit mund t jet n mnyr t shumllojshme. Ajo pr sjelljet njerzore na jep ktu shum modele, dhe imund t shrbej si ushtrim i shklqyeshm pr t gjitha modelet, t cilat zbulohen, shnohen dhe nga ato prpunohen m tutje. Ato mund t jen modele sociale; ashtu disi t thjeshtsuara p.sh. si nj shkundje e duarve. Nj person sht i nevojshm q duart e tij ti shtrij, ndrsa tjetri person, n t njjtn mnyr reagon, t dyja duart i shkund dhe prafrsisht pr nj sekond i lshon t dy duart; dhe tani shkohet n mnyr normale nj hap prapa dhe fillon biseda. Modelet tjera t sjelljeve sociale jan prshndetjet q n fillim t ndonj ndrmarrjeje dhe ndarja n prfundimin e tyre; n mngjes mirmngjesi, etj.; q meshkujt t bartin pantallone e jo fustana (sikur n Skotland apo ndoshta n San Francisko); q klientt terapeutve t tyre tua paguajn nj honorar e jo n t kundrtn; q klientt terapeutve t tyre tua tregojn problemet e tyre, e jo e kundrta; q te nj ndrrmarrje doher vetm nj person flet dhe at nganjher; q dgjuesi n mnyr normale, koh pas kohe, folsin ta prshndes me kok; q folsi t bj vrejtje, t cilat jan t rndsishme n kontekstin e ndrrmarrjes; q folsi n mnyr normale, korrekte dhe gramatikore t shprehet. Kta shembuj t pakt lejojn q t prmbyllin sasin fenomenale t modeleve (mostrave), ato n potencialet si baz pr t na e br t mundshme shrbimin e nj teknike konfuzionale. Prball modeleve t prgjithshme t sjelljeve sociale, hipnotizuesi mund ti vr ato q i njohim si model, t cilat pr nj individualitet konkret jan t veanta. Ato mund t jen lvizje t caktuara e t zakonshme, si p.sh. t lmuarit e flokve prapa n rast t stresit, t

31

shikuarit e dyshemes, t rrzuarit pr toke, sorollatja pran nevrikosjes apo shikimi m nj an gjjat mosmarrveshjeve. Ose mund t jen tipe reaksionuese t afrta apo t ngjajshme, si p.sh. grindja apo miratimi te pasiguria emocionale, ndryshimi i tems te mosmarrveshjet, paditja apo pajtimi apo racionalizmi, nse ndihet i krcnuar. Ato mund t jen edhe rregulla, t cilat mbshteten nj ndonj identitet social, si p.sh. q nj burr nj gruaje asnjher nuk i brtet, q sht doher me shpres dhe nuk do t irret me z t lart, q nuk bhet si nj person me prvoj negative. Edhe ktu gjenden prsri shum mundsi t llojllojshme. Hapat tek aplikimi i nj teknike konfuzionale 1. Njohja e modeleve t shprehjes 2. Prshtatja me modelin (dhe personin) 3. Sjellja e nj konfuzioni prmes ndrprerjes apo ngarkimi i teprt i modelit 4. Ngritja e konfuzionit 5. Prdorshmria e konfuzionit Pasi q terapeuti e ka njohur modelin, ai fillon me nj Pacing, q t punoj pran nj kontesti t prshtatshm pr aplikimin e suksesshm t nj teknike konfuzionale. N prgjithsi, kjo krkon vendosjen e nj raporti t ndrgjegjshm, q ta njoftoj klientin se terapeuti e ka synim pr ta ndihmuar at. Me fjal t tjera, terapeuti shkon nga marrja n dorzim, q qllimi kryesor i prdorimit t tekniks konfuzionale t mbshtetet n t, e q nj person nga nj lidhje rigjide n proceset e vetdijshme ta zgjedh dhe atij tia mundsoj prmes saj nj mnyr ekzistenciale, me t ciln do t jet i vetgjykueshm. N kt mnyr vjen deri te shprehja, q personi shum m tepr esht si nj model i sjelljes, ndrsa konfuzioni do t prezentohet si nj metod, me t ciln ia mundson nj vlersim t ksaj brthame t thell. Konteksti i kujdesit pr suksesin terapeutik nj teknik kunfuzionale sht absolutisht i vendosur, t cilin nj individ, i cili ndihet i manipuluar ashpr apo i dorzuar, nuk ka prfitim nga veprimet e konfuzionit. T eksperimentuara n mnyr natyrale, n kontekste t ndryshme sociale, ajo sht vrtet relativisht e thjesht; nj person prkohsisht t grindet, meq kjo sht shum e rnd q kt konfuzion, n ndonj mnyr domethnse, ta bsh t prdorshm. Personat, t cilt ndihen t pasigurt dhe t pambrojtur, do t trhiqen prapa nga hipnotizuesi, n nj ndjenj t barazpeshs q at ta prfitojn srish. Individt e kundrt, t cilt ndihen t mbrojtur, jan t gatshm dhe t aft t shkojn me konfuzion dhe t shikojn, dhe gjendjen prjetuese (psh. t vrtetn hipnotike) ta shpalosin apo ta parashtrojn. Qndrimi dhe komunikimi joverbal i terapeutve hipnotik, gjat dhe pas shkmbimit t konfuzionit, luajn nj rol te reaksioni n teknik. N Pacing terapeuti pasqyrohet si lidhje e prgjithshme, po ashtu edhe si model special, prmes t cilit teknikat konfuzionale duhet n trsi t absorbohen. Me kt bhet e mjaftueshme, q modeli thjesht t aktivizohet krejt normalisht (psh. ndokush me rastin e prshndetjes i shtrin duart, q ta zgjedh modelin e dridhjes s duarve, apo n kt rast modeli idiosynkratik, n t cilin klienti e kalon n trsi, e prkrah dhe atij pr kt ia bn nj kompliment). Pas nj Pacingu t prshtatshm terapeuti fillon me hapin e tret, q sht udhheqja e konfuzionit prmes ndrprerjes apo ngarkimit t teprt t nj modeli: Pjesa m e madhe e ktij

32

kapitulli u sht kushtuar teknikave speciale t udhheqjes s ktyre metodave s bashku. Thn shkurt, teknikat e ndrprerjes shkruajn mbi nj thyerje t shpejt momentale t nj modeli dhe ato shpesh do t jen t prdorura para nj transinduksioni formal. Reaksioni i drejtprdrejt nga nj teknik e udhhequr konfuzionale sht mnyr tipike e mosmarrveshjes dhe e pasiguris. Shumica nga ne reagojm ndaj mnyrs natyrore, nse nj mik thot dika, ka plotsisht papritur dhe pakuptueshm shfaqet. N situata t tilla ne krkojm menjher t kuptojm ka ka ndodhur dhe krkojm nga folsi ndonj sqarim t mtutjeshm. Mosmarrveshja prmes ksaj tani do t jet zakonisht m e vogl, meq folsi krkon shfajsim ose e jep n sqarim, ose shtiret i fajsuar dhe i vetegrsuar. Praktikanti i Eriksonit gjithsesi kt konfuzion e ndalon n kt pik dhe me sjelljen e vet, n nj mnyr t plot kongruente dhe domethnse, bn q mosmarrveshjen ta rrit; hapi i katrt sht veanrisht i rndsishm, saktsisht ktu ndryshohen teknikat konfuzionale t theksuara nga rastet jo t rralla, nse i shkakton komunikimet spontane t mosmarrveshjes s pa qllim. Hapi i pest dhe i fundit ndihmon q ta bj konfuzionin i cili nuk do t bhet i prdorshm, e ku m n fund nga zgjedhsi i tij bie prsri, e i cili n nj pik t ndrgjegjes e krkon individin jo t sigurt dhe e shndrron n nj ndrgjegje t sigurt, apo ai e lshon kontestin. Si theksuam m lart, personi sht gati n do pik q t ndrmerr dika shum t thjesht, gj q edhe mosmarrveshjen e zvoglon, si pr shembull sugjestionet e thjeshta dhe t przemrta, t jepen n trans. Nse udhheqen kta pes hapa t nj teknike konfuzive, sht e rndsishme q ata t bhen n rregull, edhe pse ata nuk funksionojn doher sipas planit, e sidomos nse ata pr t parn her provohen. Nganjher duhet ndonj teknik t ndrrohet ose krejtsisht t hidhet, ajo varet nga reaksionet, t cilat pacienti doher i tregon. Po ashtu edhe ato t cilat doher nuk jan t mundshme, ato t gjitha mund t bhen t mundshme. Te personi, i cili sht i trbuar e i cili do t sillet te ju, atij duhet me seriozitet ti krkohet falje dhe at me disa gjra duhet ti sqarohen synimet e komunikimit. Ndonj person, i cili sht i ngatrruar n mnyr t pjesrishme, duhet t ngatrrohet edhe m shum dhe para s gjithash n mnyra t ndryshme. Klientt t cilt zgrdheshen apo qeshen, duhet tu bhen komplimente, q ato ta ken t ruajtur nj kuptim pr humor, q ata t trimrohen, q kt trimri ta prdorin pr prforcimin e zhvillimit t reaksioneve t pavetdijshme. Pr ta sjell deri n kt pik, terapeuti i Eriksonit i vren reaksionet e klientit saktsisht se cilat i plqejn atij. Mendoni ju pr at, nse n t dy pjest e ardhshme doher dika mbi njrn nga shum teknikat konfuzionale t modeleve t ndrprera dhe t modeleve t strngarkuara i keni lexuar. Teknikat e ndrprerjes s modeleve Si u sqarua m lart, gati t gjitha teknikat e ndrprerjes s modeli jan komunikime t natyrshme, t cilat e ndrpresin llojin dhe mnyrn e reagimit t caktuar nga nj person. Ato mund ti trhjeqin t tri modalitetet kryesore kognitive, kjo do t thot mbi ato auditive, vizuele dhe mbi informacionet e prpunuara kinestetike. Pr ta br t qart, kjo pjes prshkruhet n teknika t shumllojshme t ndrprerjes s modelit, t cilat n modalitete t ndryshme jan t suksesshme. Kjo vepron n (1) mashtrime domethnse; (2) lndimet e sintakss; (3) ngurrimi i shprehjes motorrike; (4) ndrprerja e mnyrave treguese hyrse; (5) Transinduksioni prmes ndprerjes s shtrirjes s duarve dhe (6) lojrat kundrthnse (polarity plays). T pyeturit e ndrdijs

33

Nse ju i keni rregulluar signalet dhe e keni msuar komunikimin me ndrdijn e klientit, ju iu keni prshtatur t gjitha aftsive, t cilat jan t nevojshme pr ti komunikuar kryesisht me ndrdijen e klientit tuaj. Tani ju mund tia msyni n trans do problemi, t cilt n punn e prbashkt me vetdijen e klientit nuk kishit mundur pr ti zgjidhur. Ktu ju i aktivizoni njohurit e ndrdijes, aftsit e ndrdijes dhe gadishmrit e prdorimit t ndrdijes s klientit tuaj pr ti ndihmuar gjat puns pr ndryshimin e tij. Te nj pun e till e ndryshueshmris sht e arsyeshme t shkohet prpara. Partneri juaj bisedues, ndrdija e klientit tuaj, urdhron prmes signaleve t pakta, q me ato t merreni vesh. Te ju sht e rndsishme q pyetjet t formulohen ashtu q partneri juaj bisedues t mund t prgjigjet me Po ose Jo, dhe kshtu t shkohet prpara, q ju t mos keni mundsi q informatn e rndsishme t marrur ta harroni. Skema pasuese e mposhtme e t pyeturit sigurisht vendos q juve t mos u shptoj asnj informat e rndsishme. N radh t par kjo shkon ashtu si te t gjitha punt e ndryshueshmris duke e identifikuar problemin dhe strukturn e tij, duke e plqyer saktsisht me vetdijen e klientit tuaj. Pastaj filloni me t pyeturit e ndrdijes, q me to t paralajmroheni se far do t bni; tani induktojeni nj trans, thellohuni prmes numrimit dhe signaleve pajtuese. Pastaj lajmrohuni prsri, q ju klientit tuaj tia parashtroni ndonj pyetje dhe e lutni at q m tutje t qndroj n ndrdijen e tij. Ndrdija duhet tu prgjigjet ktyre pyetjeve prmes signaleve. Kujdesuni pr at q ju pyetjet ti formuloni t llollojshme, nse ju ato i parashtroni n A, ndrdija nga A apo nga nj pjes e vetdijes drejtohet. Ju filloni n formatin pasues t pyetni pr Konfliktet. Nse aty e merrni nj J0, shkoni m tutje te pika e ardhshme. Nse e merrni nj Po, ju e merrni nj informat t detajizuar. Nse konflikti nuk sht i vetdijshm, krkojeni nga rrnja e konfliktit dhe prpunojeni at n situata, n t cilat ai ka rrjedh. Kshtu ju shkoni te pika 7 prmes biseds mbi traumat. Nse konflikti sht i vetdijshm, pyetni ju nse A mund tia paraqes atij. Te prgjigjja Jo lejojeni at q konfliktin ta prpunoj i qet, te prgjigjja Po ju prfundoni n baz t asaj sesi ai e skicon reframingun e sjelljes n trans. Nse ju e keni marr nj Jo nga pyetja pas nj konflikti, shkoni prmes piks s Gjuhs organike. Ju e pyetni A-n, nse trupi i tij me t dika dshiron t sjell n shfaqjen e tij. Pastaj, ju merrini parasysh formulimet gjuhsore nga A-ja, pr shembull te Tortikolli: A ekziston dika apo ndokush q ty ta prdredh apo ta rrotullon qafn? Te Po pyetni m tutje pr situatn e caktuar, personin e caktuar, konfliktet e brendshme ose mundsit e veprimeve t kufizuara. Ju pastaj, mbi rrafshin e vetdijes apo t ndrdijes mund t punoni m tutje dhe ti zhvilloni strategjit e veprimeve apo alternativat e sjelljeve, ta prpunoni nj konflikt t brendshm ose ti mobilizoni resurset. Si pik t tret, msoni duke pyetur nj prfitim eventual sekundar. Te Jo shkoni te pika e ardhshme (4) mbi identifikimin. Te Po merreni s par informacionin, nse shkon ashtu, q dika e paprshtatshme t shmanget. Nse ky sht rast, udhhiqeni nj Reframing dhe lejojeni ndrdijen ti krkoj tri rrug t reja, q n A t mbrohet nga paprshtatshmria. Nse sht qllimi pozitiv, q dika e prshtatur t merret, udhhiqeni ju njherit nj Reframing dhe lejojeni ndrdijen q ti krkoj tri rrug t reja dhe ta siguroj kt prshtatshmri n A. Nn pikn (4) Identifikimi pyetne A-n nse A-ja ndoshta e njeh dik, i cili t njjtat vshtirsi i ka ose i ka pasur dhe t identifikohet me A-n. Te vshtirsit e sjelleve n baz t ndonj identifikimi pyetne A-n, nse A-ja m hert sht identifikuar me kt person, ai sot mund t jet vet i lir nga vshtirsit e tij.

34

Te mundimet trupore vendosni ju t sigurt se simptomat do t prshtaten n trajtim medicinal. Ju lajmrojeni A-n pr kt arsye, q nse vshtirsit e tij jan t natyrs organike, nuk varet nga ajo ka ju thoni, por do t ndihmoi. Nse mundimi i tij sht nj model shpirtror trupor, t ciln A-ja e ka msuar nga nj person tjetr, tani A mund ta dij se ai nuk ka nevoj pr kto mundime. Ajo sht vetm nj model i sjelljes shpirtrore trupore nga t tjert. Pastaj ju pyetni, nse kushtzimet n vshtirsi nga A jan pjestare dhe ato, nse gjinden mendime, vshtirsit prodhohen nga t shkaktuarit. Te Jo shkoni prmes piks s ardhme. Te Po sillni m tutje informimet mbi situatn apo situatat, pr t cilat mendimet jan t lindura dhe prpunojini ato me nj Reinprinting. Nse nuk ka kushtzim n arritje, e vshtirsit jan pjestare, tani ju shkoni prmes piks (6) Mazohizmit dhe pyetni nse A me vshtirsit vet dshiron t dnohet apo n njfar mnyre ndihet fajtor. Edhe ktu merrni nga Po prsri informime t detajizuara, pyetni drejt mendimeve t parashtruara pr nj prjetim t mhershm apo pr nj prfitim eventual sekondar. Pas ksaj, kur e merrni nj Po udhhiqeni nj pun t besueshme, nj Reinprinting, nj Reframing apo nj intervenim t prshtatshm. Posa t prfundoni, ju keni mundsi t pyetni pr nj traum, nse vshtirsit jan shkaktuar prmes ndonj kujtimi t pavetdijshm. Te Po vendosni ju s pari sigurt, q A te kjo ngjarje pa rrezik mund t heq dor dhe mund t kujtohet pa dm pr at. Nse miratohet, kufizojeni pikn e kohs s ngjarjeve hap pas hapi dhe nga ndrdija merrni informata mbi rrethanat e afrta t ngjarjes, t vendit, personit pjesmarrs, t incidentit, t veprimeve e t shprehjeve. Nse A nuk guxon t thot se far ka ndodhur, ju akceptojeni at dhe luteni ndrdijen nga A, q t gjitha mundsit dhe aftsit, t cilat A deri m sot si zakonisht i ka prdor, q me kt A t lshohet n nj trans t thell, nga i cili prsri vjen prapa me nj siguri dhe me at m t mirn nga prjetimet e athershme q i kan ndodhur. Nse A ngjarjen guxon ta raportoj, udhhiqeni ju nj pun t arsyeshme ndrrimi prmes kujtimeve. Pastaj pyetni nse kto kujtime tek A edhe m tutje ndikojn negativisht. Nse sht ky rast, provoni, nse A pr at ende n ndonj mnyr ka nevoj. Te Po udhhiqene nj Reframing. Nse ju vshtirsit nga A i keni prpunuar n kt mnyr, udhhiqeni nj Reduksion. Pyetja e pavetdijes - ushtrim Formulimet jan pr B-n, t cilat n A drejtohen me thirrje q adresohen n pavetdijen vetanake si psh. A, pyete prsri X n ty... ndrsa B flet me pavetdije nga A; pyetjet duhet t formulohen n mnyr prkatse, psh.: i pavetdijshmi nga A, a je gati...?) 1. Problemi t identifikohet 2. Problemi saktsisht t prshtatet 3. Hyrja Ti ma ke emrtuar problemin. Ti e di q ne i bjn pyetje pavetdijes tnde, dhe pr kt shkak ne i lutemi pavetdijes tnde q neve t na e jep shenjn e prshtatshme. 4. Induksioni 5. Thellimi prmes numrimit

35

6. Signalet t hapen 7. Pyetjet Un do t parashtroj tani ndonj pyetje dhe t lutem q ti at n ndrdijen tnde ta udhheqsh m tutje. Ndrdijes tnde i lutem q ksaj pyetjeje ti prgjigjesh prmes signaleve: 1. Konflikti A gjendet ndonj konflikt n ty kundrejt pjess s dshirave t llojllojshme? Te jo 2. Gjuha organike A sht ky konflikt shkaktar i vshtirsive tua? A e njeh tani kt konflikt n vetdijen tnde? Nse ky konflikt nuk sht i vetdijshm krko nga rrnjt e konfliktit dhe t prpunimit t skems prmbyllse 7. Trauma, a mundesh ti ato ti parashtrosh ktu? Te jo a sht n rregull, nse ti kt konflikt ktu n mnyr t qet e prpunon pr vete? Bisedime n mes t pjess Pyetja e pjess (X) n ty, e cila paraqet nj pal t konfliktit: A je gati q mua t m lajmrosh se bn ti pr mua? A sht pjesa (Y) ajo e cila ty t pengon?

Pyetja e pavetdijes ushtrim Pyetja e pjess tjetr (Y): E dashura ndrdije, a je gati t m lajmrosh far bn ti pr mua? A t pengon pjesa (X) ktu? Pyetja e pjess (Y): A sht kjo q ti bn pr mua pr ty e rndsishme, q ty pjesa (X) nuk do t t pengoj, nse ai ty gjithashtu nuk t pengon? Pyetja e pjess (X): Nse ty vetm pjesa (Y) nuk t pengon, a je tani gati q edhe ti at t mos e pengosh? A do ti q n kto shrbime pjesn (Y) t mos e pengosh, derisa ti me zgjedhjen je i knaqur? Pyetjet e ndrdijes tnde: A gjendet edhe ndonj pjes, e cila n kt konflikt sht pjesmarrse dhe n zgjidhje duhet t jet prezente? 2. Gjuha organike Dshiron me kt q trupin tnd ta sjell tek ndijimi?

36

Te Jo, m tutje te pika (3) prfitimi sekundar: A dshiron trupi yt me kt t thot se ndokush apo dika po t shkakton mundime? A gjendet dika apo ndokush, ai apo ajo... (B e merr simptomn n formulimin e tij gjuhsor q ty t ta dredh kokn, apo qafn, B pyet m tutje drejt situats prkatse, personit prkats, konfliktet e brendshme, mundsit e veprimeve t kufizuara etj. Puna e ndrrimit t mtutjeshm n rrafshin e vetdijshm apo t pavetdijshm: Zhvillimi nga strategjia vepruese te alternativa e sjelljes Prpunimi i nj konflikti t brendshm Mobilizimi nga resurset Pyetja e pavetdijes ushtrim 3. Prfitimi sekundar Plotson vshtirsit ndaj ndonj qllimi t nevojshm? A merr ti prmes ndokujt ndonj prfitim? Te Jo mtutje te pika (4) identifikimi Provo ti prmes... dika t paprshtatshme t mnjanosh? A dshiron ti prmes... nga dika e paprshtatshme t mbrohesh? Apo ty kundr dikahi t paprshtatshme t t mbroj? A t pengon ty kjo, e t bj dika m t prshtatshme? 4 Identifikimi Te Jo A je gati t m lajmrosh prmes ndrdijes se far sht kjo e paprshtatur, A krkon t mnjanohet? Te Jo Un e njoh qllimin tnd; A pr ta mbrojtur dhe pr ta siguruar prjetimin e tij, ti nuk do t lajmrosh t gjitha tani t lutem ndaje at me mua. Te Po A sht kjo e tra? M tutje kah Po Un falenderohem te ti q ti m ke lajmruar: Un e njoh qllimin tnd, A pr ta mbrojtur. M tutje kah Po ose Jo: dhe un t pyes ty, ndrdije: a mund t sheh, se ti A-n, n kt mnyr, sot, nuk mund ta mbrosh m si ather, sikur A ishte i ri? A mund ta njohsh q pr A ishte e paprshtatshme, ti qllimit tnd t mir n ndonj tjetr mnyr mund ti shkosh pas? A mundesh ti, pavetdijshm nga A ti lshosh tri rrugt t shemben, dhe A-n nga e paprshtatura ta mbrosh? A krkon A prmes... edhe dika t paprshtatur t merr? A krkon A vmendje dhe prkushtim? A krkon A ngushllim dhe kuptim? A dshiron A me kt ndok t mbroj? A sht kjo e tra, se ka A prmes ... krkon t arrij? Te Jo A je i pavetdijshm pr A, i gatshm edhe t tjert ende ti lajmrosh?

37

Ju falemnderit. Un e njoh qllimin tnd A, nj jet t mir tia sigurosh. Dhe un t pyes ty, i pavetdijshm nga A: A mund ta shohsh q A sot ka m shum rrug dhe prmes m shum mundsive vendos si m hert? Pyetja e pavetdijes ushtrim Ti mund t njohsh, se A t prshtaturn nuk duhet m ta prsris, as t jetoj si deri m tani kishte jetuar? A mund ta shikosh ti ndrdijen nga A, q kt rrug t vjetr pr ta mbrojtur dhe q atij ti lejohet t shkoj mir, t mund ti dorzohesh dhe pr kt t mund ti lejosh ta gjej nj siguri t njjt vepruese dhe nj rrug disponuese? A mundesh ti, pavetdijshm nga A, tri rrugt e reja ti lejosh n mendje, q A kt prshtatshmri ta prpunoj? A dshiron ti menjher t fillosh pr t shkuar n rrug t re? A do ti brenda dy javsh t ardhshme A-n ta lejosh n prjetime, A sht i lir prej...? Un t falendroj ty, q ti ashtu t kujdesesh pr A-n. 4. Identifikimi A e njeh ti ndokend, i cili i ka t njjtat vshtirsi? Te Jo m tutje te pika (5) t stopohet. Mendohu sesi ky do t jet tjetr person? A mund t m thuash kush sht ai? A gjenden edhe t tjer persona q ti mund ti identifikon me at? Pasi ta kesh njohur, q ti m hert me kt person e ke identifikuar, a mundesh ti vet sot t jesh i lir nga vshtirsit? Te mendimet trupore B i thot A: Nse natyra jote organike sht e mundimshme, tani ti sduhet t bsh asgj; far un t them, ty t ndihmon. Por nse mundimi yt sht nj shembull shpirtror-trupor, t cilin ti e ke msuar nga..., tani ti e di se pr kt mundim nuk ke nevoj. Ai sht vetm nj shembull i sjelljes shpirtrore trupore nga t tjert. Pyetja e pavetdijes ushtrim Ende gjenden bazat tjera pr mundimet e tua, prve atij q ti thjesht e ke marr prsipr? Identifikimi: (Kta A duhet n formn e disocionit q marrdhniet vetanake ti shikojn tek personi tjetr i rndsishm, t cilt nga personi tjetr e kan marr prsipr mnyrn e sjelljes, dhe dshiron ti ruaj edhe ato t marrura prsipr nga personi tjetr n mnyrn e sjelljes. Pas ksaj, A kt vendim e ka pranuar; A mund t ndahet dhe n formn e asocimit t marr me veti, at ciln A dshiron ta ruaj.) 5. Kushtzimet

38

A ka mendime, t cilat n mundimet tuaja jan pjesmarrse dhe ato t shkaktojn pengesa? Te Jo m tutje te pika (6) Mazohizmi A sht pr ty e sakt? Q tani pr kt t jesh i vetdijshm dhe ato t t tregohen. Te Jo: A sht pr ty e sakt, q ajo tani t tregohet dhe at pastaj menjher prsri ta harrosh? A sht n t vrtet e rndsishme, ajo q t tregohet? A guxon ti at ndonjher tjetr ta tregosh? Te Po: A ka ndokush q ndonjher dika te ti ka thn, q at ... t mund ta zgjidhsh? A ka dika, ka di vet prher e thua? A sht m tepr se nj mendim? Te Po: A mund ta provosh kt mendim edhe me vetdije? A jan t gjitha njsoj t forta n pjesmarrje? A kan t gjitha prejardhje t vetme? Pr pun t mtutjeshme: B me A A dshiron tia fillosh me mendime t tundura rnd apo me ato m t vjetrat? Pyetja e pavetdijes ushtrim Ti e di, q n jet t gjitha herdokur duhet t fillojn. Pyetje ndrdijes tnde: A varet mendimi s bashku me ndonj situat t prshtatur n jetn tnde? A tsht prsritur shpesh kjo situat? A ishte ajo m shum se nj situat e vetme? Te Jo 7. Trauma 6. Mazohizmi A dshiron ta dnosh veten pr kt, q ti? A ndihesh disi fajtor? A ke menduar dika, apo ke thn, apo ke br dika, q pr at e ndien veten fajtor? A qndron ajo n lidhmri me ndonj prjetim m t hershm? A fshihet aty ndonj mendim pr ty ndonj i vetm apo nga ndonj person tjetr? Te Jo, kalohet te dy pyetjet e fundit: Dua kt pjes n ty, e cila t bn ty me ndjenj t fajit dhe ty vet t ndshkon, nga dika t ruan? Dua q kjo pjes ty dika t marr? A mund t gjej kjo rrug tjetr, q me t t bsh ka t duash, t mbrohesh dhe para dmit t ruhesh? 7. Trauma

39

A do t shkaktohet vshtirsia jote prmes ndonj kujtimi t ndrdijshm? A t ndodhur dika n jetn tnde, q baza pr ... sht? A mundesh q pa rrezik kt ngjarje ta heqsh dore dhe pa dmtim ta marrsh prsri, e q pr kt t kujtohesh? A ke qen m i ri se ...? (B e kufizon pikn kohore hap pas hapi; nse viti sht i sakt, vazhdojn pyetjet drejt nga stina e vitit, muaji, dita). B pr A: Ti, pra, ke qen ... vjear/e/, derisa dika ka ndodh, ke br me vshtirsit tuaja ... Pyete vetdijen tnde m tutje: T pyeturit e pavetdijes - ushtrim A ishe n shtpi? (B prmes Po/Jo bn pyetjen q ta prcaktoj vendin). A ishte edhe ndokush tjetr aty? A ishin m shum se nj person? A i njeh ti kta njerz? A ishte ndonj person mashkull apo femr? A ka thn ndokush dika, q ty deri m tani t ka ngarkuar ashtu, q ... ? A ka br dikush dika, q ...? A ke br ti dika, q...? A ishte nj (incident, smundje, operacion, vdekje, shkaktar i prjetimit)? A ka br prjetimi dika me ...?

B n A: A di tani, ka ka ndodhur? A guxon ta thuash at? Te Jo B n A: Ndrdija jote do ta dij, prej nga ajo ty t mbron, nse ajo kt prjetim pr ty e mban. Dhe un flas tani me ndrdijn tnde dhe e lus at, q t gjitha mundsit dhe aftsit, t cilat ti ndrkoh deri m sot i ke fituar pr prdorim, dhe nga prjetimet negative q nga athetr, nj prfitim maksimal jetsor nga sot pr ty t bhet pr kt tani ty t lshoj n nj trans t thell, nga i cili ti tani srish vjen deri tek siguria se at m t mirn nga prjetimet ather e ke br. Tani.

40

Te Po Puna n kujtim. Pastaj: Tani, ku e di ti se ka ishte ather, ku ke msuar tani, n tjetrn me kt t shkosh n ty duhet edhe m tutje t ndikoj? Te Po: A t duhet ty edhe ndonj mnyr? Te Jo: A mundesh pra tani ti pa ... dhe i lir nga ajo t jetosh? Regresioni n trans Pr nj pun efektive t ndrrimit, ju transin mund ta prdorni jo vetm si metod. Ju ato n trans gjithashtu mund ti induktoni, ti prdorni pr nj pun vepruese t ndrrimit, pr shembull regresionin e pleqris: Prmes regresionit mund t mobilizohen aftsit m t hershme. Pr kt klienti lejohet nn aplikimin e metods s t njehsuarit prap, pr t shkuar srish n t kaluarn e nj kohe, n at prkatse, ku i kishte vendosur aftsit (pr shembull ato normale, me shikim t mpreht), i i hedh kto aftsi n trans dhe e zgjedh spirancn n jetn normale. Nse shkon n aftsit komplekse, sht mir q ato ti drejtoj n kompetencat e vetme t tij dhe t ndaloj n to. N momentin ku aftsit n regresion jan plotsisht t vendosura, ato klienti duhet ti hedh n mnyr kinestetike (p.sh. n nyj t kmbs). Pastaj bhet nj Future Pace, q n t t provohet spiranca. Tani duhet t pyetet: Si do t kujtohesh, q ti e ke kt aftsi? Un do tjua prezentoj juve regresionin pasues t udhhequr n trans si nj eksperiment n t cilin ju (dhe partnert tuaj ushtrues), prmes provave me shkrim, mund ta dshmoj vet nga veprimi i mnyrs kalimtare. Ktu dorshkrimi nga fmijt, t rinjt dhe njerzit e rritur ndryshon qart, ju mund ta provoni regresionin. M par se ta provoni, un megjithat dshiroj q t ju tregoj q ju gjithashtu n nj trans eksperimental t till, mund t vini n kujtimet traumatike, t cilat jan cekur si prezentim. Nse situatat traumatike shfaqen, ju s pari mund t shkoni me to, q ta nxirrni me t nj Reframing: Shikon hern e fundit (ndoshta prmes nj disku t qelqit) dhe bhu ti i rregullt, se ti at e ke prjetuar, vrej dhe shiko, se ka ke msuar prmes saj, ndoshta mund t msosh tani edhe dika, q n jetn tnde t ardhshme ashtu t t drejtoj, si sht mir pr ty... Nse partneri juaj i ushtrimeve nuk ju qetson, ju mund t vendosni q situatat traumatike ti prpunojm me CHANGE HISTORI apo me ndonj metod t ngjajshme. Nse pr nj eksperiment t till jeni prgatitur dhe doni ta udhheqni, s pari induktojeni nj trans. Nse ju kt me nj partner apo partnere A nuk e bni pr her t par, kt mnyr veprimi mund ta shkurtoni, n t ciln ju thjesht luteni pr t, q t shkoni n mnyr t zakonshme n nj trans. Tani detyra juaj qndron thjesht vetm q burimin e pengess ta vni n pozicion t caktuar, pr ta ndihmuar dhe thelluar. Pastaj ju pyetni, gjat thellimit t mtutjeshm t transit jepni sugjestione t shtendosjes. Prgjigjen e pritni dhe luteni q ende n disa shkall t thellohet edhe mtutje. Nse A e ka arritur nj thellim t prshtatshm t transit, anulojeni regresionin. Ju ndahuni me at, q menjher nga jeta e vjetr, gjegjsisht e tanishme, nga A krkoni t filloj numrimin s mbrapmi dhe q A me do numr doher do t bhet m t ri derisa A do t vjen te mosha e zgjedhur. Ju anulojeni gjithashtu, q A, nse ju me numrin e dgjoni, q ta prjetoj sesi A

41

n moshn e zgjedhur sht dukur, si sht ndier, si ka folur dhe me ka sht marr. Dhe q A duhet ta plotsoj nj detyr. Gjat kohs kur ju numroni n hapin e ardhshm s mrapmi, ndrtoni sugjestionet nga amnezioni pr t gjitha msimet e mvonshme. Te pika prfundimtare e regresionit prshkruane gjendjen, aftsit dhe vetit nga A n moshn e zgjedhur. Para se ta ftoni A-n pr ti elur syt, gjat kohs kur A rri n lodhje t thell, anulojeni hapsirn n t ciln A do ti el syt. Pastaj, luteni A-n n prshkrimin e situats, n t ciln gjendet. Prve ksaj ju A mund ta tregoni n letr e n laps, duke e shnuar emrin prkats. Nse A e ka br at, udhhiqeni A-n te mosha jetsore e tanishme dhe kthejeni n gjendje t vetdijshme duke e lutur at pr nj raport t prvojs. Regresioni n trans teksti 1. Induktimi Ti mund t shkosh n trans... (T mnjanohen burimet e pengesave) Ti ende nuk di far do t ndodh. 2. Shenjat jan t gatshme pr thellim t transit t prshtatshm Un dua, nse ti ke arritur nj thellsi t prshtatshme t transit, q ti mua t ma japsh nj shenj... Mendimet tua mund t rrin pezull, ku ato dshirojn. Ti merri t vrteta ato dhe tani ato jan t harruara. Ndoshta vetdija do t tregoj si ndihen duart tuaja. Ndoshta edhe tani ti je ashtu thell i shtendosur, saq ti kt kurrsesi nuk e ndien. Un nuk di far ti ndien, por t gjitha ndjenjat n duart e tua, t udhheqin ty doher m tutje, derisa ti t jesh plotsisht i qet. Ti ske nevoj t punosh, as t mos lvizsh, por doher m tutje t mund t shtendosesh dhe doher e m thell t shkosh n trans, deri te shkalla e shlodhjes, t ciln ti do ta arrish. Lshohu tr kohn. Ti mund t hash e t pish, por asgj nuk duhet t bsh. Nse ti lodhjet e tua i ke vlersuar n nj shkall prej 1 deri 100, si do t shkosh tani m tutje? (Prgjigjja)... Ndoshta ti mund t thellohesh edhe n disa grad, n mnyrn tnde personale, por un dshiroj q nse ti e ke arritur nj thellsi t prshtatshme t transit ti t ma japsh nj shenj... Regresioni n trans teksti 3. T anulohet regresioni

42

Un do t filloj menjher t numroj dhe n do numr, t cilin un e them, ti do t bhesh doher e m i ri, derisa un t kem arritur (psh. 12); dhe nse un kam arritur te 12-shi, ti do t ndihesh si 12. Ti do t mendosh si 12, ti do t folsh si 12, ti do t veprosh si 12. Dhe ti ndoshta je kurreshtar, si sht ajo, Q prsri t perjetosh si me 12 ke prjetuar, si ti me 12 ke folur, si ti me 12 ke vepruar. Dhe ti do t rrish aq gjat n shkalln prej 12, Derisa do ti plotsosh detyrat, t cilat ti dshiron ti plotsosh. Dhe nse ato do t jen t prfunduara, ti do shkosh prsri prapa, vit pas viti, deri n t tanishmen. 4. Regresioni Dhe un fillova tani t numroj: 39 dhe ti tani prjeton sesi filmi ecn prapa, sekond pas sekonde ecn prapa, dhe nga sekondat do t vijn minutat, dhe tani nj or ka ecur prapa, dhe tani sht nj dit, e cila ka ecur prapa, sot sht nesr dhe nesr sht sot, dhe tani ne jemi tek dje, pardje, dhe nj jav ka ecur prapa, dhe prsri nj jav, nga javt do vijn muajt, dhe pandrprer ti hapron prapa, dhe 38, 37, 36... Regresioni n trans teksti Sugjestioni: Dhe ti mund ti harrosh t gjitha, ka ti m von ke msuar, pr ty sht vetm e tanishmja, se ka ti di tek kjo pik kohore ... 30 Sugjestioni: Dhe kt apo do t kujtuar dua ta shfaq Dhe e mvonshmja sht pr nj moment e harruar ...29, ...20

43

T bhesh m i ri dhe doher e m i ri ... 19 ... 18 ... 15 dhe kto jan vetm edhe pak vite, t cilat ty t ndajn nga mosha e prmendur. Sugjestioni: Dhe nse ti vitin e prmendur e ke arritur, do t jesh saktsisht n kt mosh: 12 Tani ti je 12 n do drejtim. Ti sheh ka ti me 12 ke par, ti ndjehesh si 12, Mnyra e jote e t mendurit dhe e t folurit sht 12, ti vepron si 12, ti je n do pikparje 12 vjear. Dhe njsoj, nse un them, a mund ta elsh syrin ti rri n lodhjen m t thel, si 12 vjear, dhe ti rri n lodhjen m t thell. Dhe ti nse i el menjher syt e tu, ti do ta njohsh nj hapsir, e cila ty gjithsesi t shfaqet e besueshme, dhe ti do t m shohsh Regresioni n trans teksti Dhe tani ti mund ti elsh syt, dhe mund t thuash kush je ti, ka ti ke t drejt pr t hetuar, ti mund t flassh dhe t rrish n lodhjen m t thell. ka shikon ti drejt? Lshoje kohn, derisa ti ta kesh gjetur gjuhn. Un e di, kjo sht rnd t thuhet ashtu. Ndoshta ti mund ta thuash vetm kt Apo do fjal Tani i ke t vendosur para vetes letrn dhe lapsin, ti mund t shnon tani nse ti do... nse ti i hap syt, ti mund ta shkruash emrin tnd... 5. Rikthimi prapa Un e falnderoj 12 vjearin pr kt, pr at q ti ke trguar dhe shnuar.

44

Dhe tani, krejt ngadal, un dua t numroj prapa, dhe ti, me do numr, do ti ofrohesh m afr moshs nga e cila ne jemi larguar: 13 39 Dhe ti tani je srish krejt ktu n kt hapsir... Dhe krejt ngadal, hap pas hapi ti nga udhtimi yt i brendshm mund ta fillosh ndarjen, dhe nse ti prsri je krejt ktu, mund t raportosh aq sa ti dshiron, dhe ka ti dshiron, dhe gjallria e vjetr vjen srish. Regresioni n trans skema 1. 2. 3. 4. Induksioni Thellimi Shenjat pr thellim t transit t arsyeshm Anulimi i regresionit Un menjher do t numroj Gjendja e prjetimit n fund t numrimit T anulohen detyrat Si duhet t prjetohet regresioni Te numrimi prapa Sugjestioni pr harresn e t gjitha t msuarave t mvonshme Te pika prfundimtare e regresionit Prshkrimi i gjendjes, i aftsis dhe vetis elja e syve dhe anulimi i qndrimit t shlodhjes s thell Anulimi i hapsirs Hapja e syve, numrimi... Shkruarja e emrit... T shnuarit... Prjetimi dhe hedhja e aftsive Rikthimi prapa Te mosha jetsore e tanishme N gjendjen e vetdijshme Future Place

5. 6.

7.

8.

Reframingu n trans Njihen dy forma t reframingut, forma e thjesht dhe forma themelore. Forma e thjesht e Reframingut paraqet nj bised kshilluese, t ciln ju n situatat profesionale dhe t prditshme me do njeri mund ti udhhiqni, gjegjsisht me at i cili vjen te ju me nj problem t ciln don ta zgjidh.

45

N vend se t pyet pr bazn apo domethnien e problemit t tij, lejone at q nga rruga e vetdijshme, nga nj synim i mundshm pozitiv t hulumtoj sjelljet dhe problemin. Dhe nse partneri juaj bashkbisedues e zbulon nj synim t till pozitiv, nxitne at pr nj Brainstorming t vogl, me t cilin ai krkon mundsi t reja, sesi ti arrij kto synime pozitive nga nj rrug tjetr. Nj Reframing n form themelore paraqet nj komunikim t klientve me pjesn m t ndrdijshme t personalitetit t vet. Nse ju e udhhiqni nj Six Step n formn themelore, drejtojeni klientin tuaj, si person t vetdijshm t komunikoj me pjesn e ndrdijes s peronalitetit t vet. Aty, pjest e ndrdijes vizuele apo auditive t kanalit shqisor, mund t prdoren ose signalet kinestetike t drgohen pr ta prodhuar nj komunikim. Klienti i merr kto reaksione t brendshme t vrteta dhe u raporton pastaj juve pr to. Nse ju e udhhiqni nj Reframing n trans, hapeni vet si kshilltar nj komunikim me pjesn e ndrdijshme t personalitetit t klientit tuaj. Aty provojeni si kshilltar edhe vetdijen e klientit tuaj, kryesisht vetm pak mbi punn e ndrdijes, sepse ndonjher ndrdija punon n kt proces. Pr ta udhhequr nj Reframing t till n trans, sht e nevojshme t ndrtohet m par nj sistem i signalit, prmes t cilit ju me ndrdijen e klientit mund t jeni m t kuptueshm. Reframingu n trans Nse ju doni ta udhhiqni nj Reframing n trans, filloni me nj induksion, hapne signalin Po / Jo, me t cilin ndrdija e klientit tuaj (A) drejtprdrejt do t flas, kshtu q tani fillojeni Reframingun. Formati vijues ktu shihet q m par, gjithashtu zgjedhja e problemit t ndrdijes lejohet vetvetiu.Kjo bazohet n at se ndrdija di shum m mir se vetdija e zgjuar, q paraqet nj hap zhvillimi vijues kuptimplot pr nj njeri. Mnjanimi i shprehive t kqija, t cilat vetdija e zgjuar e nj njeriu kryesisht i zgjedh si qllim, do t jet si nj kundrshtim i banalitetit, ka edhe mund t bhet. Ju fillojeni Reframingun ashtu q ju drejtojeni nj lutje ndaj ndrdijes nga A pr ta zgjidhur nj problem, t cilin tani dshironi ta prpunoni; nj problem i ksaj zgjedhjeje sht i rndsishm pr ecjen e mtejme prpara nga A. Ju luteni ndrdijen ta drgoj nj signal, nse problemi sht identifikuar. Pastaj shkohet n pjesn e ndrdijes t A-s, i cili pr kt problem sht prgjegjs, duhet t vini n kontakt me t. Te ky qllim ju luteni ndrdijen, pjesn q pr kt problem sht prgjegjse, ta lejoj te jepet shenja e pajtueshme. N kt pjes t ndrdijes s A-s drejtoni ju tani t gjitha pyetjet e mtutjeshme. N radh t par merrne gatishmrin e saj, q qndrimet pozitive t lajmrohen, luteni t ju lajmroj Po, nse vjen ndonj Jo. Pastaj pyetni pr gatishmrin e tij pr rrug t reja, t cilat ashtu sigurt, n mnyr vepruese dhe t vendosur I keni identifikuar. Te Jo shkoni prpara, ashtu si ju nga Reframingu i forms themelore e njihni. Ju sigurohuni q pjesa vet t vendos, nse signalin Po e keni marr, luteni pjesn, q me pjesn kreative nga A t ndrlidhet dhe ta emrtoj alternativn e re. Ju luteni at ta drgoj nj Po signal, nse ai i ka fituar 10 alternativa t reja. Nse ky signal vjen, luteni q ti provoj t gjitha alternativat, nse ato jan saktsisht t sigurta, vepruese dhe t vendosura si problemi i sjelljes s identifikuar. Pjesa dshiron t lajmroj nse ajo e ka gjetur nj.

46

Ju i pritni tri signalet. Nse vjen vetm nj signal, luteni pjesn q edhe njher t shkoj te pjesa kreative, pr t marr alternativa t mtutjeshme. Kt proces ju e prsritni, deri sa t gjenden tri alternativa. N hapin e ardhshm pjesa e ndrdijes duhet t jap nj zgjedhje dhe nj Po signal n kto tri alternativa, nse ajo ka vendosur. Pastaj pyetne pr gatishmrin e saj q t ndrmarr prgjegjsi dhe n tri javt e ardhshme ta sprovoj mnyrn e sjelljes s zgjedhur. N t ardhmen (Future pace) luteni pjesn e ndrdijes q ta zhvilloj nj fantazi, se si A n situatat e ardhmris e tregon sjelljen e re, dhe aty t provohet nse sjellja sht e sakt. Nse veprimi i ri, rastsisht, nuk funksionon, lejojeni pjesn e ndrdijes q alternativn e caktuar n t ardhmen ta kaprcej. Nse edhe kto prcjellje t paprshtatura, rastsisht, trhiqen nga vetja, luteni ju at edhe njher pr pjesn kreative q t shkoj n alternativ t re, derisa A t ket nj alternativ t sigurt vepruese, t vendosur leht dhe ekologjike.

Reframingu n trans - ushtrime 1. Hapja e signaleve Thellimi i induksionit prmes numrimit Po / Jo hapja e signaleve, q ndrdija ktu t bisedoj drejtprdrejt. 2. Zgjidhja e problemit Un tani t lutem, ndrdije nga A, q ta zgjedhsh at q tani un dua ta prpunoj, nj problem q me zgjidhjen e tij sht i rndsishm pr prparimin e mtutjeshm t A-s. M drgo t lutem nj signal, nse ti e ke identifikuar problemin. 3. T delegohet n pjesn prgjegjse Dhe tani dshiroj t t lus, q gishtin tregues t trupit t A-s ta osh lart, i cili pr kt problem sht prgjegjs. Dhe nse kjo pjes i zotron signalet e gishtit nga A, ai dshiron q ta drgoj Po signalin, kshtu q mua t ma bj t ditur. 4. Sjelljet dhe t veuarit e funksionit pozitiv A je gati t lajmrosh qllimin, t cilin ti e prcjell me problemin e sjelljes s identifikuar? Te Po Tani m lajmro. Te Jo refreni. 5. Gatishmria pr marrjen e rrugve t reja A je gati t shkosh rrugve t reja, t cilat jan njsoj t sigurta, vepruese, t vendosura, si problemi i identifikuar i sjelljes? Te Jo - dhnia dhe diskutimi i premtimeve. 6. Te Po krkimi i rrugve t reja Tani dua t t lutem t m lidhsh me pjesn kreative t A-s dhe t mi lejosh t dhnat alternative. Nse ti i ke 10 alternativa, m jep t lutem nj Po signal.

47

Te Po T lutem provoji t gjitha alternativat nse ato jan saktsisht t vrteta, vepruese dhe t vendosura si problemi i identifikuar i sjelljes dhe m lajmro pr at, nse ti e ke gjetur nj. Priten tri signale. Te nj signal i vetm - lshohu te pjesa kreative, derisa t gjenden tri alternativa. Te tri alternativat - Krkoje nga kto tri alternativa njrn, nga e cila t jep nj Po signal, nse at e ke vendosur.

Reframingu n trans ushtrime

7. Marrja e pgjegjsis A je i gatshm q ti ta marrsh prgjegjsin dhe n tri javt e ardhshme ti provosh mnyrat e zgjedhura t sjelljes? 8. Future peace Zhvilloje nj fantazi: sesi A n situatat e ardhshme e tregon sjelljen e re, pastaj provoje aty, nse vrtet sht sjellje e sakt. Te Jo - lshohu te pjesa kreative pr shkak t alternativs s re, derisa t plqehet. 3. SIX-Step Reframingu n trans Ju, natyrisht, mundeni q edhe nj problem ekzistues me nj Reframing ta prpunoni n trans. Aty ndodh zgjedhja e peoblemit prmes ndrdijes dhe delegacioni n pjesn prgjegjse lviz prpara, meq ju, nga fillimi, komunikoni me kt pjes. Te ky format ju shkoni si te Six Step n formn themelore, vetm se ju nuk komunikoni me vetdijen e zgjuar t klientit tuaj, por me pjesn e ndrdijes, pra ju duhet t merrni me at kontakt direkt. Parafytyrimi pasues prmban hapat e ksaj mnyre veprimi: Six Step Reframingu n trans: 1. T identifikuarit e problemit 2. T prcaktuarit e problemit saktsisht 3. Induksioni 4. Themelimi gjat t numruarit 5. T themelohen signalet Po/Jo 6. T veuarit e sjelljeve dhe t funksioneve pozitive 7. Gatishmria pr t marr rrug t reja 8. T krkuarit dhe t sprovuarit e rrugve t reja 9. Marrja e prgjegjsis 10. Future Pace 11. Reduksioni Transi i thell induksioni

sht e rndsishme q personi ta ndiej veten t sigurt, friksimet e mundshme t jen t eliminuara dhe q raporti n mes jush t jet i mir (eventualisht fliten dhe sqarohen).

48

1. Induktoje nj trans t leht, si n mnyr t zakonshme, dhe jep sugjestionet e grshetuara pr t shkuar m thell. sht mir q edhe metaforat t gjinden asisoji q me to t mund t aplikosh ndihmn (eventualisht m par t sqarohet e t flitet me personin). 2. Nse personi ka vshtirsi, koka t lihet e lir dhe t heqni dor, ti mundesh pr shembull: a) Situatat kinestetike t ndrtohen n mnyr spontane, lvizjet e trupit i prdorni apo i induktoni, p.sh. nj lvizje t duarve apo t koks, kto n mnyr metaforike ti prpunoni n trans; ose: b) N kuptimin e traums kinestetike ta prdorni nj lvizje e cila e lehtson personin. c) Nj ndrtim disacional: gjat ksaj kohe ti e di q je ktu, n kt hapsir, dhe krejt sht ashtu si prher, a mundesh ti thellsisht, ngutshm t lejosh, q nj pjes nga ti t heq dor nga njra rrug? 3. Udhhiqe nj trans t thell: Dhe doher, nse e prek kt pik, ashtu q tani ti i dgjon fjalt Trans trans dhe tani ti mund ta lirosh veten edhe m shum, t shkosh shum m thell, edhe m thell, edhe shum m thell. 4. Drejtoje eventualisht edhe nj resurs apo nj zgjim t spirancuar. 5. Udhhiqe personin q t shkoj ashtu thell kt her: Dhe ndoshta ti kt her dshiron vrtet t shkosh thell m thell se gjer m tani m thell se doher m par, dhe ti tani po shkon m thell kshtu m shum mund ti plqesh kto, ta shijosh ndjenjat e siguris q ashtu trsisht t jen tek ti dhe ashtu me besim t heshtin n ty. 6. Lejoje personin t qndroj aty ose: - n stil - shtojc m t kujdesur nga instruksionet e proceseve apo - hulumtimi i hapsirs s brendshme, n t ciln personi gjendet drejtprdrejt. 7. Nn shtojcn nga sugjestioni post hipnotike personin mundesh ngadal dhe kujdesshm ta shkosh mbrapa (apo te zgjim spiranca) 8. Vendose sigurt, q ai vrtet prsri t jet krejtsisht zgjuar.

Transi integrues Transi A: Lejo q kjo prvoj vrtet t t knaq dhe merre t vrtet, ndiej sesi ajo si do ndjenj e t qenit i knaqur n ty mund t zgjrohet... sesi ju do t bheni t plot... dhe t pasur... dhe t jep ty vet kjo ndjenj t knaqsis... t plotknaqsis... n lloj spirance... ndoshta n fjal dhe fotografi... e cila do t ndihmoj... q ty t t kujtohet... shum leht... nga tani dhe n ardhmri... ashtu q ti vet, shum leht, mund t shkon atje... kur ti doher at e dshiron... n do hap e vend... pa pritje... pa krkesa... pa imponim...

49

Thjesht, vetm nj prvoj knaqsie rreth e rrotull... prvoj... q t prmbush me adhurim... q t gjitha mund t ti jap... ka ti ke nevoj... tani dhe n do t ardhme dhe n do t kaluar... Ashtu q ti mundesh vet, plotsisht, prsri, t ngarkohesh dhe t freskohesh... tani ndrdija jote sht inteligjente dhe ka nj sukses enorm... gjra t reja... m mir... plotsisht t rregulluara... Potenciali yt bhet plotsisht i arritur... dhe i leht... dhe shpejt pr t msuar, pr t organizuar... dhe pr tu integruar. Dhe ti n t kaluarn tnde sigurisht shpesh kt e ke prjetuar, dhe vet mund ta besosh me prshtatshmri, dhe ti vet n nj mnyr mund t shprehsh gzimin, i cili pr ty sht i arsyeshm. II: Dhe ti mund t msosh... t msosh ta prdorsh kt proces... dhe si proceset tjera, t cilat ti i ke msuar... n ndonj trans t hyj brenda dhe t zbulohet se tani ndrdija jote e di sesi mundsit e reja mund t gjurmohen... mnyrat e pamjeve t reja lejohen... mundsit e qndrimeve sprovohen... thjesht e vjetra t hidhet, dhe t msuarit e ktushm t bartet n t sotmen e n t ardhmen dhe kjo doher e m tepr... pr t gjitha t rejat, alternativat e prshtatshme mund t hapen... ashtu q ti e merr doher e m tepr ndjenjn e pandalshme se jeta jote do t bhet m e leht... m e bukur.. m interesante... m e adhurueshme... tani qllimet, dshirat tuaja dhe ndrrat plotsohen thejsht dhe vrtetsohen... nse ti e ruan gjakftohtsin, durimin dhe qetsin plotsisht, e tra nevojitet pr tu rritur dhe pr tu pjekur dhe pr tu br i madh, ashtu si nga ndonj far e vockl e shrbimeve t mira t ciln ti mund ta mbjellsh, t bhet nj pem gjigante.

III: Dhe gjat kohs kur ti kto prvoja mund ti thellosh dhe ti rritsh, ti n rrafshin e ndrdijes mund t marrsh koh e cila atje ka nevoj... dhe kto prvoja t integrohen t plota dhe t bhen frytdhnse... dhe gjat ksaj ngjarjeje, ti ngadal n tempon tnde mund tia fillosh prsri t vish ktej, ashtu ngadal, dhe ti vrtet... tani menjher... mund t ndihesh plotsisht i zgjuar dhe i freskt si n ndonj dremitje lodhse.

Proces-instruksionet pr shrim: Gjat ksaj, ti kt mund ta shijosh tani, shum thjesht, vetm ulur ktu, duke e liruar frymmarrjen, q t vij e t shkoj si ajo ka dshir, ashtu q ti tani doher e m tepr forcat e brendshme shruese, n brendi, mund ti lirosh, q me kt trupi yt ti marr ndjenjat tua, mendimet tua, t cilat tani saktsisht mund t t bjn shum mir, dhe ato tani mund t ta dhurojn shrimin dhe me do frymmarrje mund t shtrihesh m shum, derisa molekulat e fundit t qenies sate t jen t mbushura; gjat ktij veprimi, me nxjerrje t fryms, mund ti lirosh t gjitha ato q m nuk t nevojiten ty.

50

Sugjestioni posthipnotik: Dhe ky proces mund t shkoj doher m tutje n ty, tani menjher m von edhe sot, ndoshta natn n ndrrat tua ashtu q nga dita n dit do ta kesh nj ndjenj t prhershme shndeti t mir, mirqenieje dhe shrueshmrie t plot. Proces-instruksionet pr zgjuarje: Gjat kohs kur ulesh ktu, thjesht shijon do gj q prjeton; ndrdia jote, tani, t gjitha prvojat e s kaluars sate, me kt vshtrim, mund ti hulumtoj, se ka ti ke msuar me rndsi, zbulohen t gjitha t rndsishmet dhe t parndsishmet t cilat mund t prdoren ktu, e ty mund t t tregohen 1000 mundsi, sesi ti me situatn tnde t tanishme jetsore, n mnyrn m optimale, mund ti prdorsh, dhe doher e m leht, doher e m tepr ty t zbulohen, dhe ti je n elementin tnd t vrtet, n orn e veant dhe t prditshme, ashtu q edhe ardhmria jote tani ve mund t jet nj fest, nj vend shum i bukur, ku ti e vallzon valsin tnd t veant, e kndon kngn tnde dhe bota prgatitet ashtu si ty t prgjigjet dhe si at mund ta prdorsh, me t ti mund t jesh me t gjitha. Prfundoni formulimet: Merr ti ende koh t mjaftueshme q kt ast t vlefshm ta shijosh ashtu q ti t mund ta trheqsh prdorimin m t madh t ksaj, para se ti t mund t bhesh gati q nga kjo bot e brendshme pr nj ast t vogl t marrsh ndarje, q aty, n do koh, t mund t kthehesh prapa ndoshta gjat nats n ndrrat tua, kshtu q t gjitha proceset n tempon dhe n llojin e tyre shpalosen dhe mund t plotsohen, gjat kohs kur ti mund t kthehesh prapa, ashtu si t prgjigjet ty, gjat kohs kur un menjher do t numroj prej 1-5 / 1-10, ashtu q ti te 5 mund ti hapsh syt, dhe plotsisht do t ndihesh prsri i zgjuar dhe i freskuar, 1 2 3 4 5. Teoria e (vjetr) e ndjenjave t dashuris Nj hart ndihmuese pr punt terapeutike, e cila ndihmon pr zhvillimin e pakursyer pr t kuptuar ndonj njeri dhe pr tu pajtuar n thellsi me t.

Pranimet: 1. ka ti ndien, sht ka ti dshiron t ndiesh. Kjo do t thot se njerzit vendosen doher n situatat pr nj ndjenj krejt t plqyeshme, q ti injoroj ndjenjat e mundshme t shumta, t cilat e bjn mjedisin e tij pr t prgjegjs, q edhe ashtu sht. 2. Nj ndjenj (e vjetr) dashurie sht dika ka ti kurrsesi nuk e don, (Analogjia: ti pretendon SF-3 ta urresh dhe radioja jote qndron doher mbi kt radiostacion?!)

51

3. Stresi i zemrimit sht si nj drog, klienti sht krkues ndaj saj dhe ekspert pr at q doher, prsri, besnikrisht ta siguroj. 4. Ai sht nj mjeshtr pr t, njerzit dhe situatat, mendimet dhe ndjenjat e tij, ashtu i manipulojn, q mundsisht sa m shum dashuri t vjetra ti vijn pran; kjo ndodh q t nxirren n pah dhe t njihen. 5. Posa q nj njeri ka trimri ta njoh, se ashtu sht, ai sht i lir. Ai mund t filloj t knaqet n prfitimin e dashurive t vjetra, p.sh. t vendos: un uroj q sot ndjenjat e besueshme t mia, t vjetrat, t zemrimit, t largohen, se dshiroj q njher t provoj dika t re. Gatishmria dhe aftsia q dashurit e vjetra t shijohet, sht elsi i shrimit. Ky natyrisht si nj lider shum i fort mund t ndihet (nga raporti i mir, Pacingu, Reframingu mbrojts.)

Nga rrjedhin dashurit e vjetra: Dashurit e vjetra rrjedhin m s shumti nga fmijria; prindrit me sukses kan kuptuar se fmija nga ndjenjat e mira t tij sillet rrugve (ai trhiqet me forc), ashtu q fmija me ndjenjn e keqe merr pasion (m mir di se hi fare). Ai fillon q strukturn e tij ta ndrtoj sidoqoft, ashtu q me koh e ndien nj ndjenj sigurie dhe besueshmrie nga dashurit e vjetra t tij.

52

A U T O H I P N O Z A

53

Prmbajtja
4. Autohipnoza jan hipnoza dhe autohipnoza?................................................................................4.1 A ka kufi autohipnoza?..................................................................................................4.4 Nga e dini q ju patt sukses?........................................................................................4.5 Praktikisht tek autohipnoza............................................................................................4.6
Forconi vetbesimin tuaj dhe zgjidhni problemet tuaja.............................................................................4.1

54

jan hipnoza dhe autohipnoza?

Gati dokush shpeshher ka prjetuar gjendje t ngjashme transi megjithse ai at n t vrtet nuk e ka sjell n lidhmri me hipnozn. A jeni zn ju ndonjher nga trauma ditore dhe ecurit e prditshme rreth e prqark jush nuk i keni vn re m? A ju ka ndodhur ta provoni ndonjher t zhyteni n ndonj libr apo n ndonj projekt t ndrlikuar, t thelloheni, dhe t mos dgjoni sesi ndokush dika ju propozon, apo t mos e vreni sa koh ka qndruar aty? Ndoshta ndonjher ju ve keni prjetuar, e keni provuar n ndonj film, q ai juve, para se t jet n prfundim, nuk ndodh ashtu, siq ishte gjysm ore m par. Ose ndoshta ju keni udhtuar mbi autostrad dhe ashtu keni qen thell n mendime saq ju grahjen tuaj e keni humbur. Kto jan hipnoza t ngjajshme me gjendjen e transit. Ndryshimi n mes kti lloji transi nga prjetimet e transit dhe t autohipnozs qndron n at se te autohipnoza e motivacionit t varur synohen sugjestionet. Hipnoza sht trans, i cili pr nj qllim sht ngritur, p.sh. shtendosja apo lehtsimi i dhembjeve. Shumica e njerzve nuk besojn pr her t par apo t dyt se ata do t ken qen t hipnotizuar. Kjo ndodh shkaku se ky ndrrim i vetdijes hipnotike nuk sht krejtsisht i ri, apo ndjenj e jashtzakonshme. Thellsia t ciln ndoshta doni ta ndieni, juve ju vjen si e njohur. Hipnoza nuk sht form e gjumit, edhe pse ndokush, i cili sht n trans, ashtu duket shpeshher, sikur flen. N t vrtet ai e takon t kundrts. Frekuencat e trurit t ndonj personi n hipnoz trgojn shtimm gjallrie. Hipnoza sht n shum mnyra e definuar. Askush deri m tani nuk e ka zbuluar sakt sesi ajo funksionon. Ne veprimet e saj vetm mund ti prshkruajm. Dhe si ata shtat njerzit e verbr, t cilt e kan prshkruar elefantin, i ndryshojm prshkrimet tona n varshmri nga kndvshtrimet tona t paprsritshme dhe nga prceptimi yn. do person i prjeton fenomenet e hipnozs n mnyrn e tij unikate. Ktu sht nj definicion i cili ndrion sqarimet e veprimeve t hipnozs: Hipnoza sht nj gjendje shpirtrore, n t ciln n personin ndikojn shum sugjestionet, shum m tepr sesa do t ishte e mundur n gjendjen normale. Derisa jemi nn hipnoz, forca e kritiks s vetdijshme do t jet nn trysni. Fokusi i vmendjes sht i kryqzuar dhe shkalla e koncentrimit mbi ndonj pik sht shum m e lart sesa n gjendje t zgjuar. N gjendjen e ktij koncentrimi zgjuarshmria ndrion mundsit q sugjestionet t drejtohen drejtprdrejt n ndrdijen e individit. Gati t gjith shkenctart dhe hulumtuesit, t cilt merren me kt tem, i prgjigjen s vrtets tani n trsi, se gjendja e transit, t ciln ne e quajm hipnoz, sht nj gjendje e vetdijshme me t gjitha kualitetet speciale t prcaktuara. N kt gjendje ju t gjitha sferat mund ti vetkontrolloni, n mnyr normale, jasht rrezeve t veprimit t vetdijes suaj. Nse pr kt dyshoni, uluni ju dhe mundohuni q n mnyr pasive, por vetdijshm, ti zvogloni t rrahurat e zemrs dhjet prqind, ose mundohuni q temperaturn e duarve tuaja ta rritni pr dy apo tri grad. Kta jan dy shembuj pr ndryshimin e brendshm, q qndrojn jasht kontrollit t vetdijes suaj. Ju n hipnoz gjithsesi mund ti ndrroni prbrenda vetes veprimet tuaja vetanake kimike, psikike dhe ato emocionale.

do hipnoz sht autohipnoz

55

Shum njerz besojn se ekziston nj ndryshim n mes t hipnozs, e cila udhhiqet prej ndonj personi tjetr dhe t autohipnozs. Shum ekspert jan t pajtimit se do hipnoz n t vrtet sht autohipnoz. Nj hipnoterapeut ndoshta mund t ju ndihmoj q transin tuaj ta udhhiqni apo t hyni n trans, por doher ju e keni vetkotrollin. Kjo sht hipnoza juaj. Kto i ndriojn ndoshta gjrat q n ju kundrshtohen, ato t cilat ju i keni dgjuar apo lexuar. Romanet, filmat dhe skenat e shout jan msues t kqij pr t zbuluar prej tyre t vrtetn. Hipnoza duhet t jepet me nj aur t mistershme, e cila nuk fiton. Ky misteriozitet e ka vlern e vrtet t hipnozs t mbuluar me fshehtsi, prandaj hipnoza sht nj instrument, me t cilin ne mund t bjm n vetvete ndrrime t rndsishme pozitive. Hipnoza skenike sprov e hipnozs klinike Qndron nj dallim i madh n mes t hipnozs klinike dhe hipnozs skenike, t ciln shum njerz e kan t njohur. Te vrojtimi i hipnotizuesit skenik ju do t njoftoheni me ndonj teknik t aplikuar. S pari pyet ekspozuesit vullnetar n publik. Ata jan njerz t cilt ve kan njfar intuite (t cilt kan kuptuar dika) se ka i prul n prag t ngurrimit. Shum vizitor jan vizitor t prhershm, t cilt jan leht t hipnotizueshm dhe gati doher don t jen t krkuar, nse hipnotizuesi ata i dallon. Natyrisht, ata kan ndonj i cili mbi sken guxon t dal, q vet vendos q n shou ta luaj rolin e tij. Mbi sken ekspozuesi apo ekspozuesja provon vullnetarisht ti krkoj nga ata t cilt e kan ndjenjn, q ata absolutisht jan t gatshm ta prcjellin komandn e tij. Ata t cilt kundrprballen apo kundrshtojn do t jen t vlersuar, do t jen prsri t larguar dhe kurrsesi sdo t jen t zgjedhur. Mjeshtri i shout sht shpesh shum i shkolluar, q t lexoj gjuhn trupore dhe shenjat tjera subtile, t cilat tregojn se pjesmarrsit dshirojn t punojn ka atyre do tu krkohet pr ta luajtur nj rol n shou. Pasi q interpretuesi grupet i bn t kujdesshm n nj grusht nga pjesmarrsit e miratuar, shou fillon. Kkjo nuk vjen nga ajo nse grupet trsore vrtet jan t hipnotizuar. Pjesmarrsit ndoshta jan n trans, n mnyr t mundshme ata besojn n at, ose ata sillen thjesht ashtu sikur t ishin t hipnotizuar. Ata njher jan n sken nn trysnin e fort pr t br s bashku dika n sken e jo ta shkatrrojn shoun! Deri n kt pik kohore pjesmarrsi ve sht i qetsuar pr ta dhn miratimin, ti parashtroj ngurrimet e tij mbi sken. Ata kan nj shfajsim pr t gjitha ato t cilat ata i bjn ata kan qen t hipnotizuar. Shou mund t filloj. Nuk sht e nevojshme q njerzit t hipnotizohen, me kt ata llomotisin si nj ros apo kndojn imitueshm si Frenk Sinatra apo qeshin pakontrollueshm. Njerzit bjn aq mir budallallqe dhe gjra fantastike pa qen t hipnotizuar. Nj vizit n ndonj bar, n nj mbrmje t s premtes, mund ti argumentoj kto. Efekti i Svengalit Nj pyetje e cila parashtrohet shpesh n lidhje me hipnozn sht nse ndonjrin mund ta sjellin n at gjendje, q t bj dika ka sht n kundrshtim me dshirat e tij. Ktu kujtojm efektin e Svengalit. Shum njerz, t cilt e kan par hipnozn skenike, kan lexuar romane apo kan shikuar filma me kso prmbajtje, e parashtrojn kt pyetje.

56

N filmin e vjetr t Gjon Barrimorit hipnotizohet Svengali nj grua plak e mendur, t ciln e ndihmojn t bj marrzi. N mas t caktuar, vetvetiu, filmat e ri dhe shouprogramet televizive e parashtrojn hipnozn josaktsisht. N baz t ksaj shum njerz tmerrohen para hipnozs, nga frika se ata ndonjher mund t sillen n at gjendje q t merren si t mendur, apo t bjn dika q ata pastaj t mund t pendohen. Ne ju rekomandojm: Mos lejoni asnjher q nj person i pakualifikuar t ju hipnotizoj ju! N t vrtet, hulumtimet tregojn se njerzit prcjellin vetm sugjestione t tilla t cilat qndrojn n kornizat e interesave fundamentale. Natyrisht nj hulumtues brenda nj Settingu klinik apo shkencor nuk do ti lut klientt q ta prshkruajn nj vdekje apo nj plakitje. Ka shum shembuj q tregojn se personat n hipnoz t thell luten t bjn dika kundr interesave fundamentale t tyre, dhe ata...ose e injorojn urdhrin, ose, nse u jan t nnshtruar trysnive, do t dalin nga transi. Me siguri nuk ka nevoj q njerzit t jen n hipnoz pr t thyer apo pr t shkaktuar dme. Vetm n filma, televizion dhe n romane hipnoza do t lidhet s bashku me veprime t tilla. Kshtu krijohen filmat e tmerrshm, t cilt nuk mbshteten mbi fakte. Nuk sht e mundur q forcat e dshirave tuaja, prmes hipnozs, ti shkatrroni, edhe po qe se ato n tregimet fantastike do t prshkruhen ndryshe. Ju kuptoni te do pik kohore se ka pr ju sht e paprfillshme apo falso. Natyrisht jeni n autohipnoz nse vet i jepni sugjestionet prsiatje t tilla kryesisht nuk kan tema. Ju do t jepni doher sugjestione pozitive dhe konstruktive. A ka kufi autohipnoza? Nse ju vet do t jeni n hipnoz, ju jeni m mir udhheqsi veprues se sa i hipnotizuari. Kjo sht ashtu e ngjashme, sikur nj regjisor i nj filmi do t ishte ekzekutuesi kryesor. Kjo sjell gjithashtu ndonj kufizim me at sepse ndonj teknik, p.sh. regresioni i mplakjes, ndoshta ka nevoj m shum pr ushtrim. Ju veprimet hipnotike t uditshme vet mund ti arrini. N lmit si p.sh. te kontrollimi i smundjeve apo ku duhet t udhhiqen operacione t rnda. Tek kto raste autohipnoza sht e vetmja trullosje (mpirje). Merreni ju rastin dokumentar t Viktor Raushit (1980). Dr. Raushi, nj kirurg i nofullave, e kishte aplikuar hipnozn dhe autohipnozn n praktikn e vet dhe ishte shum i suksesshm dhe i vetsigurt me kt vnie n prdorim. Kur atij i duhej q ta udhhiqte nj operacion t mshikzs s idhzs, ai e prdorte autohipnozn si anestezi t vetme. Operacioni udhhiqej pa komplikime dhe pa dhimbje. Nj ndryshim tjetr trupor, i cili mund t bhet nn autohipnoz, sht ai i t liruarit nga lythat. Faktikisht mund t gjendemi te udhheqja e shum problemeve kryesore, nse aplikohet autohipnoza. Veprimet e mtutjeshme, t cilat ju mund ti arrini, jan kontrollimi i friks, forcimi i vetbesimit dhe lehtsimi te alergjit. Por kto tema jan detajisht t prshkruara n kapitujt e mvonshm. Fenomeni hipnotik sht natyrisht nj gjendje e shfaqur, n t ciln, me an t ushtrimeve mund t arrihen qllimet, t cilat n kushte e rrethana normale sht vshtir dhe e pamundur t arrihen. sht e rndsishme ta dini se hipnoza ju lejon m shum kontroll n vend se m pak si do t mund t mendohej. N hipnoz ju jeni veanrisht t vetdijshmm dhe mund t reagoni n t, nse ju pr t jeni t vendosur. Sesi mund ta prdorni ju hipnozn pr vete, sht e varur nga dshirat tuaja pr ndryshim.

57

Prej nga dini ju se patt sukses? Kalimi nga vetdija e zgjuar normale n vetdijen hipnotike mund t jet shum subtile. Ju at, ndoshta, te sprova e par apo e dyt nuk do ta vreni menjher. Por, t keni durim n vetvete. Ekzistojn tri shenja q ato ju ndihmojn ta dalloni se ju gjendeni n autohipnoz: 1. Nse ju vreni se ndryshimi pr nj gjendje shlodhse, e cila ju sht sugjeruar sht afruara; nse ju pr shembull e keni ndjenjn se jeni thell t shtendosur. 2. Nse ju ndjenjat e sugjeruara t trupit, si t ftohtit, t nxehtit, t shurdhuarit, t lehtsuarit apo t rnduarit, nga vetvetja, i merrni si t vrteta n trupin tuaj. 3. Kujdesuni pr at sesa sht ora, para se ju n ushtrim pr her t par i mbyllni syt tuaj. Vlersone sa koh ka kaluar, para se n prfundim t ushtrimit ti elni syt. Nse i elni syt dhe e shikoni orn, dhe shihni se ka shkuar m shum koh sesa ju keni menduar, ose m pak. Shtrembrimi i kohs sht nj shenj pr nj gjendje hipnotike. Prmbledhja e ksaj metode 1. 2. 3. 4. Punoni me shtendosje m progresive, merrni m shum koh dhe lodhuni plotsisht. Koncentrohuni mbi nj pik. I jepni vetes sugjestionet pr lodhje apo rndim n syt tuaj dhe pr lodhje m t thell. Prqendrohuni n nj vend real apo n ndonj vend n fantazin tuaj, i cili pr ju simbolizon paqe, apo ndjeshmri t mir nj vend, t larguar larg nga t gjitha brengat apo mendimet penguese. 5. Drejtone vmendjen tuaj dhe forcn tuaj prezentuese mbi ndjeshmrit n duart dhe gishtat tuaj. Vini prpara ndjenjat e t ftohtit, t nxehtit, t shurdhuarit, t rnduarit ose t lehtsuarit n mnyr t parafytyrueshme. Nse ju e ndieni ndonj ndjenj t till, prforcojeni at me ndihmn e sugjestioneve t mtutjeshme, e t ciln mund ta zgjeroni n regjionet tjera t trupit. Praktikisht n autohipnoz Gjat kohs kur n ju rritet dshira pr ta msuar autohipnozn, ndoshta n ju vjen ndonj pyetje n aspektet praktike, si jan: vendi, koha apo zgjatja. N kt kapitull do t gjeni prgjigje pr kto apo pyetje t tjera. Zgjedhja e nj vendi pr ushtrime Ndonjher njerzit praktikisht mund ta lexojn trsisht nj libr n nj hall t mbushur plot t aeroportit, n ndonj ordinanc mjeksore apo n ndonj restorant. A jeni n gjendje q ju t koncentroheni n librin tuaj dhe t gjitha t tjerat ti shuani dalngadal? Nse kjo juve ju ecn mbar, tani pr ju deridiku sht e mundur, pr t mos thn trsisht, q ta praktikoni autohipnozn. Shumica e njerzve duan gjithsesi q pr seancn e par t ushtrimit t paraplqejn ndonj vend privat t qet. N botn ton t sotme mund t jet vshtir q t gjendet nj vend krejtsisht i qet.

58

Zgjidheni pra nj vend privat dhe sa m t qet q sht e mundur. Bjeni ju at ashtu t rehatshm e t prshtatshm sa t mundeni. Pas ksaj ju me kt jini t besueshm se leht she shpejt do t shkoni n trans, ju do t jeni gjithashtu n gjendje q ta prdorni n trans shushuritjen e jashtme dhe thellimin n trans, ju do t jeni n gjendje ta ushtroni autohipnozn gjat kohs kur n kino pritni para se tia filloj filmi, t shtendosur uluni n aeroplan ose n ndonj stacion autobusi t strmbushur pritni. Ju do t jeni n gjendje ta shijoni n trsi nj trans. Tani krkojeni ju nj vend, q do t jet sa m i qet q sht e mundur, ku do ti gjeni parakushtet e zhvillimit t transit, t cilat pr ju do t jen m von nj prvoj e besueshme. Nse ju e zgjidhni nj vend jasht, n ajr t freskt, ai duhet t jet privat dhe i papenguar. M mir do t ishte t jet nj qoshe n oborr sesa prball ders hyrse, ku ju do koh do t mund t jeni t penguar. Nse ju jeni pakz me prvoj dhe thjesht pr ju sht e prshtatshme t hyni n trans dhe prsri t dilni, provoni t ushtroni n nj koh t nxeht e t freskt t nj dite me diell n bregdet apo n park. Prpiquni t qndroni sa m gjat me ushtrimin tuaj n fillim. Pr shumicn nga ju m s miri sht q t jeni n hapsir t mbyllur. Nj dhom e fjetjes, nj dhom e puns ju prshtatet ndoshta m s miri veanrisht, nse keni fmij. Nse sht vshtir, q t jeni t papenguar n shtpi, provoni n parkingun tuaj t autos. Ose nse jeni n pun, mbyllni dern e zyrs suaj gjat dreks. Bne ju at m t mirn q mundeni dhe errsojeni dritn nse sht e mundur. M e rndsishme sht q vendin, t cilin e krkoni, t jet i prshtatshm, i sigurt dhe i papenguar. Planifikone kohn e ushtrimeve tuaja si nj koh t veant pr vet ju.

Cila kohzgjatje do t ishte m e mira pr nj seanc transi? sht e domosdoshme q ju t merrni koh pr ushtrime, nse doni ti zhvilloni aftsit e autohipnozs. Ajo ndihmon, nse ju e dalloni se koha t ciln e keni rezervuar pr trans t autohipnozs sht ashtu disi si nj pages n nj bank pr vet-ndryshime pozitive. Si sasia ashtu edhe kualiteteti i kohs q investohet pr ju, kan vler. Kjo do t thot, ne duam tua lm juve se kur dhe sa gjat ju doni ti udhhiqni prvojat tuaja t transit. Ndoshta ju zbuloni se dreka sht pika kohore ideale n ecurin e dits suaj, ather lejojani vetes nj pauz transi n drek. Kur doher t arrihet mesi i dits suaj, tani lejojani vetes nj pauz qetsie, n t ciln ju do t bni nj revy dhe ditn e hequr pasuese do t jet gati. Ju mund ta formuloni nj fjali t prshtatshme, e cila e prmbyll tr iden. Ajo mund t prdoret tani si nj sugjestion hyrs dhe si e zgjedhur pr induksion autohipnoze. Pe shembull: Frymmarrja dhe qetsia shkaktojn gzim. Ato pr t parn her duhet tju marrin rreth 15-20 minuta koh. M von juve indukcioni i transit do t ju ecn mbar ve n 8-10 minuta. Sa m shum ju e dshironi autohipnozn tuaj, q sht e grshetuar edhe me qllimet tuaja, aq m gjat duhet t rrini n transin tuaj. Gjat prsritjes s ushtrimit ju doher do t keni nevoj pr m pak koh pr tu lodhur dhe pr ta zhvilluar nj gjendje transi. Prfundimisht ju do t arrini q kohn m t madhe ta kaloni n autohipnoz, me sugjestione dhe me vizuelizime pr kohn e prshtatshme dhe pr ndryshueshmri. Shum njerz kalojn vetm tre deri katr minuta pr nj seanc n trans, por ajo bhet gjithsesi m shum her n dit. Prsritja sht nj strategji msimore e sukseshme.

59

Prmes thjeshtzimit t induksionit t transit ju do t jeni nj gjendje ti udhhiqni seancat me miq e shok gjithnj e m thjesht, e m shpesh, dhe n perioda t shkurta e t prshtatshme t lehtsimit. Ndrtimi i pritjeve t synimeve prkatse Ndryshimi sht pjes e natyrshme e jets son. Universi i prgjithshm yni ndryshon prher. Stint dhe motet ndryshohen, t gjitha shtazt dhe bimt rriten dhe ndryshohen. Qelizat n trupin ton vdesin dhe zvendsohen. Vet shkmbinjt shkatrrohen me kohn. Prandaj, kjo sht krejtsisht e natyrshme, q ne presim t ndryshohemi. Nse ju koncentroheni n pritjen tuaj pr ndryshim, do t ndikoni n aftsin tuaj pr shum ndryshime, q prjetohen gjithnj e m vetdijshm. Dhe ju n jetn tuaj do t arrini sa m shum. Drejtojeni ju pritjen tuaj tani n at q ju sukseset (rezultatet) e autohipnozs suaj ti shihni. Ndryshimi sht nj pjes e natyrs, mbi natyrn tuaj. Fillimi i strategjis s sugjestionit Ju mund t zhvilloni rimn e sugjestioneve t shkurtra e t synuara n nj lloj Trans-mantra. Pr shembull nj Mantr pr mngjes: T ushqehesh arsyeshm, t qndrosh i patundshm, t shijosh me vetdije... tr ditn. Kjo do t jet n fokus t zrit tuaj t brendshm. Derisa ju vmendjen e drejtoni mbi Mantrn, prdorni fantazin tuaj, pr t shikuar n fjal q I thoni, pr t ndier ngjyrat, frymmarrjen e zrit. Kjo mund t jet nj rrug e spikatur q t zhvillohet koncentrimi i vmendjes. Si ritm i sugjestionit pr drek vjen n pyetje: I shtendosur dhe i plotbesueshm, far kam msuar un sot n mngjes? Dhe n Trans Manr pr n mbrmje mund t theksohet: Merr frym dhe lshoje, merr frym dhe lshoje. Ndoshta ju i plqeni seancat e gjata t transit, t frymzuara, veanrisht t vlersuara. Ose ju mund t zbuloni se gjendjet e shkurtra t transit dhe strategjit e sugjestioneve m s miri funksionojn nse jan t shkurtra, t koncentruara, t prsritura shpesh. Dhe natyrisht, mundet q kjo loj e prbashkt kto dy teknika dhe teknikat tjera t transit po ashtu t jen shum vepruese. Shum njerz e shfaqin kohn para gjumit si koh m t mir pr autohipnoz gjat s cils dika urojn dhe n t njjtn koh, t lodhur, paraprgatiten pr nj fjetje t mir. A duhet t ushtroni t ulur apo t shtrir? Shumica e njerzve plqejn m shum nj pozicion t shtrir. Nse shtriheni, ndiheni m leht apo do t fleni, pra s shpejti arrihet nj gjendje e plqyeshme e shlodhjes, n rast se ju natyrisht keni n plan q ushtrimin ta prdorni pr ta lehtsuar gjumin, ather ju shtrihuni pa dilem. Krkoni ndonj karrige, e cila sht e prshtatshme dhe e cila e ka nj mbshtetse t shpins, ajo e mbron kokn tuaj apo ju lejon q t uleni sa m drejt. Nse koka juaj te shlodhja varet m larg prapa, ekziston tendenca q koka edhe m shum t shkoj prapa. Por, pr pak momente kjo mund t jet e paprshtatshme. Nj jastk mund t ju ndihmoj.

60

Ndoshta karrigia juaj e ka krahun, por ndoshta edhe jo. Shtrini kraht tuaj anash apo mbi mbshtetset e krahut, nse kjo do t jet m e prshtatshme apo shtrini t shlodhur n prehrin tuaj. sht e rndsishme q ju t keni prshtatshmri. A sht m mir ti mbyllni syt apo ti keni t hapur? Teknika t shumta mund t ushtrohen me sy t hapur apo t mbyllur. Gati t gjith njerzit i mbyllin syt doher pr marrjen e shlodhjes gjat t lodhurit t kapakve t syve. Shum njerz t ushtruar munden me syt hapur t shkojn n trans dhe ata gjat transit i ln syt t hapur. Vrtet sht njsoj nse ju i mbani syt hapur apo mbyllur, ashtu si ju e ndini veten m mir, ashtu do t jet m s miri. Nse ju dshironi ti mbani syt hapur, sht vlersim i kshilluar q t shikoni n nj pik, n t ciln ngadal dhe rregullisht t jeni t prqendruar pa lvizur. Shmangiet objektive, si pr shembull: njerzit rreth e prqark, qarkullimi i mjeteve apo televizioni ju pengojn n mundsin e koncentrimit tuaj. Koncentrimi sht i rndsishm nse dshironi t shkoni n trans hipnotik. Nse dshironi ti mbani syt tuaj hapur, sht vlersim rekomandues q t shikoni n nj pik, e cila nuk lviz fare. Ju eksperimentin tuaj mund ta shikoni sesi ju do ta dshironit nj trans me syt hapur. Pr shumicn nga ju, m e thjeshta n t msuarit e autohipnozs sht t filloni me syt mbyllur. Si tek t msuarit e t gjitha aftsive t reja, m s miri sht q t fillohet me metodn m t thjesht e m von t prpunohen metodat m komplekse. Nga hera n her transi t lehtsohet Mendoni te do autohipnoz sesi ju tek ndonj pik i jepni sugjestionet: Me nj frymmarrje t thell, t plot, un tek kjo gjendje e vmendjes s koncentruar mund t kthehen prapa. Nj sugjestion i till ndihmon q prvojn e transit, hern tjetr, ta arrini m leht dhe m shpejt. Forcone vetbesimin tuaj dhe zgjidhni problemet tuaja Ani tregonte gati do vendim t cilin e takonte prsri n dyshim. Un pata br krejt dika tjetr apo duhej t thoja... ishte nj tem e prhershme dhe e rikthyer. Prshtatshmri e njjt te vendimi ndaj ngjyrs s nj bluze apo te zgjedhja e nj parashkolle pr fmijt ndryshohej; Ani plqente vendimet dhe detyrat t cilat t tjert I bnin shpesh nga vetbesimi. Nse ju keni vetdyshim apo vetbesim t munguar, ju nuk jeni vetm. Kto ndjenja rrethohen gati krejt nga ne n kohn e caktuar dhe n vllim t ndryshueshm si nj mjegull e dendur. Shumica e njerzve paraplqejn si m t leht q n lidhje me t gjitha mundsit vet t vetpastrohen. Pr fmij nuk sht e thjesht t shkojn me kto kritere t ulta. Si fmij ne jemi t varur q t tjert prindrit, msuesit, familjart t na ndihmojn, q ti zhvillojn autoportretin ton dhe aftsit tona. Ne shikojm tek ata q t na thon se ne dika kemi br mir dhe nse nuk na thon asgj, ne jemi t habitur. Nuk sht udi q shumica e njerzve ndihen ashtu, sesi familjart e tyre i ka ndaluar prball tyre. Ne kemi par ashtu nj paraqitje fmijnore nga perfeksioni. Ne mendojm se trupi yn, duart tona dhe vendimet tona t prditshme duhet t jen perfekte. M e keqja sht se ne prmes

61

pyetjes son mbi t tjert, e dgjojm kt se t tjert e lejojn kt si t plqyer, ka sht perfeksion. Gjithashtu ne udhtojm me pritjet nga e kaluara doher para syve. Por nse ne do t rritemi, kriteret pr nj arritje t vetme, apo autoriteti, do t vie nga brenda. Ne duhet tiu nnshtrohemi shembujve t sjelljeve t vjetra dhe n mnyr t pranueshme m t mos i krkojm nga t tjert. Provoni ju ta gjeni se prse ju doher ende keni nevoj q t tjert vet ti plqeni. Nobadys perfect (shprehja origjinale) Nse ju e zhvilloni vetbesimin tuaj dhe dshironi t vini n vendimet e arsyeshme, shtrijeni pamjen tuaj nga perfeksioni, mnjanojeni pr t parn her, dhe filloni ti prdorni kujtimet, si: M t mirit tim... arritja e lart imja... m i miri, ka un mund t jem... kufijt e mi largohen... apo potencialet e mia t ndrdijes zhvillohen. Prshtypjet e tilla duhet ti prdorni nse ju i jepni sugjestionet q ta forcojn n ju vetbesimin e ta mnjanoni vetdyshimin. Ju do t keni profit t plqyer pr kt, dhe nse ju jeni t ndershm, vetvetiu dhe ju do t bni prparim. sht e uditshme sesa leht, prmes vrejtjeve negative, ne bim nn ndikim. Megjithat, nse ne duam ta bjm nj kompliment, ne bim vrullshm n dyshim se a sht ndershmrisht i menduar. Ne kalojm ndoshta shum koh n nj parti apo pr ndonj ngjarje tjetr shoqrore q t bhemi t dukshm pr t marr sa m shum komplimente. Pastaj, ndoshta ndokush bn nj vrejtje q ngjyrat e prbashkta t paraqitura jan t pazakonshme apo kpuct duken t paprshtatshme. Tani ne ve dshirojm pr tu ndryshuar. E tr pozitivja zhduket prball nj vrejtjeje negative. Vetdija jon personale sht tronditur. Kjo nuk mund t na ndodh nse ne pr kt e kemi nj ndjenj t brendshme, se kush jemi ne. shtja mbetet tani n ne q vet ta zbulojm sesa mir ndihemi ne dhe t mos varemi nga vrejtjet e njerzve tjer, por nga ajo sesi ndihemi vet ne. Kjo sht dika tjetr, dhe jo mendjemadhsi apo egocentrizm i tepruar. Vetbesimi i vrtet ndihmon q t kuptojm sesi jemi ne. Marrdhnia me t tjert sht nj aftsi pozitive. Nga gabimet msohet dhe nga dmi vjen menuria. T kthyerit mbrapsht t hidhet posht Nj teknik e autohipnozs t ciln, nga ritualet, e kan zhvilluar indiant amerikan, mbshtetet n at q t paraqes nj shenj mbrojtse t padukshme. Lejoni fanatzit tuaja t ecin t lira, q n idet e forms se menduar t zhvillohen kujdesshm, ashtu q t gjitha vrejtjet negative t drejtuara mbi ju, mbi folsin, t bien srish gjat komentimeve pozitive dhe t deprtojn n ju. Ju thniet pozitive me do tipar t karakterit tuaj mund ti pranoni. Vetbesimi i vrtet nuk shkon asnjher n dmin e tjetrit Vetbesimi nuk ka t bj asgj me at q t jemi m mir se t tjert. Kjo don t thot q ju t ndiheni mir dhe t fort. Kjo don t thot q forcat dhe aftsit vetanake ti njihni dhe ti dini, q ju t keni mundsi vet t ndryshoni nse at e dshironi.

62

Vetbesim don t thot q vet t prcaktoni sesa jeni atraktiv, inteligjent, t aft dhe t formuar. Ju mund t msoni q vetm n kt t mateni, se pr far ato qndrojn saktsisht, e jo pr far qndrojn pr t tjert. Ju edhe lmenjt e caktuar t jets suaj mund ti prmirsoni, nse at e dshironi. Mbshtetni qllimet t cilat pr ju jan t arritshm, por jo aq ult q ju t mos keni sfid ti interpretoni. Problemet zgjidhen me hipnoz Mua m duhet t trhiqem me mikun tim n nj qytet tjetr, kshtu q prindrit e mi, miqt e mi dhe vendin tim t puns duhet ti l? A do t ishte m mir q nnen time plak ta marrim me vete apo at ta oj n nj shtpi pleqsh? Si mundem un para s gjithash pr krkesn e propozimit tim t bhem i vmendshm? Nse ju e hapni ndrdijen tuaj, ju keni qasje n nj pjes t thell t vetvetes dhe prmes kuptimit tuaj mund ta largoni. Ju mund ti udhhiqni bisedat vetanake, dialogjet me unin tuaj t brendshm ti mbani, dhe forumi kshilldhns vetanak juaji t punoj. Me autohipnoz ju mund ta zhvilloni nj reportoar t ideve t mira, nga i cili ju pastaj zgjedhjet m t mira mund ti zgjedhni pr problemin e parashtruar. Ju para s gjithash prvojat tuaja dhe njohurit q i keni fituar do ti konsolidoni. Ju mund t zhvilloni m shum alternativa dhe m t mirat pr problemet apo sfidat me t cilat e kufizoni procesin e mendimit tuaj nga emocionet dhe ndjenjat tuaja. Prmes ksaj mund ta zbatoni n nj przierje t sakt.

Mundsit e zgjedhjes dhe marrja e vendimeve Qllimi juaj tek zgjidhja e problemeve me autphipnoz sht q ju t gjeni shum rrug t zgjidhjes. Prpiquni t bashkoni shum mundsi, nga t cilat ju m von mund ti zgjidhni m t mirat. Nse ne n rrmujn e prditshme, nga trysnia e detyrimeve t krkimit t zgjidhjeve dhe vendimeve, takoheni pr ti zgjidhur problemet tona, ne jemi shpesh shum t tendosur. Kshtu ne i bashkangjitemi vendimit pa patur kujdes n alternativat e prgjithshme. Ndoshta ne i njohim gjrat ve pastaj, pasi q vendimi t jet sjell, i cili na e ka dhn nj rrug tjetr, nj plan m t mir, nj zgjidhje m efektive. Pastaj ne dshirojm q at ta kishim par para se t prcaktoheshim. Gati dokush kto ndjenja vese i ka prjetuar. Akceptoni ju vendimet tuaja sesi ato tek kjo pik kohore dhe n rrethanat e caktuara mundsoj sa m mir. Dgjoni gjithashtu pr t kaluarn e coptuar. Kjo ka kaluar, ju i keni msuar leksionet tuaja, vetm t tanishmn mund ta aplikoni. Koncentrohuni n t ktushmn dhe t sotmen. Ju takoni nj vendim domethns si mbules mbi jetn tuaj apo n profesionin tuaj, provoni ju q ti zgjidhni problemet e prditshme n pun apo n jetn private? Autohipnoza juve mund tua siguroj qartsin, pr t shikuar n m shum alternativa se tani. N vend q autohipnoza t bhet nj situat e detyruar, q me t t gjendet nj zgjidhje pr problemin tuaj, ju duhet s pari ta prdorni n trysni, stres dhe frig, ta shfrytzoni q shum prgjigje t mundshme ti zbuloni. Shum suksese t vogla vese e forcojn vetbesimin tuaj te gjetja e vendimeve. Metodat e zgjidhjes s problemeve

63

Filloni ju prmes saj t prkufizoni situatn tuaj. Kijeni t qart, far prfundimi dshironi t arrini. Sa sht i sakt problemi apo thirrja? A shkon pr t projekti m i mir? Cili sht propozimi m i mir pr shitje? Ngastrn m t mir pr evitimin e vshtirsive t firms? Sa mund ti aranzhoni ju mobiliet n mnyrn m t mir vepruese? Sa e organizoni ju kohn tuaj n mnyr efektive? N cin shkall t lart duhet t shkoni? Apo ndonj situat m shum apo m pak t sakt? Tomy Robins, autor i librit Unlimited Poer (1986) thot se njerzit nga dy vendime themelore prcaktohen ose pr po, ose pr jo, qooft pr mnjanimin e smundjes, qoft pr plotsimin e dshirs. Robinsoni u ka ndihmuar shum njerzve q t jen m t mir n profesion dhe n jet. Ndoshta ju mundeni vet disa die t mira ti shitni. Qllimi juaj m i lart mbshtetet n at q t vendosni se far mundsi t qndrueshme zgjedhse ju plqejn m s miri, mundsisht t gjeni shum rrug zgjidhjesh. Kjo sht e rndsishme. Pr ju sht e pamundshme ta gjeni zgjedhjen m t mir, nse ju nuk i keni n dispozicion t gjitha mundsit. Qndroni ulur si n trans dhe ndiheni mir dhe t shlodhur. Ju e keni kontrollin mbi trupin tuaj. Lejone ndrdijen tuaj t marr pjes n udhheqje. Mundohuni dika, ska kjo asgj lidhje me problemin. Shkoni ju, pr shembull, mentalisht t notoni dikund n uj t nxeht, t sigurt t shlodhur. Shikoni qetsisht prmes syzeve tuaja t zhytsit peshqit interesant. Shikoni sesi bimt e reja t llojllojshme i prekni kndshm. Hulumtoni ndryshueshmrin e toks s krijuar dhe objektet n fund t ujit. Ndoshta ju doni m mir t ndrmerrni nj fluturim mental. Trhiqni disa flatra n nj balon. Uluni nn shkopin e timonit t nj aeroplani t vogl apo fluturoni krejtsisht pa ndihmn mekanike. Fluturoni prmes reve dhe shikoni nga lart nj pamje t re, sesi nn ju parakalon jeta mbi dhe. Gjurmoni ret nga brenda dhe lshojeni mjegulln e lagsht q t ajroseni. Shikoni nga kjo perspektiv e re posht e lart dhe vreni fluturimin e zogjve. Ndoshta ju bni ndonj shtitje t gjat malore, udhtoni prmes kuadrave, apo ju e ndrmerrni nj udhtim n gjithsi. Prmes ktyre udhtimeve fantastike bhuni gati pr at q t ushtroni gjithashtu t shikohen n mnyr t re dhe tjetrndryshe. Ju e prdorni nj dhanti t uditshme t gjendjes s autohipnozs, prafrsisht t qrimit nga e vjetra, t heqjes s kufijve e t kufizimeve t procesit tek t menduarit tuaj. Ky prkufizim do t vendoset nga vetdija juaj. Me kt lloj t ushtrimit vendosni ju n ndrdijen tuaj nj lum kreativ n ecje. Kjo sht sikur ju prmes bors t punoni me lopat. Ju njher e keni el nj cop rrah t vogl, tani ju mund ta vazhdoni dhe ta ndrtoni rrahn dhe t ndrmerrni ka t dshironi. Ashtu sht nse ju e hapni ndrdijen tuaj. Besoni n at se i kurseni vendet e ndryshme dhe t pashpjegueshme. Shijoni ushtrimet dhe prparimet tuaja nga kto prvoja pozitive, ndryshuese. Tek kto ushtrime do t jeni as i sakt as gabim. Merrni ju koh apo nxitoni. Indiferent pr flirtin e cils koh vendosni; ju vrtet mund ta arrini nj prfundim t mir. Paraqitja e vetdijes

64

Ekzistojn gjra n ju t cilat veten pak mund ta ndryshojn. Ato, pr shembull, nuk mund ti bni as t vogla as t mdha. Ndoshta do t kishit dshir t keni m shum muskuj apo ndonj ngjyr tjetr t syve. Kujtohuni pr at se ju n aspekte t shumta mund t prmirsoheni dhe nuk duhet t krahasoheni me t tjert. Nse ju e plqeni veten kjo do t thot se ju jeni atraktiv dhe t prkujdesur ju do ti plqeni edhe gjrat tjera si nj shfaqje t prshtatshme. Ju nuk duhet t shikoheni si nj fotomodel, q ta udhhiqni nj jet t plotsuar me fat. Ne t gjith i kemi kualitetet tona, forcat dhe aftsit, t cilat na bjn t pashoq. Shumica prej nesh i kemi edhe aftsit, t cilat na prmirsojn. Qllimi i autohipnozs sht q ajo t ju ndihmoj n zhvillimin e kualiteteve vetjake dhe t ju jap ndikim n sferat jetsore, n t cilat mund t ndryshoheni. T zhvillohen metodat pr vetbesim S pari ju identifikoni sferat e jets n t cilat i keni shumicn e vetdyshimit dhe t vetbesimit t paprfillshm. Ndoshta tek puna e juaj. Ndoshta tek marrdhniet me njerzit e gjinis tjetr. Ndoshta e zgjedh pranin e prindrve tuaj apo nj shqetsim tjetr t madh. Kjo mund t jet gjithashtu se ju n t gjitha sferat e jets e ndini nj munges t vetbesimit. Nse kjo sht e drejt, vetvetiu, m mir sht q ju do her ta merrni prsipr vetm nj sfer. Ju vendosni n ciln sfer s pari doni t punoni. N vend se n fillim t merrni prsipr shum, ju duhet t koncentroheni n nj situat prkatse, n t ciln keni vetdyshim. Ne e marrim prsipr se ju pa pushim e krkoni pranimin e prindrve tuaj, t partnerit tuaj apo t ndonj njeriu t dashur. 1. Aplikoni s pari pr autohipnozn, q ju vet ta njihni ndonj ekspedit t brendshme krkimore. Mundohuni t zbuloni se prse ju lejoni q t definoheni nga njerzit tjer. Prse ju duhet q mnyrn e pamjes suaj ta bni sipas t tjerve? 2. Nse ju i aplikoni teknikat e vetvlersimit, mund t msoni q emocionet e imponuara ti hidhni. Merrni kontakt me kt ndjenj, jini t lir. Koncentrohuni vetvetiu n ndryshimin e nevojshm. 3. Gjat nj transi t vetdrejtuar ju situatat me njerzit mund ti thirrni n kujtime, ta zm me ata me t cilt ndiheni t pasigurt. Ju shikoni sesi jeni prmbajtur dhe mundohuni q bazat ti kuptoni. 4. Paraqitne nj situat sesi ju te ndokush krkoni prani. Kshtu, n baz t vetdijes suaj, tani vie nj tjetr mnyr e sjelljes. 5. N prfundim improvizojeni edhe njher situatn n t ciln kishit vetdyshim dhe jepni zgjidhje sugjestionale posthipnotike, t cilat jua forcojn vetdijen. Pas nj suksesi ju do t keni m shum besim n autohipnoz dhe qllimet e ardhmris suaj m leht mund t arrihen. Autosugjestioni Aplikoni t folurit figurativ, shkrimet verbale, situatat nga fantazit ose realiteti, aplikoni at far pr ju sht m e plqyeshme. Mbushuni me dijet tuaja t mdha e t begata dhe zhvilloni perspektiva t reja. Prhapni sugjestionet me t cilat do t vreni se far bni, q t ndiheni mir dhe t vetsigurt, q me ato t gzoni shum mundsi. Te zgjidhja e problemeve nuk sht me rndsi struktura e sakt e transit tuaj, aty ju e zhvilloni ritmin dhe rrjedhn vetiake tuajn.

65

Nj tempo apo nj lloj i cili pr njrin funksionon mir, pr tjetrin kurrsesi nuk sht i prshtatshm. Lshohuni ju n ndjenjn tuaj. Ndoshta ju e filloni transin tuaj me sugjestione t prgjithshme, t cilat i vejn n pah ndjenjat tuaja pozitive, prkatsisht t autohipnozs. Gjat marrjes s rrugs s fantazis suaj, sugjestionet tuaja mund ti bashkoni me nj udhtim t fantazis pr hulumtimin e nj problemi specifik tuajit. Ju mundeni n mnyr t shembullit t ktij sugjeroni: M plqen mua krejt leht, q prmes reve t ngrehin zgjedhje konvencionale dhe shumllojshmrin t madhe t mundsive, shumllojshmri t cilat jan si lulet n fush apo si drunjt n mal. Un lumin e mendimeve t mia mund ta drejtoj n drejtimin e ndershmris pr die t reja dhe ndryshueshmri. N kt tem ju mund t jepni sugjestione t llojllojshme. Aplikoni fjalt dhe simbolet tuaja t vetme dhe prsritni idet e sugjeruara n do trans m shum her. Autohipnoza dhe vetbesimi Ktu jan disa mundsi sesi ju prmes autohipnozs mund ta forconi vetbesimin: 1. Dshira juaj pr ndryshim n pjesn m t madhe duhet t vjen nga brendia. Ajo pak duhet t jet edhe nga ndikimi se far t tjert ju thon juve. 2. Autohipnoza jua jep mundsin q t shlodheni dhe shum pjes nga vetvetja juaj vet ti kontrolloni pr ti msuar. Prmes saj do t msoni se ju doher aftsit dhe shkathtsit do ti pushtoni dhe ju vet do ti ndryshoni. 3. Ju mund t msoni q forcat tuaja ti zhvilloni dhe ato plotsisht ti ndieni. Ju mund t msoni t jepni sugjestione specifike dhe zgjidhje posthipnotike q t keni marrdhnie me situatn prkatse. N fushn e puns, n situatat shoqrore, n familje dhe n prcaktimet private, autohipnoza mund t ju ndihmoj q ti shpalosni forcat e brendshme. 4. Nse ju njher ve keni msuar q t jeni t vetdijshm, ju do t mund t dgjoni m mir. Ju nuk do t keni m nevoj t fshihni apo vrejtjet e njerzve tjer ti injoroni me frik. Ju do t shihni se ju jeni t vendosur, nse ju pamjen e tjetrit e akceptoni prmes jush apo e hedhni posht. Ju do t jeni n gjendje q ndjenjat tuaja ti veoni ju vet nga ndjenjat e t tjerve.

66

APLIKIMET TERAPEUTIKE DHE INDIKACIONET KLINIKE

67

PRMBAJTJA
5. Aplikimet terapeutike dhe indikacionet klinike.................................................................5.1 Hipnozat e ndryshme (hipnoza e fmijve narko n grupe).......................................5.1 Dshira, simptomi dhe personaliteti i pacientit..................................................................5.5 Rreziqet, qndresat dhe kundrindikacionet......................................................................5.7

68

Aplikimet terapeutike dhe indikacionet klinike

I. Teknikat e aplikimit

Teknikat e aplikimit t hipnozs nuk jan ende saktsisht t sistemuara, por ne kto metoda pasuese mund ti dallojm: Hipnoza e ashtuquajtur e terur Hipnoza e ashtuquajtur e terur vjen pa sugjestione. Gjendja hipnotike ka n vete nj veprim t volitshm terapeutik, e cila mundson nj rekonstruksion t shlodhjes s unit. Sqarimet jan sipas shkallve t ndryshme. Pr shkalln e Pavllotit ajo merret me nj ngurrim t zgjatur t lodhjes pr psikoanalitikt n regresion dhe n nxitjen pr knaqsi. N baz t marrdhnieve hipnotike ajo ndrion personalitetin duke shkuar n thellsi t formimit t ri ka edhe vepron prmes nj pune spontane (chertak, 1979) Hipnoza vijuese (e zgjatur) Kjo merret me nj rregull t drejt t kurs s gjumit, e cila mund t zgjas shum or, m shum dit, apo m shum jav. Kjo para s gjithash ka filluar t aplikohet me shekuj; sot kjo prdoret ende trajtsisht vetm n Suedi dhe n ish-Bashkimin Sovjetik. Terapit hipnotike sugjestive direkte dhe indirekte Terapia hipnotike sugjestive do t prdoret edhe m tutje m s shpeshti te mnjanimi i ndonj simptome penguese apo te ndryshimi i prjetimeve trupore ose kognitive. sht pr tu theksuar se atributi direkt nuk vazhdon sot m n mnyrn e formimit t sugjestioneve, por n radhitjen e prgjithshme t metodave: ajo drejtprdrejt merr n shnjestr qllimin terapeutik, pa u munduar t ndryshohet struktura e personalitetit t pacientit. Terapit direkte sugjestive nuk kan metoda psiko terapeutike me vlershmri t plot, por qndron nj metod e trajtimit klinik nga pengesat simptomatike (pr shembull smundja, pengesat funksionale). Te aplikimi i metods indirekte me nj aktivitet intermedior, efektiv apo senzamotorik, domethnia psiko dinamike e simptomave mund t merret parasysh dhe domethnia pr mbrojtje sa m gjat q sht e mundur do t respektohet.

Sugjestionet pedagogjike Kjo terapi e hipnozs direkte sht lajmruar kryesisht te pacientt t cilt e kan shfaqur nj penges t kufizuar si ajo te mardhniet e vshtira. Terapeuti e merr nj qndrim t nnshtruar dhe t trhequr dhe e prputh informimin sugjestiv, duke vendosur sqarimet dhe elementet biseduese. Kjo metod do t aplikohet vetm edhe n pak vende Terapia hipnotike prmes dekondicionit n trans (apo terapia n hipnoz, sipas Chertokut)

69

N terapin hipnotike prmes dekondicionit hyn metoda e terapis s sjelljes shum afr. Sipas Bourgeaisit (1979) hipnoza e njohur n krahasim me teknikn nga alpe sht e ndar n shum pjes prball shtendosjes s thjesht: Nj vizualizim jetsor n pamje t nj force t fuqishme paraqitur n hipnoz; nj shtendosje m e thell, e cila e rrnjos frikn n veprim; e thjeshtson mundsin dhe hierarkin; mnyrat e mundshme t hyrjes m t shpejt tek nj problematik konfliktuoze. Katarza hipnotike Kjo metod sht e lidhur me regresionin e vjetr dhe jetn e lejuar n prsritje konflikteve t mnjanuara, dika m spektakulare. Kjo qndron n fillim t ngritjes s re hipnozs, e cila sht prdorur shpesh nga amerikant gjat Lufts s fundit Botrore, pr reaguar ndaj traumave tek neurozat e lufts. Kjo prdoret gjithashtu nse t dhnat e sakta anamnezs dshirojm saktsisht t hulumtohen. Forca e saj shruese qndron n brjen vetdijshm (me nj proces kognitiv), i cili nga nj prjetim i fort efektiv duhet t prcillet (me nj proces efektiv). Analiza e hipnozs Edhe pse hipnoza shpeshher paraqitet si nj metod psiko analize me vendim diametralisht t kundrt, disa autor e lidhin rrnjsisht me anglosaksont (Lindneri, Brenmani dhe Gilli, Eriksoni, Vallbergi, Shneki, Aheni) s bashku me metodat psikterapeutike n mnyra t ndryshme; kto para s gjithash bjn n pamje shkurtimin e zgjatjes s trajtimit analitik. Analiza hipnotike huazon bazn teorike t kritereve interpretuese t psikanalizs; hipnoza bhet ashtu nj instrument q procesin analitik e prshpejton. N praktik shkohet drejt nj faze trajnuese n t ciln pacienti mson q n nj signal, n gjendjen hipnotike, t transferohet te nj faz e seancs s analizs psikike klasike me asociacione t lira dhe me nj radh t plot nga teknikat speciale mbi: induksionin e nj traume, t shkrimit automatik, regresionit parcial, vizuelizimit t nj muri nga litari, ku pacienti duhet ti projektoj konfliktet e tij. Materiali i prgjithshm do ti nnshtrohet analizs. Ekziston nj teknik e rrept (Linderi), e cila do t prdoret para s gjithash pas hipnozs, q rezistencat t mposhten dhe q pacientve tiu jepet mundsia pr ta dorzuar materialin t cilin n gjendje t zgjuar nuk do ta dorzonin. Disa autor mendojn se hipnoza mund t ndihmoj q nj analiz, e cila nuk bn shum prparim, prsri t udhhiqet m tutje, q trheqjet hipnotike nga nj rrafsh arkaik t barten n nj vend (trupror dhe jo verbal). Analiza hipnotike qndron si nj teknik e rrall prdoruese e cila vrojtimet e hapura dhe rezultatet e efektit terapeutik tuajit nuk mund ti dshmoj. t t t t t

Hipnoza narkotike N hipnozn narkotike duhet t jepet nj baz pr fjetje n mnyr orale, prmes rrugve rektoale apo venore, pr t udhhequr induksionin e gjendjes hipnotike, veanrisht te

70

pacientt rezistues. Kto barna gjumi duhet t aplikohen vetm tek induksioni i par, m von zakonisht nuk prdoren m. Hipnoza grupore Me kt metod, tek induksioni i par, mund ti zgjedhim pacientt e prshtatshm dhe paraqitja hipnotike e ndonj pacienti prmes nj shembulli do t rritet. Roli qetsues i grupit sht i njohur, edhe pse, veanrisht gjat shrimeve me hipnoz, veprimet terapeutike jan t kufizuara. Indikacionet kryesore jan: kurimi nga alkoolet dhe prgatitja e t liruarit nga alkoolet. Teknika e hipnozs grupore (10 15 pacient) memzi ndryshon nga teknika individuale, vetm se seancat zgjasin dika m gjat (40 45 minuta). Sugjestionet individuale jan t mundura dhe ato i bjn t rrzuarit t dshirueshm. Hipnodrama Pr hipnodramn duhet aftsi, q t mund t arrihet nj gjendje somnambule. Kjo merret si nj terapi psikike grupore e pastr, e cila lidh hipnozn me dramn psikike. Klientt m par do t hipnotizohen nga udhheqsi i lojs (Moreno Enneis 1950). Hipnoza e fmijve Hipnoza fminore sjell ndonj problem me vete; aty fmijt vrtet jan sugjestibil, por vlejn m pak si t hipnotizuar. Teknikat e aplikuara mbrthehen mbrapa si loj, fantazi dhe aftsi t mdha vizuele nga fmijt (teknika televizive). Rezultatet m t mira do t arrihen nga nj fmij me moshn 8 vjeare.

Autohipnoza
Kjo metod e sjell pacientin vetvetiu n nj gjendje hipnotike. Autohipnoza duhet t zbatohet zakonisht n fund t nj trajtimi, n t cilin prmes sugjestioneve t huaja arrihen t dhnat pr tu konsoliduar. Te induktimi i autohipnozs duhet t prdoren shpesh sugjestionet e transit pashipnotik. Teknikat e shlodhjes, t cilat induktimin e nj gjendjeje vethipnotike deridiku e afrojn, luajn nj rol t madh dhe shpesh sugjestioni terapeutik bhet n trajt t nj forme intencionale, e cila n terminologjin e shtendosjes quhet prsri e marrur.

II.

Dshira, simptoma dhe personaliteti i pacientit

Nj skem indikative pr hipnoz pr nga vendosja e shqyrtimit nasografik, ndrion shum vshtir. N nj an faktort individual luajn shpesh nj rol domethns dhe vendimtar si

71

natyr e smundjes; n ann tjetr hipnoza do t aplikohet m rral si terapi e zgjedhjes s par. Para se ne ta aplikojm indikacionin n kuptimin e vetm, sht e nevojshme q n terapin hipnotike t soditen tri probleme fundamentale: Dshira e pacientit Simptoma e tij Personaliteti i itj

1.

Dshira

Dshira e pacientit mbshtetet para s gjithash n prezentimin e nj vuajtjeje t rndsishme trupore n aspektin vrojtues, nse pengesat funksionale paraqiten qart me manifestimin somatik ravijzues, por masat e arritura nuk jan organike. Pr kt reagon medicinari, i cili kt e merr nga trupi, e jo at q pacienti prmes simptomave t tij dshiron ta thot. Psikanaliza reagon me fjal dhe e mohon trupin, n at kuptim q definicionin e tij nuk do ta pranoj, aty ajo punn e saj vet dhe n mnyr t prjashtuar lejohet ta udhheq prmes fjalve. Hipnoza me kt ndihmon n prcaktimin se ku manifestohet n pjesn ndrprerse t trupit dhe fjals q t reagoj m mir. E tr puna hipnotike mbi pjesn e ndrprer trup shpirt / soma psiko / shoqrohet prmes ktyre metaforave t cilat n baz t prezentimit t pacientit, n baz t simptomave t tij, do t konstruktohen vazhdimisht; kt un e kam quajtur Konstruktimi i sugjestioneve. Kjo pun hipnotike, megjithat, prmes angazhimitn t terapeutit n marrdhnie mundet t trhiqet plotsisht; aty terapeuti ia jep fjalt e veta pacientit, do q t riparohet (nga smundja), pas ksaj ai nuk nnshtrohet si n psikanalizn e nj pune interpretative, por t nj pune metaforistike, q sipas mendimit tim vrtet sht nj pun psikoterapike prgjegjse. Marrdhniet psikterapeutike do t rrjedhin nga nj art dhe mnyr e volitshme, nse kt e bn pacienti me krkesat e tij masive kah shrimi total dhe doher n prshkrimet e simptomave t priturat i jep dhe me aftsi tregon se ato me situatn domethnse t jets s tij i sjell n lidhje t prbashkt, me kt pastaj interpretimin n marrdhnie me terapeutin e kthen n plan t par. 2. Simptoma

Qllimi i terapis hipnotike mbshtetet n mnjanimin e simptomave penguese, edhe pse ajo, si do psiokterapi, nuk sht vetm pr prmirsimin a mnjanimin e simptomave, por synon nj veprim global n tr personalitetin e pacientit. Natyrisht, pak sht e lidhur me prfitimin sekondar. Megjithat, si synim e ka zhdukjen e ndonj simptome t nj pike kohore e dhn me domethnie dinamike. Aty simptoma nuk mnjanohet si te nj intervenim psikik i ardhur nga jasht, prandaj sugjestioni indukton shpesh nj pun psiko dinamike, e cila zhdukjen e simptoms e hedh jasht (Cann, 1972). Misioni i prsritur n baz t nj intervenimi psiko-terapeutik (analitik apo hipnotik) mund t prshkruhet kshtu: gati, si t themi, sugjestioni vepron shpesh si n Metafor, e cila n nj mnjanim t caktuar ( t simptoms) e shnon substituimin e nj tjetri, i pari prcaktim zhvendoset, z t veproj metafora prcjellse. N rastin e mnjanimit t nj simptome, jepet preventinimi i nj simptome zvendsuese, q me t t arrihet prmirsimi apo njherit shrimi prfundimtar. Prandaj hipnoza sht nj metod, e cila t metat i prmirson ( Barrucand), por kt nga brebda humbin disa simptoma me ecjen e kohs, t cilat n nj moment t prshtatshm kan luajtur: ju bhuni autonom dhe ndaluni vetm n baz t ndonj

72

kondicionimi t nj procesi msimor. N kto raste terapia prmes sugjestionit apo dekondicionimit veanrisht mund t jet e kshillueshme (Bourgeais). M lejoni q t sqaroj prfundimisht mbi rolin e simptomave te bllokimi i do pjekurie t personalitetit. Mnjanimi i simptomave trheq nj lloj reaksioni zinxhiror n ju, t cilin e kuptoni nga skema trupore e mundsive dhe lehtsive, nga lajmrimi i srishm i vetbesimit dhe s andejmi vepron n tr transformimin e shembullit t sjelljeve t pacientit. Kjo vetdije e nj ndikimi eventual t simptoms prmes mjeteve psikoterapeutike e ka nj domethnie t madhe n marrdhniet n mes t mjekut dhe t t smurit, meq godet nj penges n strukturn e pengess s pacientit. Terapia hipnotike pastaj nganjher mund t jet e kshillueshme. Nga kjo baz, hipnoza si starter prdoret para nj psikoterapie t thell, tek e cila mundsohet regresioni fillestar i nj fillimi psikoterapik ( Barrucand, 1967). Autort tjer (Balcingeri, Shmiti dhe Kresi, 1970, flasin pr Induksionin psikterapeutik). Se far prfshijn tezat pr mnjanimin e nj simptome prmes sugjestionit, shfaqja e nj simptome t zevendsuar prmes zhvendosjes: kjo do t vhet n dyshim nga shum autor. Kta mtojn q simptomat zvendsuese, n rastet e shumta, t mos hyjn, nse ky fenomen nuk sht specifik, n terapit hipnotike, por lejohen t zbatohen m shum lloje tjera t terapive simptomatike t ndrsjellta. 3. Personaliteti

Qndron fakti se nj vendosje e indikacionit t mir pr nj terapi hipnotike nuk varet vetm nga simptomat, por ashtu edhe nga struktura psiko-patologjike e pacientit. Duket se ekziston nj varfri e ndrgjegjshme n shprehjen verbale, mohimi i do faktori psikologjik n gjenezn e smundjes dhe nj kufizim i kriteriumit binds pr indikacion t nj trajtimi hipnotik (Balcingeri, Shmiti dhe Kresi, 1972). Me hipnoz mundet deridiku q marrdhniet te nj pacient prsri t jen t vendosura n ecuri, t cilat verbalizohen vetm pak apo, n mnyr t pamposhtme, e vendos brenda dits mekanizmin mbrojts neurotik me somatizimin e vshtruar dhe stereotipi do t prshkruhet. Hipnoza e ka mundsin q t mund ta ndryshoj trajtimin psikterapeutik, prandaj ajo sht n nj parafolje verbale n nj rrafsh arkaik t mirnjohur. Varshmria pasive e personalitetit do t jet po ashtu si nj kriterium i prshkruar, ngase e lejon nj vnie indikacioni pr nj terapi hipnotike. Ajo nuk ndryshon gjithashtu edhe pse problemi i hipnotizimit t pacientit qndron si nj problem majaft me rndsi.

III. 1.

Rreziqet, rezistenca dhe kundrindikacionet Rreziqet

73

Lidhur me problemin e rreziqeve nga hipnoza n medicin apo n psikoterapi ekzistojn mendime t ndryshme. Vlersimet t cilat puna mbshtetse shkencore i bn lidhur me mungesat e hipnozs (gati pa trajtime t ndershme n krahasim me teknikat tjera), megjithat nuk qndrojn. M lejoni q krejt thjesht t vrej, se nse terapia hipnotike nuk do t kishte rrezik, veprimi i saj i kndshm do t mund t vihej n dyshim. Duke shkuar n pastulat, se nj medikament tani vetm faktikisht sht veprues, nse paraqitet nj rrezik, ka thn Janeti, hipnotizimi dhe sugjestioni fatmirsisht menzi jan t rrezikshm. Kundrejt epidemis s hipnozs, e cila n vitet e fundit xhindoset n SHBA, e kan ngritur zrin ata t cilt theksojn frikn nga mungesa e ndrgjegjes dhe shfaqjn e veprimeve negative t terapis hipnotike me pasojat potenciale q mund t dalin prej saj. Roseni sjell n repartin e tij shum raste, t cilt jan ballafaquar me kt kritik; n shprehje vjen mendimi pasues: Kto raste t prshkruara, ktu t treguara, q edhe teknika e diagnozs s zbuluar edhe i ashtuquajturi regresion terapeutik (kthimi n t kaluarn) jan t rrezikshme, nse ato do t ushtrohen nga persona t cilt nuk e njohin psikodinamikn. Goditjet apo dshtimet jan gjithashtu me prshtypje si suksesi. Hilgrad dhe bashkpuntori i tij kan analizuar studimet t cilat jan br n vitet e fundit mbi pasojat negative t prdorimit t hipnozs, qoft prmes personave t kualifikuar apo t pakualifikuar, dhe i kan shpallur ato. Numri i rasteve t analizuara arrin n 15. Kta koncentrohen n rastet n t cilat mnjanimi i nj simptome nga simptomat m t kqija i ka sjellur deri tek reaksionet e psihozs. Ju afrohuni megjithat, mendojn Hilgardi dhe bashkpuntori i tij, para s gjithash tek t smurt t cilt tani e kan nj anamnez t gjat histerike dhe ndoshta tani para terapis tregojn tendenca t hipnozs; sht e pamundur, t zbulohet, sesa ishte e madhe prova e prgjithshme nga kto 15 raste t nxjerra, ose n ciln mas pasojat m par prmes tekniks kontraindikative t terapis psikterpeutike sesa prmes hipnozs jan vetshrbyese. Hilgardi dhe bashkpuntori i tij e kan udhhequr vet nj eksperiment n nj popullat nga 220 student t shndosh; n 17 raste, kjo do t thot 7,7 % kan pasur paraqitje t pengesave sekundare t cilat kan qen s bashku t kalueshme. N 15 raste kto veprime u shruan vetm pas pak kohsh pas eksperimentit. Hilgardi dhe bashkpuntori i tij mbyllen n eksperimentin e tyre t madh e t trsishm duke e konstatuar si t padmshme. Ata bn gjithashtu vrojtim interesant te personat q i treguan kundrveprimet t cilat ishin t njjta nga ato t cilat kishin nj kujtim t keq nga nj anestezi medikamentore m t hershme. Si prfundim, mund t prfaqsohet, apo t mbrohet, kjo pikpamje se terapia hipnotike sjell rrezik, vetm nse ajo udhhiqet nga personat e pakufizuar, pastaj mungesat e t dhnave statistikore vshtirsojn q kto rreziqe t krahasohen me ato nga trajtimet e llojeve tjera. Un vet e kam konstatuar keqsimin e prkohshm nga nj terapi hipnotike. Nga ana tjetr nuk duhet harruar se edhe te nj pacient i dobt un e kam sprovuar nganjher me prov t pjesrishme mekanizmi mbrojts i brendshm zotrohet pr t vendosur se a dshiron ai t lshohet n nj marrdhnie hipnotike, apo jo. Prekjet trupore gjat terapis te ndokush n gjendjen e transit mund t dorzohen pr ti zgjidhur fantazit e shtrembruara. Rastet m t vogla t papritura Rastet m t vogla t papritura hyjn doher ashtu si un tani e kam thn m lart, si un e kam theksuar mbi zgjimin e shpejt nga hipnoza. Neveria, marramendja, dhembja e koks, frika do t vrehen m qart e m shpesh. Trajtimi i tyre, n rastet m t shpeshta, nuk krkon m shum nga nj hipnotizim i riprtrir; aty bartet kujdesi pr at, q pacientve para zgjimit

74

nga hipnoza tu jepen sugjestionet e ndjeshmris s mir te zgjimi. Dshtimet te induksioni (te moshipnotizimit t mir) nuk guxojn t shikohen si raste t papritura dhe ndonjher edhe gjat seancs s hipnozs mund t shfaqen. N prgjithsi duhet t provohet tri apo katr her, para se nj pacient t prcaktohet si i pahipnotizuar. Nj hipnoterapeut amerikan e udhhoqi nj eksperiment q t argumentoj se do i hipnotizuar i mir esht: nj pacient rezistues i veant i cili ve te e 365-ta her mund t hipnotizohet! N t kundrtn, pr kta pacient, t cilt sipas rregullit e tregojn intoksikacionin me hipnoz dhe doher e m tepr e zgjasin seancn, madje sfidojn, edhe pse gjendja e tyre sht e prmirsuar dhe nuk kan m sfidime! Pra kjo mund t paraqitet si nj krkim i pastr drejt hipnozs, e ashtuquajtura Hipnomani. 2. Rezistenca

Aura misterioze e cila e rrethon fenomenin e hipnozs n Franc, afron material (lnd t par) pr t gjitha mundsit q shprdorimin e projektimeve dhe fantazive t hapura ti bj t plotfuqishme. Ana spektakulare, ndonjher, fenomenet hipnotike i bn nj terren pr magji t do lloji, t cilat hipnozs ia japin nj imazh negativ. Kjo sht e kupueshme, se hipnoza jomedicinale n suedi sht e ndaluar dhe kundrvajtjet dnohen rreptsisht. Kjo, pr Francn, imazhin negativ tipik t hipnozs e bn t qndrueshm dhe zgjon disponimin kundr ktyre formave terapike. Prandaj, kjo edhe m tutje sht nj pranim shoqror i mnjanuar. Kjo do t thot se ne, n nj praktik t prgjithshme, shpesh nga ana e qndrimit socio-kulturor, kolegt tan mjek i shtyejm n kt. Njohurit tona pr hipnozn n nj mas jan t njohura, por edhe t ngatrruara. T moshipnotizuarit nuk duhet t shikohen keq, sepse kjo mund t shkaktohet edhe nga terapeutt, por hipnotizimi i pacientit edhe mund t dshmohet si i kufizuar. Nse nj pacient n seancn e par nuk hipnotizohet, duhet q ta zbulojm bazn e qndress s tij, para se t rifillohet seanca tjetr. At e lm tani pr t na thn sakt se ka at e ka penguar gjat induksionit: ato nganjher mund t jen gjra krejt naive, si zri i hipnoterapeutit apo prdorimi i nj teknike t caktuar, n t ciln personaliteti i tij nuk sht i plqyer. Egzistojn baza t mtutjeshme t qndress: ato radhiten nga nj prgatitje psikologjike e pamjaftueshme gjat bisedes s prgatitur, ku idet e gabuara dhe paragjykimet e pacientit jan t pranishme deri te frika, nuk krijon mundsi. T tjert kan frik para gjendjes hipnotike sepse ajo atyre nuk u premton q vet ta ken kontollin mbi veten. Shpesh un dgjoj: Un kam frik se do ta humb kontollin mbi veten. T tjert kan frik prej hipnozs, se atyre lidhur shlodhjen e pritur nuk iu ecn mbar, ndaj ngurrojn t hyjn n nj gjendje hipnotike. Prfundimisht, qndron edhe mungesa n motivacionin e vrtet t nj baze pr qndres. Nj faktor i personalitetit i kushtzuar n mbajtjen e hedhur posht prball terapeutit, si pr shembull mospranimi nga autoriteti apo nj prfytyrimi negativ, natyrisht sht faktor i dmshm. N parim, sht m mir q t mos insistohet, nse situatat e tilla shikohen si kundrthnse. Nse hipnoza megjithat e prmban terapin e zgjedhjes s par dhe krkesat e pacientit mbshteten me nj motivacion t fort, ato me metodn indirekte mund t mbshteten prap ose t prdoret nj teknik e shpejt, si ajo udhhiqet nga Flaisheri apo nga nj hipnoz narkotike. 3. Kundrindikacionet (kundrveprimet)

75

Nse vlersohet se hipnoza sht nj gjendje natyrore psikologjike e vetdijes son, do t jet vshtir t flitet pr kunderindikacionet apsolute. Prandaj, un nuk e aplikoj hipnozn tek pacientt, t cilt e paraqesin ndonj rast kirurgjik ose nse kan ndonj kriz epileptike. Pyetja, nse duhet t aplikohet hipnoza, mund t ju v te nj e met e shkalls s rnd. Pr do rast ju keni vshtirsi q ta kuptoni se far pritet nga ju n ndonj seanc. do her e m tepr terapeutt e aplikojn hipnozn, dhe n psikiatri raportohen t dhna trimruese (Cindeli,1990). Sipas Krasilnerkut dhe Halit (1975), Boversit (1961), Eriksonit (1970), Vallbargut (1948) dhe Bidleut (1967) hipnoza kur nuk sht n duart e ndonj terapeuti kompetent, ajo nuk sht m pak e rrezikshme se do lloj tjetr terapie nga marrdhnia e terapeutve psikik. Megjithat, kjo kushtzon q aplikimi i hipnozs tek psikiatrit t krkoj nj gjendje t mir shpirtrore t terapeutit. Shizofrent (paranoikt) e kllapitur me sindrom t ndikuar, nuk jan, n do rast, t mirpritur shkaku i rreziqeve t shkaprderdhura! Un nuk e aplikoj m mir teknikn hipnotike t psikiatrit.

76

RREZIQET, KUNDRINDIKACIONET DHE KUFIJT

77

PRMBAJTJA 6. RREZIQET, KUNDRINDIKACIONET DHE KUFIJT........6.1 Skenat dhe kundrhipnoza...........................................................6.3 Diskutimet mbi rreziqet potenciale t hipnozs klinike..............6.6 Problemet n marrdhniet n mes terapeutit dhe pacientit........6.9 Kufijt dhe problemet metodike..................................................6.20 Problemet e udhheqjes dhe gabimet...........................................6.24 Problemet prmes metodave t hipnozs.....................................6.27 Ku dshton hipnoza..6.29 Shprdorimi i hipnozs n fushn klinike6.30 Rreziqet e tekniks hipnotike....6.32 Rreziqet e veanta t hipnozs te fmijt......................................6.34

78

Rreziqet, kundrindikacionet dhe kufijt

Menuria sht njohje e kufijve vetanak; kjo sht dituri n mas t drejt n t gjitha marrdhniet Paul Tilih (1886-1965) N kt kapitull do t hulumtohet se lloj hipnozash t rrezikshme mund t sjellim. N t njjtn koh duhet t zbulohet se ku i kan kto metoda universale t rrejshme kufijt e aplikimit prmes ksaj tani do t bisedohet pr fushn e kundrindikacioneve. Aq m qart do t jet kur kjo lejon vetm nj vij t ndar n mes t rreziqeve, kufijve dhe kundrindikacioneve n aplikimin e hipnozs; hipnoza gjithsesi sht nj prjetim i definuar rnd, edhe pse nj terspi e cila aplikohet n shum fusha dhe n forma t ndryshme. Hipnoza sht nj intervenim, i cili mund t ndrhyj shum intensivisht n ndjenja dhe n mekanizmin prgatits psikik, kshtu q me kt paraqitet shtja e keqprdorimit t saj shum shpesh. Ky aspekt e gjen pikn e lart t indinjuar n skena dhe n shou-hipnoz, si dhe n aplikimet amatore gjenerale. Te shikimi i literaturs profesionale sigurohet nj pamje shum e przier. Shum veprime profesionale klinike t mirnjohura, si pr shembull ajo nga Kline (1963), Krageri dhe Fecleri (1976), Dengrov (1976) n asnj mnyr nuk prmbajn udhzime mbi veprimet negative t hipnozs. Ktu veprojn shum vepra t specifikuara pr psikoterapeutt kompetent dhe pr praktikantt e hipnozs; autoret mbshteten n nivelin e lart pretendues, q lexuesit specialist me prgatitjen e problemit t bhen t gatshm pr besim. Ekstremin tjetr e formojn Brandleri dhe Grindleri (1981) t cilt kufijt e programit neurolinguistik t tyre nuk i shohin t ndriueshm dhe pr kt nuk merren me diskutimin e tyre. Edhe te Eriksoni dhe Rosi (19810 n veprat e vllimshme msimore t tyre, udhzimet mbi kufijt dhe rreziqet jan gjetur me vshtirsi ose fare nuk jan gjetur. N ann tjetr qndrojn tr kolegt profesional, t cilt me nj publikim profesional t zgjeruar e shpjegojn prfaqsimin e piks fillestare kritike dhe pr kt arsye i marrin prsipr hulumtimet dhe krkimet e hollsishme t rreziqeve t hipnozs.

79

Rreziqet e hipnozs: GJYKIMI N LITERATURN PROFESIONALE Klajnhauci, Dreyfusi etj. (1979) jan marr shum intensivisht me paraqitjen e ksaj shtjeje; ata n analizn e literaturs s tyre mundn t gjenin grupimin e mendimeve pasuese (S. 219) - Hipnoza sht e lir nga rreziqet ( Janeti, 1925; Naistateri, 1940; Bremani dhe Gili,1947; Le Kron 1961) - Hipnoza prcillet nga komplikimet ( Arieti dhe Sherzanovski, 1974; Estabroksi, 1943; Le Kroni,1961; Mearesi, 1960; Orne, 1965; Rozeni, 1953, 1960; Vaitcenhaferi,1957; Viliamsi, 1953; Vollbergu, 1948) - Sidomos hipnoza skenike shkakton komplikime ( Shulci, 1922; Veicenhoferi, 1957; Vallbergu, 1948 ) Divergjenca e ksaj piknisjeje sht themeluar prmes orientimit profesional dhe drejtimit metodik t autorve. Nga kto baza duhet t bhen diskutimet e mtutjeshme t tems, fushat aplikuese t ndryshme t hipnozs, relativisht t ndara nga njra tjetra, do t hulumtohen, ngase ktu do t merren prsipr shum intervenime t ndryshme t cilat kan nevoj pr nj kndvshtrim t ndryshm.

FUSHAT E HULUMTIMIT Pr qllimin ton, krejt pragmatikisht, duhet t,i nngrupojm n fushn vijuese: 1. Hipnoza eksperimentale 2. Hipnoza e aplikuar - Hipnoza klinike a) Psikoterapia b) Medicina c) Medicina e dhmbve - teknika e hipnozs a) Sporti b) Gjella c) Hipno-pedagogjia d) Religjionet e t rinjve

80

3.

Hipnoza skenike dhe shou

Me prjashtim t psikoterapis, t gjitha lmenjt tjer merren sidomos me paraqitjen e problemeve pik pr pik, me intervenimet e orientimit t simptomave dhe me shtjet komplekse, si p.sh. me variabilitetin induktiv (hipnoza eksperimentale), reduktimin e smundjeve (medicina e dhmbve), reduktimin e mundimeve (medicina e prgjithshme), me arritjet n prmirsim (sport), me relevancn nga dshmit (gjykata), ndikimi n fmijt (shkolla, shtpia e prindrve) prfundimisht deri te argtimi i publikut n shou-hipnoz. Gjithashtu nse shtja e rreziqeve dhe e kundrndikimeve tashm n kapitullin tjetr do t hulumtohet n mnyr specifike, ajo ktu do t parashtrohet n nj pamje t prgjithshme. Diskutimi mbi rreziqet potenciale t hipnozs eksperimentale Kjo lm gjurmuese hulumton variabilitetet e llojllojshme t hipnozs, si p.sh. faktort e ndikimit, fenomet e halucinacioneve, ndryshimet e prceptimit trupor (Bongarci,1983) etj. Ktu kjo merret me eksperimente humane, duhet megjithat q n mnyr shkencore t sprovohen rreptsisht shtjet hulumtuese drejt veprimit negativ dhe t evitohen rreziqet potenciale. N Amerik gjendet institucioni i veant Instituti Reviev Boards (IRBs), i cili e hulumton do eksperiment human p krkime dhe rreziqe t mdha. Departamenti Of Health Edukation and elfare (DHE) pasqyron vrtet nj shumsi nga veprimet negative, si p.sh. zhurmn shqetsuese, depresionet e gjumit, streset psikike etj. pr t cilat nuk mund t jepen definime t sakta. Ktu, kuptimi i hipnozs sht i definuar po ashtu me shum vshtirsi, prandaj qndron para nj problematike t vrtet t objektit hulumtues. Hipnoza eksperimentale dhe klinike ndryshojn n pikn thelbsore vijuese (Coe + Ryken, 1983, S.674f.) Personat hulumtues, t cilt marrin pjes n nj seanc hipnotike eksperimentale, m shum studentt, jan vrtet shum emocional, nuk jan ashtu stabil si personat nga nj klinik e popullarizuar. - Marrdhnia n mes personit hulumtues dhe hipnotizuesit n desingun eksperimental sht edhe zgjatja relative dhe emotive neutrale n krahasim t ngusht me TerapeutinPacientin-Marrdhnien. - Qllimet eksperimentale m s teprmi nuk jan pr at q vendosmrisht ti zgjedhin reaksionet emocionale dhe ti prpunojn ato, si sht shtja n psikoterapi. - Induksionet hipnotike dhe sugjestionet n eksperiment jan t strukturuara dhe t standardizuara, n fushn klinike kan sukses prher votimet individuale. Ky ballafaqim i shkurtr tregon qart se aspektet nga lmi i hipnozs eksperimentale, sidomos te problemet e kufizuara nuk jan transmetuese me forcn e njjt pohuese nga hipnoza klinike. Hilgardi, Hilgardfi dhe Neumani (1961) hulumtojn se a kan pasoja negative hipnozat e udhhequra n mnyr t standartizuar. Kt e prdor SHSS: A (Stanford Hypnotic Susceptability Scale, Form A, eitzenhoffer, 1959). Sipas ekspertizs s tyre prshkruhen 7,7

81

% t personave hulumtues me pasoja, si p.sh. nga trullosja, nga kokdhembja, t cilt madje mund t mbahen me or t tra. Hilgardi (1974) te hulumtimet e tij zbuloi se 35 % t personave t provuar quhen veprues prcjells;15 % madje prshkruhen si t dmtuar me kohzgjatje. Te kjo kuot penguese hipnoza duhet t aplikohet n mnyr shum kritike. Analizat e sakta t ktyre dy studimeve i bn gjithashtu Klarhajti. Hilgardi i kishte lidhur s bashku n studion prsritse SHSS:C, t cilat n mnyr t zbutur m shum jan t prmbajtura, t cilat jan t lidhura me hipnoz m t thell (Najcenhoferi + Hilgardi,1962. Nga ktu vjen se nuk punohet me grupe kontrolluese dhe se shtja prfundimisht mund t merret nga seanca hipnotike. Kt munges metodike e destinuan, pastaj, Coe dhe Ryken (1983) dhe i vendosn s bashku n pes grupe kontolluese: - Hipnoza - prov e pjesshme me SHSS ,forma A dhe forma C - Grupe msimore verbale: personat e provuar msojn fjal nga nj lodr (daulle) msimore - Grupet e klasave: personat e provuar i prshkruajn prjetimet e tyre nga klasa. - Grupet ekzaminuese: personat e provuar duhet q t kujtohen pr prjetimet nga ekzaminimi i fundit - Grupet e kolegve: personat e provuar duhet t kujtohen n ngjarjet nga jeta kolegiale Datat e hulumtimit tregojn se n grupet e hipnozs jan m pak t rndsishme prcjelljet negative (kokdhimbja etj.) t cilat raportojn si n grupet tjera (p<0.1); grupi ekzaminues ka prball t gjitha grupet krahasuese ku domethnia statistike forcohet me prjetimet e paprshtatura (p<0.5) Kto t dhna pozitive ndriuese duhet gjithsesi n t njjtn koh, n mnyr kritike, t diskutohen nga Coe dhe Ryken(1983) . - Forma e hipnozs ktu do t aplikohet saktsisht n mnyr operacionalizuese dhe standartizuese. Hipnotizuesit pr trajnim n hipnoz patn t gjith student e psokologjis. Ata duhej q kto ekspertiza t kndshme t mos i shikojn si shenja blanko, por instruksionet e hipnozs n do njeri t jepen m tutje n mnyr t parezerv. - Veprimet vijuese duhet t kuptohen vetm prmes pyetsorve, prmes shkallve t kushtzimit etj. - Kto n eksperiment lidhen me SHSS-n pr qllime shkencore dhe pohimet konstruktohen mbi prdorimet klinike dhe nuk mund t rrjedhin n prgjithsi. - Gjithashtu, n mnyr t kufizuar, duhet t jet ende e prmendur q t gjitha jasht instruksioneve standarde t mos jen t kuptuara me ndikime t mundshme. Pr t menduar n mnyr kritike m tutje, meq gati t gjitha testet hipnotike n fund t instuksioneve jepen, si p.sh.Ju nuk do t keni pastaj kokdhimbje... dhimbje... shtangim... etj. Megjithat, prpos t gjitha komplikimeve relative q nuk ngjallin dyshim, ktu mund t hyjn edhe analizat t cilat bhn nga Page dhe Handleg (1990) e t cilat e dokumentojn qart vrojtimin: Nj student i cili prshkruhet si nj person i provuar i testit t sugjestibilitetit SHSS:C, i cili nuk bie n sy, i arrin 10 nga 12 pikt e mundshme, dhe sht si i hipnotizuar. Shkurt, dy or pas testit ai dshiron ta ftoj mikun e vet, por me kt rast, numrin e gjat t njohur t telefonit, megjithat nuk mund t ia kujton atij. Gjurmimi i mvonshm tregon se personi i provuar si fmij ka qen i operuar, ka atij i sht keqsuar shum kujtesa, veanarisht nuhatja e gazeve narkotike dhe t njehsuarit. Ktu sigurisht, n detyrat testive, instruksionet e prmbajtura (numrat, amnezioni nga numrimi, t nuhaturit, regresionet e vjetra) dhe m

82

tepr ndjenja e t ndihmuarit dhe e nj kontrolle t humbur potenciale jan bartur tek kundrveprimi. Te nj studente tjetr, gjat testit, i sht shkaktuar nj rast i epilepsis. Edhe pse te personi i provuar para shtat vjetsh i sht shfaqur nj rast i ktill, ktu nuk mund t merret n asnj mnyr se nj pasoj organike pason, por shum hert nj patologji latente do t jet shkaktuar, s cils i nevojitet nj terapi psikike. Pjesmarrja vullnetare n test mund t inetrpretohet si nj thirrje pr ndihm (Gruenenvald, 1991). Kto shenja e bjn t qart se n gjurmime duhet t ket kujdes m shum n llojshmrit e efekteve t kundrta, ku si kusht i domosdoshm duhet t ndermerret nj seleksionim m i mir i personave provues. Para s gjithash duhet q instruksionet prmbyllse prkatse nga testi i hipnozs t provohen dhe vrtetohen, nse ato sugjestione apo s paku krkesat t prmbahen te efektet e kundrta. M n fund duhet m intensivisht t kujdesemi ndaj ktyre, q personat e provuar faktikisht t jen t dehipnotizuar (Page + Handley, 1990). Rezultati i rikontrollimit t studimit eksperimental Nn prshkrimet e ngushta t shrbimeve eksperimentale mund t vshtrohet si nj rrezikshmri (ktu kuptimi rrezikshmri mund t jepet si shkas pr diskutimet e gjera). - Kjo duhet gjithashtu t mos lshohet si prfundim mendjeleht, se hipnoza n fushat e aplikimit n mnyr t ngjashme sht joproblematike. Hipnozat eksperimentale dhe klinike punohen me t vrtet me persona t llojllojshm dhe pr kt arsye nuk jan n asnj rast t krahasueshme. Diskutimi mbi rreziqet potenciale t hipnozs klinike Me aplikimin e hipnozs merren mjekt, stomatologt dhe psikoterapeutt n shum mnyra t ndryshme, ka n baz t ksaj radhitjeje duhet t destinohet edhe nxnsit. Prve ktyre divergjencave metodike, na lejoni q n diskutimet mbi kufijt dhe rreziqet e hipnozave klinike t gjenden kongruenca t forta. Kufijt e terapeutve Nj metod klinike apsolutisht nuk mund t gjykohet prnga prdorimet apo dmtimet, aty aplikimi juaj e presupozon shtojcn intensive t nj personi. N personin duhet aplikuar krkesa t prshtatshme. Ai ka pr t plotsuar presupozime t caktuara, prandaj si t tilla nuk duhet t jen t rrezikshme apo me kundrindikacione. Kushti paraprak themelor ktu sht formimi mbshtets i saj, qoft n lmin e diagnostiks, diagnostiks diferenciale, t vendosjes indikative, planit terapeutik etj. Udhheqsi specialist udhheq n kauzn e prshtatshme t t vepruarit klinik (trajtimi i dhmbve, terapia e friks). Ai n do form t terapis apo t intervenimit klinik, t ciln ai e realizon me hipnoz, gjithashtu edhe pa hipnoz, duhet ta zotroj mir. Vetm ather mund t ndrmarr nj gj t till, kur n masn e lart t prgjegjsis hipnozn e bn realitet. Ky argumentim drejtohet para s gjithash ndaj personave, t cilt dshirojn t arrijn suksese t shpejta prmes ndonj metode t uditshme. Ktu numrohen edhe studentt, t cilt synojn sukses t shtuar nga ndonj ndikim i hipnozs, pa arritur q ti ken fituar njohurit themelore t suksesshme n psikologjin klinike, aq m pak n prvojat praktike.

83

Pr kt duhet patur kujdes q posarisht t garantohen, m par, marrdhniet ekzakte me hipnozn. Tani ve sht e mundur t lejohet t merret me hipnoz vetm instruktori me kualifikim t lart, me prvoj praktike dhe me prvoj hipnotike n shoqata prkatse. Problemet fillestare Nse nj profesionist fillestar don t kacafytet me hipnozn, ashtu ai juve (dhe vehtes) shum leht mund tua shkruaj nj omnipotenc e cila nuk mund t jet e plotsuar. M leht mund t lejohen t krijohen interpretimet mbi terapit e suksesshme t prshtypjeve pr t mundur t luftohen me ndonj arm t uditshme. Ktu sht e rndsishme q udhzuesit me prvoj dhe kolegt e referimit real t vendosin prsri. Fillestart e hipnozs, t cilt kan gjithashtu prvoj praktike t gatshme n lmin klinik, vrtet jan shum t kujdesshm n marrdhnie me hipnozn. Nga prvojat e tyre profesionale dhe nga rastet e tyre ata kan msuar. Ata vrtet shkojn me frik n kto metoda t reja dhe iu nnshtrohen supervizioneve. Se si kto metoda mund t nnvleftsohen, duhet q prmes shembujve pauses t jemi t qart. Roseni (1956) raporton pr nj rast, n t cilin nj stomatolog, nj pacienti t nj ndrmarrjeje hipnotike n ordinacn praktike t tij, n mbrmje e kishte takuar prsri n nj koktej t nj grupi. Ai e hipnotizon pacientin n kraht e nj pjesmarrsi t grupit. Sugjestioni, si nj femr e prmbajtur, vepron te udhzuesi si nj trajtim psikiatrik, homoseksualiteti latent i pacientit ishte i zbuluar. Roseni (1956) kishte mundur t merrte pjes n nj hulumtim, se te stomatologt dhimbjet emocionale ishin t ngjajshme si n grupet tjera t popullarizuara - quota e problemeve psikike te hipnotizert (dental, medicional etj.) ishte gjithsesi m e lart se te mesatarja. Problemi i kufijve dhe i rreziqeve duhet prher rreptsisht t interpretohet dhe n t njjtn koh duhet t ndrlidhet me krkes t ngutshme dhe paralajmrim, q njohurit e reja t aplikohet t prfituara vetm n korniza prkatse. Nuk duhet t ket rast, megjithat, q t ket sukses n nj demonstrim n mbrmje argtimi. Nj fillestare ulej pr kt m tutje dhe ndrmjetsonte njohurit pa u reflektuar, t cilat lidheshin me demonstime spektakulare n nj rreth pune zhvilluese. Nj fillestare tjetr prdorte m tutje njohurit e prgjysmuara nga ana e saj edhe te grupi tjetr argtues pr t qndruar n pikn e mesme. Ajo i hipnotizonte myshterinjt e saj, te ata vepronte amnezioni i numrave etj. Prafrsisht dy or pas ksaj ekspozite ajo gjendej prsri n nj gjendje t fort ngatrrimi (hutimi) n toalet. Orientimi i saj hapsinor-kohor ishte i penguar, amnezioni nga numrat prsosej. Kjo gjendje ndodhte pr shum or. Kjo ishte nj nat e shqetsuar n mngjesin e caktuar, pastaj i ndriste shpirti. Gruaja e re, gjat fazs induktive, vet i hipnotizonte n mnyrat e mundshme, pastaj fenomenet e llojllojshme, si p.sh. e shkaktonte amnezionin, fenomene t cilat vet m nuk mund ti shfrytzonte. N tra mnyrat e mundshme kjo grua ishte, n baz t ngatrresave t saj, n mas t lart e aksidentuar, ashtu si mund t aksidentohet njeriu, p.sh. n kominikacion. Rrezikshmria qndron, pra, ktu jo n metod, por n marrzin nga dy njerz. Hipnoza si teknik aplikuese Hipnoza, shum leht mund t shikohet si repertoar teknikash t pastra, ku mund t lehtsohet probleme t shpejta e t vshtira. Qndrimet e pritjes n kt drejtim jan pjesrisht t larta. Nse hipnoza do t shikohet si veprim i shpejt, ashtu ajo m s shumti do t jet e matur pa

84

diagnostik dhe paraqitje indikative. Para ktij arti nga teknologjia aplikative sht e ngutshme t paralajmrohet. Shembujt e mvonshm do ta sqarojn kt. Terapeuti jokritik m leht do ta aplikoj hipnozn, nse ai sht i hutuar dhe nse repertoari i tij sht shum i kufizuar. Kjo njanshmri vetm mund t sjell suksese t rastsishme. Aplikimi i mangt Patjetr mund t takohen njerzit e kualifikuar q hipnozn, me dshirn e pacientve t tyre, dhe n mnyr jokritike, ta vn n prdorim, pa u ndaluar n nj diagnostik t pastr. Nga kta njerz nuk do t jet e kuptueshme se psikoterapia apo hipnoza nuk kan nj sjellje shrbyese vetanake n ndonj supermarket terapeutik, n t cilin terapeuti ende sht vetm nj ndihmes zbatuese. Kshtu e sqaronte nj psikolog sesi njohurin e tij mbi hipnozn (vetm nga librat) i kishte bartur s bashku: Nse njerzit nga un, me shkrim automatik t dors, apo t udhhequr prapa me nj jet m t hershme, do t dshironin ta ken, tani un e bj hipnozn t dshiruar - por prfundimisht ata paguajn. Informatat e larta pr trajtimet e hipnozs shpejt mund t,i formojn llojshmrit mirdashse. Ngjarjet e shembujve vijues duhet ti qartsojn kto shtje: Te nj student me probleme t provimit nuk kishte sukses me nj terapi hipnotike t dyfishuar. Te ai hipnoza e orientuar simptomatike ishte e aplikuar si shtendosje e cila tani n situatn e provimit e udhhiqte pr t arritur suksese t nivelit nxits n provim dhe e bnte at t aft pr veprim. Ve aplikimi i hipnozs s prshtatshme n kuptimin e nj aktivizimi t zgjedhur dhe prpunimi i problemeve t parashtruara i sjellin sukses ( Peter , 1991a). S shpejti hipnoza e kuptuar gabimisht, si nj mjet i reduktimi t problemeve t paprshtatshme, si adipozitet apo pirje e duhanit, duhet q pa gjurmim apo diagnoz, t jepet si sugjestion averziv. Zhvendosjet simptomatike apo t gjeneralizuara n lmit e padshirueshm ktu jan t vetkuptueshme, t shikuara nga kufijt etik t terapis averzive. Kta shembuj dhe shum shembuj vijues e bjn t qart, se hipnoza nuk sht nj form terapeutike e pavarur dhe e vendosur n mnyr kauzale. Rreziqet pr terapeutt Hipnoza duhet t zbatohet n mnyr fort kritike; rreziku i vetmburrjes sht i mundshm. Hipnoza n mnyr t pjesshme jep shum momente t thella n psikik dhe n varshmrin e prbashket t problemeve. Ndoshta terapeuti mund t zhvilloj mendimet e plotfuqishme, zotri t bhesh mbi psikikn. Ai mund ta bj leht t varur nga t tjert, nse pozicionin e tij nuk e formulon t qart dhe at pastaj e vendos konform. Kshtu, m t qarta jan sugjestionet, t cilat mbi nj vzhgim t pastr teknik e prshkojn aspektin e personalitetit t terapeutit i cili veanarisht ndrion n mnyr intenzive. Ktu duhet t punohet me nj sjellje shum subtile e vepruese, kjo nuk sht pr prmbyllje, sepse terapeuti bie vet n trans apo me instruksione t dhna vet e merr at nga pacientt. Nj koleg rapotonte kshtu: Ai udhhiqte tek nj pacient nj terapi averzioni, me t cilin prpunonte shprdorimin alkoolik. Disa dit m von terapeuti vrente, gjat puns n kopsht, se at rastsisht, n

85

mnyr t ngjajshme, as birra m nuk i vinte e shijshme, pr arsye se kjo pr t sht br averzive. Nj tjetr i demostronte nj grupi seminarik fenomenin e anestezis s duarve, nj pjesmarrs aty mund t vrente sesi edhe dora tjetr po ashtu ishte e zbeht, do t thot se prgjakja e paprfillshme ecte. Rreziqet direkte pr terapeutt mund t shkaktohen pastaj, nse tek ata / ato vijn dshirat seksuale. Terapeuti duhet t,i prfill fort principet etike, t cilat drejtprdrejt jan t dmosdoshme tek aplikimi i hipnozs. Ekspertizat nga Gmelini (1787) tek nj i varur nga teoria-fluide, jan poashtu t ushtruara qart; nse ai vrojton se pr at ecja sht e rnd nga aplikimi i magnetizmit, njkohsisht konstatonte se dshira e tij pr ngrnie reduktohej dhe ai tek plleshmria nuk kishte m ndjenja prkuljeje dhe nuk kishte m sukses n derdhje t fars (sperms), (Shulci,1983,fq.16). Problemet n mes t terapeutit dhe pacientit Aplikimi i hipnozs paraqet nj form komunikative n mes t terapeutit dhe pacientit, brenda ktyre dy personave, ata n personalitetin e tyre themelor me parashikimet dhe krkesat e tyre veprojn. N ann tjetr, n rolin prkats (t definuar), prpiqen si terapeuti ashtu dhe pacienti, t cilt, prmes gjenezs klinike, do ta prshtatin arsimimin profesional. Kjo prsritje kushtzon mbajtjen e mtutjeshme t parashikimeve. Nga kjo rezulton, pastaj, se metodika e aplikuar e terapeutve paraqet nj mjet t mtutjeshm t komunikimit t kotrolluar. N kt mnyr krijohet nj rreth i rregullave t cilin prmes faktorve t shumt do t mund t ndikojn. Brenda ktij komunikimi, tek aplikimi i hipnozs mund t shfaqen nj numr i madh faktorsh pengues. Rezistencat e brendshme Pacientt tashm munden q me t prmendurit e fjals hipnoz t zhvillojn frik dhe t prpunojn nj bllokad t fort n vetvete. Ngurrimet e ktilla apo rezistencat e brendshme nuk guxojn t ken rast t ndodhin. Themelore pr lindjen e tyre mund t jen: mosinformimi, paragjykimet, humbja e kontrollit nga frika, mospranimi i terapeutit, frika nga konfrontimet e caktuara etj.

86

Komunikimi n mes t pacientit dhe terapeutit PACIENTI Personaliteti Parashikimet Nevojat p.sh. Mosha Intelegjenca Sfondi klinik Problematika, simptomet Pritjet, frika Nevojat P.sh. Anamneza, humbja e kontrollit nga frika, ikja nga realiteti, mossiguria, smundja, depresioni, psikoza, hysteria, agjitacioni, mazohizmi Terapeuti Personaliteti Parashikimet Nevojat Arsimimi Prvojat Pritja, oferta, nevojat p.sh. Problemet fillestare, teknika e aplikuar, krkesa e fuqishme, problemet e marrdhnieve, qndresa, pasiviteti, dshirat autoritative, marrdhniet e partnerit, dshirat seksuale,problemet e krkuara

Terapit Konteksti i trsishm diagnostik-terapeutik Kundrveprimi Sukseset metodike (p.sh. hipnoza) Problemet themelore terapike Situata reumatike, prania e personit t tret Problemet induktive Formulimet e paprshtatshme, hipnoza spontane, instruksioni i kasetave, bartja e kontakteve. Problemet e udhhequra dhe gabimet Formulimet negative, formulimet direkte dhe indirekte Instruksionet e mangta t nnvetdijshme Marrja nga prapa e hipnozs, gjendja e paplotsuar e marrjes nga prapa, fenomenet e veanta, paraqitja e problemeve t papritura. Problemet prmes metodave hipnotike Regresioni i moshs, krkesa posthipnotike, humbja e raportit, autohipnoza, hipnoza grupore.

87

Nse ne ia dalim ksaj q hipnoza veanarisht t,i prgjigjet shtresimit t ndrdijes dhe efektit t personalitetit (Stockmeier, 1972; fq. 45), ashtu nj pacient eventualisht mund t mbrohet n mnyr kognitive t qart ndaj aplikimit t hipnozs dhe prapseprap ai mundet t bie n trans, nse emocionet e tij ndrdijsohen etj. Kshtu ai lejon pjesmarrjen n kt form t intervenimit dhe komunikimit. Ky person tani nuk do t hipnotizohet kundr dshirs (s ndrdijes), aty ai ndrdijen e prshtat, pjesmarrjen e tij drejtuese t ndrdijes gjithashtu do ta shoqroj. Kt e bn t qart, se prgjegjsin e terapeutit t hipnozs shpesh mund ta shikoj si nj proces vullnetar interkomunikativ, tek i cili pacienti duhet ta shfaq punn bashkpunuese t tij. Tek nj grup, nj psikolog prdor hipnozn zbavitse dhe vepron tek nj femr e re, t ciln ai e vlersonte t trhequr nga shfaqja e friks dhe agjitacionit. Pastaj, ai e aktivizon n babain e saj nj terapi psikike n mnyr t sukseshme, q prmes hipnozs pr koh t gjat t zhvendoste kujtimet q ai i kishte n shprdorimin seksual. Prandaj ktu qndron qart nj munges e aplikimit t psikologve, t cilt prmes tipareve prsritse nuk do t prfillen (Mac Hovec, 1987) Gjithashtu sht pr tu mahnitur se mund t paraqiten n hipnoz funksionet mbrojtse t pafundme pr pacientt. Kshtu nevojiten prjetimet traumatike t fmijris nganjher me bllokad, q n pamjet jetsore t deritanishme t prmbahen n mnyr t drejt, q me nj zgjidhje t shpejt mund t udhhiqen me nj shok t qensishm. Shembujt vijues flasin m tutje n kt kapitull mbi veprimet e hipnozs skenike dhe t shouhipnozs t trajnuar. Pasiviteti i pacientve Pacientt, me nj prmbajtje pasive prball terapis, e dshirojn nga terapeutt nj manipulim t shpejt veprues, pa investim t shumt t udhheqjes vetanake. N kso rastesh hipnoza do t jet e kundrndikuar, aty gati do pacient, me dshir, duhet t msoj q problemet e veta ti zgjedh prmes seancs me njri-tjetrin n mnyr aktive dhe me pjesmarrje. Para pranimit t nj terapie ktu duhet t jemi t suksesshm me marrjen e masave diagnostike t vllimshme. Dshirat autoritative t terapeutve Me kompletimin e problemit paraprak jan t mundshme autoriteti dhe fuqia e pretendimit t terapeutit; ai ndoshta mund t jet i prirur q hipnozn si mundsi ta prdor pr tu br mjeshtr i ngjarjes. Ndoshta mbi kt baz te hipnoza sht veanarisht i suksesshm q ta trheq supervisionin fundamental. Veprat e vjetra tregojn qart pr kt struktur hierarkiste e cila e bn pacientin m shum objekt reagimi sesa nj partner kooperativ, si p.sh. B.Mayer (1980, Erstaufli, 1934). Marrdhniet intensive t partnerit Marrdhnia e ngusht n mes t terapeutit dhe pacientit sht e mir me nj shrbim themelor t aplikimit t hipnozs n fushn klinike; terapeuti duhet t lshohet dhe t

88

ndihet n mnyr intensive n imagjinimet, kognicionet, gjegjsisht sugjestionet t jepen n mnyr t qart dhe t kuptueshme. Problemet e marrdhnieve Besueshmria e marrdhnieve duhet t ndihmohet prmes situatave tipike t gjendjes s prgjumur. Kjo sht nj gj shum intime dhe pr pacientin situat e pambrojtur, e cila sht e mundur t udhheqet tek nj aranzhman neurotik terapeutik (Konig, 1978, fq.175). Ktu pacienti mund t pranoj se ai e zotron nj qndrim t veant. Kshtu pastaj marrdhnia te terapeuti dhe te smundja qndron m tepr n plan t pare, ashtu si te problematika jetsore e prpunuar. Kshtu, emocionalisht i deprivuar, pacienti e prmban aplikimin intensiv dhe do t prforcohet pr prpunimin e tij kognitiv, i cili sht inkompatibil me shrimin e tij (edhe prmes trajnimit nga terapeuti). N rast se aranzhmanet e tilla tanim nga faza diagnostike jan t njohura, hipnoza sht e kundrindikuar. Problemet e tilla hyjn n ecurin e nj trajtimi, prandaj duhet nj supervizion intensiv i cili strukturimin e terapis apo ndrrimin e terapeutit duhet ta bj patjetr. Checku dhe Secroni (1968) ktu e marrin nj gjendje t piks s matur; ata jan t mendimit se n kombinim nga psikanaliza dhe hipnoza nj varshmri ekstreme ndaj terapeutit duhet t mbshtetet, tek i cili vjen nj barr e fort, ka megjithat te dobia mund t jen s bashku. Pastaj, hipnoza prshtatet veanarisht e cila vet forcn e rindrton pr t,ia arritur qllimit. est dhe Deckert (1965) shohin varshmri patologjike n mnyr speciale n terapin hipnotike si fenomen ekstrem i rrall. N trajtimet e tyre t 3000 rasteve n nj koh prej 30 vjetsh ata nuk munden t vrejn varshmri t tilla. olberg (1956) e sheh kt rrezik t varshmris prmes trajtimit hipnotik, madje si nj mit i cili hipnozn e gabueshme paragjykuese dshiron ta mbshtes. Kto mund t jen pr nj terapi efektive t suksesshme intensive pr marrdhniet terapeut-pacient, megjithat mund t jen edhe shprdoruese, q nga kjo baz ti pranojm edhe shqetsimet seksuale (Hoencamp, 1990). Dshirat seksuale Dshira intensive e partnerit leht mund t lejoj shfaqjen e dshirs kontaktuese. Check dhe Lecron (1968, fq. 72) e bjn t qart: Hipnoza ktu sht nj rrezik i mundshm pr trajtuesin, shum m pak pr pacientin. Nuk mund t shkohet doher n at se dshirat kontaktuese t tilla jan t vrteta dhe prmes tyre do t mund t prpunohen. Nuk sht pr t,u nnmuar mundsia, q femrat rastsisht ta zhvillojn fantazin seksuale, t cilat frymzohen tek veprimtarit fantastike, t cilat nuk mund t nryshohen m nga realiteti. Gati t gjitha veprat e cituara t konstelacionit gjinor jan vrtet klasike, t cilat nuk duhet gjithsesi t mnjanohen nga mundsit tjera. Kshtu raporton Krogeri (1979) nga trajtimi i nj ylli t njohur njerzor i cili n hipnoz zbatonte shum lvizje t veanta, t cilat, m von, si fantazi masturbimi i vinte n pah me terapeutin. Sesi mund t shkojn m tutje mekanizmat e tilla t prpunimit e dokumentojn Check dhe Lecron (1968): nj stomatolog udhhiqte te nj paciente n prani t bashkshortit

89

t saj nj trajtim t dhmbit nn hipnoz. Pas nj dite burri e thonte terminin e ardhshm duke u pajtuar me detyrimin e gruas. Ajo ishte pamje e fort, se stomatologu seksualitetin e saj e kishte ofruar gjat kohs kur ajo ishte n hipnoz. Ktu lirohen dshirat agrsive apo seksuale t cilat mbi bazn e nj strukture patologjike jan prjetuar si realitet. Ky shembull e bn t qart sesi mund t jet e rndsishme se te paraqitja e problemeve t tilla nj person i mtutjeshm ktu pr do rast nj grua t jet e pranishme. Nj paciente tjetr me prjetime seksuale traumatike n fmijri, dshironte n t vrtet trajtim nga nj burr, megjithat kishte frik prej asaj se mos te terapeuti mashkull, n hipnoz, do t jet e dorzuar. Ajo dshironte me dshir q bashkshorti i saj t jet i pranishm, ndaj ky asaj i propozoi, q para seancs s plot gjithnj t bnte hapjen e videos, t ciln prfundimisht mund ta shikonte. Ajo ishte me kt zgjidhje s shpejti e pranueshme. Keqprdorimi i hipnozs Shfrytzimi seksual i pacientes s hipnotizuar tregohet qart se kjo sht e mundshme edhe n literaturen profesionale, megjithat nuk sht e njohur zyrtarisht. Shpeshher gjendet ndonj shembull n t cilin hipnotizuesit amator i kan nxitur femrat pr kt qllim q ato n hipnoz t,i trheqin dhe t lshohen n trajtime seksuale (Bieber, 1953; Danto, 1976). Ktu nuk sht i caktuar veprimi i fuqis s hipnozs, pr t ciln vullneti i dobt dshmon shpeshher marrdhniet n mes t hipnotizuesit dhe femrs. Konseguencat pr terapeutt e hipnozs Kushtzimi prmes marrdhnieve shum t ngushta e intime t afrsis njerzore n mes t terapeutit dhe pacientit mund ta prkulin pacientin/pacienten te mnyra e sjelljes, ku terapeuti e shfrytzon afrsin e tij njerzore, por megjithat e harron rolin objektiv-distancues. N t njjtn koh nuk sht pr tu habitur se mund t kthehen mendimet dshiruese t pacientit/pacientes n baz t zhgnjimit, ndjenjs s fajsis, afektet e transmetuara furishm n sjellje (qortime) dhe n fajsi. Nevojat metodike dhe kufijt e suksesve etike jan vijimisht t sprovuar. Orne (1983) pr kt jep impulse t rregullta gjegjsisht udhzime. Afrsia dhe forca N mnyr analogjike, terapeuti sht i rrezikuar q nga afrsia dhe intimiteti ta prdor pr qllimet e tij dshirn. Ai nga pacienti/pacientja simpatin e treguar prball funksionit t tij njerzor, si terapeut, mundet ta ndrroj si subvencion t iltr personal. N t njjtn koh, ai duhet t reflektohet sesi shum me dshir, prmes hipnozs, do ta ngjall fantazin e fuqis s tij. Kto aspekte duhet t jen patjetr prmbajtje e nj terapie-supervizioni t qlluar.

Kufizimi i pacientit

90

Pacienti vetvetiu sjell ndonj konstelacion apo variabilitet me veti, me t cilin nj terapi (ktu nj trajtim terapeutik) ta vshtirsoj ose q t mund ti prmbaj pikat rrezikuese. Kjo ndrmerret, me nj an, n t gjitha variabilitetet, nga ana tjetr n aspektet klinike, psikopatologjike. Variabilitetet e prgjithshme t pacientit Kt duhet t hulumtohen faktort e vjetr, inteligjent, aftsit prpunuese t nervozs qendrore (me tru t lnduar). Mosha Paraqitjet e rasteve merren m s shumti me nj pacient me mosh mesatare prej 15 55 vje. Ktu qndrojn eventualisht kufizimet n zgjerimin e aplikimit t hipnozs? Morgani (1973) dhe Morgani dhe Hilgardi( 1973) hulumtuan n studimet e tyre t shtjes s moshs nga 5 - 41 vjeare dhe e mbshtetn fort, se t hipnotizuarit m t fort t piks s tyre t lart e kan arritur 5 - 12 vjeart. Kto zbulime do t vrtetohen nga Gordoni (1972) tek i cili pika mesatare e lart qndron n adoleshenc. Mbi kto zbulime t pastra t vrtetuara n mnyr statistikore kalimthi duhet q strukturat e caktuara individuale t jen t kujdesshme. Hipnoza e aplikuar tek fmijt e vegjl duhet t jet e kujdesshme n mbules. N prgjithsi, ktu veprimet e shtendosjes jan m pak t indikuara dhe gati te veprimet motorike ngushton rrethin jetsor t fmijve, sht reagim motorik si p.sh. loja e futbollit esencialisht sht e arsyeshme. M leht ktu mund t bhen ndrrimet e simptomave t pastra dhe nuk kan suksese t trajtimit kauzal. Inteligjenca Hipnoza n mnyr primare duhet t ndrjmetsohet prmes komunikimit verbal; imagjinimi do t caktohen mbi kt nivel. Prandaj, nj intelegjenc e vogl e prgjithshme pr kt komunikim sht e suksesshme. Hulumtimet megjithat tregojn se intelegjenca e mir nuk sht kusht paraprak i rndsishm (Mccard, 1956). Gjithashtu fmijt e retarduar shpirtror me hipnoz jan t prdorshm (Mccard + Sherrell, 1962). Sternlicht dhe anderer (1963) udhheqin madje trajtimin e hipnozs tek grupet e pacientve t cilt m pare i shihnin si rezistente, si p.sh. te aftsit e vogla shpirtrore dhe tek mongloidt. Ktu qndron n t vrtet kufiri nga ana e terapeutit, ai duhet t jet n gjendje q gjuhn e vet ta prshtat n baz t kuptimit dhe aftsis prpunuese t pacientit. Veanarisht kjo sht e qart nga nj rast prshkrues nga Gravitzi (1981). N iden e tij t plot t terapis designe ai e trajtoi nj femr me trurin e dmtuar (gjendje e fort e EEG-s) dhe njkohsisht me shurdhmrin qndrore vepruese me hipnoz ajo mson shtendosjen dhe kontrollimin e smundjeve. Variabiliteti klinik dhe psikopatologjik Ktu m posht duhet ti japim t gjitha rastet e variabilitetit dhe diagnozs, t cilat mund t jen nga kuptimi klinik.

91

Problemet e anamnezs Shum t fuqishme mund t jen problemet traumatike t s kaluars, nse eventualisht prmes mekanizmit zhvendoss ose t bllokimit pengues hyjm n vetdije. Kto mund t shikohen si nj lloj maskimi. Aty hipnoza sht nj metod shum e mir q ta mnjanoj llokadn e till, ktu qndron njkohsisht edhe rreziku. Si shembull pr kt problematik komplekse t njoftojm vetm se te femrat me nj prjetim prdhunues ose keqprdorues, kto kujtime prmes hipnozes jan t theksuara n mnyr eruptive - aty njkohsisht nj prpunim duhet t ket sukses. N rastet e tilla mundsi e rrezikut t vetvrasjes ekziston, por s paku nj prerje e reaksionit shokues sht shum e vetkuptueshme. N prgjithsi sht urgjente t rekomandohet: Te personat nga t cilt rrjedh anamneza, q ata n ndodhit e anamnezes kan qen t vendosur fuqishm, eventualisht t lidhur me prdorime t dhunshme, duhet me kujdes m t madh t udhhiqen n hipnoz. Ata n gjendje transi mund t jen dorzuar rastsisht dhe me pafuqishmrin (endt, 1978). Ktu sht e qart se rreziqet dhe kundrindikacionet vetm n mnyr shum relative mund t definohen. Nj shembull i mtutjeshm dramatik raportohet nga Kleihauz, Dreajfuss, Berani (1979), n t cilin nj hipnotizues i shout udhhiqte nj grua n regresion dhe me t befas e gjen gjendjen e ngatrruar e cila ishte krejtsisht psiqike. M von psikoterapeuti i ashtuquajtur mund t arrinte mundimshm, sepse gruaja judaiste e prjetonte fmijrin e saj n Paris, n kohn naziste, dhe n prpjekje q t mbijetonte psikikisht, ajo i kishte harruar t gjitha. Regresioni i vjetr i pamenduar zbulonte pamshirshm prjetimin dhe gruaja e mori mbrojtjen e saj. Kontrollimi i humbjes s friks Nga paragjykimet e njohura te hipnoza mund t ekzistoj drejtprdrejt e pranishme ndjenja e friks. Ktu terapeuti, mbi bazat e problematiks, duhet q pacientit ti shpjegoj, tai jap sigurin e duhur dhe ta rindrtoj nj besushmri. Me kt trajtim fundamental, ai n mnyr t prshtatshme m shum mund t arrij sesa prmes teknikave tjera t llojllojshme, si p.sh. ajo nga Grinderi dhe Bandleri (1981) t cilat jan vlersuar. Pacienti nuk duhet prmes trikut veprues t konfrontohet nnvetdijshm me hipnozn. Arratisja e realitetit Personat, t cilt shpejt anojn pr kt, pr ta trhequr realitetin, si p.sh. strategjin e mnjanimit, pr do rast duhet t konfrontohen m pak me hipnozn. Dredhimet dhe tendencat e mnjanimit t tyre n fushat tjera apo madje edhe imagjinimet prmes hipmozs relativisht leht mund t prshtaten.

92

Mossiguria Personat t cilt i japin vetm anulimet e vshtirsuara, ata vshtir mund t kufizohen dhe nevojat e tyre personale nuk duhet n mnyr t paskrupullt t konfrontohen me hipnozn. Drejprdrejt prmes sugjstionit apo veanrisht me instruksionet doublebind, si p.sh. ajo e Eriksonit (Eriksoni dhe Rosi, 1981), mund t qndroj m tutje me brjen e autonomis s kombinuar. Gjeneza dhe diagnoza duhet t jen t prfillshme Nse hipnoza do t prdoret thjesht vetm te mnjanimi i simptomave, mungesat apo gabimet e peshuara duhet t evitohen. N rastin e padjallzuar mund t jet e parandaluar q, ta zm, si shkak pr kokdhimbje do t ndrmjetsoj qartsia e munguar dhe nj pal syze mund t ndihmojn. Nse smundjet prfitojn kualitet funksional, ather pacientit vrtet ia marrin nj pjes enorme t protests s tij apo t pengesave t sjelljeve t tij, por zhvendosjet e simptomave jan t vetkuptueshme. N do rast tek t gjitha paraqitjet e problemeve klinike si edhe tek problematika e smundjes s diagnostifikuar, duhet t sqarohen nga rrafshi medicional apo psikologjik. Dhimbja Paraqitjet e dhimbjeve jan signale trupore primare dhe normale, t cilat kan funksione paralajmruese, dhe jan formuar n organizm prmes gjendjes s shmangies. Ato jan deficite medicinale apo psikologjike, nga t cilat theksohet dhembja. Ktu po e paraqesim nj shembull nga praktika: Nj njeri i pashm mjerohet nga nj imputim i kmbs nga dhembjet fantome t ndjeshme, t cilat e quan deri tek prpjekjet pr vetvrasje. Aty do sjellje e drejt psikologjike ndaj smundjes do t mohohet nga pacienti. Dhe i lutet nj kolegeje q e shoqronte pr marrjen prsipr t nj trajtimi t dhimbjes nn hipnoz. Prkundr motivacionit t shumfisht, pacienti tregon gjendje t kundrt n mnyr t ndishme, nuk mund ti mbyllte syt, nuk lshohej nn ndikimin e konstruksioneve. Pas dy prpjekjeve t kota, terapeutt vendosn q t marrin kontakt me bashkshorten e tij. Kjo raporton se pak para aksidentit t burrit t saj donte t ndahej, dhimja e lejon at pastaj q vendimin ta shtyej, at vetm e ndrroi q t mbshtetej tek ajo. Dhimbja ktu e bnte t qart karakterin funksional. Terapia e dyfisht e vendosur ishte tani esencialisht e kuptueshme. Depresionet Nj numr i madh i simptomave dhe i pengesave psikosomatike mund ti mbulojn smundjet themelore t nj depresioni. Ktu hipnoza nuk do t mjaftoj, nse m par nuk bht paraqitja e nj diagnose diferenciale e kujdesshme. Ktu po e paraqesim nj shembull t vogl nga Gruenenvaldi (1981); ai informohet nga pacienti prmes nj trajtimi adiopozitiv nn hipnoz. Diagnostika e saj zbulon

93

megjithat depresionin e fort dhe tendencn pr vetvrasjen eventuale, prandaj pr t ishte ekskluzivisht i domosdoshme nj trajtim stacionar (Crasilneck, 1980). Paratrajtimi hipnotik nga depresionet endogjene u b madje e qart (Stockmeier,1984). Kthesa pozitive dokumentohet nga terapia e suksesshme, e cila tek depresionet psikike duhet t prpunohet suksesshm me regresione dhe progresione (Vansky, 1983; Ferrero + Frajala, 1974; Sexton + Madock,1979; Greene, 1973). Depresionet krkojn nj plan trajtues shum t diferencuar Depresionet n prgjithsi duhet t trajtohen prmes hipnozs si raste t rnda (Jackson + Merrington, 1980); tek depresionet e rnda hipnoza duhet t jet pak si e shkallzuar n mnyr t prshtatshme (Conn,1972). Te kjo pacienti duhet t jet shum i kujdesshm dhe i matur, q shpejt tek ai t mund t shmanget vetvrasja, veanarisht te pranimi i prmirsimit dhe te aktivizimi kalimtar. West dhe Deckert (1965) paralajmrojn pr kt lidhje t prbashkt madje para aplikimit t hipnozs. Tendencat vetvrasse para s gjithash qndrojn nse prmes sugjestioneve format e shfaqjes somatike t depresionit do t mnjanohen. est dhe Deckert (1965) tregojn gjithashtu qart se gabimi nuk guxon t prshkohet, sugjestionet t shikohen si nj lloj i forcs s jashtme, me t cilat pastaj komponentet e hollsishme munden t bhn t zgjedhura. Faktort e shkaktuar apo t ruajtur t ndonj problematike qndrojn t mbijetuar dhe tani kan nj veprim t mtutjeshm fatal. Psikozat Kjo problematik duhet t diskutohet n mnyr t afrt divergjente. N ann tjetr prsri qndrojn paralajmrimet, si p.sh Stockmeier (1984). Sipas pikpamjes s ktij grupi kritik prmes trajtimit t hipnozs mund t manifestohen psikozat fillestare shizofrene. Kto paralajmrime lidhen me at se simptomet e shizofrenis mund ti ngjajn shum p.sh. depersonalizimit. Te format paranoide n do rast duhet t kihet parasysh se ndodhit hipnotike e lidhin terapeutin me t dhe tani mund t prfshihet n ide iluzioniste (Stockmeier,1982, fq. 125). Hipnoza te marrdhniet e manis persekutuese n kt kontekst me t vrtet sht kontradiktore. N kundrshtim me t tani qndrojn raporte t shumta, n t cilat trajtimi hipnotik p.sh. i skizofrenve pa kufizim t veant sht i interpretueshm, kshtu p.sh. Check dhe Lecron (1968), Ebers (1987, 1988). N kt pik diskutimi, pr ta sqaruar m pr s afrmi, pyet Conn (1972) nj numr t madh terapeutsh me prvoj (Eriksonin, Kline, allbergun). Ata plqejn n prgjithsi pr kt se nuk ka ndonj prej tyre tek i cili prmes hipnozs vepron ndonj smundje psikiatrike. Mitunteri mund t vrente se pacienti pas ndonj seance hipnotike bhej psikotik; nj shkaktar prmes hipnozs tani megjithat nuk mund t ndrmjetsoj (Meldman, 1960). Auerback (1962) vrtet ka mundur n 119 raste t vrtetoj se pas hipnozs, n mnyr t papritur, t paraqiten epizodat psikotike, t cilat ishin t lidhura me kto metoda. Ato megjithat ishin t kthyera nga intervenimet e hipnotizuesve t pakualifikuar.

94

Lavoie (1978), Lavoie, Sabourini dhe Langloisi (1973)n t njjtin universitet Liebermani, Lavoie dhe Brisoni (1978) punuan n mbi 200 vullnetar, persona t sprovuar me skizofreni kronike. Ata paraqitn se n asnj rast nuk ka veprime negative t hipnozs. Trajtimet e suksesshme hipnotike te skizofrent, ashtu si zbatohen, p.sh.Bouversi (1958), Danisi (1961) ashtu veprojn tek pacientt e tyre, sepse ata punn e tyre normale mund ta kryejn me ndihmn e hipnozs. Scagnelli (1974) e trajton nj skizofren akut dhe m von punon (1976, 1977) me skizofrent e shtpis publike. Stocksmeier (1984) e sheh nj kundrndikim strikt t veant tek shum psikoza endogjene. Njkohsisht ai megjithat lirohet, sepse te nj psikoz metaalkoolike (produkt i deliriumit), pas fazs trheqse prmes hipnozs, mund t ndikoj, p.sh.pr trajtimin e pengesave t gjumit apo n akordimin e pamotivuar. Me t vrtet ktu duhet t paraqitet drejtprdrejt pamja e prvojs, kjo gjithashtu nuk sht dhn n literatur n mnyr explicite. Histerit Histerit anojn ka ajo q gati vllimin e prgjithshm t mendimit t tyre kritik tua ln terapeutve, ngase ata njkohsisht jan shum sugjestibil. Nga kto kufizime do t shikohen pacientt histerik si shum t prshtatshm pr trajtim hipnotik. Shum trajtime nga simptomat e ndryshme histerike, si p.sh. verbria, shurdhrimi, paraliza do t pranohen (ilkins + Field, 1974; Schneck,1970; Kroger + Fezler,1976) N t njjtin drejtim paralajmron srish Stocksmeier (1984, S.51): Me mundsi q prjetimet e personalitetit abnormal histerik n proceset hipnotike t sqarohen dhe t prpunohen me gabim autosugjestiv, sugjestioni duhet t jet doher i llogaritur. Kjo sht e mundur prmes situats s hipnozs dhe t lidhjeve emocionale t t hipnotizuarit me terapeutin. Agjitacioni Te pacientt me agjitacion t fort, hipnoza memzi do t ndihmoj, sepse pr hipnoz t suksesshme n mnyr minimale kta mund t thehen n konceptim dhe n vmendje; njkohsisht, qndrimi i qet i suksesshm i trupit memzi mund t arrihet. Mazohizmi Kjo form e veant e mposhtjes seksuale tek pacientt n hipnoz mund t bhet n prputhje me dshirat dhe prdorimin e tij (Kroger, 1979). Crasilneck (1980) e shnon kt grup personash si rezistent t veant t terapis, ku kjo mund ta realizoj qllimin vetshkatrrues prmes simptomave shumdimensionale, si shprdorimi i alkolit dhe nikotins, ngrnia e tepruar, mundimet e barkut etj.

95

Problemet e pasioneve dhe t varshmrive Te do lloj i problemeve pasionuese duhet n mnyr primare t hulumtohen shkaqet e jo t merremi me vet trajtimin e pasioneve; kto masa shpeshher jan vetm marrje e masave stacionare ndaj veprimit helmues. N kto raste, kta pacient, mjeti pasionues i tyre m teper i v n rrezik q realitetin e shqetsuar ta shptojn, prandaj ktu hipnoza mund t prdoret leht si nj shmangie imagjinuese. Mshtetjet nga zgjidhjet reale dhe konfrontimet suksesojn n trheqjen e imagjinats. Te indikacionet e prshtatshme dhe udhheqja e terapis megjithat mund t arrihen suksese t trajtimit (Wadden + Penrod, 1982 te varshmria alkoolike, Diment,1982 b, te varshria e mjekrs (t lshuarit e mjekrs); Schubert,1983, lnien e pirjes s duhanit dhe disa emrtime t tjera). N marrdhniet pacient-terapeut duhet t mendohet ngjajshm, sepse drejtprdrejt kta pacient varshmrit e riprtrira kundruall personit t terapeutit nuk duhet ti zbulojn. Kufijt dhe problemet metodike Ktu duhet t rikontrollohen mundsit e aspekteve t aplikimit mbi kufijt dhe rreziqet e tyre. Problemet parimore t terapis do form e terapis, n esenc, duhet t presupozohet n mnyr t ndrgjegjshme q nn kto kushte ajo mund t udhhiqet suksesshm. Hipnozs i nevojitet maturi e veant. Situata hapsinore Hipnoza sht e prcaktuar t zbatohet n do konstelacion hapsinor, qoft mbi tavolinn e operacionit, n karrigen e trajtimit t stomatologut apo n kolltukun e psikoterapeutit. Te koncentrimi i thell, veanarisht te prpunimi i problemit n psikoterapi, duhet t bhet nj atmosfer e prshtatshme n prgjithsi. Ktu veanarisht jan penguese zhurmat nga jasht, si zhurma e rrugs, pengesat telefonike etj. T prfshira n kto pengesa jan gjithashtu: ..nuhatjet e zakonshme, sikletet, instrumentet krcnuese etj. T gjitha kto duhet t jen mundsisht t shmangura. Ta zm se hipnoza shpeshher mund t jet e udhhequr vetm mbi kauqin shtrirs. Te disa pacient bhet se s shpejti ky konstelacion i antipatis e thrret t dal prpara. Kryesisht te ndonj pacient mund t vrehet se ai pak para induksionit e prpunon pamjen e vrtet t marrur n dhomn e terapis. Ndoshta ktu ai pr kt duhet t mendoj dhe t jet plotsisht i vetdijshm.

96

Prania e personit t tret Pacientt reagojn n do form t terapis n mnyra shum t ndryshme lidhur me pranin e praktikantve apo hospitantve. Te hipnoza ata eventualisht mund t dalin n mnyr t veant prpara pr tu marr n pyetje pr ti prpunuar pengesat. Krkesa e pacientit t rritur pr pranin e t tretit mbyllet ashtu me nj terapi hipnotike nga Stockmeieri (1984) ku parashtron nj mosbesim. Ktu duhej t hulumtohen shum her motivet dhe frikat pr kt dshir. Nse pjesmarrja e nj personi t besueshm t pacientit nuk sht drejtprdrejt penguese apo nse nga ecuria e prmbajtur sht e kundrndikuar (p.sh nse do t trajtohen problemet mbi personin e tij) ai madje mund t jet ndihmues dhe largues i friks. N ndonj rast terapik ve ishte vet e vetkuptueshme dhe e preferuar pjesmarrja e nj personi t besuar. Prania e prindrve Te fmijt prania e prindrve do t jet e prshtatshme si prjetues i qetsis. Te aplikimi i hipnozs n klinik apo n ordinancn e mjekut, praktikantt duhet q personalisht n do ndrmarrje t jen t ndaluar ose prania e tyre duhet t vendoset vetm n lidhshmrin e qart me trajtuesin (Levinson,1967). Ktu sht i prmendur vetm nj shembull ndr shembujt e shumt nga Lecron (1973,fq.96f.): Nj kngtar i njohur e konsulton at se pas nj operacioni t njfisht t bajameve q kishte pasur ai nuk do t mund t kndonte m. N nj seanc t hipnozs mund t kuptonte se kjo problematik qndron ngusht n bashkvarshmri me operacionin. Pacienti n hipnoz mund saktsisht t kujtonte bisedn e mjekut, e cila sht br gjat operacionit derisa ai ishte nn narkoz. Njri prej tyre sigurisht nuk ishte tifoz i kngtarit tani e prmendte n nj prfundim se i ulrituri vetm sht i pajisur. Pacienti e muar kt instruksion me fjal dhe ishte vetm vizion, vetm q t jet i ulritur. Problemet e induktuara Hipnoza n lmin e aplikimit klinik paraqitet n mnyr t sjelljes standarde, por sht shum individuale mbi pacientin e akorduar. Formulimet e paprshtatshme Prmes instruksioneve t paprshtatshme tek pacientt mund t shkaktojm reaksione t padshiruara dhe frik. Veanrisht te pamjet qetsuese dhe te kierarkia nga desenzibiluesit duhet kujdesur n mnyr paraprgaditse optimale. Njher ndikimin e formulimeve t paprshtatshme t nj seminari e ka zgjedhur vet udhheqsi i seminarit. Te nj demonstrim, nj zonj e re prjeton n mnyr t prbashkt bregdetin e pajtueshm veror n mnyr shum intenzive. Derisa udhheqsi i seminarit, pastaj, n mnyr t rrejshme, dshironte ti bnte mir dhe at e lejon t lahet n det, por ajo reagonte me paknaqsi dhe frik. Ajo tani raportoi se notimi i saj prher i shkakton padisponim.

97

Checku dhe Lecroni (1968) raportojn pr nj pacient me frik t braktisur. Hipnoza zbulon se ai gjat nj operacioni vrejtjen e kirurgut Let,s go home=lejona neve kt ta kryejm me fjal e kishte kuptuar dhe zhvillonte panik t nnvetdijshm. N kt gjendje t pashpres donte t lihej e vetmuar. Shembuj t shumt e bjn t qart se instruksionet/sugjestionet me t folur do t kuptohen e prmes tyre reaksione t mangta, t shpejta, psikologjike mund t shkaktohen (p.sh.Mac Hovec, 1987, 1991; Page + Handley, 1990;Grunenvald, 1991). Hipnoza spontane Nse nj person bie papritmas n trans, pa e udhhequr pr t intervenimin e posam, ashtu mund t hyj n veprim hipnoza spontane. Ktu, me vrtetsi t madhe, prmes nj ngacmimi t kondicionuar, duhet t zgjidhet nj reaksion i kondicionuar klasik. Gjeneralizimi i kmbimeve Q t mund t shfaqen ktu faktort e rastsishm, t kondicionuar m par prmes ngacmimit n hipnoz pr ti kmbyer, duhet q te induksioni mundsisht t mos ket kundrthnie apo t mos prdoren fjal kmbyse, t cilat mund t gjeneralizohen leht. Kshtu e vrteton Stockmeieri (1984) n mnyr t qart me konkretizim t shklqyer, si p.sh. kur ta prdor majn e lapsit kimik. Kshtu ylli trerrembsh i karrocs s prestigjit, grahsi i saj, shum shpejt mund ta gjej rrugn e mnyres transdentale Kjo e v terapeutin para problemit pr ti zgjedhur pikat e fiksimit t prshtatshm te induksioni, t cilat e prmbyllin nj gjeneralizim t afrt dhe njkohsisht shpejt mund t jet te kmbimi i kondicionuar. Sesi mund t vihet, pa qllim, te kondicionet e ktilla, kt shembull e bn t qart Mac Havecsi (1987): Nj paciente e friksuar n nj shitore bie pafundsisht n t fikt. Psikologu i saj, n seancn e ardhshme, ka mundur t gjurmoj se prceptimi i saj i fundit para t fiktit te gumzhima e ventilatorit ka qen e pranishme nj zhurm, n t ciln fshfrima ishte e ngjajshme me at, t ciln terapeuti doher e prdorte pr ta thelluar transin. Ktu ishte e qart se shkmbehej qndrimi i msuar lodhje e thell prmes nj gjeneralizmi t ngacmuar. Nga kjo rrjedh se ngacmimi i thelluar ishte nj zgjidhje e plogsht si tregon shembulli shum aparate teknike e prodhojn kt zhurm t bardh (radioja, aparati televiziv, rekordert, ventilatort etj.). Te ngarkimi i fort emocional, si, p.sh. ai te smundjet e forta akute, po ashtu mund t vihet n transin spontan, i cili megjithat memzi vrehet dhe nga mjeku nuk mund t synohet. N kt gjendje mund t ken sukses prmes traumatizimeve, t cilat m von nuk jan t vetdijshme, pastaj n kuptimin e pengess s ngarkuar postraumatike do t vihet n rregull dhe mundimet terapeutike t pafundme pjesrisht duhet ta zbulojn. N t njjtn mnyr kto jan t njohura nga filmat apo te shouhipnotiuesit, nga triqet induksionuese si shkundja e gishtave apo fishkllima. Ktu duhet m tepr q krkesa etike t terapeutit t ken vler dhe pacientt e tij ta trajtojn vrtet t msuarit e arsyeshm n prputhshmri, por ata megjithat mos ta strvisin vetm.

98

Instruksionet e kasetave Prdorimi i shiritit magnetofonik apo i konstruksionit t kasetave sht patjetr ndihmues. Ato shrbejn, para s gjithash, pr ti aktivizuar pacientt, q instruksionet hipnotike nga audioaparatet ti prpunojn si detyra shtpiake n prshtatshmri. Shkputja nga terapeutt prmes ktyre duhet t favorizohet. Mnyra e mundshme mund ta veojn pacientin gjithashtu nga zri i trajtimit t tij. Si rrezik imtutjeshm sht e mundshme q kto kaseta mund t jepen tek i treti n mnyr joreflektuese q t shrbejn si nj bar q shron. N kt lidhje t prbashkt jan gjithashtu ato t cilat shiten n treg me kaseta t pranishme t kompiluara n mnyr jokritike: mbi bazn e nj autohipnoze dhe indikacioni vetjak e fiton myshteriun n nj mnyr t veprimit, t ciln ai nuk mund ta interpretoj vet n mnyr t duhur, dhe t tij mund t jet i kundrndikuar pr prgjegjsin speciale. Nga kjo vjen gjithashtu se mbrenda nnvetdijes s propaganduar dhe si do her format ndikuese t definuara teorikisht n mnyr empirike memzi jan t dshmuara. Pozitive jan kasetat komerciale, nse ato n marrveshje me ndonj terapeut do t vihen n prdorim. Bartsit e lidhjeve t kontakteve Veanrisht te teknikat fiktive bartsit e lidhjes s kontakteve shpejt mund t reagojn me sy t zjarrt. Ktu duhet q faza fiktive t shkurtohet n mnyr t ndjeshme, ose t zvndsohet prmes ndonj metode tejtr. Veanarisht, sht shum paralajmruese para aplikimit t detyrimeve hipnotike t bhet testi i syve apo thithja e katalepsis s syve. Ktu shum larg nga prapa rrotullohet bulbuesi dhe lidhjet e kontakteve mund t rrshqasin, ka shum n mnyr t paprshtatshme e udhheqin procedurn.

Udhheqja e problemeve dhe gabimet

Formulimet negative Formulimet negative dhe mohimet n mnyr gjenerale duhet t mnjanohen, se aty ve efekti i kundrt mund t paraqitet. Formulimi Ti nuk ke frik... vesa fikson vetprmbajtjen e friks dhe e zgjedh kognicionin prkats. Formulimet direkte dhe indirekte N kt pik acarohet metoda grindse n mes t prkrahsve t hipnozs klasike dhe t hipnozs s Eriksonit. N mnyr gjenerale duhet t mendohet se far stili i komunikimit sht i kuptueshm pr pacientin. Gjat kohs kur nj pacient kundruall intruksioneve direkte shpejt ndrton rezistenc, sht i nevojshm nj sugjestion direkt shum i rregullt dhe i qart, t cilin mund ta kuptoj dhe mund ta prpunoj. Ktu m pak duhet ta lshoj ndrdijen e muar, t ciln doher vetm e filtron at se ka i

99

nevojitet; pragmatizmin e shndosh duhet ta ket eprsi. Zanatiu, si pacient, duhet t ket nj qartsi konkrete dhe gjuhn operacionale ta kuptoj m mir si metafor. Klienti ktu e prshtat formn komunikuese, si sht e vrtetuar te Bongartci (1991). Instruksionet e gabuara t nnvetdijshme Hipnoza mund t ndrhyj n kujtesn direkte t rezistencs prpunuese psikike. Megjthat, ktu dshmit e shumta semantike, nuk mund ti mbyllin prpunimet e gabimeve. N nj rast, nga nj koleg, tregonte se nj pacient me tendenca t lehta depresioni, i kishte kto instruksioni hipnotik: Ti mund ti bsh t gjitha, gj q ti m s shumti e dshiron (ktu i shkurton t dhnat e srishme). Ishin t menduara nga terapeutt dhe t tjert aktivitetet e lira, gjat kohs kur pacienti vetm dshirn e fsheht donte ta plotsonte: t bnte vetvrasje! Reduktimi i aftsive kritike sht e njohur m tutje se hipnoza paraqet nj gjendje t aftsis kritike m t paksuar. Kondicionimet verbale mund ti mundsojn ngacmimet e gabuara e t ngjashme, p.sh. me an t asociacioneve. N kt rrug tani duhet ndonj formulim me goj. Kta mekanizma prpunues udhheqin drejtprdrejt zhvillimet e gabuara relevante neurotike. Te kto procese prpunuese shum subtile hyjn patjetr gabimet. Cheeku dhe Lecroni (1969, fq. 73) raportojn nga nj seminar arsimor, n t ciln docenti gjat nj demostrimi, personit t hulumtuar, i jep sugjestion t supozuar ndihms:Ti do t shkosh n shtpi dhe do t jesh sonte mir gjat nats pa dijen e tij ai ia dha dy sugjestione. Studentja fjeti natn mir n shtpin e saj studenteske, u zgjua ditn e ardhshme gjithashtu e freskt dhe udhtoi pastaj pr Pasadena, n vendin e saj t lindjes pa vshtirsi. Sikur t mos i plotsohej kjo dshir asaj, ajo do t dekompenzohej. Pacienti i thirrur, prmes nj hipnoze t mtutjeshme, mundi q porosin posthipnotike t shkosh n shtpi Pasadena ta realizoj dhe ajo ashtu t qetsohej. Ktu bhet e qart sesa t rrezikshme mund t jen fjalit e vetfolura. Ktu punojn drejtprdrejt sugjestionet indirekte nga Eriksoni me instruksionet e ndrdijshme dhe t vlefshme, ktu mund t qndroj nj rrezik i lart i interpretimit t gabuar. Veanrisht fillestari pr kt arsye duhet t punoj m me shum kujdes. Masat e rimarra t hipnozs n prgjithsi N mnyr sa m precize q udhhiqet hipnoza, aq m t ndrgjegjshme e m t plotfuqishme i paraqesin intervenimet terapeutike. sht e rndsishme se masat e rimarrura kan sukses t ngadalshm. Pacienti duhet t ket koh t mjaftueshme q nga imagjinimet e tij t hyj pr tu gjetur srish n situatn reale.

100

Orientimi prapa dhe zgjimi Disa pacient shum ngadal mund t orientohen prapa. Ktu duhet shum sakt dhe me kujdes t prkryer t bhet orientimi prapa. Prmes biseds vijuese kjo mund t vrtetohet n mnyr ekzakte. Terapeutt me prvoj jan t kujdesshm. N rast se nj pacient nuk zgjohet nga hipnoza ather mund t veprojm n baza shum t ndryshme: - gabimet n instruksion prmes terapeutve - pacienti nuk dshiron marrdhnie t tilla intime - pacienti nuk dshiron t zgjohet, sepse me t ai prsri lidhet me realitetin kofrontues - pacienti dshiron t qndroj n kt situat se ai aty ndrton sjellje mnjanuese, p.sh, prball situats s tij familjare (probleme bashkshortore etj). - Ai e lidh kt gjendje t hipnozs me ndonj prjetim m t hershm (t fjetur) (Lecron,1973). Ecurit e tilla jonormale e kan qndrueshmrin e tyre prkatse diagnostike dhe duhet t prpunohen, pyetja mbi signalet identike mund t jet e gatshme pr t ndihmuar. Patjetr mund t shrbejn kreativitetet e Eriksonit, sepse n shum kso rastesh edhe ktu prsritet nj dorheqje. Ai te nj problematik e till duhet ti ket sugjestionet t dhna, q pacientja nxitjen e shtuar t madhe pr pjesmarrje ta ndiej derisa ajo prfundimisht t jet e zgjuar dhe ngutshm t shkoj n toalet. Masat e mangta t fenomeneve t veanta M par duhet q sugjestionet e ndara, si katalepsia, halucinacionet etj, n ecurin e hipnozs, t mos ngrihen, sepse kshtu mund t paraqiten komplikime. Edhe Lecroni (1973, fq. 87) ktu e merr nj shembull: Te nj sken televizive ai e udhheq nj demonstrim t hipnozs; si person provues i shrben nj miku i tij t cilit ia jep sugjestionin, dhe ai vetm parfumin mundi t nuhas. Pastaj, si person proves mbante prpara amoniak (nuhatja djegse me koll dhe ndikime lotsh), ai tani raportonte nga nj nuhatje e paprshtatshme. Kur kta shok u takuan prsri nj vit m von, personi i provuar m hert e prmendi, ndr t tjera, se ai ve nj koh t gjat vetm kundrmim (arom) t luleve mund t prceptonte. Hipnotizuesi e kishte harruar n tronditjen e skens televizive tia jepte instruksionin e rikthyerjes. N nj seanc t riprtrir hipnotike tani duhet q proceset e vjetra prpunuese prsri t prodhohen. Nj numr i madh raportesh tregojn gjithashtu se te pacientt hipnoza doher nuk prfundon n mnyr t prshtatshme, ngase edhe habitja, dezorientimi dhe pjesrisht prmbajtjet e sugjestioneve rrin edhe m tutje t pakontolluara (Kleinhauc, 1991; Kleinhauc + Eli, 1987; Gruenevaldi, 1991 ; Machovec, 1987, 1988, 1991; Page + Handley,1990). + Qndrimet e problemeve t papritura Disa autor, kryesisht amerikan, e konstatojn at se te fillimi i hipnozs pacientt reagojn me shum mnyra t sjelljeve t papritura, si p.sh. qajn, qeshin, flasin t hutuar etj. Prmes shfrytzimit nga bllokada hipnoza i mundson kto forma t

101

reaksionit; pacientt lejohen q vetm emocione t rrfyera t shijojn. Terapeutt me paprvoj ndaj ktyre gjesteve do t jen t shqetsuar. Nn mnyrat e reaksioneve t tilla mund t ekzistojn edhe probleme masive t fshehta. Te ndonj pacient me frik t gjat ekzistuese nga stomatologt hipnoza mund t zbatohet me sukses t shtuar n kuptimin e nj desensibilizmi. Sikur atij, pastaj, nn hipnoz ti jepet injeksioni i anestezis, ai papritmas reagon me nj reaksion, n t cilin qan pakotrollueshm dhe ofshan. Analiza e mvonshme tregon se injeksioni bn prezentimin simbolik t ndonj traume m t hershme e cila ka qen tek ai (Kleinhauc + Eli, 1987). N nj demonstrim grupor, tek nj pjesmarrse kan mundur t vrehen dridhje t forta dhe vaji. Pas seancs, duke i folur mbi kt, ajo e pranon vajin madje si t prshtatshm n formimin e saj t terapis trajtuese, si prjetim t lir dhe tani lirohej gjat hipnozs. Problemet prmes metodave t hipnozs Regresioni i vjetr Prjetimet e padshiruara e t zhvendosura mund ti zbuloj fare mir regresioni i vjetr i prshtatshm n mnyr t njjt q prcjelljet negative ti trheq n vete. Problemet e regresionit t vjetr Si sht paraqitur tanim, prsritja e prjerimeve te pacientt mund ti zgjedh reaksionet e prshtatshme jashzakonisht mir, po qe se udhhiqet n gjendje shokante. Lecron (1973) propozon se n fillim t nj regresioni t vjetr pacientt duhet t pyeten nse ata dshirojn t kthehen prapa te kjo shkall e vjetr prkatse e definuar. Ktu duhet prdor mundsia e sinjaleve ideometrike, gjithashtu t vrehen edhe mospranimet e ndrdijshme. Shembull nga nj sugjestion i thjesht: Para teje qndron nj top, ndoshta nj top i larm nj pjesmarrs reagon menjher me mrzi, me tendosje dhe vaj. Me ngurrim pastaj ai tregon se tek ai ishte aktivizuar nj prjetim i dhimbshm fmijror me gjyshin. Porosia posthipnotike Nse porosia posthipnotike nuk formulohet mir, ather sjellja nuk mund t paraqitet n mnyrn m t mir, ka te indikacionet prkatse terapeutike prapseprap do t ishte e paprshtatshme (p.sh.te konfrontimi i friks). Rreziku prmes pasaktsis Mangsia e instruksioneve pashipnotike qndron n at se te definicioni i pasakt, tek situatat e paparashikuara, sjelljet relevante duhet t zgjidhen. Ktu lejohet fantazia e lexuesit, n t cilt m s paku mund t shkaktohen situatat qesharake apo edhe t rnda pr pacientin.

102

far veprime t porosive pashipnotike mund t kemi, duket qart n diskutimin drejt nj referimi t nj dgjueseje n vijim: Te mnjanimi i pengesave t llojllojshme psikosomatike t saja, ajo ka hequr dor n trajtimin stacionar t terapis hipnotike, si kjo n mnyr t suksesshme kishte arritur q frikn e saj nga stomatologu ta reduktoj. Prandaj, ajo e mori nga terapeuti instruksionin, se ajo prher n nj dit t caktuar t javs, n nj koh t caktuar, duhej t konsultohej me dentistin pr t qen e liruar nga smundja dhe frika. Veprimi ishte i uditshm dhe ndhte n kohn e caktuar. Terapeuti aty ishte i mendimit se pacientja prher duhej vet t udhtonte. Ai nuk mendonte mandej se mossiguria e udhtimit t pacientes do ta udhheq drejtprdrejt tek vizita e dyt e dentistit nga ndonj aksident me automjet. Terapeuti e trajtonte doher pacienten me instruksione posthipnotike, me t ciln ai, n distanc, pr shum jav ishte n kontakt dhe me te freskohej. Nj gabim i njjt raportohet nga Kleinhauci dhe Eli (1987): Pas sugjestionit Ju jeni doher thell t shlodhur hipnotikisht, nse vini n trajtimin e dhmbit, pacientja n kt moment sht e gatshme t jet m shum n trans, aq sa ajo ta lshoj shtpin. Ktu instruksioni ishte n prgjithsi i detyruar, por i prcjellur me fjal. Vetm sugjestioni Ju do t bini n trans q n momentin n t cilin Ju do ta merrni vendin n karrigen e trajtimit tregon reaksionin e dshiruar dhe t liruarit e komplikimeve. Humbja e raportit Pr tu udhhequr hipnoza adekuate, kontakti n mes t terapeutit dhe pacientit duhet t qndroj n prmbajtje t drejt; por, prapseprap, kto marrdhnie duhet t prsriten prmes instruksioneve gjegjse dhe t freskta, t cilat parandalohen n nj prerje t sakt prmes humbjes s raportit (Stochmeieri, 1972). Kjo problematik trajtohet shum pak n literaturn profesionale. Q ajo ktu t trajtohet n nj variabl t marrdhnieve dhe t merret m pak n mnyr t zhveshur t dgjimit nga instruksionet, kt diskutim mund ta largoj n trajt ekstreme (Clarke + Jacksoni, 1983). Schulci (1983) e vren mundsin e humbjes s raportit, sidomos te histerikt dhe tke t rraskapiturit, dhe u rekomandon atyre drejt nj prforcimi t shkurtr t gjumit, p.sh. q prmes t prekurit t bhn ngadal t zgjuar. Nj pacient flinte thell fillimisht n hipnoz, derisa njoftohej se ai n mbrmje prher ishte i rraskapitur dhe pr prforcim t gjumit ngutshm kishte nevoj. Pr kt atij i ndihmon nj kombinim nga gjumi hipnotik dhe terapia pasuese e vetprmbajtur nn hipnoz. Vethipnoza ( autohipnoza) N prgjithsi, para rrezikut t hipnozs paralajmrimi i Rosenit (1953) e merr ktu gjithashtu nj pozicion ekstrem, interpretimi i tij sht vethipnoza prher e rrezikshme. Tek analizat m t afrta t ktyre gjrave ktu qndrojn mir mendimet e njjta para problematiks s prgjithshme t kufijve dhe kundrindikacioneve. Veanrisht mbi pacientin duhet, megjithat, t jet nj kujdes i veant, i cili dshiron ta largoj nga realiteti, q traumat ditore ti anashkaloj dhe sjelljet mnjanuese prball realitetit ti tregoj (Checku + Lecron, 1968).

103

Hipnoza grupore Persiatjet rreth kombinimt t hipnozs dhe t terapis psikike grupore jan ngritur nga endti (1978). Ai thekson se prmes hipnozs aktiviteti n grupe do t zvoglohet, gjegjsisht t dmtohet. Si e padshirueshme mundet t theksohet se vetm sugjestioni i prgjithshm do t mund t jepet. Ky megjithat sht nj problem gjeneral nga trajtimet grupore. Ktu gjithashtu keqkuptimet dhe reaksionet e gabuara nuk jan t prmbyllura. N rast se grupet e tubuara kan sukses, ashtu sht e vetkuptueshme se pacienti i afrt pr t instruksionet e prshtatshme te fqinjit nuk i merr dhe nuk i prpunon. Prandaj, terapit grupore do t mnjanohen pjesrisht nga hipnoza e huaj, (Stochmeier, 1984). Stocksvis (1955, fq. 40) ks mundur t dgjoj n nj seanc t till sesi nj zotri i moshuar fqinjit t tij i pshpriste: Mos flini edhe ju? Un besoj se i tri sht nj teatr majmunsh Ku dshton hipnoza Sa do t jet i qart interpretimi, aq sht suksesi i trajtimit t hipnozs i kufizuar prmes variabiliteteve t shumta. Rastet n t cilat trajtimi i till udhhiqet me dshtime (gabime) jan t njohur vetm n mnyr minimale - kush don ti shpall ato? Shkaqet shumdimensionale Te dshtimet, pacientt edhe me variabilitetin e terapeutit mund t bhen pjestar. Te rastet n t cilat simptoma-karakter funksional ka fituar, sht m pak e kuptueshme se hipnoza vhet n prdorim si mnyr e t vepruarit me orientim t simptomave t supozuara. Prmirsimet fillestare do t mund t trheqin nga vetja s shpejti nj zhvendosje t simptomave. Nj diagnostik paraprijse dhe mbshtetse sht m tutje e patjetrsueshme. Krogeri (1979) raporton pr nj njeri afarist, i cili propozon pr nj ujdi t honorarit, ku dshironte t paguaj 10 dollar pr nj funt t humbur. Pacienti mendonte se e bri afarizmin m t mir. Sikur ai pastaj brenda dy muajve ti merrte 40 funta, do t kishte nevoj pr trajtim. Ai vetvetiu sht prcaktuar pr kt dhe terapeuti ishte i ndrgjegjshm pr kt tregti. Disa shembuj pr sqarimin e kufijve nga intervenimet hipnotike: - Njeriu gati i prmendur, dshironte ta shmangte smundjen fantome t tij prmes hipnozs. Dhimbjet e bn at t mbetej pr nj koh t gjat n ndihmat financiare t bashkshortes s tij dhe kjo e pengonte q t largohej. - Njeriu i moshuar rreth 50 vjear i lutet pr trajtim hipnotik mikeshs s tij depressive. N bisedn e par bhet e qart se mikesha m e re -18 vjeare nuk e ndien veten t trajtuar nga ai sipas moshs. Njeriu mund t konstatonte se depresionet e saj prher do t ishin t prmirsuara, nse ajo do ta lshonte shtpin. Kt koincidenc ai e udhhiqte prapa nga rrezatimet e toks, t cilat atij i shrbeninj si shkas pr nj dshir kalimtare. Ktu duhej t hidhej posht nj trajtim hipnotik dhe t kshillohej nj terapi ifte. - Nj nn telefonon dhe dshiron q, mundsisht gjat vikendit, t caktoj nj termin pr trajnim hipnotik t vajzs s saj 12 vjeare, sepse ajo ankohej nga t

104

penguarit e koncentrimit dhe nga problemet shkollore dhe ajo vetm gjat vikendit mund ta lshonte internatin. Edhe ktu refuzohet trajtimi hipnotik, sepse m par propozohet marrveshja pr kshillat trheqse dhe t flitet mbi problemet themelore t brendshme, si p.sh. dhimbjet e shtpis, ndihmat financiare etj. Pr kt nna nuk ishte e gatshme. Grinderi dhe Brandleri (1981) e zbatojn tek nj ift programin neuro-linguistik ndrprerjen e pirjes s duhanit. Disa koh m von ifti shfaqet me probleme bashkshortore, dhe aty tani sukseset komunikative rreth pirjes s duhanit ishin t parndsishme. Autort pastaj njoftojn (fq.188) se dika nuk ka domethnie, por sikur nj qllim prkats e prmbush. Keqprdorimi i hipnozs n fushn klinike Detyrat dhe shpalljet tek kjo tem jan me t vrtet shum t pamjaftueshme -sepse terapeutt e puns gjegjse ktu shum qart i shohin kufijt etik dhe moral -sepse tek t tjert nuk mund t zbatohen shifrat errsuese potenciale. Si shembuj pr keqprdorim ktu mund t na shrbejn shembujt vijues: - Stomatologu tashm i cituar, i cili pacientt e vet i hipnotizonte si me humor, aty e zbulon nj homoseksualitet latent (Roseni, 1956). - Pas nj krkese pr hipnoz nj zotri m i moshuar tregon se vajza e tij, e cila ishte e ndikueshme nn hipnozn mesatare, prmes burrit t saj, i cili ishte mjek, ajo po i ruante t gjitha mizorit me prvoj psikike tek ai. T njohurit e familjes, t cilt jan mjek, ua vrtetojn me shkrim bashkshortve nj struktur t fort psikopatologjike. Ktu bht i mundur ky intervenim i marrdhnieve t portnerve patologjik. - Polgari (1951) tregon pr nj rast nga Norvegjia: nj person krkon sugjestion pr anestezi n krah. Pr kt e hedh shikimin n krah pr ta prshkruar mashtrimin e siguris. - Van Schrenck (1900) prmend nj rast, n t cilin nj student i medicins e aplikon te kushrira e tij shtatzn, nga e cila sugjestionin e terminuar pr abort e shtiu n veprim n kohen e caktuar. Ktu sht megjithat e dyshimt nse faktoret e rastsishm t shumt nuk do t veprojn s bashku. Keqprdorimi prmes amatorve N vitet e fundit i kemi pranuar raportet mbi keqprdorimin e hipnozs, veanarisht prmes amatorve. Nj gjurmim (kshillim nga kolegt profesionist dhe analizat nga gazetat dhe revistat e ilustruara) thot se tashm ofertat e amatorve duhet t merren seriozisht. Ata bjn oferta t hapura, si: - Familjet e tyre dhe ndrmarrjet kremtimet e tyre i festojn me argtime t veanta dhe me shouhipnoz; - Problemet msimore me hipnoz t evtohen shpejt; - Trajtimi i hipnozs t bhet te problemet me pesh t rnd dhe te lmia e pirjes s duhanit; Vetvetiu mbi fletn mbuluese t librit t numrave telefonik t nj qyteti t madh fillon me nj reklam t vllimshme, e cila reklamonte pr hipnozn dhe psikoterapin. Shqyrtimet e kolegve profesional t zgjuar zbuluan se ky person asnjher

105

n jeten e tij nuk kishte apsolvuar n ndonj arsimim, e mbante t fshehur nj ofert sipas dshirs s tij. Kjo gjendje sigurisht se nuk sht e rrall. Aspekti komercial praktikohet n prgjithsi me nj ekip televiziv, me nj raport t shklqyer t nj t dmtuare, e cila vrteton se ajo pas induksionit hipnotik sht ln vet (m von nj grup instruksionesh t thjeshta ka marr prej nj audiokasete standarde dhe pr nj seanc ka paguar 150 DM). (seanca televizive m 1.8.1991, ZDF, praktika e magazins shkencore). Disa shembuj t rasteve Nj njeri me dhimbje t dhmbit merr nga gruaja e tij, e cila gjendej n terapin hipnotike, udhzimin hipnotik miradashs dhe t besuar. Me thellimin e hipnozs ai diktonte se gishtat e preknin ballin, t cilt pastaj aty qndronin t ngjitur fort. Vetm prmes nj thirrje t terapeutit t tij mund t merrte ndihmn (Mac Hovec,1987). Veanarisht n mnyr perfide ndrion rasti i raportuar nga Habermani (1987). Nj njeri skizofren me probleme t ereksionit para shum vitesh kishte ndrmarr nj akt vetvrasjeje, n t cilin ai n mnyr t ndjeshme ishte gjymtuar n fytyr dhe gjuha e tij e kishte humbur t folurit. Hipnotizeri amator i sugjeron q ta prcjell filozofin e tij t vetbr, q ereksionet t vijn n vend, nse ai imagjinon qarkullimin oral t organeve gjenitale. Kto sugjestione e plagosn shum rnd moralin dhe dinjitetin e pacientit t dmtuar dyfish, aq ai pr gjasht muaj e zhvillonte iden pasuese mbi qarkullimin oral t orgeneve gjenitale saq nj keqsim i psikozs s tij e vuri n rrezik. Intervistat me t takuarit zbulojn se prmes t gjitha rasteve n mas t paparashikueshme ndodh kshtu dhe intervenimet duhet t ndrmerren, t cilat n asnj parim (teorik, terapik apo hipnotik) nuk jan t treguara, ato do t ndodhin pas metodave t vetgjetura n mnyr josistematike. Si kundrveprim raportohen: ngarkesat e shumfishta seksuale dhe keqprdorimi nga pacientt (Conni,1972; Perry, 1979; Hoenkamp, 1990) padyshim klientt (Venni, 1988), depresionet, frikat, katalepsit, (Mac Hovec, 1987), prmendin vetm n ndonj rast t rrall t publikuar. Nj pacient tregon: Pasi q nj hipnotizues amator tashm e fiton shumn e pamas nga nj kliente dhe at finansiarisht e kishte shkatrruar, ai e krcnonte at, se asaj do ti thehej sistemi i imunitetit, nse ajo nuk vjen te ai edhe m tutje. Q mundsit e keqprdorimeve t tilla tek pacientet t reduktohen, disa autor propozojn (p.sh.Mac Hovec, 1965) q n do induksion t vendosetvulosja (Teitelbaun, 1965). Kjo vulosje prmban sugjestionin, q asnjeri n t ardhmen tek kta pacient t mos mund ta prdor hipnozn, nse ata persona mund ta keqprdorin apo nse kualifikimi profesional i tyre sht i dyshuar. Mitunteri ka shkuar aq larg, saq ai sugjeron se vetm mjekt s shpejti do t akceptohen si terapeut t hipnozs.

106

Prfundimet N faqet e mparshme fjaln hipnoz e patm shmangur, kshtu q tani ktu problemet e prgjithshme terapeutike do t jen t dukshme, e t cilat, n mnyr t prsosur, pavarsisht nga hipnoza apo t ndonj metode prkatse, mund t paraqiten. Rreziqet jan relative Conn (1968, fq. 21) i cili mbi nj prvoj hipnotike paraqet qndrueshmrisht: Rreziqet e hipnozs jan faktikisht t pranishme, por ato jan saktsisht asisoji q do marrdhnie psiko-terapeutike e prcjellin, por jo n form m t madhe, t paprfillshme. Kjo qndron n mnyr t vetkuptuar prpara se aplikuesi t mund t mbrthehet vetm n nj arsimim pr hipnoz, por n lmin e tij profesional, si p.sh. i mbshtet psiko-terapeuti kompetencat profesionale. Parakushtet themelore t rndsishme ktu jan anamnezat relevante dhe informatat baz diagnostike, para se t aplikohet hipnoza. Kjo vlen para s gjithash pr njerzit medicinal dhe dentistt medicinal, t cilt hipnozn e vendosin n fushat tipike. Aty ata m pak me reaksione psikike dhe me forma prpunuese jan t besuar, ata duhet n rastet e dyshimta ta trheqin ndonj psikolog apo psikiatr specialist n trajtim hipnotik (Burk,1979). Nga kjo vjen vetm krkesa e seminareve kualifikuese t prcjellsve profesional (veanarisht edhe e njohurive t fushave shkencore fqinje), por edhe pjesmarrja e supervizioneve specifike profesionale tek indikacioni hipnotik dhe aplikimi. Rreziqet e teknikave t hipnozs Q nga fillimi lmi i tekniks s hipnozs duhet t jet ashtu e emruar, sepse ajo ktu nuk jep indikacion t rregullt, por do t aplikohet m shum n mnyr pragmatike, nj metod p.sh. n sport apo tek ndikimet prmes religjionit sht e efektshme, ata nuk i kan takuar profesionit klinik; kshtu jan t rrezikshm grupet profesionale si trajnert sportiv, polict, udhheqsit e sekteve etj. Prandaj, edhe qndron njkohsisht mungesa e madhe e ksaj fushe aplikative: se ktu shum shpejt amatort i shohin efektet vepruese t hipnozs, pa i njohur gjykimet prkatse t mundsive kufizuese. Sporti Prmes hipnozs reduktohen bllokimet emocionale dhe frikat e sportistit, ngase ktu mundsohen prmirsimet e arritura subjektive (Stantoni, 1983; Ruppi, 1987). Te sportistt, veanrisht tek ata t cilsis s par, sht nj ekstrem i lart i paparashikueshm i motivacionit, i cili mundson kt arritje t lart. Si rrezik ktu gjithashtu sht e menduar se ata mund ta zhvillojn nj ambicie t lart dhe n mnyr t mundshme kufijt e aftsive trupore leht i lshojn jasht.

107

Raportet televizive nga trajtimet prkatse t spotistve bjn t qart se ata m mir n rrjedhjen e sakt t lvizjeve t tyre vetanake mund t programohen, si p.sh. vrapuesit fillestar, n kt mnyr ata pastaj si refleks automatik jetsor prsri mund ta fitojn nj t njqindtn e sekonds. Me kt ne arrijm tek diskutimi i etiks s udhheqsve dhe terapeutve sportiv. Hipnoza ndihmon ktu q ky moral t vihet n pah. Gjyqi (gjykata) Pohimet dshmuese, t cilat jan br nn hipnoz, npr gjykata jan t lejuara tek gjetja e hipotezs; megjithat, jo si mjet argumuentues prfundimtar. Rreziku i aplikimit ktu qndron m shum n shesh prpara. Teitelbaumi (1969) e mban kt pr mundsi sesi nj mjek mund t ndikoj n kompletimin e dshmis s nj krimi. Gjat ksaj ky mjek pretendon q gjat matjes s shtypjes s gjakut, leht mund ta zhvilloj nj induksion hipnotik dhe pastaj dshmitarit tia paraqes sugjestionet, p.sh. prmbajtjet t cilat jan t nevojshme pr paln kundrshtare - ose anamnezat pr fushat relevante. Edhe ktu hipnoza pr ta nuk sht e rrezikshme, por i rrezikshm sht aplikimi i struktures kriminale t saj. Pedagogjia hipnotike Fusha e pedagogjis hipnotike rrjedh m tepr nga literatura e vjetr dhe aplikimi shekullor prfshin ndikimet pedagogjike tek fmijt nn hipnoz. Me siguri bien posht ato prmes ndryshimeve t paprshtatshme, si rritja e koncentrimit, prmirsimet msimore etj. Rreziqet e veanta t hipnozs tek fmijt Fmijt shpejt mund t shihen jo vetm si barts t simptomave, por gjithashtu edhe si faktor krkues t qndrimeve t tyre ndryshuese (p.sh.tek pengesat e koncentrimit, agrsiviteti, tek prmjerrjet n shtrat). Kta m leht, megjithat, mund ti marrin prsipr ndryshimet e qndrimeve, e t cilat t mos ndryshojn n kushtzimet e shkaktuara t problemeve. Tashm tek pengesat e sjelljeve fmijrore, simptomat, paraqitja e problemeve, sht nj diagnoz psikike mbshtetse e patjetrsueshme (krahaso te Rossi + Peterrnami,1987). Nj shembull pr kt do t jet nj rast, t cilin Tepereini (1977) e prshkruan, ku prmendet sesi vepron nj ngritje e udhheqjes shkollore prmes hipnozs. Sesi familja tani emigrohet, ai ktu jep te vendosja e trajtimit nj form t hipnozs n letr (fq. 126). Pas kryerjes s ngritjes (shkollore) t mtutjeshme ai duhej q ta pranonte letrn nn dry, sepse vajza e vogl kishte zbuluar se ajo n fillim vllain e saj kishte nevoj vetm ta mbante nn hund, dhe at ta vinte n hipnoz. Ndrkoh, ajo n mnyr t pandshkuar mund t luante me gjrat e veta dhe at pr nj ast ta mnjanonte pa marr parasysh se n mbrojtje mund t ulej (fq. 127)

108

Trajtimi kauzal i orientuar qart n procesin e rivalitetit vlla-motr do t ishte shum m i mir. Hipnoza amatore asnjher nuk mund ta ngris pretendimin e nj trajtimi mbshtets. M leht ktu mund t vijn n shprehje forcat e fantazis s nj strvitsit. N kohn m t re ofertat e kasetave t msimit e nnvetdijes marrin nj vend t rndsishm n tregun e mediave. Nn emrin e hipnozs do t shiten ktu shpeshher metodat e pareflektuara, t cilat jan t prshtatshme vetm pr pretendimet e prodhuesve dhe sa pr t tjerat memzi i qndrojn nj prov t aktivitetit kritik. Religjionet e t rinjve Tek t ashtuquajturat religjionet e t rinjve, sektet e t rinjve, kultet psikike etj. prfshihen patjetr edhe teknikat hipnotike, me t cilat njerzit e rinj lidhen n kto forma t religjionit. Ritet e tilla do t hyjn prmes varfrimit t ngacmimeve t jashtme dhe aplikimit t prsritur nga fotografit, si p.sh. pmes Shantes n sektn HARE-KRISHNA. Keqprdorimi dhe veprimi Drejtimi prfundimtar n mjeshtrin sht me rndsi t prkrahet, sepse ai duke u pgatitur pr kto induksione e krkon pr to nj koncentrim. Thomasi (1984) shkon madje nga ajo se raporti bht n kuptimin e forcs dhe t keqprdorimit t shtn pas paras (fq. 83) Thomasi kmbngul mbi t vrejturit e tij edhe m tutje se ktu sugjestionet posthipnotike jan t dhna q n mnyr t nnvetdijshme t ndryshoj sistemi i vlers s antarit t ri. N kt mnyr murgu i ri tani e bnmjeshtrin ekskluzivisht t njohur si pik qndrore, q duhet t jen t lidhur n urdhrat e tij dhe n vend t harmonis s brendshme, madje edhe psikozn e induktuar tani e kultivon n nj gjendje t ngjashme me skizofrenin (fq.84) prjetuese. Thomasi edhe m tutje sht i mendimit se ktu shpesh edhe blic-hipnoza n formn e snapping-ut, si ajo nga Eriksoni, (1967) e vendosur n mnyr klinike, e gjen aplikimin. sht e rndsishme gjithashtu se rimarrja e hipnozs ende sht e suksesshme te do aplikim klinik (Thomasi,1983). Ato t cilat nga udhheqsit e sekteve jan si teknika t vna nga ju me siguri te madhe nuk msohen si metoda hipnotike, por si mundsi t manipulimeve pragmatike. Rreziqet e hipnozs skenike dhe shou Mbi kt fush turpruese lejohen t merren n mnyr t vshtir vetm informacione. Gjurmimi i shndrit kto m tepr me besueshmri. Pr tu marr me prmbajtjen, dyshimet e saj t lmit t kufizuar, ajo i sheh m pak. (REDAKTURA dhe prgaditja teknike: Adnan Abrashi NANDA)