Kardiovaskularni sustav jedan je od najvanijih infrastrukturalnih sustava u naem tijelu.

Kardiovaskularni sustav se sastoji od centralne miidne pumpe, srca i krvnih ila. ile koje vode krv od srca zovu se arterije, a ile koje vode krv do srca su vene. Arterijski sustav tijela poinje s glavnim velikim arterijama kao to je primjerice, aorta, i progresivno se grana u sve manje i manje ile, sve do razine kapilara. Kardiovaskularnim sustavom upravljaju centri u donjim dijelovima mozga. Poremedaj u radu bilo kog od ovih organa dovodi do poremedaja rada srane funkcije odnosno kardiovaskularne bolesti. Bolesti krvoilnog sustava jesu najede i najsmrtnonosnije bolesti koje zauzimaju vodede mjesto u ukupnoj smrtnosti od bolesti. Najede bolesti srca jesu: slabljenje snage miida srca (kardiomiopatije) poremedaj ritma rada srca (aritmije) i nedostatak kisika u sranom miidu zbog bolesti koronarnih ila (ateroskleroza, ishemijska bolest srca, angina pectoris, infarkt srca). Opdenita bolest krvoilnog sustava jest hipertenzija, povieni arterijski tlak, koji je faktor razvoja brojnih ostalih bolesti kardiovaskularnog sustava. Bolesti krvoilnog sustava ne javljaju se iznenada. Najprije zapoinju neprimjetno i bez simptoma razvojem hipertenzije ili/i hiperlipidemije, zbog kojih dolazi do razvoja opasnijih bolesti. U konanici se razvija kongestivno zatajenje srca i aritmije. Bolesti kardiovaskularnog sustava se esto "vuku" do kraja ivota i mnoge od njih znaju biti hronine. Uz lijekove, pacijenti koji boluju od kardiovaskularnih bolesti mogu doivjeti dugu starost. Oni najpropisivaniji i najtroeniji lijekovi u svijetu.

Lijekovi koji se koriste u kardiovaskularnoj farmakoterapiji su:

ANTIARITMICI Antiaritmici jesu lijekovi za lijeenje nepravilnog ritma rada srca. Cilj terapije antiaritmicima jest umiriti odailjanje impulsa i modificirati poremedeno provoenje impulsa. Antiaritmici smanjuju automativnost, provodljivost i podraljivost srca ili povedavaju period oporavka srca. Uinak antiaritmika izraeniji je kod ozlijeenog sranog tkiva nego kod zdravog sranog tkiva.

Antiaritmici I. skupine blokiraju utok natrija u stanice sranog miida. Time se mijenjaju elektrofizioloke karakteristike sranog miida pa se smanjuje podraljivost stanice i usporava se brzina depolarizacije. Dolazi do smanjenja brzine provoenja impulsa u srcu, i blokirana je automativnost srca u nepovoljnim situacijama. Skupinu I. dijelimo na podskupine Ia, Ib i Ic. Antiaritmici I.a klase se koriste u terapiji paroksizmalne ventrikularne i supraventrikularne tahikardije, kao i kod aritmija prouzrokovanih toksinim dejstvom digitalisa.

Prokainamid i kinidin imaju negativno hronotropno dejstvo i naroito su korisni u terapiji paroksizmalne ventrikularne tahikardije. Doza: intravensko administriranje 100 mg u toku 2-4 minute; doza se ponavlja na svakih 5 minuta do postizanja terapijskog efekta ili do maksimalne doze 1000 mg. Ukoliko je doza veda od dozvoljene, dolazi do irenja QRS kompleksa i arterijska tenzija progresivno pada. U daljem toku dolazi do SA bloka i/ili AV bloka III stepena. Antiaritmici I.b klase utiu na skradivanje QT-intervala. Uinak ovakvih lijekova je najvidljiviji kod jakih tahikardija i u tkivu koje pati od nedostatka kisika. Koriste se u prevenciji i lijeenju akutnih ventrikularnih aritmija tijekom manipulacija na srcu, kardijalnih operativnih zahvata ili akutnog infarkta miokarda. Najvie koriten antiaritmik ove grupe u jedinici intenzive njege je lidokain koji djeluje preventivno na pojavu ventrikularne fibrilacije kod AMI. Doza: daje se intravenski u dozi 1-2 mg/kg ili intramuskularni 4-5 mg/kg. U sluaju da se ne postigne eljeni efekat, nakon 5 minuta ponavlja se ista doza (maksimalno 200-300 mg u toku jednog sata). U sluaju predoziranja dolazi do dezorijentisanosti, konvulzija i respiratorne depresije. Antiaritmici I.c klase koriste se u lijeenju tahikardija iz AV vora, supraventrikulskih tahikardije u Wolf-Parkinson-Whiteovom sindromu ili paroksizmalna fibrilacija atrija. Takoer, koriste se za lijeenje ventrikulskih tahikardija. Propafenon je najede propisivan antiaritmik koji spada u Ic skupinu. Djelotvorna dnevna doza iznosi od 300 do 600 mg, a u teim sluajevima moe se povedati i do 900 mg. Ne smije se koristiti u sluajevima zatajivanja srca, kardiogenog oka , teke bradikardije, ili kod smanjene srane funkcije.

Antiaritmici II. Skupine zapravo su beta-blokatori. Blokirajudi beta receptore u srcu blokiraju utjecaj simpatikusa na srce i usporavaju sranu frekvenciju. Koriste se primarno u terapiji supraventrikularnih tahiaritmija,a u vedim dozama imaju efekat na kontrolu ventrikularnih aritmija. Esmolol je selektivni blokator beta 1 adrenerginih receptora, sa brzim poetkom i vrlo kratkom duinom djelovanja. Najvie se koristi u urgentnom tretmanu supraventrikularnih aritmija. Doza: u vidu kontinuirane intravenske infuzije u koliini od 25-3000 mcg/kg/min. Zbog beta 1 selektivnosti moe se davati bolesnicima sa bronhijalnom astmom i kod poputanja miokarda. Meutim, kod upotrebe velikih doza dolazi do pojave efekta na beta 2 receptore lokalizovane u miidnom dijelu krvnih sudova i bronhijalnog stabla. Propranolol blokira beta 1 i beta 2 receptore, a u jedinici intenzivne njege se daje intravenski u dozi 1-3 mg tokom nekoliko minuta, pri emu se doza moe ponoviti poslije 5 minuta. Labetolol pokazuje alfa i beta adrenergiko blokirajude dejstvo i, shodno tome, kontraindikovan je kod bolesnika sa bronhijalnom astmom, sranom dekompenzacijom, blokom II i III stepena i tekom bradikardijom. Daje se intravenski u dozi od 5-20 mg na 10 minuta do totalne doze od 300 mg ili u vidu intravenske infuzije brzinom od 2 mg/min. Nagli prestanak davanja ovih lijekova dovodi do sindroma povlaenja 24 sata po prestanku uzimanja. Stoga prekid uzimanja lijeka mora biti postepen. Ako doe do predoziranja beta-blokatorima primjenjuje se glucagon u cilju poboljanja kontraktilnosti miokarda.

Antiaritmici III. skupine uglavnom blokiraju kalijeve kanale, ali i natrijeve i kalcijeve kanale. Koriste se za lijeenje ventrikularnih tahikardija i poremedaja sranog ritma. Bretilium se koristi u terapiji ventrikularnih aritmija koje ne reaguju na standarne doze lidokaina ili prokainamida. Doza: 5-10 mg/kg u toku 1030 minuta. Doza se moe ponoviti poslije 1-2 sata pri emu se mora voditi rauna o pojavi neeljenih efekata. U smislu hipotenzije. Antiaritmici IV. skupine su blokatori kalcijevih kanala s preteitim uinkom na srce. Koriste se atrijske paroksizmalne tahikardije, ventrikularnih ekstrasistola i atrijskih fibrilacija. Verapamil se najvie koristi u lijedenju supraventrikularnih aritmija. Daje se u jedinici intenzivne njege intravenski u dozi od 5-10 mg u toku 25 minuta, to se u sluaju potrebe moe ponoviti nakon pola sata. Preporuuje se administracija u vidu intravenske infuzije sa maksimalnom dozom od 5 mcg/kg/min. Upotreba ovih lijekova je kontraindikovana kod bolesnika sa hipotenzijom, tekom sranom dekompenzacijom is vim stepenima AV bloka. VAZOPRESORNI AMINI Dopamin je sintetiki kateholamin sa dopaminskom aktivnodu. U manjim dozama (1.5-3.5 g/kg/min) pojaava se protok krvi na periferiji organizma, a u visokim dozama (preko 10 g/kg/min) protok krvi na periferiji se smanjuje. Intravenske injekcije dopamina primjenjuje se u mnogim stanjima oka, nakon zatajivanja srca, infarkta miokarda, operacija ili naglog pada krvnog tlaka. Najozbiljnija nuspojava primjene dopamina jest rizik razvoja aritmija i nepoeljni porast tlaka.

Dobutamin je beta adrenergini antagonist koji se koristi u lijeenju akutnog i hroninog poputanja srca. Preporuuju se doze od 2,5 10 20 mcg/kg/min sa postepenim povedanjem. Efekat djelovanja je veoma kratak. Lijek je kontraindukovan u trudnodi jer povedava kontraktilnost uterusa. Adrenalin pokazuje alfa i beta antagonistiku aktivnost pri emu alfa aktivnost dominira pri vedim dozama. Veoma je potentan inotropni agens sa izraenim vazopresornim dejstvom. Adrenalin se primjenjuje u sluajevima anafilaktikog oka, a u sranom zastoju moe se primijeniti injekcija direktno u srce. Danas se adrenalin u sluajevima kardiogenog oka uglavnom ne upotrebljava jer moe izazvati opasne aritmije. GLIKOZIDI DIGITALISA Najede se koriste u cilju poboljanja kontraktilnosti miokarda kod bolesnika sa sranom insuficijencijom i za usporavanje komorskih kontrakcija. Digitalis se upotrebljava u tretmanu srane dekompenzacije u kombinaciji sa diureticima i sistemskim vazodilatatorima. Doza: 0,25 mg per os ili 0,125 mg i.v. na 6 sati (ukupno 4 puta). Indikovan je u tretmanu supraventrikularne tahikardije, a kontraindikovan je kod otedenja miokarda. ORGANSKI NITRATI Princip djelovanja je relaksacija glatke muskulature, povedane frekvencije sranog rada i smanjena sistolnog arterijskog pritiska. U jedinici intenzivne terapije upotrebljava se intravenska administracija nitroglicerina. Doza: 1-3, 5-10, 20 mcg/min sa postepenim povedavanjem. Kod kritino oboljelih upotrebljavaju se nitroglicerinske paste i transdermalni diskovi.

ANTIHIPERTENZIVI Klasifikacija: U lijeenju hipertenzivnih kriza terapija se sastoji u: nifedipinu koji se daje sublingvalno u dozi od 10-20 mg; ako bolesnik ne reaguje, intravenski se administrira propranolol u dozi od 0,5-1 mg na 5-10 minuta. Za terapiju umjesto propranolola postoje i druge alternative poput labetalola, nitroprusida ili nitroglicerina.