Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü - Osmanlı Belgelerinde Çanakkale Muharebeleri Cilt I

T.C.
BABAKANLIK DEVLET ARVLER GENEL MDRL Osmanl Arivi Daire Bakanl Yayn Nu: 71
Osmanl Belgelerinde
ANAKKALE MUHAREBELER
ANKARA 2005
Proje Yneticisi Do. Dr. Yusuf SARINAY Devlet Arivleri Genel Mdr
Proje Sorumlular
Do. Dr. Mustafa BUDAK Genel Mdr Yardmcs Dr. nder BAYIR Osmanl Ar ivi Dair e B a kan Dr. Ahmet Zeki ZGER Yayn ler i Ko o r d inat r
Yayna Hazrlayanlar
Muzaffer ALBAYRAK Mustafa AKICI Recep UZUNDA Salih KAHRMAN Ylmaz KARACA
ndeks
Seher DLBER
Haritalar
Ahmet ZKILIN
Mizanpaj
Vahdettin ATK
Baskya Hazrlayanlar
Murat ENER Salih DUTOLU
ISBN ISBN
Osmanl Belgelerinde
ANAKKALE MUHAREBELER
IV
NSZ
Milletlerin tarihinde sonular itibaryla yeni bir an almas, yeni bir dnemin balamas veya bir krlma ve zlmenin yaanmasna vesile olan savalar vardr. Olumlu ya da olumsuz, sonucu ne olursa olsun bu savalar milletlerin hafzasnda her zaman canl ve taze kalrlar. Anadolu'yu Trklere aan Malazgirt Sava, yeni bir a balatp Osmanl Devleti'ni bir dnya devleti haline getiren stanbul'un fethi ve 93 Harbi olarak bilinen 1877-1878 Osmanl-Rus sava bu cmledendir. anakkale Muharebeleri de tpk bunlar gibi Trk milletinin hafzasna kaznan, hatras hep taze kalan, zerinden geen yllara ramen hl cokuyla anlan, hakknda kitaplar yazlp filmler ekilen byk bir zafer, kahramanlk ve mcadele rneidir. Osmanl Devleti ekonomik ve asker ynden zayf ve bitti gzyle baklan bir devlet durumunda iken girdii I. Dnya Sava'nn ilk yllarnda umulmayan parlak sonular almsa da uzayan savan ar ykn tayamamtr. Savata uranlan yenilgi Osmanl Devleti'nin fiilen yklmasnn balangc olmutur. Ancak yklrken bile eski ihtiaml ve heybetli gnlerine nazire yaparcasna zaferler kazanmaktan da geri kalmamtr. te bunlardan birisi, gnmzde bile bir darb- mesel olarak milletimizin dilinde dolaan "anakkale Geilmez" szn dost ve dmana kabul ettiren, hem deniz hem de karada kazanlan anakkale Zaferi'dir. Osmanl Devleti'nin yerine kurulan Trkiye Cumhuriyeti'nin tesisinde madd ve manev adan anakkale Zaferi'nin byk katks vardr. anakkale Muharebeleri, Osmanl Devleti tarihinde grlmedik derecede, mill bir ruhla yurdu korumak dncesiyle yaplmt. Burada yeeren yurdu korumak fikri ve oluan mill ruh Kurtulu Sava'nn zeminini hazrlamtr. anakkale Muharebeleri'ne yarbay rtbesi ile bir tmen komutan olarak katlan ve zamanla stn komuta yetenei ve liyakatiyle parlayarak albay rtbesi ile kolordu komutanlna getirilen, Anafartalar ve
Conkbayr muharebeleriyle dmann anakkale Cephesi'ndeki son mitlerini de boa karan Mustafa Kemal "Anafartalar Kahraman" ve "stanbul'u kurtaran komutan" unvanlaryla btn yurtta tannmtr. I. Dnya Sava'ndan sonra lkenin igale uramas zerine balatlan Mill Mcadele'ye Trk milletinin inanmas ve destek vermesinde hi phesiz bu kurtulu hareketinin banda anakkale'den dolay bir kahraman olarak tanyp gvendikleri Mustafa Kemal'in bulunmasnn etkisi byk olmutur. anakkale Muharebeleri eitli renklerde, farkl milletlerden insanlar (ngiliz, Fransz, Cezayirli, Hintli, Nepalli Gurkalar, Senegalli, Avustralya ve Yeni Zelandal, Yeni Zelanda yerlisi Maoriler...) ayn cephede buluturan, kara, deniz ve havada ok etin mcadelelere sahne olan, birka metrelik bir siper hattn zapt etme veya bir tepecii ele geirmenin savan gidiatna tesir edebilecek lde olduu dar bir sahada cereyan eden, karlkl siperlerin arasndaki mesafe yer yer 8-10 metreye kadar inebilen benzeri grlmedik, kendine zg zellikler tayan sra d bir mcadeledir. anakkale Muharebeleri, zerinde en fazla aratrma yaplp kitap yazlan savalardan biridir. Savaa katlan lkelerden ngiltere, Fransa, Avustralya ve Yeni Zelanda'da bu savalar zerine ok ciddi aratrmalar yaplm savaa katlanlar tespit edilip onlarla grlm; yazl, sesli ve grntl kaytlar tutulmutur. Temennimiz, lkemizde de bu tr projelerin uygulama alanna konup aksatlmadan srdrlmesidir. lkemizde anakkale Muharebeleri, gerek anma faaliyetleri gerekse savan yaand blgeyi ziyaret etmek konusunda gittike artan bir ilgiye muhatap olmakla beraber sava hakknda Genelkurmay Bakanl'nn yaynlad birka alma dnda; belgelere dayal, ilm, ciddi ve kapsaml bir kitabn yazlmam olmas byk bir eksikliktir. Devlet Arivleri Genel Mdrl, bu alandaki eksiklii gidermek amacyla 90. Yl etkinlikleri erevesinde iki ciltten oluan "Osmanl Belgelerinde anakkale Muharebeleri" kitabnn elinizde tuttuunuz ilk cildini yaynlam bulunmaktadr. Kronolojik olarak 10 Austos 1914-31
VI
Austos 1915 tarihleri arasndaki olaylar anlatan belgelerden oluan bu ilk cilt, yaklak bir yllk bir dneme ait olmasna ramen muhteva bakmndan eitlilik arz etmektedir. yle ki; -Harekt ncesinde Osmanl ve Mttefik kuvvetlerin faaliyetleri, -19 ubat-18 Mart 1915 dnemi deniz harekt, -18 Mart Deniz Zaferi ile ilgili yurtii ve yurtd tebrikler ile subay ve erlerin terfileri, -25 Nisan-31 Austos 1915 dnemi kara harektyla ilgili gnlk sava raporlar, -Kara muharebelerinde baar gsteren subay ve erlerin tayin, dl ve terfileri (19. Tmen Komutan Albay Mustafa Kemal'in 28 Temmuz 1915'te 15. Kolordu Komutanl'na tayin irdesi gibi) -Mttefik kara, deniz ve hava kuvvetlerinin uluslararas sava hukukunu ihll eden asker hareketleri (cephe gerisi ky ve kasabalarn bombalanmas, sivil deniz aralarnn batrlmas, domdom kurunu ve boucu gaz yayan mermilerin kullanlmas) -anakkale'de savam askerler ile muharebeleri izlemi gazetecilerin yazdklar rapor, mektup ve gnlkleri, -Dman uak ve denizaltlarnn faaliyetleri sebebiyle zarara urayan sivil ahali ve savatan zarar gren halka yaplan yardmlar. Kitapta ayrca belge fotokopileri, fotoraf ve haritalara da yer verilmitir. Ayrca ayrntl bir indeks ilve edilmitir. Belgelere dayal olarak hazrlanan Osmanl Belgelerinde anakkale Muharebeleri I kitabnn ilgililere faydal olmasn temenni eder, eserin hazrlanmas srasnda emei geen Devlet Arivleri Genel Mdrl Osmanl Arivi Daire Bakanl personeline teekkr ederim.
Do. Dr. Yusuf SARINAY Devlet Arivleri Genel Mdr VII
NDEKLER
NSZ................................................................................................. NDEKLER..................................................................................... V IX
KISALTMALAR ................................................................................. XXXVII
I. BLM
BELGELERN TRANSKRPSYONLARI No: Belgenin Konusu Sayfa
1 2
anakkale Boaz'nda uygun yerlere istihkmlar yaplp fenerler ve toplar konularak asker yerletirilmesi ........................................ Goeben Zrhls'yla Breslau Kruvazr'nn Boaz'dan ieri girdii ve bunlar takip eden ngiliz filosunun Boaz'n nnde dolat........................................................................................... Almanya Hkmetince Osmanl Devleti'ne satlmasna karar verilen Goeben ve Breslau zrhllarnn teslim alnd ................. Dman sava gemilerinin anakkale Boaz'na saldrmas durumunda Boaz'n kapatlaca ................................................... ngiliz donanmasnn anakkale Boaz'ndan kacak gemilere ate aacan bildirmesi zerine Boaz'n kapatld ................... Boazlarn savunmas iin iki adet denizalt alnmasnn uygun olaca ............................................................................................. anakkale Boaz dnda toplanan Mttefik donanmas arasnda Yunan zrhllarnn bulunmasnn nemsiz olduu / I. Dnya Sava'na Bulgaristan'n katlp Yunanistan'n tarafszln koruyacann tahmin edildii......................................................... anakkale Boaz giriinin ngiliz gemilerince bombaland .......
5 5 6 6 7
3 4 5 6 7
8 9
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
anakkale Boaz, Tekke Burnu aklar ve mroz taraflarnda Fransz ve ngilizlere ait sava gemileri bulunduu / Midilli Adas'nda 8.000 kiilik Rum etesinin hazr olduu....................... anakkale'nin giriinde bir torpile arpan Saphir adl Fransz denizaltsnn batt ve mrettebatndan hayatta kalanlarn kurtarlarak esir edildii .................................................................. 3. Kolordu dahilinde yeni tekil olunan 19. Frka Kumandanl'na Sofya Ataemiliteri Mustafa Kemal Bey'in tayin edildii ............................................................................................ anakkale giriinde batan Saphir adl Fransz denizaltsndan kurtarlan mrettebatn ailelerine yazdklar mektuplarn d dnyaya duyurulmas ..................................................................... 3 ubat 1915 tarihinde kar ve sis sebebiyle anakkale Boaz dnda bir ey grlmedii / 10 ubat 1915 tarihinde ilk defa Saros Krfezi'ne Semadirek ynnden bir ngiliz torpidosu geldii ............................................................................................. ngiliz ve Fransz donanmasnn anakkale'nin d istihkmlarn bombardman ettii ......................................................................... ngilizlerin anakkale giriindeki istihkmlar susturduklar iddialarnn aslsz olup bu istihkmlardaki bataryalarn atei sonucu bir zrhlnn ar hasar grd ......................................... Mttefik donanmasnca anakkale Boaz giriindeki tabyalarn bombaland ve Anadolu sahilindeki tabyalarn atei sonucu Mttefiklere ait zrhl geminin zarar grd ............................ Mttefik Donanmasnca Burhaniye, Erturul ve Seddlbahir bataryalarnn tahrip edildii / Dardanos'u ar bir ekilde bombalayan Mttefik Donanmas'nn Anadolu obs bataryalarnn yardmyla Boaz dna karld ................................................ Avusturya ordusundan anakkale'de kullanlmak zere uygun obs toplar alnmas ....................................................................... Mttefik sava gemilerinin Seddlbahir ve Kumkale'yi bombalad / Obs bataryalaryla savaan Mttefik sava gemilerinin isabet ald..................................................................
10
10
11
11
12
12
13
13
15 16
14 15
17
16
18
17
19 20
18 19
21
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
20
Bozcaada'da bulunan Mttefik donanmasnn bir Trk ua tarafndan bombaland / Boaz'a girmek isteyen Mttefiklere ait torpido ve torpil arama gemilerinin Bayku ve Dardanos bataryalarnn ateiyle geri ekilmek zorunda kaldklar / Mttefiklerin 4 byk sava gemisinin Saros Krfezi'ne geldii / Dardanos Bataryas'na ate aan Mttefik Donanmas'na karlk verildii ........................................................................................... 2-3 Mart 1915 tarihlerinde Mttefik donanmasnn Bolayr, Yldz Tabya ve Kabatepe'ye yapt saldrlarn etkisiz olduu................ anakkale Boaz ile ilgili olarak bilgisinden yararlanlmak istenilen Rus yzbalarndan Smirnof'un ngiliz-Fransz filosuna katld ........................................................................................... Mttefik devletlerin karaya da asker kartlmak suretiyle anakkale Boaz'na saldracaklar................................................. Saros Krfezi'nde dolaan ve torpil hattna yaklamak isteyen Mttefik Donanmas'na Bayku Torpil Bataryas'ndan ate ald / Mttefiklerin Kepez, Soanl ve Halilili srtlar ile Seddlbahir ve Kumkale'ye ate at / Mttefik kuvvetlerin 12 sandal ile Seddlbahir'de karaya asker karmaya balad / ngiliz babakannn anakkale'ye saldr hususunda her bakmdan hazr olduklarn ifade ettii ........................................... 4-5 Mart 1915'te Mttefik donanmasnn Saros Krfezi'ni bombalad Seddlbahir ve Kumkale'de karaya kan dman kuvvetlerinin blgedeki Trk birlikleri tarafndan pskrtld / Avrupa'daki baz Osmanl bykeliliklerinden gelen istihbarat raporlar........................................................................................... Saros Krfezi'nde ate aan bir Mttefik zrhlsnn Mecidiye Klas'n ksmen tahrip ettii / Kabatepe'den alan atele bir Mttefik uann drld / ntepe ve Kumkale'ye ate aan Mttefik donanmasna karlk verildii / Bkre, Atina, Almanya, Lozan ve Selanik'ten Mttefiklerin durum ve anakkale ile ilgili faaliyetleri hakknda alnan istihbarat raporlar .............................. ngiltere ve Fransa'nn, talya'y anakkale Sava'na katlmaya ikna edemedikleri............................................................................
22 23
21 22
24 25
23 24
25
25
27
26
29 31
27
XI
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
28
nc Kolordu ve Mevki-i Mstahkem Kumandanlklarna Padiah'n selmnn iletildii, subay ve askerlerin morallerinin yksek olduu ................................................................................. 9-10 Mart 1915 tarihlerinde Mttefik donanmasnn Kumkale ve Seddlbahir istihkmlarn bombalad ......................................... Malta'da ngiliz ve Franszlarn asker topladklarna dair alnan istihbaratn aratrlmas .................................................................. Savata gsterdii stn gayretlerinden dolay Mustafa olu Mehmed avu'a Mdafaa-i Milliye Dergisi Bayazar Mehmed Zeki Bey tarafndan yaplan 10 Osmanl liras bala ilgili haberin gazetelerde yaynlanmas .................................................. anakkale Boaz'nn Mttefiklerce zorlanmas sebeplerine dair Roma Bykelilii'nin istihbarat.................................................. Pire Liman'na gelen Kanada Fransz hastane gemisi mrettebatndan alnan haberlere gre anakkale son bombardmannda Mttefiklerin ok sayda kayp verdiklerinin anlald ........................................................................................ Mttefik donanmasnn 19 ubat 1915'te anakkale Boaz'na saldrd / 12 Mart'a kadar Boaz'a yaplan saldrlara Osmanl tabyalarnn baaryla kar koyduu / Mttefiklerin karaya keif kolu karmalarnn engellendii / Boaz'daki maynlar toplamak isteyen gemilerin bataryalarn atei karsnda baarsz olup birkann batrld / Saros Krfezi'ne ate aan Mttefik sava gemilerinin Osmanl sava uaklar tarafndan bombaland ........ Muarz Krfezi'ndeki bir kruvazrn merkez tabyaya mermiler atp Yldz Liman'ndaki bir sandal tahrip ettii / Sahile yaklaan bir kruvazrn uzaklatrld / Bir ngiliz zrhlsnn ntepe'ye mermi att / Boaz'n giriiyle Kepez arasnda denizaltlarn grld / Corne-Wallis Zrhls'nn Seddlbahir ve Kumkale'ye etkisiz atlar yapt / Mttefiklerin Bulgarlar kendi saflarna ekmek iin Makedonya'y vermeyi nerdikleri / anakkale'ye yaplacak kartma harekt iin Limni ve Msr'da asker topland ........................................................................................ 14-15 Mart 1915 tarihlerinde Mttefik donanmasnn Bolayr ve Tenger srtlarn bombalad..........................................................
32 32 33
29 30 31
34 35
32 33
35
34
36
35
41 43
36
XII
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
37
Mttefik donanmasnn anakkale Boaz bataryalarna kar yaptklar saldrya baaryla karlk verildii / Bouvet Zrhls'nn batrld ...................................................................... Sarmsak mevkiini bombalayan ngiliz kruvazryle bir dman gemisinin Midilli tarafna gittikleri / 18 Mart 1915 tarihlerinde Dardanos, Hamidiye ve Rumeli tarafndaki istihkmlar bombalayan Mttefik donanmasna ait gemilerden nn batrld ve bombalama sonucunda baz yerlerde yangn kt.. Avusturya-Macaristan'n sahip olduu denizaltlardan birkan Osmanl Devleti'ne satmasna dair talebin kabul edilmedii / ngilizlerin anakkale'de kaybettikleri zrhllarn yerine yenilerini gnderdikleri ve Mttefik devletlerin Boazlar'a hcumunun devam etmesi sebebiyle Balkanlar'da bagsteren tehlikeye kar Osmanl Devleti ile birlik olan devletlerin tedbir almalar ............. Beinci Ordu Kumandan Mir Liman von Sanders Paa'ya karargh olarak Gelibolu'daki Fransz Konsolosluu'nun tahsis edildii ............................................................................................ Padiah'n hizmetine mahsus Erturul Vapuru'nun dman denizaltlarna kar Boaz'da gzetleme ve savunma grevi yapan gemilere yardm etmek zere grevlendirildii.................... Osmanl Ordusu'nun anakkale Sava'nda gsterdii kahramanlktan dolay ahali adna Viyana belediye bakannca tebrikte bulunulmasndan dolay Padiah'n memnun olduu......... Saros Krfezi'nde gemilerin grld / Bir zrhlnn Burgas' bombalad / Alman Hkmeti'nin Fransz Zrhls Gaulois'nn kurtarlmasn tarafszla aykr olarak greceini sve Hkmeti'ne bildirdii .................................................................... Franszlarn Mondros'ta iskele ina ettikleri / ngilizlerin igal ettikleri Bozcaada'da sansr uyguladklar...................................... Mill Osmanl Telgraf Ajans muharrirlerinden Hseyin Kzm Bey'in sava muhabiri olarak anakkale blgesine gitmesine izin verildii ........................................................................................... Mttefik sava gemilerinin Akay ve Edremit Krfezleri'ne gelmekte olup bir sava uann da blge zerinde uu yaparak Midilli'ye gittii ..............................................................................
44
38
44
39
46
40
48
41
49
42
50
43
50 51
44 45
52
46
54
XIII
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
47
30-31 Mart 1915 tarihlerinde Mttefik donanmasnn Saros Krfezi'ni bombalad / Boaz'da mayn taramak iin ngiltere'den yeni gemiler istendii / Bozcaada'da uak hangar yapld / Gelibolu'ya kartma yapmak amacyla ngiliz ve Franszlarn Mondros'a asker yd .............................................. 14 ve 15. Kolordu Kumandanlklarna Trommer ve Weber Paalarn tayin edildikleri................................................................ Mttefiklerin bir torpil arama gemisinin batrld / Osmanl bataryalarna ate aan Mttefik sava gemilerinden ikisinin byk hasara uratld ve asker kayplarnn ok sayda olduu . Mttefik donanmasna ait torpil arama gemilerinden birinin Kumkale aklarnda batrld / anakkale'deki bataryalara Mttefik donanmasnca alan atee karlk verilmesi sonucunda bir torpido ve zrhlnn isabet ald / Dmann, nz'n Dragodina skelesi'ne asker karma teebbsnn engellendii ... Mttefik donanmasnn Saros Krfezi, ntepe ve Yeniky' bombalad / Osmanl topusunun karlk vermesi sonucunda Drdnc Henri Zrhls'nn isabet ald / Limni'de bulunan Mttefik kara ordusunun saldr hazrlklarn tamamlamak zere Msr'a gnderildii ........................................................................ Avusturya Donanma Cemiyeti'nin Osmanl Ordusu'nun anakkale'de yapt savunmay takdir ettii ................................. 13 Nisan 1915'te Mttefik kuvvetlerine ait birer zrhl, torpido ve uak gemisinin Saros Krfezi'ne geldii / Yakn bir zamanda Mttefik birliklerinin kara ve denizden anakkale'ye saldracaklar ................................................................................... Almanya Devleti tarafndan Bahr- Sefid Boaz Kumandan Cevad Paa'ya ikinci rtbeden Croix de Fer nian verildii .......... Roma ataemiliterine gre anakkale'ye yaplan saldrnn sebeplerinin Rusya'nn Mttefiklerden silah ihtiyacn karlamak ve budayn Boazlar yoluyla ihra etmek; ngiltere'nin de Boazlar ele geirerek talya, Yunanistan ve Romanya gibi tarafsz devletleri yanna ekip Osmanl'y bara zorlamak ve Osmanl Ordusu'nun Msr' tehdit etmesini nlemek olduu......... 18 Mart 1915 tarihinde Mttefiklerin anakkale Boaz'n ele geirmeye ynelik giriimlerinin sonusuz kald / ngilizlerin
55 57
48 49
58
50
59
51
60 61
52 53
62 63
54 55
64
56
XIV
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
imenlik, Hamidiye, Mecidiye, Dardanos ve Rumeli istihkmlarna ynelik iddetli atelerinin ciddi bir zarar vermedii / Bouvet adl Fransz gemisinin batrlp mrettebatndan bir ksmnn kurtarld / Mttefiklerce yaplan bombardmana ramen Mecidiye, Rumeli ve Hamidiye istihkmlarnn susturulamad / Amerikan Associated Press ve Paper Daily News Muhabiri George Schrayz'n anakkale'deki orduya gazeteci olarak gitmesine izin verildii............................... 57 58 Asker amala kullanlmayan ehzde Sleyman Paa Trbesi'nin ngilizlerce bombalanmasnn iddetle protesto edilmesi ............... Bozcaada zerinde keif uuu yapan Osmanl uaklarnn Mttefik gemilerini bombalad / Bir ngiliz nakliye gemisini vuran Demirhisar Torpidosu'nun dmann eline gememek iin kendi mrettebat tarafndan havaya uurulduu / anakkale'ye yaklamak isteyen iki Mttefik gemisinin batrld...................... Osmanl Ordusu'nun anakkale'deki baarsndan dolay Pete niversitesi rencilerinin sevin gsterilerinde bulunduu / Pete Hill-i Ahmer Cemiyeti'nin Hill-i Ahmer yararna yemekli bir toplant dzenledii ................................................................... Yunanistan Hkmeti'nin anakkale harektna katlmaya taraftar olmad / Bulgar Hkmeti'nin Osmanl Devleti'ne ani bir saldr iin hazrlk yapt ......................................................................... Fransz, Yeni Zelandal ve Avustralyal askerlerin skenderiye'den gemilerle anakkale'ye gitmek zere yola karldklar ............... Yedeklerinde mavna olan bir Fransz rmorkr ile baka bir rmorkrn ira'dan Limni'ye geldii ............................................ Osmanl ordu ve donanmasnn muhtelif cephelerde ve zellikle 18 Mart 1915'te anakkale'de gsterdikleri stn baarlardan dolay Padiah'a "gazi" unvan verilmesi ........................................ anakkale'den nakledilen halkn nakliye masraf olarak Hill Anonim irketince talep edilen parann denmesi.......................... Yarallarn tedavi ve dier ihtiyalarnn salanmas iin Hill-i Ahmer Cemiyetince hastane kurulduu / Yarallarn hastanelere nakli iin vapur istendii / Kaymakam vb. mlk memurlarn yarallarla ilgili yardm taleplerinin kumandanlar ve Harbiye Nezreti vastasyla Hill-i Ahmer Cemiyeti'ne bildirilmesi ..........
66 70
71
59
73
60
75 76 77
61 62 63
78 79
64 65
80
XV
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
66
Kumkale'ye kan Fransz kuvvetlerinin ekilmeye mecbur edildii / Seddlbahir ve Kabatepe'ye kan Mttefik askerlerin donanmalarnn himayesinde karada tutunmaya altklar / Mttefik donanmasna bal zrhlnn hasara uratlp birok sandal, mavna ve rmorkrn batrld ....................................... sveli gazeteci Nielslago Lengquist'in sava muhabiri olarak anakkale'ye gitmesine izin verildii ............................................. 12. Tmen komutan iken yeni kurulan 16. Kolordu Kumandanl'na tayin edilen Miralay Feyzi Bey'in yerine anakkale Boaz Mstahkem Mevki Kumandanl Kurmay Bakan Yarbay Selahaddin Adil Bey'in tayin edildii .................. Savata gsterdii stn gayret ve hizmetlerinden dolay altn muharebe liyakat madalyasyla dllendirilen 3. Kolordu Kumandan Esad Paa'nn kolordu adna Padiah Mehmed Read'a teekkr............................................................................ anakkale Sava'nda ev ve eyalar yanan halkn zorunlu ihtiyalarnn karlanmas .............................................................. 25 Nisan 1915'te Mttefiklerin Arburnu, Seddlbahir ve Kumkale'ye asker karmalar zerine Osmanl birliklerinin yapt savunma sonucunda sahile kadar geri ekildikleri / kartmay takip eden gnlerde yaplan savalarda Mttefiklerin kaybnn karma kumandan da dahil olmak zere 10.000'e ulat / AE-2 Denizalts'nn Boaz' gemeye alrken batrld / Maydos'un donanma atei ile yakld / Mttefik askerlerin Osmanl Ordusu tarafndan denize dklmesinin dman donanmasnn taraftan yapt etkili ateler sonucu engellendii..................................................................................... ngilizlerin balonlar yardmyla Maydos kasabasnda Hill-i Ahmer bayra ekmi bir hastaneyi bombalayarak yarallarn ehid olmasna sebep olduundan hastane gemileri veya hastanelerin tekrar bombalanmas durumunda Osmanl Devleti'nin elinde bulunan sivil veya asker ngiliz esirlerini kullanarak iddetli bir ekilde karlk verecei.............................. Muarz (Saros) Krfezi'nde Mttefiklerin bir uann drld / E-15 iaretli bir ngiliz denizaltsnn batrlp mrettebatnn esir edildii .............................................................
81 82
67 68
83
69
84 85
70 71
86
72
90
73-1
90
XVI
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
73-2
Sndere civarnn dmandan temizlendii / Kabatepe'de dmann savunma mevziinin ele geirildii / Denize doru kamay baaramayan Mttefik askerlerin teslim olduu / Arburnu'nda bir dman nakliye gemisinin batrld, Kabatepe ve Kumkale'deki saldrlarn pskrtld / Mttefiklerin Kumkale'den ekilmek zorunda kald / Osmanl bataryalarnn ateiyle Fransz Jeanne d'Arc Zrhls'nn hasara urad / Bir ngiliz torpidosunun batt / Kabatepe civarnda dar bir sahadan kurtulmaya alan Mttefiklere byk kayplar verdirildii / Saros Krfezi'ne kma giriimlerinin nlendii / Mttefiklerin Arburnu'nda hcum eden kuvvetlerinin pskrtld / AE-2 Avustralya-ngiliz denizaltsnn batrld / Seddlbahir'deki Mttefik mevzilerine ate aan Anadolu yakasndaki Osmanl bataryalarnn dman gemilerince bombaland / anakkale Boaz'ndan gemek isteyen bir denizaltnn batrld / Mttefiklerin Arburnu'nda yapmak istedikleri ileri hareketin engellendii / Kabatepe'ye asker karma giriimlerinin nlendii / Seddlbahir'de yaplan saldrnn pskrtlerek makineli tfein ele geirildii / Mttefiklerin Arburnu ve Seddlbahir'deki saldrlarnn kendilerine byk kayplar verdirilerek pskrtld / Domdom kurunu kullanan dmann yarallarn bulunduu toplanma merkezlerini topa tuttuklar / Arburnu ve Seddlbahir'de Osmanl kuvvetlerinin yapt saldrlarda Mttefik kuvvetlerine byk kayplar verdirilip eitli silahlarn ele geirildii ........................................ Seddlbahir'deki saldrlar pskrtlen Mttefiklerin byk kayplara uratld ....................................................................... Mttefiklerin Arburnu'ndaki saldrlarnn byk kayplar verdirilerek pskrtlp Seddlbahir'deki hcumlarnn etkisiz brakld ........................................................................................ Osmanl topusunun Arburnu'nda Mttefiklerin geri hattn ve iskelelerini ate altna ald / Morto Liman'ndaki ngiliz Goliaht Zrhls'nn batrld ...................................................................... Marmara'da Mttefik denizaltsnn saldrsna urayan Doan Vapuru'nun karaya oturduu / Goliath Zrhls'nn batrld / ntepe'deki bataryann Mttefik ordughn bombalad ............... Sava esnasnda anakkale ehir merkezinde kan yangnlarn sndrlmesinde gsterdikleri stn gayretlerinden dolay
91 99
73-3 73-4
100
73-5
101
74
102
75
XVII
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
anakkale Mutasarrf Murad Fuad Bey ile Polis Merkez Memuru Naci Bey'in taltif edilmeleri ............................................................ 76 77 Mttefiklerin Seddlbahir'de yapt saldrnn pskrtlp bir uann drld ..................................................................... ira'dan rmorkrlerle Limni'ye mavna gtrld / Mttefik askerlerinden bazlarnn karaya kmamak iin kendilerini denize attklar ............................................................................................ 24 Mays 1915 tarihinde bir Mttefik denizaltsnn saldrs sonucu Marmara Denizi'nde Ksmet isimli vapurun karaya oturduu / stanbul'da Alman bandral stanbul Vapuru'nun vurulduu / 25 Mays'ta Arburnu nlerinde Triumph isimli bir ngiliz zrhlsnn batrld / Fransz resm tebliine gre Trk hcumunun pskrtld.............................................................. anakkale Sava'ndan yaral olarak Msr'a gelen ok sayda dman askerinin, buradaki ngilizlerin moralini bozduu / Msr'daki Mslman halkn ngiliz idaresine kar ayaklanabilecei.............................................................................. ngilizlerin hastane ve hastane gemilerini bombaladklarndan bu gibi devletleraras sava hukukuna aykr hareketlere devam etmeleri halinde sivil ve asker ngiliz esirlerine misillemede bulunulaca / ngilizlerin, hastane ve sarg merkezlerinin vurulmasn istedikleri yolundaki emrin bir suretinin gnderildii. Mttefik uaklarnn, zerinde Hill-i Ahmer iaretleri olan Akba Tekkesi hastane adrlarn bombalad / Mttefik denizaltlarn Marmara havzasnda yolcu gemilerine saldrmaktan ekinmedii iin yakn yerlere alan kk vapurlara da saldrmamalar konusunda ilgili devletlere tebligat yaplp bu vapurlarla mhimmat ve asker tanmamas gerektiinin sorumlulara bildirildii / Cenevre Szlemesi gereince asker hastane gemilerine asla saldrlamayacann kararlatrld ve bu gemilerin nasl boyanp ne ekilde bayrak asacaklarnn bildirildii ....................................................................................... anakkale'de kazanlan zafer haberlerinin Batavya Mslmanlar arasnda byk bir honutluk yaratt / Cuma hutbelerinde Padiah'n "gazi" sfatyla anlaca ................................................
103 104
105
78
106
79
107
80
108
81
110
82
115
XVIII
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
83-1
Arburnu'nda Mttefiklerce yaplan saldrlarn 1.500'e yakn kayp verdirilerek pskrtld ve ok miktarda harp malzemesi ele geirildii / Seddlbahir'de Mttefiklere ait mevzilerin hava ve karadan bombaland ................................................................ 15 Mays 1915'te Arburnu'nda Mttefiklerce yaplan saldrlarn 1.500'e yakn kayp verdirilerek pskrtld ve ok miktarda harp malzemesi ele geirildii / Seddlbahir'de 15-16 Mays gecesi Mttefiklerin elindeki bir tepenin ele geirildii / 17 Mays'ta Mttefik uaklarn Akba blgesini bombalad / 19 Mays'ta Arburnu'nda Mttefiklere saldr yapld, Mttefik kuvvetlerin kar saldrlarnn pskrtld / 19-20 Mays gecesi Arburnu'nda Mttefik kuvvetlerin kt kokulu gaz kullanarak yapt saldrlar ile Seddlbahir'deki hcumlarnn pskrtld / 22 Mays'ta Seddlbahir'de Mttefik askerlerin yapt saldrlarn 4.000'den fazla kayp verdirilerek ve sava malzemesi ele geirilerek pskrtld, bir uaklarnn drld / 25 Mays'ta Triumph Zrhls'nn batrld / 26 Mays'ta Mttefiklerce Kabatepe'de sahile karlmak istenen mavnalarda bulunan arabalarn ele geirildii ................................ 13 Mays 1915'te Morto Liman'nda ngilizlerin Goliath Zrhls'nn batrld / 15 Mays 1915'te ngilizlerin sava gemileri ile Boaz'a girme teebbslerinin engellendii / Boaz giriindeki bataryalar bombardman eden ngiliz Albion Zrhls'nn alan ate sonucu hasara urad / Mttefik zrhllarn Osmanl bataryalarna yapt bombardmana karlk verilmesi zerine geri ekilmek zorunda kaldklar / 19 Mays 1915'te Arburnu'ndaki Mttefik mevzilerine yaplan saldrda iki makineli tfek ele geirildii / Arburnu blgesinde 19/20 Mays 1915 gecesi hcum eden Mttefik kuvvetlerin pskrtld / Seddlbahir'de taarruza kalkan Mttefik kuvvetlerin mukabil sng hcumuyla geri ekilmeye mecbur brakldklar / 22 Mays 1915 gn leden sonra Seddlbahir'de, gemilerinin de desteiyle taarruza kalkan Mttefik kuvvetlerin tamamen durdurulup kar taarruzla sahildeki siperlerine kadar ekilmeye mecbur edildikleri / Peleng-i Derya Gambotu'nun bir Mttefik denizalts tarafndan batrld / 22/23 Mays 1915 gecesi Arburnu cephesinde hcum teebbsnde bulunan Mttefik kuvvetlerin geri pskrtld / 25 Mays 1915 gn Triumph isimli ngiliz zrhlsnn Arburnu nnde batrld / 27 Mays
116
83-2
117
83-3
XIX
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
1915 gn Majestic isimli ngiliz zrhlsnn Alman denizalts tarafndan Seddlbahir nlerinde batrld / Arburnu cephesinde Mttefik kuvvetlerin merkezindeki salamlatrlm siperlerin bir ksmnn ele geirildii / Mttefiklerin Arburnu'nda kaybettikleri siperlerin salamlatrlmasn nlemek iin atklar atein bir sonu vermedii / Seddlbahir'de Mttefiklerin ok fazla malzeme harcayarak ina ettikleri istihkmlarn Osmanl kuvvetlerince zaptedilerek tahrip edildii / Anadolu yakasndaki Osmanl bataryalarnn Seddlbahir'deki Mttefik mevzilerini bombalad / Mttefik kuvvetlerin ald takviyelerle Seddlbahir'de 4 Haziran 1915'te balatt saldry 5 Haziran gn de devam ettirdikleri, ancak herhangi bir baar elde edemedikleri / 30 Mays 1915 gn bir Alman denizaltsnn Bozbaba Adas civarnda bir Mttefik gemisini batrd / 4 Haziran 1915'te balayan Mttefik kuvvetleri taarruzunun Osmanl kuvvetlerince durdurulduu ve Mttefiklerin ok sayda kayp vererek geri ekildikleri / Arburnu'nda Mttefik kuvvetlerine ait bir gzetleme mevkiinin Osmanl kuvvetlerince tahrip edildii / Mttefik kuvvetlerin Arburnu'ndaki Osmanl kuvvetlerine yapt saldrnn pskrtld / Mttefik kuvvetlerin 4-6 Haziran'daki Seddlbahir muharebesinde 15.000'den fazla kayp verdiinin tahmin olunduu / 10 Haziran'da Seddlbahir cephesindeki Mttefik taarruzunun pskrtld / 10-11 Haziran'da Seddlbahir ve Arburnu'ndaki Osmanl mevzilerine taarruz eden Mttefik kuvvetlerin kayp vererek geri ekildikleri ................................................................. 83-4 11-12 Haziran 1915 gecesi Seddlbahir'deki Osmanl kuvvetlerinin sa kanadna taarruza kalkan Mttefik kuvvetlerin eski yerlerine pskrtldkleri........................................................ anakkale'de yaralanp Tekirda Hastanesi'ne yatrlm bir askerin bacandan karlan ngilizlerin kulland domdom kurunu paralarna ait fotoraflar ile yine ayn silahlarla yaralanm olup Gureb-y Mslimn Hastanesi'nde bulunan askerlerin yaralarnn durumunu gsteren raporlarn takdim edildii ............................................................................................ Mttefik ordusunun anakkale Savalar'nda boucu gaz ieren patlayc madde kullandklar..........................................................
120
135
84
135 141
85
XX
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
86
Osmanl kuvvetlerinin geri ald baz siperlerin dman tarafndan yeniden igal edildii / Osmanl uaklarnn Seddlbahir'i bombalad / Bir uan motorunun vurulmas zerine inmek zorunda kald / Seddlbahir ve Arburnu'nda karma faaliyetleri grld ....................................................... Mttefiklerin Saros Krfezi, Kerevizdere, Kirte ve Kumkale'de Trk siperlerine saldrarak bir ksmn ele geirip kayplar verdirerek baz Trk askerlerini esir aldklar ................................. Franszlarn Trk savunma hattna saldrp iki siper hattn aldklar / Trklerin Fransz mevzilerine yapt saldrnn baarsz olduu / Aralarnda subaylarn da bulunduu Trk askerlerinin esir alnd / Kerevizdere'ye hakim arazinin Franszlarn eline getii ................................................................. anakkale'de boucu gaz kullanan Mttefiklerin dost ve tarafsz devletler nezdinde protesto edilmesi............................................... Mttefiklerin iml Grubu'nda yeil bir gaz karan arapnel kulland ve her gn Cesarettepesi ile Halidrza Tepesi'ne saldrd / Akay skelesi'ne ve nz'n gney dou sahillerine etkisiz saldrlar yapld / Fransz asker birliklerinin baz yeni mevziler elde ederek 180 Trk askerini esir aldklar ..................... Manchester Guardian gazetesine gre; Osmanl Ordusu'nun iki denizaltyla takviye edilmesinden sonra ngiltere'nin anakkale'deki savaa devam etmesinin zor olduu / ngiliz denizaltlar Panfizer, Triumph ve Majestic ile birlikte 5 nakliye gemisinin U-51 numaral Alman denizaltsnca nasl batrldna dair Berliner Zeitung am Mittag'da, denizalt kumandan Yzba Hersing'le yaplan sylei................................................................ Beinci Ordu Karargh'n ziyaret edecek sanat ve yazar grubuna mlk ve asker makamlarca her trl kolayln gsterilmesi ..................................................................................... Franszlarn Kerevizdere'deki siperlerini glendirdikleri ve Trklerin ngilizlerce igal edilen Kabatepe'ye kar yaptklar saldrlarn sonusuz kald / Gelibolu'da ngiliz askerlerinin donanmann yardmyla ilerlediklerini bildiren Lord Kitchener ve General Hamilton'un aklamalar / Semerlitepe'deki bataryalarn bir nakliye gemisine ate ap bir torpidoyu vurduu /
141
87
142
88
145 146
89 90
147
91
148
92
150
93
XXI
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
94
Kanldere'de Mttefiklerce yaplan saldrlarn pskrtld / Balon gemisi yardmyla anakkale'nin bombaland / Dra Torpidosu'nun arky'n gneyinde karaya oturduu / Kabatepe ve civarn bombalayan kruvazrn pskrtld / Aldere ve Halidrza Tepesi'nin aralklarla Mttefiklerce bombaland / atlakdere ynndeki Mttefik ilerlemesinin durdurulduu / Sleymanreis Deresi batsnda bir Mttefik cephane deposunun imha edildii / Bir Alman denizaltsnca Seddlbahir nnde bir Fransz nakliye gemisinin batrld / Birmingham Kruvazr'nn Soanldere'yi, Henri Quatre Zrhls'nn da ataltepe'yi bombalad................................................................. Bir Mttefik denizaltsnca Mudanya skelesi'ndeki Biga Vapuru'nun vurulduu / Seddlbahir, Arburnu ve Tekke Burnu'na Mttefiklerin karma yapmaya balad / Kanlsrt'n dousunda bir Mttefik gzetleme yerinin tahrip edildii / Charlemagne Zrhlsnca ntepe ve Yeniehir'de baz yerlerin bombaland .................................................................................. anakkale'de yaral olarak esir edilip tedavi iin getirildii Beylerbeyi Hastanesi'nde len Avustralyal Tomas William Sharlock'n zel eyalarnn Karargh- Umum'ye teslim edildii. Bir Mttefik denizaltsnn Ceyhun Nakliye Vapuru'nu batrd / Mttefiklerin Kanlsrt'taki mevzilerinin topu ateiyle tahrip edilip bir nakliye gemisinin batrld............................................ Arburnu'ndaki Trk topusunun dman makineli tfek mevziini tahrip ettii / Seddlbahir'de Trk keif kolunun dmandan makineli tfek ele geirdii / Trk uaklarnn mroz ve Limni'deki Mttefik ordughlarn bombalad............................. Arburnu'nda bir Mttefik uann drld / Boaz'daki Trk bataryalarnn Seddlbahir'deki Mttefik topu mevzilerini bombalad..................................................................................... Trk topularnn Arburnu'nda bulunan dman telsiz-telgraf merkezini bombalad / Boaz'n Anadolu yakasndaki Trk bataryalarnn Mttefik ordughn topa tuttuu ............................. Boaz'n Anadolu yakasndaki Trk topu bataryalarnn Mttefiklerin ordughn, denizde mayn tarama gemileri ile torpido muhriplerini bombalad, bir uan drp birini de hasara uratt................................................................................
152
155
95
156
96
157
97-1
158
97-2
159
97-3
159
97-4
160
XXII
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
97-5
Mttefiklerin Seddlbahir'de yaptklar hcumun baarsz olduu / Trk topularnn dmann hazrlad batarya mevziini tahrip ettii ...................................................................................... 21 Haziran 1915'te Seddlbahir cephesinde yaplan muharebede Mttefiklerin youn topu atei sayesinde ele geirdikleri siperleri Trk birliklerinin yapt bir gece baskn ile geri aldklar ........................................................................................... Arburnu ve Seddlbahir'de hafif top ve tfek muharebeleri olduu ............................................................................................. Seddlbahir'de 21 Haziran'da yaplan muharebede Mttefiklerin kayplarnn ok olduu / Bir Trk keif kolunun yapt basknda dmandan pek ok silah ve mhimmat ele geirildii .................. Seddlbahir'de Mttefiklerin yapt topu bombardman ve piyade hcumunun etkisiz kald / Anadolu yakasndaki Trk bataryalarnn dmann piyade ve topu mevzilerini bombalad
161
97-6
161 163
97-7 97-8
163
97-9
164
97-10 Trk topusu ve piyadesinin baskn tarznda at atele dman mevzilerinin tahrip edildii / Mttefik uaklarnn Yeniehir kyn bombalad........................................................................ 97-11 Mttefiklerin 28 Haziran'da Seddlbahir'de yaptklar hcumun pskrtld / Anadolu yakasndaki Trk bataryalarnn atklar atele dmann geri ekilmesinde etkili olduklar ve Tekke Burnu'ndaki bataryalarn susturduklar ............................... 97-12 Mttefiklerin iml Grubu'nda Trk siperlerine yapt saldrnn pskrtld / Seddlbahir cephesinde Trk kuvvetlerinin dmana saldrarak bir ksm siperlerini ele geirdii bu hcuma Anadolu sahil bataryalarnn atele yardmc olduu...................... 97-13 Seddlbahir Cephesi'nde Mttefiklerin byk hazrlklar sonucunda yapt saldrnn baarsz brakld / Boaz'daki Trk topularnn ateiyle Mttefik ordughnn bombaland, bir dman bataryasnn susturulduu .................................................. 97-14 Arburnu'nda Mttefiklerin paralandktan sonra kt kokulu yeil gaz karan arapnel kullandklar / Seddlbahir'de Trklerin yaptklar bir hcumla baz dman mevzilerini ele geirdikleri .... 97-15 Bir Alman denizaltsnn Seddlbahir nnde byk bir Fransz nakliye gemisini batrd / Cenup Grubu'nda alan topu atei
165
165
166
167
168
XXIII
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
sonucu Mttefiklerin mhimmat deposunun havaya uurulup bataryalarnda yangn karld..................................................... 97-16 Seddlbahir'de Trk cephesinin sa tarafna yaplan hcumun pskrtld / Arburnu nnde bir Mttefik monitrnn hastane gemisininin arkasna saklanmak suretiyle Trk mevzilerini bombalad ................................................................. 97-17 Arburnu'nda Trk topusunun dman mevzilerini etkili bir ekilde bombalad / Seddlbahir'de Mttefiklerin yapt hcumun pskrtld / Tekke Burnu'ndaki Mttefiklerin ikmal noktasnn Boaz'n Anadolu yakasndaki Trk bataryalarnca bombaland................................................................................... 97-18 Seddlbahir'de dmann iki siperinin ele geirilip karlan keif kollarnn ganimetle geri dnd / Bir Mttefik uann Gelibolu'yu bombalad ................................................................. 97-19 Boaz'daki Anadolu bataryalarnn Tekke Burnu'nda bulunan Mttefik ordughn ve bir yry kolunu bombalad ............... 97-20 Kabatepe nnden Trk mevzilerini bombalayan Mttefik zrhlsnn karlk verilmesi zerine ekildii / Mttefik uaklarnn Boaz'n Anadolu sahili zerindeki faaliyetlerinin uaksavar bataryalarnn atei ile engellendii................................ 97-21 Arburnu nnde bir kruvazrn balon yardmyla Trk mevzilerini bombalad / Anadolu yakasndaki Trk bataryalarnn Morto Liman'ndaki Mttefik bataryalar ile uak hangarn topa tuttuu ..................................................................... 97-22 Mttefiklerin Arburnu'nda yaptklar hcum teebbsnn sonusuz kald / Seddlbahir'de Mttefiklerin defa tekrar ettikleri saldrlarn byk kayp verdirilerek pskrtld, Mttefiklerin bu muharebede 60.000 top mermisi kullandklar ... 98 ngiliz asker elbisesi giydirilerek anakkale'ye gnderilmek istenen Msrl askerlerin bunu reddettikleri / Piramitlerin etrafnda olup hastane haline getirilen Manohoza Oteli ile Kahire'deki Heliopolis Palace, Byk Lunapark Heliopolis Otellerine ve dier baz binalara ok sayda yaral Mttefik askeri getirildii ve bunlardan birounun bakmszlktan ld / Avustralya askerlerinin tifo hastaln Msr'a tadklar .............. 99 Trklerin cephelerdeki Mttefik askerlerin yaralarn sarp ekmek ve su verdikleri, esir denlere iyi davrandklar ............................
169
170
171
171 172
173
173
174
175 176
XXIV
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
100 101
Savata stn gayretleri grlen 5. Ordu subaylarna sefer kdemi zamm verilerek rtbelerinin ykseltilmesi..................................... 3. Kolordu Komutan Albay Esad Paa'nn generallie terfii ile 5. Ordu Kurmay Bakan Kaymakam Kzm Bey'e sene sefer kdemi zamm verilmesi.................................................................. llerin defni iin alnacak tedbirleri grmek zere Gelibolu'daki Fransz hatlarna gnderilen Osmanl delegesinin hemen dnnde saknca grld iin geici bir sre alkonulup sonra serbest brakld ................................................ 19. Tmen Komutan Albay Mustafa Kemal Bey'in 15. Kolordu Komutanl'na tayin edildii.......................................................... Roma Sefreti'nden alnan istihbarat bilgisine gre; son bir ayda 100 kadar vapurun iindeki Kitchener Ordusu denilen ngiliz askerleri ile birlikte Malta'dan douya getii / zel donanml 5 ngiliz gemisinin Boazlar'a gnderildii / ngilizlerin talya'dan 5 gemi satn aldklar / Tern-i Evvel'den nce Boazlar' ele geirmek isteyen ngilizlerin Anadolu'ya asker karp Midilli'yi igal edecekleri / Birka tane ngiliz kruvazrnn Adriyatik'e gnderildii / ngilizlerin asker takviye faaliyetleri erevesinde anakkale Boaz ve Adriyatik Denizi'ne asker ve mhimmat sevk ettikleri.................................................................................... Amerika Bykelisi Morgenthau'nun, stanbul'daki ngiliz ve Fransz vatandalarn Gelibolu'ya yerletirilecekleri yolunda Osmanl Devleti'nin alm olduu kararn uluslararas hukuka aykr olduunu bildirmesi zerine Osmanl Kara ve Deniz Kuvvetleri Komutan Enver Paa'nn da, ngilizlerin savata uluslararas hukuk kurallarna aykr olarak sava blgesi dnda bulunan Gelibolu ehrini ve Hill-i Ahmer bayra tayan hastane gemileri ile salk birliklerine ate ap Ezine, Havuzlar ve Halilpaa iftlii'ndeki hastaneleri bombaladklar, llerin defnedilmesiyle ilgili ilemleri grmek zere gnderilen Osmanl delegesini alkoyduklar, hastane gemilerini asker amala kullandklar, Mudanya ve Tekfurda'ndaki yolcu gemilerine denizaltlar araclyla Saldrdklarn ifade ederek misliyle mukabelede bulunmak zorunda kaldklarn bildirdii .....
177
178
102
179 180
103 104
181
105
182
XXV
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
106
Mttefik denizaltlarnn her eit meden ve insan haklar ineyerek Mudanya ve Tekfurda'ndaki yolcu gemilerine saldrd.......................................................................................... Gelibolu'da Mttefikler tarafndan esir alnan Osmanl askerlerine insanlk d muamelede bulunulduu............................................. Mttefiklerin anakkale'de boucu gaz kullandklar konusundaki iddialarn ngiltere Harbiye nzrnca reddedildii ......................... Batrlan E-15 isimli ngiliz denizaltsnn mrettebatndan olup yaral olarak esir edilen Thomas O'Niell'e ngiltere'deki anne ve babas tarafndan yazlan mektupta, hastanede kendisine iyi davranlmasndan dolay Trk subay ve hastabakclarna teekkr edildii ............................................................................................ Mondros ve Limni'deki ngiliz askerleri arasnda bulunan Hintli Mslman askerlerin din duygularn harekete geirmek ve kime kar savatklarn anlamalarn salamak iin Arapa ve Urduca ilanlar hazrlanarak uaklar vastasyla datlmasnn uygun olduu / Srbistan'a asker mhimmat sevkinin durdurulmas hususunda Yunan Hkmeti nezdinde yaplan giriimlerin sonusuz kald.............................................................................. 2 Austos 1915 tarihinde Mttefiklerin Ezine'deki hastaneyi bombalamalar sonucu hasta bir askerin yaraland ...................... anakkale'ye hcum eden ngiliz Queen Elisabeth Dretnot'unun arzalanarak sava d kald ve ngiliz donanmasnda buna benzer 40 kadar dretnotun da bu ekilde sava d kalacann tahmin edildii ................................................................................ Seddlbahir'e ilk kan dman kuvvetleriyle meydana gelen muharebede kahramanlk gstermesinden dolay Muharebe Gm mtiyaz Madalyas ile taltif olunan Bigal Mehmed bin Mustafa'ya verilen beratta yanl yazlan alay ve blk isimlerinin tashih edilerek yeniden berat verilmesi........................................... Gelibolu sava alannda Franszlar tarafndan esir edilip Mondros'ta tutulan 715 askerin knyelerini belirtir cetvelin takdim edildii ............................................................................................ Mttefik askerlerin Limni'de halka kt muamelede bulunduklar ve Mondros'tan gelen yolculardan alnan bilgilere gre ngiliz ve Fransz askerleri arasnda bir anlamazlk olduu ..........................
190 191 192
107 108 109
192
110
194 196
111 112
197
113
197
114
198
115
199
XXVI
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
116-1 Arburnu ve Seddlbahir cephelerinde karlkl saldrlar yapld ve Mttefiklerin ilerleme gayretlerinin sonusuz braklp bir ksmnn esir alnd................................................... 116-2 Arburnu sahiline yaklamak isteyen Mttefiklere ait bir nakliye gemisi ile bir torpidonun topu ateleriyle uzaklatrld ve bir mavnann batrld ........................................................................ 116-3 Arburnu'nda bir ngiliz kruvazrnn mevzilerimizi bombalad / Mttefiklerin srekli Seddlbahir sahilinden hastane gemileriyle yaral tayp karaya asker kard................ 116-4 Anadolu yakasndaki Osmanl bataryalarnn Tekke Burnu, Seddlbahir ve Morto Liman civarndaki Mttefik ordughn topa tuttuu ..................................................................................... 116-5 Seddlbahir'de Mttefiklerce yaplan saldrlarn pskrtlp bir ksm Fransz askerin esir alnd / Tekke Burnu'ndaki dman ordughlar ile ihra iskelelerinin bombaland............................. 116-6 Arburnu'nda lamlarda alan Mttefik askerlerden bir ksmnn patlatlan lamlarn altnda kald.................................. 116-7 Mttefiklerce Arburnu'nda yaplan saldrlarn pskrtlp Osmanl bataryalarnca Seddlbahir ve Morto Liman'ndaki dman ordughlarna ate ald................................................. 116-8 Arburnu'nda karlkl lam savalar yapld ve Kerevizdere civarna yaklaan Mttefik torpidolarnn alan topu ateiyle kamaya mecbur edildii .............................................................. Arburnu'nda karlkl olarak topu atlar yapld ve Osmanl mevzilerini bombalayan iki Mttefik monitr gemisinin alan atele kamaya mecbur brakld / Seddlbahir'deki Mttefik saldrlarnn pskrtld ..........................................................
199
200
201
202
202 203
203
204
116-9
205
116-10 Arburnu'nda karlkl lam savalar yapld / Osmanl topularnn ateiyle Hisarlk'taki Mttefiklere ait havan bataryasnn yer deitirmek zorunda brakld.......................... 116-11 Mariotte adl Fransz denizaltsnn anakkale Boaz'nda batrlp mrettebatndan 31 kiinin esir alnd / Mttefiklerin boucu gaz yayan mermiler kullanmaya devam ettii / Mttefik uaklarnca Seddlbahir'deki Halilpaa Hastanesi'nin bombaland.................................................................................
206
206
XXVII
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
116-12 Seddlbahir'deki Osmanl asker birliklerini bombalamak isteyen Mttefik torpidolarn alan atele ekilmek zorunda brakld...................................................................................... 116-13 Arburnu'nda Mttefik siperlerine baskn yapan bir Osmanl keif kolunun ok miktarda istihkm aleti ve tfek ele geirdii . 116-14 Arburnu'nda Mttefikler'e ait bir balon gemisinin vurulduu / Seddlbahir'de Osmanl topu ateinin etkisiyle Mttefik siperleri gerisinde yangnlar kt ve Osmanl'nn Anadolu bataryalarnca Tekke Burnu'ndaki Mttefik mfrezelerinin bombaland................................................................................. 116-15 Bolayr nlerinde Mttefiklere ait bir denizaltnn imha edildii / Arburnu'ndaki Mttefik saldrlarn pskrtld ..................... 116-16 Osmanl askerlerince Arburnu'nda patlatlan lamlardan baarl sonular alnd ............................................................... 116-17 Arburnu'nda Mttefiklerin yapt gsteri nitelikli saldrlarn ar kayplar verdirilerek pskrtld....................................... 116-18 Altepe civarnn bir kruvazr tarafndan bombaland ve Osmanl topularnn ateiyle vurulan bir torpidonun uzaklat / Mttefiklerce Kumkale'nin gneyindeki Ezine Hastanesi'nin bombaland .......................................................... 116-19 Arburnu'ndaki Mttefik saldrlarn pskrtld / Seddlbahir'de Mttefiklerden 200 metre arazinin geri alnd / Mttefiklerce Aaderesi'ndeki bir Osmanl hastanesinin bombaland................................................................................. 116-20 Mttefiklere ait kara ve deniz glerince Altepe ve Sndere'deki Osmanl mevzilerinin ate altna alnd / Sahili gzetleyen Mttefik ganbotun alan ate sonucu vurulmas zerine Bozcaada'ya ekildii....................................................... 116-21 Arburnu'ndaki Mttefik nakliye gemilerin Osmanl topularnn at atele uzaklatrlp ani bir hcumla baz siperlerin geri alnd / ngilizlerin Sndere'nin gneyinde yapt saldrlarn Osmanl Ordusunca pskrtlerek 60 askerin esir alnd .......... 116-22 Saros Krfezi'nin kuzeyindeki Karaal'ya ve Arburnu'na karlan Mttefiklerin Osmanl askerlerince kovulup birounun esir alnd / Mttefiklerin Seddlbahir'in sandaki Osmanl siperlerine kar yapt saldrda 2.000'i akn l
XXVIII
208 208
209 209 210 210
211
212
212
213
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
brakt, merkez ve sol taraftaki siperlere yapt saldrlarda ise 110 askerinin esir alnd / anakkale Boaz'nda Mttefik denizaltlarnca batrlan Barbaros Zrhls'nn mrettebatnn byk ksmnn kurtarld........................................................... 116-23 Osmanl Ordusunca Mestantepe'nin Mttefiklerden geri alnd / Azmak'n kuzeyinde 44 rakml tepeye kadar ilerleme saland ve Conkbayr'ndaki Mttefik saldrlarn pskrtld / Kanlsrt'ta Mttefiklerin eline geen baz yerlerin geri alnd / Mttefik donanmasnca Turhan, Kavakky ve Kocaeme kylerinin topa tutulduu / Ece Liman'na Mttefik donanmasna ait gemilerin gelip gittii / Galataky'n Mttefik uaklarnca bombaland / Kocaimen ve Conkbayr'n ele geirmek isteyen Mttefiklerin Softatepe'de asker ynak yapt .................................................................... 116-24 Arburnu'nun kuzeyinde Osmanl Ordusunca yaplan saldr sonucu Mttefiklerin 500 metre geri ekildii ve Seddlbahir'de bir miktar Fransz askerin esir edildii / Mttefiklere ait bir kruvazrn artma ile Bolayr' bombalad / Galataky'deki Osmanl Ordusu'na ait hastanenin Mttefiklerce bombaland .. 116-25 Mttefiklerin Arburnu'nun kuzeyindeki saldrlarnn pskrtld, sadece bir cephede 3.000'i akn kayp verdikleri 116-26 Mttefiklerin Arburnu'ndaki saldrlarnn Osmanl Ordusunca pskrtld ve bir miktar esir ve silah elgeirildii / Arburnu aklarnda dolaan bir Mttefik zrhlsnn Osmanl topularnn atei sonucu blgeden ayrld..................................................... 116-27 Bozburun Katrl ile Kzl Adalar arasnda bir Mttefik denizaltsnca 7-8 adet yelkenli ve sandal batrld / Mudanya nne gelen bir Mttefik denizaltsnn at ate sonucu Gmrk Dairesi'nde yangn kt / Tekfurda ve Erdek narl Liman ile Tavan Adas arasnda Mttefik denizaltlar grld / Mttefiklerin Kiretepe ve Kkanafarta Ovas'ndaki saldrlarnn ar kayplar verdirilerek Osmanl Ordusunca pskrtld / Mttefiklerin Seddlbahir civarnda dekovil hatt oluturduu / Kkanafarta Ovas'nda Osmanl Ordusunca esir edilen Mttefik askerlerin ifadesine gre Mttefiklerin madd ve manev olarak zayf olduunun bildirildii / Eksamil ve Bolayr'n Mttefik donanmasnca bombaland ................................................................................
214
215
217 218
218
219
XXIX
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
117
anakkale'de 30 Nisan 1915'te Osmanl kuvvetleri tarafndan batrlan AE-2 denizaltsnn esir edilen kaptan Bahriye Kdemli Yzba Staker'in Malta'daki bir dostuna gnderdii mektupta durumunun iyi olup kendisine gzel muamelede bulunulduunu bildirdii........................................................................................ anakkale'de yaral olarak esir edilip tedavi grd Kilidlbahir Hastanesi'nde len ngiliz George Taylaran hakkndaki lm raporunun ngiltere Harbiye Nezreti'ne gnderilmesi ................... ttifaka dahil olmasndan sonra talya cephesine mzakere iin Rus, ngiliz ve Fransz subaylarndan oluan yverler gnderildiinden anakkale'deki ngiliz kararghna da birka talyan subaynn gnderilmi olabilecei, ancak talya'nn kara ve deniz harektna itirak etme hususunda herhangi bir grme yaplmad...................................................................................... Son gnlerde asker sevkyat vapurlarnn ska bulunmas sebebiyle dman denizaltlarnca saldrya urayan Bandrma Liman'nda gzetlemede bulunmak zere polis idaresi emrine bir motor tahsis edilmesi ...................................................................... Askerden arndrlarak iindeki ev ve asker barakalarn hastane haline getirildii Gelibolu'nun her trl bombardmandan uzak tutulmas iin ilgili bykelilikler nezdinde giriimlerde bulunulmas..................................................................................... 1-31 Temmuz 1915 tarihlerinde Tekfurda Liman'nda Mttefik kuvvetler tarafndan verdirilen hasarn miktarn gsterir cetvelin takdimi ............................................................................................ Fransa'nn ald esirleri, angarya ilerde kulland Echo de Paris gazetesinin 6 Austos 1915 tarihli nshasndan anlaldndan durumun iddetli bir ekilde protesto edilmesi ............................... 15. Kolordu Komutan Albay Mustafa Kemal Bey'in 16. Kolordu Komutanl'na tayin edildii.......................................................... Mudanya'dan Emirali Adas'na muhacir tayan bir kayn Mttefiklerce kurunlanmas ile Arburnu'ndaki hastanenin bombalanmasnn protesto edilmesi ............................................... 16. Kolordu Kumandanl'ndan Dersadet'e arlan Miralay Feyzi Bey'in emekli edilmesi ..........................................................
221
118
222
119
222
120
223
121
224
122
225
123
227 227
124 125
228 229
126
XXX
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
127
Kale-i Sultaniye'de Osmanl ktat zerine Mttefik kuvvetleri uaklar tarafndan atlan bir bildiride Osmanl esirlerinin Msr'da rahat bir hayat srdkleri ve kendilerine son derece uygun istirahat imknlarnn salandnn belirtildii .............................. anakkale Sava hakknda Aftonblatt gazetesinde tarafsz bir ekilde yayn yapan Msy Nielslago Lengquist'in muharebe madalyas ile dllendirilmesi ........................................................ Roma'da yaymlanan Journal de l'Italia gazetesinin 10 Austos 1915 tarihli nshasnda, anakkale'de yaralanarak Kahire'ye gelen birinden alnd bildirilen bir mektupta Gelibolu'nun her yerinin tuzaklarla dolu olup fazla kayp vermelerine ramen bir ey yapamadklarnn belirtildii ve yine ayn gazetenin haberine gre ngilizlerin harbin balangcndan bugne kadar tm cephelerde 330.995 kii zayiat verdii............................................ ngiliz ve Franszlarn 10 Austos 1915 tarihli resm teblilerinde, Kirte'ye doru 200 metre ilerledikleri ve Conkbayr'n ele geirip ok sayda esir ve silah aldklarna dair olan bilgilerin gerek d olduu ............................................................................................. Osmanl Devleti'nin Glnihal, Edremid ve Akdeniz Vapurlaryla irket-i Hayriye'nin 60, 61, 63 ve 70 numaral gemileri ile ngiliz Hkmeti'nin Depp, Asia ve Queen Alexandra isimli gemilerinin hastane gemisi haline getirildii / ngiliz Hkmeti'nin, Osmanl Devleti'nin hastane gemilerini asker nakli iin kulland iddiasnn aslsz olduundan ngiliz denizaltlarnca hastane gemilerine yaplacak saldrda ldrlen her yaral Osmanl askeri iin bir ngiliz esirinin idam edilecei ............................................ Gelibolu'da Osmanl ve Alman subaylar arasnda kan anlamazlktan dolay 50 Osmanl subaynn tutuklanarak Dersadet'e gnderildiine dair Atina'da neredilen haberin aslsz ve uydurma olduunun yine gazetelerle tekzip edildii.................. Osmanl kuvvetlerinin son aldklar esirlerden edindikleri bilgilere gre anakkale cephesindeki Mttefik ordularn morallerinin bozuk olduunun anlald ...................................... anakkale'de savalardan zarar gren halk iin gnderilmi olan 50.000 kuruun tamamen datlm olmasna ramen ihtiyac karlamadndan bir o kadar daha para gnderilmesi................... ngiliz Royal Naval Frkas'nda blk komutan olup anakkale Savalar'na katlm olan Ivan Helid'in ngiltere'ye gnderdii ve
230
128
231
129
233
130
235
131
235
132
246
133
247
134
248
135
XXXI
No:
Belgenin Konusu
Sayfa
136
137
138
139
140
141
Daily Express gazetesinde "Katiyyen Meys Olmaynz" balyla yaynlad mektuplarn tercmesi ................................. ngilizlerin stanbul'a girdiklerinde kullanlmak zere Rum gnlllerine dattklar banknotlarn herhangi bir hkm olmadndan bunlarn resminin Tasvir-i Efkr gazetesi ile neredilmesi .................................................................................... Bandrma'da oturan Msy Mathieu Sommet'nin dman gemileriyle gizlice iaretleip onlara yardm ettii iddiasyla Divan- Harb'de yarglanmas ......................................................... 28 Austos 1915 tarihli Times gazetesine gre Mttefik kuvvetlerin Suvla Koyu'nun karsnda bulunan bir siper hatt ile Rhododendron Srt ve Lonesome aml mevzilerini youn ate ve sng saldrlar sonucunda igal ettikleri ve bu savalarda Trklerin ok sayda kayp verdikleri ............................................. Gelibolu Cephesi'nde yaplan savalarda Osmanl kuvvetlerince elde edilen esirlerden bir Mttefik askerin, yannda yaral olarak yatmakta olan bir Trk askerini canice bakla yaralamak isterken yakaland ..................................................................................... 10 Austos 1915 tarihli Times gazetesinde bizzat Seddlbahir cephesinde bulunmu olan bir ngiliz doktorun Mttefikler ile Osmanl kuvvetleri arasnda meydana gelen arpmalarla ilgili gzlemlerini anlatan mektubunun tercmesi................................... talya Hkmeti'ndeki ngiliz ve Fransz taraftar baz bakanlar sayesinde tartlmakta olan talya'nn anakkale taarruzunda tilf Devletleri yannda yer almas hususunda ngiltere ve Fransa arasnda anlamazlk olduu ...........................................................
249
255
256
259
261
263
265
II. BLM BELGE FOTOKOPLER ..........................................................................
269
XXXII
EKLER FOTORAFLAR........................................................................................ HARTALAR.............................................................................................. REFERANSLAR......................................................................................... NDEKS ......................................................................................................
627 651 659 665
XXXIV
KISALTMALAR
BEO bkz. BOA DH. EUM. 3. ube DH. EUM. 7. ube DH. EUM. KLH DH. EUM. KLU DH. EUM. LVZ DH. EUM. SSM DH. EUM. VRK DH. KMS HR. MA HR. SYS . HB . TAL MB MB MV Y. PRK. ASK
Bb- l Evrak Odas Baknz Ba bakanlk Osmanl Ar ivi Dahiliye Emniyet-i Umumiye 3. ube Dahiliye Emniyet-i Umumiye 7. ube Dahiliye Emniyet-i Umumiye Kalem-i Husus Dahiliye Emniyet-i Umumiye Kalem-i Umum Dahiliye Emniyet-i Umumiye Levazm Kalemi Dahiliye Emniyet-i Umumiye Seyr Sefer Mdriyeti Dahiliye Emniyet-i Umumiye Evrak Odas Dahiliye Kalem-i Mahsus Hariciye Matbuat Hariciye Siyas rde Harbiye rde Taltifat Mbeyn-i Hmyn Mbeyn rde Meclis-i Vkel Mazbatalar Yldz Perakende Asker Maruzat
I. BLM
BELGELER N TRANSKR PS YONLARI
Tophne-i mire Mriyeti Hususiye
'Kendisiyle grlmesi fermn- isabet-beyn- hazret-i hilfet-penhlerinden olan General Cicakof, bu sabah nezd-i ahkarneme gelerek kendisiyle grlm, netice-i mtlaas Kilidlbahir ile Seddlbahir istihkmt, istihkmt- sireden ok ileride ve Boaz'n medhalinin iki cihetinde bulunduundan, Kale-i Sultaniye'de bulunan istihkmt- sireden mezkr istihkmlara ine gayr- kbil olduundan, Boaz'a girmesine cehd edecek donanmann mezkr Kumkale ile Seddlbahir istihkmlar aleyhine tekmil kuvvetle ate edeceinden bu istihkmlar tahrib edecei der-kr olup lkin Kale-i Sultaniye civarndaki istihkmtn cesmetleri ve techztnn kuvvetleri ondan ileriye glkle geebileceini gstermekdedir. Sye-i muvaffakiyet-vye-i hazret-i ehriyrlerinde Boaz' seddetmek iin en ileride bulunan torpido hatt, mevcud istihkmlarn haricinde olup muhafaza altnda olmadndan mezkr torpido hatt- mdafaas yanna drt-be cesm toplarla mcehhez bir cesm istihkm yaplmas ve bunun da haritada Dardanos ismiyle yd olunan tepede ina olunmasn tavsiye etmekdedir ve bundan baka Boaz'a girmek isteyen donanma gece girmeye say edeceinden bu misill gece icr olunacak manevralara asl mni elektrik fenerleri olduundan lzm gelen yerlere elektrik fenerleri konmas ve bu vechile gece gezmenin de imknsz bir hle getirilmesi lzumunu beyn etmidir. Bir de oralara klliyetli asker karlmas Bolayr istihkmtnn haricinde Saros Krfezi'nden mmkn olabilip buna dahi Bolayr istihkmt mukabele edebileceini der-meyn etmekde ise de mezkr istihkmta on be santimetrelik toplar vaz lzm gelip imdiye dein bu da konulamam olduundan burasn atebe-i seniyye-i mlknelerine ayrca arz ederim ve bu istihkmlarn arkasnda Anafarta ile Kabatepe tarafndan asker dklerek mevcud istihkmt o tarafdan al5
maa say etmek mmkn olduundan o tarafdan gelecek dman askerine mukabele iin Kilya Ovas cihetlerinden ve Kocade[re] tarafna, vadinin ierisine iki- istihkmt- hafife inasyla, iki batarya kadar sahra toplaryla techz edilmesi ve bunlarn muhafazas iin dahi sekizer yz mevcudlu drt tabur kadar piyade askerine ihtiyac olduunu beyn etmekdedir ve geen sene tekmil istihkmlarn arka cihetlerini muhafaza iin on iki tabur kadar piyade askerine ihtiyac olduu da Bahr- Sefd Boaz Muhafzl Vekleti'nden bildirilmidir ve Kale-i Sultaniye cihetinde Mecidiye Tabyas yaknnda bulunan dan yar yerlerinde bir havan tabyas ina olunmakda olup generalin mtlaasna gre mezkr havan tabyasnn orada inasndan sarf- nazarla dan zirvesi gerisine inas daha mnasib olduunu ve o civarda bulunan torpido istasyonunun yakn bulunan istihkmtdan birinin iine inasnda dman nazarndan mahfz olacan ifade eylemekdedir. Mezkr batarya bil-mezniyet ina olunduu cihetle tahkikt icr olunaca ve bundan baka eer taraf- hazret-i hnelerinden taleb buyurulur ise gerek Boaz'n seddi iin ilveten torpido getirilmesi ve [gerekse] orada elektrik fenerlerinin tesisi hususunda Rusya Devleti'nin muvenet edeceini kaviyyen meml etmekde olmakla ol bbda ve ktbe-i ahvlde emr u fermn hazret-i veliyy'l-emr ve'l-ihsn efendimiz hazretlerinindir. F 5 Rebulhir sene [1]314 ve f 1 Eyll sene [1]312 / [13 Eyll 1896] Kullar Yvern- Hazret-i ehriyrlerinden Tophne-i mire-i Mlkneleri ve Umum Mektib-i Askeriye-i hneleri Nzr
Zeki
BOA, Y. PRK. ASK, 115/6
2
Bb- l Dahiliye Nezreti ifre Kalemi
Gayet mstacel ve mahrem
Kale-i Sultaniye Mutasarrfl'ndan alnan ifre Almanya'nn Goeben Zrhls'yla Breslau Kruvazr Boaz'dan ieri girerek imdi ezn saat on ikide Mevki-i Mstahkem Kumandanl'nn iskelesi nne vsl olduu bery- malmt marzdur. F 28 Temmuz sene [1]330 / [10 Austos 1914] Mutasarrf
Fuad
**
Gayet mstaceldir
Kale-i Sultaniye'den alnan ifre ngiliz filosunun Boaz medhali karsnda dolamakda olduu imdi Bahr- Sefd Boaz Umum Kumandanl tarafndan verilen malmt- ifhiye zerine marzdur. F 29 Temmuz sene [1]330 / [11 Austos 1914] Mutasarrf
Murad Fuad
BOA, DH. EUM. 7. b, 2/31
3
Dahiliye Nezreti
Kale-i Sultaniye Mutasarrfl'na Almanya Hkmeti bu iki zrhlnn [Goeben ve Breslau] Devlet-i Aliyye'ye satlmasna karar verdiini tebli etdiinden dolay Kale'ye duhllerine
7
muvfakat edildiini ve mrettebtnn stanbul'dan sevki ve bayrann tebdli derdest olduunu ve bu muameleden haberdr olmayan kaptanlarn harektndan dolay hkmetin mteessir ve mteessif olduunu ve binenaleyh Devlet-i Aliyye'nin b-taraflk hukukuna iddetle riyetde sbit idn cevaben tebli ediniz. 29 Temmuz [1]330 / [11 Austos 1914]
BOA, DH. KMS, 27/2
4
Daire-i Sadret Tahrrt Kalemi
Harbiye Nezret-i Cellesi'ne 6 Austos [1]330 tarihli tezkire-i aliyye-i nezret-penhlerine cevabdr. Boaz'n sefin-i harbiye-i ecnebiye tarafndan dr- tecvz olduu takdirde derhal kapatlmas zarur ve nif'z-zikr halden baka ahvlde seddi Meclis-i Vkel'nn kararna vbeste bulunduu tab olmakla ona gre muktezsnn fs siyknda tezkire-i senver terkm olundu, efendim. 7 Austos [1]330 / [20 Austos 1914]
BOA, BEO, 322947
5
Dahiliye Nezreti Emniyet-i Umumiye Mdriyeti
Vilyta Tamm Akdeniz Boaz'nn nnde yirmi drt para ngiliz ve Fransz zrhlsnn resm-i geid yaparcasna dolamas ve evvelki gn kefe giden bir torpidomuza gelen bir ngiliz zbitinin, Almanya'dan alnan gemilerden dolay,
8
bunlar ve dier donanmamz Osmanl sancan hmil olsalar bile ate etmek emrini aldklarn tebli etmidir. ngiliz gemilerinin Boaz medhalini terk etmesine ve gemilerimizin serbeste dolamasna mmnaat edilmeyecei temin edilinceye dein ihtiyten Boaz'n seddedildii bery- malmt bildiriliyor. 15 Eyll [1]330 / [28 Eyll 1914]
BOA, DH. EUM. KLU, 2/38
6
Nezret-i Umr- Bahriye Birinci Daire ube: 1 Umum Numara: 27995 Husus Numara: 336
Hulsa: ki kta tahtelbahirin tedriki esbbnn istikmline dair Mahrem
Huzr- Sm-i Cenb- Sadret-penh'ye Marz- ker-i kemneleridir Bu defa bir tek tahtelbahirin kruvazr gark etmesi sretiyle sfn-i mezkrenin iktidr- harbleri bilfiil ve bir kat daha tezhr eylediinden, kuvvetli filolara kar sevhilin ve be-tahsis Boazlarn emr-i mdafaasnda bunlardan fevkalde istifade edilecei ve hatta tahtelbahirlerin mevcudiyetini istihbr eden dman donanmasnn byk bir tehlikeyi gze aldrmadka Boazlar'a takarrb bile edemeyecei nazar- mlhazaya alnarak evvelce Ruslarn ve bilhare torpidobotlar meselesinde Bulgarlarn yapd misill, iki kta kk tahtelbahirin tren ile para para getirilmesi ve fabrikasndan celb edilecek bir-iki sanatkr marifetiyle teknenin burada kurulmas ve hulsa daha kk emsllerine nazaran tl-i mddet uzamas muhtemel olan harb-i hzr esnasnda Devlet-i Aliyye'nin ibu sefinden istifadesinin temi9
ni zmnnda tedrikine tevesslnn muvfk olaca tezekkr klnm olmakla icr-y icab rey-i sm-i fahmneleridir. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. Dersadet, 21 Eyll 1330 / [4 Ekim 1914] Bahriye Nzr
Cemal
BOA, HR. SYS, 2107/4
7
Bb- l Hariciye Nezreti Umr- Siyasiye Mdriyet-i Umumiyesi Mhimme Kalemi Aded: 55494/1400
Hulsa: Yunanistan'n vaziyeti hakknda Mahremne
Dahiliye Nezret-i Cellesi'ne Devletli efendim hazretleri anakkale Boaz haricinde ngiliz ve Fransz filolar arasnda baz Yunan zrhllarnn bulunduuna dair Harbiye Nezret-i Cellesi'nden vrid olan 15 Eyll sene [1]330 tarih ve 2231 numaral tezkire zerine bu hususda Almanya Hkmeti'nin nazar- dikkatinin celb edilmesi Berlin Sefiri Mahmud Muhtar Paa hazretlerine tavsiye edilmidi. Mrunileyhden cevaben alnan telegramda "Bulgaristan, Srbistan zerine asker tahd ederse, Yunanistan'n b-tarafln muhafaza etmeye karar verdii" binen al-zlik slif'z-zikr zrhllarn Fransz ve ngiliz filolar arasnda bulunmas ehemmiyetden r olduu Msy Zimmerman tarafndan beyn olunduu bildirilmi, halbuki imdiye kadar alnan malmt eer Bulgaristan, Srbistan aleyhine kym edecek olursa Yunanistan'n b-tarafln muhafaza edemeyecei merkezinde bulunmu olmasna binen sebk eden istzh zerine sefir-i mrunileyh10
den zeylen alnan telegramda Yunanistan erkn- harbiye ve frka-i askeriyesinin son iki harbde liyakatden ziyade tliin yardm etdiine kni olduklarndan harbi istemedikleri ve kral da ayn fikirde olup bu cmle ile beraber kendisini Almanya imparatoruna balayan shr ve ahs hissiyta tbi olduu ve Ruslarn ve Slavlarn muzaffer olmalar keyfiyetini en byk tehlike addedip ondan korkduu yalnz Venizelos'un el-hlet hzih dr- zaf olmu bir frkaya istind etmekle beraber harbi der-p-i nazar eyledii fakat kral ve askerlerin mmileyh Msy Venizelos'a kar kav ve klliyetli husam ve rukabs taraflarndan iltizm edildikleri binabern mmileyhin Yunanistan' harbe srklemeye muktedir olmas zannedilmedii ve bundan baka Bulgaristan'n Venizelos'un bile hibir ey syleyemeyecei bir sret-i mhirnede harbe girmesi tasavvur olunduu Almanya Hariciye Nezreti'nde izahen beyn edildii bildiriliyor. Keyfiyet Harbiye Nezreti'ne de yazld, efendim. F 23 Zilkade sene [1]332 - F 30 Eyll sene [1]330 / [13 Ekim 1914] Hariciye nzr nmna Umr- Siyasiye Mdr-i Umumsi
Ahmed Reid
BOA, DH. EUM. 3. b, 2/17
8
Kale-i Sultaniye Mutasarrfl'ndan alnan ifre Bu sabah vasat saat yediye eyrek kalarak ngiliz olduu muhtemel olan alt dman sefinesi Boaz medhalini bombardman etdiinden mukabele olunarak on dakika kadar devamdan sonra hamd olsun yn- ehemmiyet hibir hl vuk bulmakszn gemilerin uzaklad imdi telefonla Mev11
ki-i Mstahkem Kumandanl erkn- harbiyesinden alnan malmt zerine marzdur. F 21 Tern-i Evvel sene [1]330 / [3 Kasm 1914] Mutasarrf
Fuad
BOA, DH. EUM. 3. b, 2/48
9
Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti Numara: 4
Mahrem ve mahsusdur
Dahiliye Nzr Talat Beyefendi Hazretlerine Vukut hakknda f 28 Tern-i Evvel sene [1]330'da alnan malmt hulsas ber-vech-i t arz olunur: Bahr- Sefd Boaz haricinde dmann bir kruvazr, bir torpido ve bir tahtelbahiri Tekke Burnu anda da dier bir torpidosu grlmdr. mroz cihetindekilerle beraber mevcudu iki ngiliz dretnotu, bir ngiliz kruvazr, iki Fransz kruvazr, dokuz torpido, tahtelbahirdir. Midilli Adas'nda sekiz bin kiilik Rum etelerinin hzr bulunduunu oradan gelenler bildirmi. F 18 Tern-i Evvel sene [1]330'da Karesi mutasarrf da Midilli ve Sakz'da 20-30 bin Rum'un Fransz elbise-i askeriyesini lbis olarak hzr bulunduunu bildirmidi. 28 Ekim [1]330 / [10 Kasm 1914] stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba (mza)
BOA, DH. EUM. VRK, 25/2
12
10
Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti ube Mdriyeti: 2 Numara: 5286
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne Bugn Saphir nmndaki Fransz tahtelbahiri anakkale medhaline sokulmaya teebbs etmi ve derhal mark olmudur. Mrettebtndan bir ksm tarafmzdan esir edilmidir.
M-i muhreci Ton 390 Srati Mil-i bahr Su stnde Su altnda 11,5 9 Makine kuvveti Beygir 600 Tl Metre 44,6 Sia-i seyri Su stnde Su altnda 2,000
Teslht 6 aded 45 santimetrelik torpido kovan
Arz Metre 3,9
Mrettebt 23
F 2 Knn- Sn sene [1]330 / [15 Ocak 1915] stihbrt ubesi Mdr nmna Binba
Edib
**
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne Dn anakkale Boaz medhali ilerisinde batan Fransz tahtelbahiri Saphir hakknda tdeki tafsilt it olunur:
13
Anlaldna nazaran mezkr tahtelbahir medhale grnmeden yaklamak maksadnda iken bu esnada bir torpile arparak torpilin itili neticesinde mahv olmudur. Mrettebtdan ber-hayat kalanlar kurtarmak hususunda tarassud botlarmzn btn meslerini sarf sretiyle gsterdikleri gayret Osmanl Hkmeti'nin dmanlarmzn insaniyete muhlif harektna kar aslne bir cevab tekil eder. 3 Knn- Sn [1]330 / [16 Ocak 1915] stihbrt ubesi Mdr Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1118/4
11
Harbiye Nezreti Tahrrt Dairesi Tahrrt Kalemi 883
Marz- ker-i kemneleridir ki nc Kolorduca yeniden tekili mukarrer olan [19.] Frka Kumandanl'na Sofya Ataemiliteri Erkn- Harbiye Kaymakam Mustafa Kemal Bey'in icr-y memuriyeti hakknda tanzim olunan irde-i seniyye lyihas leffen takdim klnm olmakla iktizsnn f ve neticesinin emir ve inb buyurulmas ment- msaade-i smiye-i dver-i efhamleridir. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 2 Reblevvel sene [1]333 ve f 5 Knn- Sn sene [1]330 / [18 Ocak 1915] Harbiye Nzr Vekili
Talat
**
14
rde-i Seniyye nc Kolordu'da yeniden tekil olunan [19.] Frka Kumandanl'na Sofya Ataemiliteri Erkn- Harbiye Kaymakam Mustafa Kemal Bey memur edilmidir. bu irde-i seniyyenin icrsna Harbiye nzr memurdur. F 4 Reblevvel sene [1]333 - F 7 Knn- Sn sene [1]330 / [20 Ocak 1915] Harbiye Nzr Vekili
Talat
Sadrazam Mehmed Said
Mehmed Read
BOA, . HB, 1333. Ra/3
12
Hulsa: Saphir mrettebtnn yazdklar mektublar hakknda harice mnasib sretde ner ilnna dair
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne Mark Fransz tahtelbahiri Saphir mrettebtndan kiinin memleketlerine yazdklar mektublar sreti aynen takdim klnmdr. Bunlarn Osmanl Ajans ve Heyet-i stihbriye tarafndan mnasib sretde harice neir ve memlik-i Osmaniyye'deki gazetelerle de iln olunmas rica olunur. 13 Knn- Sn [1]331 / [26 Ocak 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
15
Saphir Elektrik avuu Logal tarafndan ilesine yazlan mektubdan: "...Tahlsiye sandal gelinceye kadar yarm saat suda kaldk. Kurumu yapraklar gibi tir tir titriyorduk. Lkin bereket versin, Trk zbitleri bizi pek mltefitne kabul etdiler. Sandal iinde zbitlerden birisi bana ceketini bile verdi. Trk mlzm kyfetine girdim. Bizi hemen stdlar. Bir ie rom getirdiler. Bir nefescik rom ekmek, bilsen ne kadar byk bir iyilik icr etdi. Bizi bir klaya gtrdler. Orada bize elbise verdiler. Zira denize derken rlplak olmu idik. Bizi stanbul'a getirdiler. Bulunduumuz mahalle arada srada Trk zbitleri gelirler. Bize sigara paketleri ikrm ediyorlar. Hemen ekserisi Franszca biliyor. Halbuki biz baka trl muamele greceimizi zannediyorduk..." Beneve Raji tarafndan ilesine yazlan mektubdan: "...27 arkadadan on kii yzerek sahile gelmeye aldk. Trkler bizi adeta yeniden dnyaya gelir gibi bulup kurtardlar. Onlar bizi tasavvurumuzun fevkinde kabul etdiler. Dn ki artk kendimizi yorgunlukdan gib etmi gibi idik. Suyun soukluuna rzgrn tesiri hepimizi titretiyordu. Bizi derhal bir scak odaya getirdiler. Azar azar konyak verdiler, stdlar ve bize scak tutucu elbiseler verdiler, sigara iirdiler. Bizi kurtaranlarn iinde pek ok zbitn vard. Bizi stanbul'a getirdiler. Hepimiz bir kouda yatyoruz. Vaktimizi pek gzel geiriyoruz..." Matt['n] ilesine yazd mektubdan: "...Saphir batarken hep denize ddk ve soyunarak yzmeye baladk. Bir byk sandal bizi toplad. Bu sandalda Trk zbitn da var idi. Zbitler kendi vazifelerinin fevkinde bir hareket-i insaniyede bulunuyorlard. Bize ay ve scak elbise vererek hemen stmaya baladlar. Biz denizden Hazret-i dem'in meydn- vcda gelmesi gibi rlplak kdk. imdi stanbul'dayz. Bize her ey verdiler. Rahatmz gayet iyidir. imdi Trk yemekleri yiyoruz. Her ne kadar aldmz yemeklere benzemiyor ise de gayet temiz, lezzetli ve kuvvetli yemeklerdir".
BOA, HR. MA, 1118/11
16
13
Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti Erkn- Harbiye Riyseti Numara: 13
Malmt- Resmiye anakkale: Kumandanlk'dan 21/11: Kar ve sis mnasebetiyle Boaz haricinde bir ey grlememidir. 22 Knn- Sn [1]330 / [4 ubat 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harbiye Binbas
Seyfi
**
Malmt- Resmiye anakkale: [Mevki-i Mstahkem] Kumandanl'ndan 28/11: Bugn sefin-i cesmeden yalnz Indefeatable Zrhl Kruvazr grlm. nc Kolordu'dan 28/11: Bugn bacal, 2 direkli bir ngiliz torpidosu Semadirek istikametinden Saros Krfezi'ne gelmi, dolam, ekilmi. Dman sefininden imdiye kadar ilk defa Saros Krfezi'ne bu torpido gelmi. 29 Knn- Sn [1]330 / [11 ubat 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Binba
Seyfi
17
14
stanbul Polis Mdriyet-i Umumiyesi Tahrrt Kalemi
Sret Polis Mdriyet-i Umumiyesi'ne ngiliz ve Fransz sefin-i harbiyesi Boaz'n en haricindeki tabyalarn bombardman etmi ve drt yz krk mermi atm ise de hibir muvaffakiyet elde edememidir. Yalnz bir nefer ta paralarndan hafife bacandan yaralanmdr. 6 ubat sene [1]330 / [19 ubat 1915] Karargh- Umum Erkn- Harbiye Reisi Vekili Kaymakam
**
stanbul Polis Mdriyet-i Umumiyesi Tahrrt Kalemi
Sret Polis Mdr Bedri Beyefendi'ye 1-Son gelen malmta nazaran bugn leden sonra saat iki buukda dman donanmas anakkale'nin haric istihkmtn tekrar bombardmana balamdr. 2-Hl-i hzrda vaziyetde hibir tehlike yokdur. 3-Bu gece Karargh- Umum'ye vrid olacak malmt- mhimmenin polis otomobiliyle taraf- lnize teblii lzumu lzm gelenlere emredilmidir. 4-Enver Paa hazretleri yarn sabahdan itibaren stanbul'dadr.
18
Saat: 7.35, Akam 6/7 ubat [1]330 / [19-20 ubat 1915] Bakumandan[lk] Vekleti Erkn- Harbiye Reisi nmna Kaymakam
BOA, DH. EUM. 3. b, 4/4
15
Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti ube Mdriyeti: 2
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne Ber-vech-i t tebligtn Mill Ajans vstasyla sret-i resmiyede dahil ve harice neri rica olunur. anakkale Boaz bombardmanna id ngiliz tebli-i resmsiyle: Boaz medhalindeki istihkmt iskt etdiklerini ve ertesi gn tekrar bombardmana devam eylediklerini ve hibir gemilerinin hasarzede olmadn iln ediyorlar. ngiliz ve Franszlarn imdiye kadar olan tebli-i resmlerindeki tahrf ve yalanlara bu teblileri de bir zamme tekil etmekdedir. skt olunduunu bildirdikleri istihkmtn ertesi gn tekrar bombardman edilmesine lzum grmelerini iln etmeleri de yalanlarnn derecesini pek ikr olarak gsterir. Karargh- Umum'den aldmz mezniyete binen tekrar iln ederiz ki 6 ubat [1]915'de yedi saat bombardman mtekib ngiliz tebliinde de sarhaten itiraf edildii vechile istihkmta yaklamak isteyen ngiliz gemileri zerine iskt edilmi zannetdikleri bataryalarmzn endht eyledii mermilerden ksm- azam dman gemilerine isabet etmi ve bunlardan Amiral gemisi tahmin edilen bir zrhl ar sretde olmak zere zrhllar hasarze19
de olmudur. Bunun zerine filo Boaz karsndan ekilmi ve o gnden sonra bir daha Boaz' bombardman etmemidir. Hasarzede olduu bildirilen zrhllardan birinin ngiliz Queen Mary sisteminde bir zrhl olduu ahren menbi-i mevskadan aldmz istihbrtdan anlalmdr. F 11 ubat sene [1]330 / [23 ubat 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1120/81
16
Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti
Matbt Mdriyeti'ne Bugn dmann kuvvetli on zrhls anakkale Boaz medhalindeki tabyalarmza kable'z-zevl saat onda ate aarak bade'z-zevl saat be buua kadar devam etmi ve badeh Bozcaada istikametine ekilmidir. Anadolu sahilindeki tabyalarmzdan endht edilen mermiyt dmann Agamemnon sistemindeki bir zrhls ile daha iki zrhlsnn hasara urad tarassudt neticesi anlalmdr. [25 ubat 1915] Karargh- Umum stihbrt ube Mdr Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1123/38
20
17
anakkale: 12/12: Bombardmanda Orhaniye, Erturul, Seddlbahir Tabyalar kmilen harab olmudur. Kumkale'deki iki top salam gibi grldnden bu gece tamirlerine allacakdr. Seddlbahir'e ahren vaz olunan havanlar salamdr. Cephne kbil-i istiml bir haldedir. imdilik be ehid, on drt kadar mecrh vardr. 13/12'de saat 9, le: Zevlde zrhl medhal haricinden gayet fslal olarak haric istihkmta ate etmekde ve torpido ile be torpil taharr gemisi beraber bulunmakda ve dier alt zrhlnn da medhale takarrb etmekde olduu bildirildi. Saat 10, leden evvel: Torpidolar Seddlbahir-Kumkale hattna geldiler. Sefin-i cesme ar ar medhale yaklayor. Saat 12: Medhal dahilinde on iki torpil taharr sefinesi, torpido, drt zrhl gayet bat ilerleyerek batarya mevzilerini kefe alyorlar. Dardanos'a da pek ar ate adlar. Dman Hamidiye'den on dokuz kilometre uzakdr. Saat 4.30, bade'z-zevl: Anadolu obs bataryalarmzn da atee itirkiyle dman tedrcen tebd edilerek kmilen medhal haricine km ve imdi Seddlbahir havan bataryasna ate etmekdedir. 13 ubat [1]330 / [26 ubat 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harbiye Binbas
Seyfi
21
18
Bb- l Hariciye Nezreti ifre Kalemi 516
Viyana Sefiri Hilmi Paa hazretlerinden vrid olan 1 Mart sene [1]915 tarihli ve ... numaral telgrafnme hallidir.
Harbiye Nezret-i Cellesi'ne 20 ubat tarihli telgrafnme cevabdr. Avusturya ordusundaki otuz buukluk obsler kesret-i istimlde tebdle ihtiyac hsl edecek bir dereceye geldii cihetle Skoda'da mevcud ayn apdaki drt obsn bize verilmesi mmkn olamayacan, fakat bu obsler Kale-i Sultaniye mdafaas iin isteniliyorsa bu vazifeye daha elverili olan 24 aplk drt obsn bi'l-cmle levzmt ve cephnesiyle itsna msraat edilecei ve hatta bunlarn otomobil zerinde nakillerini temin edecek tadlt ve tertibtn dahi yaplabilecei Harbiye nzr tarafndan beyn ile beraber Skoda'da slif'z-zikr drt adedden baka otuz buuk apnda birka obsn daha derdest-i ikml bulunduu ancak bunlarn terchen Almanya'ya its mevd id fakat Almanya Devleti'ni ikn eder isek bir-iki adedini bize vermek kbil olacan ilve etmilerdir. Tafsilt- mndericeye nazaran teebbst- ceddeye msraat edilmek zere cevaben talimt- devletlerine intizr ederim. [1 Mart 1915]
BOA, HR. SYS, 2109/10
22
19
anakkale: Saat 9, leden evvel: Medhalde be torpido, be zrhl ile gerisinde yedi nakliye gemisi Seddlbahir istikametinde ilerliyor. Saat 9.30, leden evvel: Drt torpido medhali tarassud ediyor. Bunlarn gerisinde byk gemi vardr. Filonun ksm- kllsi Bozcaada gerisinde. Saat 10.15: Dman Seddlbahir'e ate ad. Saat 1.50, bade'z-zevl: Medhal hattnda be byk sefine uzun fslalarla Seddlbahir ve Kumkale gerilerini bombardman etdikden sonra ekilip medhal yaknnda tevakkuf etmidir. Ayrca drt harb sefinesi Saros Krfezi'nde grlmdr. Saat 2.30, bade'z-zevl: Be zrhl aralarnda torpido ve gerilerinde torpil taharr sefini olduu halde medhalden ilerleyerek obs bataryalaryla muharebeye baladlar. anakkale: Saat 4.30, bade'z-zevl: Medhalden giren sefin tam bir saat obs bataryalarmzla muharebe etmi ve mevziimize hibir isabet olmamdr. Dman gemilerine yedi isabet vardr. ki gemi Karanlk Liman'da, dier medhalde baz manevra yapmakdadr. 16 ubat [1]330 / [1Mart 1915] stihbrt ubesi Mdr Binba
Seyfi
23
20
Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanlk Vekleti ube Mdriyeti: 2 Numara: 124
anakkale: 16/12'de bade'z-zevl, saat 9.30: Dmann drt zrhl, bir kruvazr ve dokuz torpidosu medhal yaknnda ve dier ksm Bozcaada cenbundadr. Zevlden sonra saat 4'de uan tayyremiz dman donanmasna bir bomba atmdr. Saat 11.20, bade'z-zevl: leden sonra saat 8.00'de medhalden yava yava ilerleyen torpido ve torpil taharr sefinine kar Bayku ve Dardanos bataryalarndan saat 10.45'de alan ate bir eyrek saat devam etdi. Dman medhale doru ekildi. 17/12'de leden evvel: Saat 9.00'da iddetli lodos, dman sefin-i harbiyesi Bozcaada imlinde toplanmakdadr. Saat 10'da Saros Krfezi'ne drt cesm sfn-i harbiye beraberlerinde drt torpido olduu halde girmidir. Saat 10.15'de bir dman zrhls ile bir nakliye gemisi Despot Liman nne gelerek bir-iki sandal indirmi ve beyaz elbiseli bir takm efrd Despot Liman'yla bunun arkndaki Kmrc Liman'na ihrca teebbs etmidir. Bu bir keif koludur. Mfreze kumandanna bunlardan esir tutulmas kumandanlkdan emrolunmu[dur]. Saat 10.30'da Gelibolu iml-i garbsindeki Yeniky hizalarnda muhtelif cinsden on be dman sefinesiyle be istimbot bulunduu ve ganbotla bir zrhlnn Yldz Tabyas'na takarrb etmekde olduu bildirilmidir. Zevl: Medhal hattnda bir zrhl ile bir torpido. Dier sefin Bozcaada civarnda hl-i tevakkufda[dr]. Saat 2.30: ki dman zrhls medhalde, dier iki zrhl [Ke]revizdere ile Domuzdere arasna yaklaarak Dardanos bataryasna ate amdr.
24
Saat 3.00: Dmann drt zrhl, be torpidosu Bolayr istihkmtna ate ad. Saat 4.30: Dardanos'a ate eden iki dman zrhls bataryalarmzn ate mntkasna girdiinden Dardanos'dan ve obs bataryalarndan mukabeleye baland. 17 ubat [1]330 / [2 Mart 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr nmna
Edib
21
anakkale: 17/12'de balayan ate saat 5.30'a kadar saatden fazla devam etdi. Dman zrhllar geri ekildi. Saat 6.10: Hasarmz yokdur. Bolayr'a, Yldz Tabya'ya drt Fransz zrhls elli be dakika, Kavak Kprs'ne de fslal endht icr etdi. Tabyann eski klasna ve ahrna isabet ile cz hasar k etdi. Bir uval saman yakd. Eski ngiliz mezarlna birka mermi dd. Kavak Kprs zaten harab idi. Biraz zedeledi. Kprden piyade geer. Bunun imlindeki ahab kpr masndur. Gurubda zrhllar avdet etdiler, torpidolar Krfez'de kaldlar. Saat 8.00'de medhalde drt torpido, sefin-i saire Bozcaada'ya avdet. 18/12'de sabah saat 9.00: Medhalde bir torpido, dier sefin daha Bozcaada'da.
25
Saat 11.35: ki dman zrhls Saz Liman karsna gelmi, sahile on kadar mermi atdkdan sonra saat ona doru Krfez'e girmidir. Saat 11.10'da: Medhalden iki zrhl, dokuz torpido ilerleyerek obs bataryalarmza ate ad. Saat 3.30 vaziyeti: Dman saat 1.30'da atee fsla verdi. Medhalde drt zrhl, bir hafif kruvazr, birka torpido ve torpil taharr sefini bulunuyor. Kabatepe civarna da bir zrhl birka mermi atm ise de harab karakol binasn ykmakdan baka bir tesir gsteremedi. 18 ubat [1]330 / [3 Mart 1915] stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harbiye Binbas
Seyfi
22
Bb- l Hariciye Nezreti Umr- Siyasiye Mdriyet-i Umumiyesi Mhimme Kalemi
Bakumandanlk Veklet-i Cellesi'ne Kale-i Sultaniye Boaz'na ait malmtndan, dman donanmasnn istifade etmek istedii Rus yzbalarndan Smirnof'un ubat'n yirmi sekizinci gn Selanik'e geldii ve Sapphire nmndaki ngiliz kruvazr mmileyhi alarak ngiliz-Fransz filosuna iltihak etmek zere Mart'n ikinci gn bade'z-zevl hareket eylemi olduu Selanik Baehbenderlii Vekleti'nden bildirilmidir, efendim. 18 ubat [1]330 / [3 Mart 1915]
BOA, HR. SYS, 2322/43
26
23
Bakumandanlk Veklet-i Cellesi'ne Selanik Baehbenderlii Vekleti'nden alnan 2 Mart sene [1]915 tarihli telegramlarda anakkale Boaz'nn bir ay zarfnda zorlanabilmesi hesab olunduu ve ngiliz ve Fransz askirinden mrekkeb ve karaya ihrc musammem bir kuvvetin bu harekete itirk edecei ngiliz mehfil-i bahriye ve konsoloshnesi ile mnasebtdr olan bir menbadan haber alnd ve menbi-i mevskadan istihsl olunan malmta nazaran bir mfreze seme silah-endz nefert ngiltere'de talim grmekde olup Mart nihayetine doru veya Nisan ibtidlarnda Msr'a gnderilecekleri bildirilmekdedir. 18 ubat [1]330 / [3 Mart 1915]
BOA, HR. SYS, 2322/44
24
anakkale: 18/12'de dmann iki zrhls ile iki torpidosu guruba kadar Saros Krfezi'nde dolad. El-n da oradadr. Saat 10.20'de torpil hattna takarrb etmek isteyen dman torpidolarna Bayku torpil bataryalarndan saat 10.05'de ate almdr. Ate krk dakika devam etmidir. Bir netice yokdur. Saat 8.15'de ekilen dier bir telgrafnme: Bade'z-zevl saat 4.10'da Tenger'de bulunan obslerden ictinb eden dman zrhllarndan ikisi, ntepe'deki 12'lik toplarla Dardanos istihkmna ate alm ise de hibir hasar ve zyit mcib olmamdr. Bombardman saat 6.20'ye kadar devam etmi, Boaz' tarassud iin bir zrhl, drt torpido terk ederek donanma avdet eylemidir.
27
19/12: Hava sakin ve gneli. Sabah 8.30'da medhalde iki zrhl, birka torpido grlmekdedir. Dman fslal sretde Boaz'n tarafeynine torpidolaryla evvel Kepez, Soanl srtlarna ve sonra Halilili srtlarna bil-netice ate etmidir. Saat 10, sabah: Drt zrhl, mteaddid torpido ve torpil taharr sefini, medhal hattndan girmidir. Dier on iki byk sefine mroz'dan takarrb etmekdedir. Saat 11.30, sabah: Dman sefini saat 10'da Seddlbahir ve Kumkale'ye ate ad. Kayklarla bu mahallere keif kolu karmak istedii zannolunuyor. Zevl, [12.10] dman zrhl himyesinde Seddlbahir'e on iki kadar sandal takrb ederek karaya asker karmaya balamdr. Mukabele ediliyor. imdilik nakliye sefini grlmyor. Medhale takarrb eden zrhllar medhal hattnda uzun fslalarla Kumkale ve Seddlbahir'i bombardman ediyor. Bir kruvazr Geyikli skelesi'ni yarm saat bombardman etdi. Kean'dan: Geceyi Krfez'de geiren ve bugn sabahleyin Siroz adalar civarnda demirlemi olduklar halde grlen iki byk zrhl ile iki torpidoya imdi bir aded tahtelbahirin iltihak etdii grlmdr. Roma ataemiliterinden, 3 Mart 1915: ngiltere bavekili parlamentoda, anakkale'ye taarruzun gerek askerlik ve gerek maksd- siyasiyece iyiden iyiye hazrlandn bildirmidir. Bir Rus amiralinin Fransz ve ngiliz filosuyla birlikde bulunmak zere Dedeaa tarkyle filoya iltihak etdii bildirildi. Bade'z-zevl saat 6'ya kadar 19 ubat [1]330 / [4 Mart 1915] stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harbiye Binbas
Seyfi
28
25
anakkale: Kavak Suyu zerindeki ahap kpr sunf- selsenin mrruna msaiddir ve ateden mteessir olmamdr. 19/12'de Muarz Krfezi'nde dolaan zrhllar saat 4.15'de Semadirek istikametinde avdet eylemilerdir. Dman saat 2.45'de be zrhl, yedi torpido ile Seddlbahir'i iddetle bombardman ederek sahile yaklaan bir zrhlnn, anaklndaki mitralyzler atei himayesinde askerle dolu byk sandal Seddlbahir skelesi'ne yanatrtarak sahile altm kadar asker karmdr. Buradaki obs bataryasnn atei ve bilhassa 27. Alay 10. Blk avularndan Mustafa olu Mehmed'in kumandasnda ve Seddlbahir Kalesi iinde yarm takm askerimizin sng hcumuyla dman tard edilmidir. Mehmed avu mekanizmas bozulan tfeinin ie yaramadn grnce kaya paralar atarak sngsyle dmana saldrm btn efrdna numune-i imtisl olmudur. Drt ehid, on drt mecrhumuz vardr. Dman Kumkale'ye de asker ihrc etmi ve Seddlbahir'e kartd mfrezenin adem-i muvaffakiyeti zerine Kumkale'deki mfrezesini takviye etmi ve btn sefinelerinden ate ederek bu mfrezeyi himayeye almdr. Saat 7.00, leden sonra: Takviye edilen piyademizin yapd bir muharebeyi mtekib iddetli bir taarruzu sayesinde Kumkale civar da dmandan tathr edilmidir. Sefin bu gece de medhal yaknnda hl-i tevakkufda kalmdr.
29
Boaz bombardmannda hasara urayan bir Fransz zrhlsnn Dedeaa Liman'nda karaya [oturduunu] ve Kavala Liman nnde de dier iki Fransz sefine-i harbiyesinin batdn bir imendifer memuru sylemi. 2. Kolordu'dan: Girid'deki ngiliz ve Fransz konsoloslar tarafndan mhiye 120 frank maa ile gnll efrd toplanmakda olduunu ve bunlarn mikdar 30.000'e ibl edilerek Sakz ss'l-hareke ittihz olunmak zere Anadolu'ya ihrc edileceini sbk bir polis memuru zmir Hkmeti'ne bildirmidir. 28 ubat- Efrenc: Andros Adas'nn iml-i ark hizalarnda cihet-i seyri, iml olmak zere cesm nakliye sefini grldn Atina gazeteleri yazyor. Boaz iin iki Avustralya ve iki Senegal frkasnn, takrben 60.000 kiinin hzr olduunu da ayn menbi bildiriyor. Roma Sefreti'nden: Mttefiknin Gelibolu ibh-i Cezresi'ndeki karaya asker ihrcnda muvaffakiyetleri hlinde Ruslarn 100.000 kiilik bir ordu ile stanbul'a bir ihrc yapmaya teebbs edeceini tilf- Mselles'e sdk bir gazete yazyor. 20/12'de saat 8.30, sabah: Hava gzel, deniz sakin. Dman sefini ksmen medhal yaknnda ve ksmen mroz ve Bozcaada civarndadr. Henz bir teebbs yokdur. Roma ataemiliterinden: Paris'den gelen bir telgraf Boaz'a tahsis olunan ngiliz ve Fransz kuvvetinin 50.000 kiiden ibaret olduunu bildiriyor. Madrid Sefreti'nden: Asker dolu vasat cesmetde yedi nakliye gemisi Cebelttark'dan 27 ubat- Efrenc'de arka mteveccihen gemidir. Saat 2.00, bade'z-zevl 20 ubat [1]330 / [5 Mart 1915] stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harbiye Binbas
Seyfi
30
26
Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanlk Vekleti ube: 2 Numara: 129
anakkale: 20/12'de leden sonra bir zrhl Saros Krfezi'nde Kumtepe Koyu civarna gelerek endirek endht ile Kilidlbahir mntkasna gayet bat ate etmidir. Bir mermi Mecidiye Klas'n ksmen tahrib eylemidir. Medhaldeki sefin ntepe bataryalaryla ate tetsinden sonra Kumkale civarnda tevakkuf etmidir. Saat 8.45, leden sonra: Kilidlbahir mntkasna arkadan byk bir shhat ve intizm ile endht eden sefine ngiltere'nin Lion sistemindeki bir gemisidir. 34'lk toplarla 36 mermi atmdr. Namazgh Tabyas'ndaki ksa 24'lk bir topun demesini tahrib eylemidir. Bir mermi paras da anakkale'ye dm bir evin atsn delmidir. Teleftmz yokdur. Saat 12.30'da Kabatepe'den edilen ate zerine bir dman tayyresi denize dmdr. Mtebk dman sefini, gayet fslal ntepe ve Kumkale civarn bombardman etmi ve medhalde bir zrhl, birka torpido brakarak Bozcaada'ya ekilmidir. Gelibolu'dan: Vekimot saat 3.00 leden sonra Bolayr hattnn merkez tabyasna ve Ay Tabya'ya dokuz mermi atmdr. Merkez Tabyas'nda bir kouun atsn kertmidir. nsanca zyit yokdur. Vekimot gece Bakla Burnu'[nun] bir kilometre mesafesinde demirlemi, Eksamil, Koruda, Bolayr taraflarn projektryle tenvr etmidir. Kumtepe Koyu'ndan endht eden zrhlya taciztda bulunan bataryamza da ate edilmi ise de bir zarar olmamdr. Bir dretnot kruvazryle drt torpido ve bir tayyre gemisi Kumtepe Koyu'nda kalmdr. Bir dman zrhls ifteamlar'daki bataryaya, dier birisi Kabatepe'ye ate etmidir. Vekimot Kruvazr bir projektr ile tarassudu esnasnda Eksamil srtlarna be mermi atmdr.
31
Bkre'den: anakkale pghna gelen ngiliz ve Fransz askirinin General d'Amade kumandasnda ve drt frkadan ibaret olduu zannolunuyor. Atina'dan: Marsilya ve Tulon'dan 28.000 ve dier bir kafile 20.000 vapurlarla arka mteveccihen hareket etdiler. Bunlara zrhl sefin ve torpidolar refakat etmekdedir. Fransz filosu Avusturya donanmasn tarassud etmek zere Adriyatik'dedir. ngilizlerin Kbrs'da byk bir kuvvet tahd etdiklerini haber aldm. Fransa nzzrndan Combes da, bir Fransz kuvvetinin Suriye'ye tahsis edildiini pek yakn bir dostuna sylemidir (Alman Sefreti). stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harbiye Binbas
Seyfi
**
Haricden gelen resm ve gayr- resm istihbrt Boazlar: Atina'dan emin bir menba: ngiltere ve Fransa'dan Selanik'e azmet edip Yunan ordusuyla mtereken hareket etmeye tahsis olunan frkalar el-yevm anakkale'ye ihrca mheyydrlar. Mttefiknin anakkale'ye taarruzu usul dairesinde ve bunun muvaffakiyetle neticelenmesi iin muktez bilcmle vesit ihzr edilmidir. htimaldir ki msaid bir saat ve zamanda bir Rus ordusu da bu taarruza itirk edecekdir. Lozan'da Cevdet Bey'den: Malta'ya, arka mteveccihen giden yirmi bin Fransz askeri vrd etdi. Bundan evvel yirmi bin kii gemi. Mttefikn Yunanistan'a yeniden elli bin kiilik bir kuvvetle harbe itirkinde srar etmi ise de Yunan Bulgaristan' gstererek kabul etmemidir. Edward Grey: "Almanya Belika'y tahliye eder ise muslaha mmkndr" demi! Ecnebi gazeteleri stanbul'da bir panikten bahsediyorlar.
32
Selanik'den: Mttefikn donanmasna yardm etmek zere Boazlar mtehasss Yzba Smirnof, Sapphire Kruvazr'yle filoya iltihak etmidir. anakkale Boaz'nn bir ay zarfnda zorlanabilmesi hesab edildii ve buna karaya ihrc olunacak bir kuvvetle yardm olunacan ngiliz mehfil-i bahriyesi sylyor imi. 21 ubat [1]330 / [6 Mart 1915] stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harbiye Binbas
Seyfi
BOA, DH. EUM. KLH, 5/24
27
Dahiliye Nezret-i Cellesi'ne anakkale'ye kar harekt iin karaya ihrc olunacak kuvve-i kfiyenin kendi taraflarndan tefrk ve sevki el-yevm mkil olduundan ngiltere ve Fransa talya'nn itirkini temine hayli almlarsa da talya'nn muvfakat etmediini rfeksndan birinin sylediini ve Avusturya ile olan tavzat meselesi yznden huds edebilecek ahvl hakknda talya Hkmeti'nin politikas el-n tebeddl etmemi ise de bu sefer anakkale'ye taarruza talya'nn itirkden imtin bu harektn gayet mkil ve uzun bir mesele olduu mlhazasndan ileri geldii mstahbert cmlesinden olduunu ve Hariciye nzr ile nezret ekbirinin dahi bu fikirde olduklarn Roma Sefiri Nabi Beyefendi 5 Mart sene [1]915 tarihinde bildirmidir. Malmt- nife Karargh- Umum'ye tebli olundu, efendim. 22 ubat [1]330 / [7 Mart 1915]
BOA, HR. SYS, 2322/49
33
28
Mbeyn-i Hmyn- Mlkne Serkurenlk Dairesi
Serkarn-i Hazret-i ehriyr'ye nc Kolordu ve Mevki-i Mstahkeme kumandanlaryla heyet-i zbitn ve efrdna selm- muzafferiyet-ittism- hazret-i hilfet-penhyi tebli ile mbh olduk. Haklarnda ryegn buyurulan avtf- hazret-i Padiah'ye umumen arz- teekkrt ve ubdiyyet ve mbhat etdiklerinin ve uur- hmynda her trl fedakrla hzr bulunduklarnn arzn rica etdiler. Boaz'n emr-i mdafaas hususunda ittihz edilen tedbr yn- takdirdir. Her ferd cansiperne sarf- m-hasal gayret etmekdedir. Dmann teebbsleri, toplar gibi tesirsiz kalmakla, askerin kuvve-i maneviyesi hadd-i kemle vsl olmudur. Husust- mezkrenin ve tazmt- abdnemizin hk- py-i lye arz ve refi marzdur. F 24 ubat sene [1]330 / [9 Mart 1915] Seryver-i Hazret-i ehriyr
Salih
Yver-i Hss- Hazret-i ehriyr

Goltz
BOA, MB, 909/104
29
Mill Osmanl Telgraf Ajans Dersadet - Beyolu Resm Telefon - irket Telefonu: 1185
24 ubat [1]330 tarihiyle Karargh- Umum'den tebli olunmudur. Bugn dmann zrhls Seddlbahir istihkmt civarndaki piyade siperlerimizi fslal sretde tesirsiz bombardman etmidir. Mevcud sisden istifade ile torpil hattna yaklamak isteyen torpil taharr gemileri bataryalarmzn ateleriyle tard olunmulardr.
Mill
**
34
25 ubat [1]330 tarihiyle Karargh- Umum'den tebli olunmudur. Bugn iki dman zrhls Kumkale ve Seddlbahir mevziini pek uzun fslalarla ehemmiyetsiz bombardman etmidir. 25 ubat [1]330 / [10 Mart 1915]
Mill
BOA, HR. SYS, 2109/12
30
Bb- l Hariciye Nezreti Kalem-i Mahsus
Mahremnedir
Roma Sefiri Nabi Beyefendi Hazretlerine Malta'da ngiliz ve Franszlar'dan mrekkeb kuv-y askeriye cem edildiini istihbr ediyoruz. Lzum grld takdirde adaya cret mukabilinde bir talyan izm ile istihsl edilecek mevsk malmtn inbs mtemenndr. F 25 ubat sene 1330 / [10 Mart 1915]
**
Mahremnedir
Huzr- l-i Nezret-penhye Roma Sefiri Nabi Bey'in takdim eyledii 11 Mart sene [1]915 tarihli ve 134 numaral telgrafnme hallidir. 46 numaral telgrafnme cevabdr:
35
Avusturya ataenavali malmt istihsli iin zaten Malta'ya bir adam gndermi olduundan imdilik dierinin irsline lzum olmayp alnacak malmtn arz olunaca marzdur. [11 Mart 1915]
BOA, HR. SYS, 2322/52
31
Harbiye Nezreti Muhsebt Dairesi ube: 3 Husus: 11600 Umum: 8008
Mel: Mehmed avu'a ihd edilen para hakknda
Matbt Mdriyet-i Aliyyesi'ne Saadetli efendim Dman donanmasndan ahren Seddlbahir ve Kumkale civarna vuk bulan taarruzt esnasnda tarih-i mefhir-i milliyemize bir sahfe-i rezn-i celdet ilve eyleyen Mustafa olu Mehmed avu gibi bir kahramana kar vatan ve milletini seven her ferd gibi mtehassis olduu hissiyt- krneyi bilfiil ibrz etmek emeliyle mmileyhe hediyyeten it edilmek iin Mdafaa-i Milliye Risle-i Askeriyesi Sermuharriri Mehmed Zeki Bey tarafndan on Osmanl liras teberru edilmi ve mebla- mezbr kendisine verilmek zere kumandanla gnderilmidir. Mmileyh Zeki Bey'in u sretle vki olan himmet ve ftvvet-i kadr-insnesi cedr-i teekkr ve takdir olmakla keyfiyetin gazetelerle ner iln bbnda irde efendimindir. F 23 Rebilhir sene [1]333 ve f 26 ubat sene [1]330 / [11 Mart 1915] Harbiye Nzr nmna (mza)
BOA, HR. MA, 1122/7
36
32
Bakumandanlk Veklet ve Dahiliye Nezret-i Celleleri'ne Roma Sefret-i Seniyyesi'nden alnan 7 Mart sene [1]915 tarihli telgrafnmede bir menba- siyasden terauh eden malmta nazaran anakkale Boaz'nn zorlanmas ber-vech-i t esbba mbten olduu bildirilmekdedir: Evvelen: anakkale Boaz'nn mesddiyeti devam eyledii takdirde mnferiden sulh akdedilecei hakknda Rusya Hkmeti'nin tehdidi Sniyen: B-taraf devletler zerinde icr-y nfz etmek ve Bulgaristan ve Romanya Hkmetleri zerinde tesir husle getirmek Slisen: Hkmet-i Osmaniyye'yi yalnz bana sulh akdine icbr eylemek Rbian: Kuv-y Osmaniyye'nin Msr'a sevkini ikl eylemek. Malmt- nife ...Cellesi'ne de verildi, efendim. 26 ubat sene [1]330 / [11 Mart 1915]
BOA, HR. SYS, 2322/54
33
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne f 12 Mart sene [1]915 tarihiyle Atina Sefiri GalibBeyefendi'den vrid olan telgrafnmenin hallidir. Bahriye Nezret-i Cellesi'ne Evvelki gn Pire'ye gelen Kanada Fransz hastahne gemisinin haricle ihtiltdan men edilmesine ramen karaya kan mrettebtdan terauh eden
37
malmta nazaran gemide 300 mecrh vardr. Son anakkale bombardmannda teleft yeknu hayli mhim olduu ve mecrhlar daha ok olup ancak bu kadarnn mezkr vapura konulabildii bidyet-i hcumdan beri Mttefik donanmasndan byk-kk yedi sefinenin ehemmiyetli hasara urad, mdafaa ve muharebeye gayr- muktedir hale geldii, hcuma fsla vermek mecburiyetinin zyit- mezkreden ileri geldii anlalmdr. Rivayete nazaran Gaulois, Agamemnon, Lord Nelson, Soufrene nm sefin-i harbiye hasarzede sefin meynndadr. ngiliz heyet-i bahriyesinin yine burada kalacaklar tahakkuk eylemidir. [12 Mart 1915] Ataenaval
Kemal
BOA, HR. SYS, 2322/56
34
Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti ube Mdriyeti: 2
Tebli-i Resm
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne Bu sabah ngiliz ve Fransz sefin-i harbiyesi anakkale Boaz'nn en haricindeki tabyalarn bombardman etmi ve drt yz kadar mermi atm ise de hibir muvaffakiyet elde edememidir. Yalnz bir nefer ta paralarndan hafife bacandan yaralanmdr. 6 ubat [1]330 / [19 ubat 1915] stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harbiye Binbas
Seyfi
**
38
Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti ube: 2 Numara: 6627/2105

Tebli-i Resm
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne Evvelki tebligta zeyldir: Sekiz ngiliz ve Fransz zrhls bugn anakkale'nin haric tabyalarn yedi saat bombardman etdi, fakat tabyalarmz susduramad. Dman byk apl ve on be santimetrelik toplarla alt yz mermi atd. Dmann amiral gemisi ar sretde olmak zere, zrhls hasarzede olmudur. Leh'l-hamd yalnz bir zbit ve bir nefer ehidimiz, bir nefer de hafif yaralmz vardr. 6 ubat [1]330 / [19 ubat 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti ube: 2
Tebli-i Resm
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne Dman filosu, dnden beri anakkale Boaz'na kar taarruz teebbsnde bulunmamdr. 7 ubat [1]330 / [20 ubat 1915] stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harbiye Binbas
Seyfi
**
39
Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti ube Mdriyeti: Numara: 6760

Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne Vaziyet-i umumiyede bir tebeddl yokdur. Alt ubat'dan beri dman filosunun anakkale'ye kar yeniden hibir hareketi grlmemidir. 10 ubat [1]330 / [23 ubat 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti ube Mdriyeti: 2 Numara: 7002/2252
Tebli-i Resm
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne Dman donanmas Seddlbahir bataryasna kar bugn de bat bir sretde atee devam etdi. Baz nukta keif kollar ihrc iin yapd teebbsler akm brakld. Bilhare dmann be zrhls, dier birka bataryalarmza kar bil-muvaffakiyet ate ederken bataryalarmzdan endht edilen yedi merminin isabeti zerine geri ekilmeye mecbur olmudur. 16 ubat [1]330 / [1 Mart 1915] stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
40
Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti ube: 2 Numara: 7062

Tebli-i Resm
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne Dman donanmas bugn anakkale Boaz'ndaki istihkmtmza saat bil-muvaffakiyet ate etmi ve bataryalarmzn messir mukabelesi zerine geri ekilmeye mecbur olmudur. Ayn zamanda drt Fransz zrhlsndan ve torpidolardan mrekkeb bir dman filosu Muarz Krfezi sahilindeki mevziimizi hibir netice elde edemeksizin bombardman etmidir. Tayyrelerimizden dman gemilerine muvaffakiyetle bombalar atlmdr. 17 ubat [1]330 / [2 Mart 1915] stihbrt ubesi Mdr nmna Kaymakam
smet
**
Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti ube Mdriyeti Numara: 7103
Tebli-i Resm
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne Bugn dman donanmasnn bir ksm anakkale Boaz medhalindeki baz bataryalarmza yarm saat neticesiz ate etmidir. 18 ubat [1]330 / [3 Mart 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
41
Bakumandanl Vekleti ube Mdriyeti: 2 Numara: 7313/2371
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne Vaziyet-i umumiyede esasl bir tebeddlt olmamdr. Bugn leden sonra dmann alt zrhls anakkale Boaz bataryalarmz bombardman etmi ve tarafmzdan muvaffakiyetle mukabele edilmidir. 22 ubat [1]330 / [7 Mart 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
Tebli-i Resm
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne Bugn dmann zrhls Seddlbahir istihkmt civarndaki piyade siperlerimizi fslal bir sretde tesirsiz bombardman etmidir. Mevcud sisden istifade ile torpil hattna yaklamak isteyen torpil taharr gemileri bataryalarmzn ateleriyle tard olunmulardr. 24 ubat [1]330 / [9 Mart 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
42
ube Mdriyeti Numara: 2452
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne Dn gece dmann bir kruvazr ile torpidolar himyesinde mteaddid torpil taharr gemileri anakkale Boaz torpil hattna yaklamak istemilerse de bataryalarmzn iddetli ateleriyle torpil taharr gemilerinden birka batrlm ve bunun zerine dierleri geri ekilmeye mecbur olmulardr. Bugn dmann Boaz karsnda brakd iki kruvazryle birka torpidosunun henz bir teebbs grlmemidir. 27 [ubat 1330] / [12 Mart 1915] stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1119/33
35
Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti ube Numara: 137
anakkale: 28/12'de Muarz Krfezi'nde drt zrhl, bir kruvazr bulunuyordu. Mezkr kruvazr merkez tabyaya alt mermi atm ve Yldz Liman'nda karaya ekilen 5-F sandalna drt mermi atarak tahrib eylemidir. leden sonra bir zrhl merkez tabya ile civarna 150 mermi atm ise de hasar ve zy yokdur. Sahile takarrb eden kruvazre merkez tabyadan 3 mermi atlmas zerine derhal uzaklamdr. Krfez'de gece iki zrhl ile bir kruvazr vardr. 28/12: Btn gn hava gneli, deniz pek skit idi. Alt ngiliz zrhls btn gn medhal hattnda durmu ve birisi bir aralk ntepe'ye be-on mer-
43
mi atmdr. leden sonra dman bir tayyre uurdu. Birka tahtelbahir medhal ile Kepez arasnda grlmdr. 1/1/[1]331'de Corne-Wallis medhal hattnda bulunup bir mddet Seddlbahir ve Kumkale'ye tesirsiz endht etdi. Dier sefin mroz ve Bozcaada'dadr. Gece bir kruvazr, mteaddid torpido ve torpil taharr sefini nsfu'l-leylden evvel bir kere ve sonra da ikinci defa torpil hattna kar iki defa teebbs etdiler. Birincisi bir eyrek saat srm ve ikincisi bir saat devam etmidir. Kruvazrde isabet grlm ve birka taharr sefinesi dr- hasar olmudur. Bu sabah su sathnda Karanlk Liman'da birka torpil grlmesi, dmann birinci torpil hattmzda baz tahribtn anlatmakdadr. Roma ataemiliterinden, 12 Mart: Mttefikn Suriye'ye bir debarkmandan bahsetmeye balad. Ajanslar buna dair neriytda bulunuyor. Lkin Mttefikn kuvveti hem Boaz'a ve hem de Suriye'ye kar hareket edecek kadar deildir. Bulgaristan' aleyhimize evirmek iin btn Makedonya'y Bulgarlara verdiklerini, vereceklerini sylyor ve batercmanlarn Sofya'ya gnderiyorlar. Bu da Mttefikn kuvvetinin adem-i kifyesine en gzel bir misldir. ngiliz tebligt: Sefin-i harbiyesine vaki olan isabetleri, tayyrelerine rs olunan hasar itiraf ediyor. Bu da topularmzn shhat-i endhtna bir misldir. Bu tebligt insanca zyit daima az gsteriyor. Agamemnon byk bir tamire muhta bir sretde dr- hasar olmu. Roma Sefreti'nden: Boaz'a kar vaki olan harekta sebeb: 1-Rusya'nn mnferiden sulh yapacana dair tehdidi, 2-Balkan'daki b-taraf hkmtn zerinde bir nfz- kat icrs, 3-Trkiye'yi yalnz bana sulh etmeye icbr, 4-Msr seferinin meni. Selanik Alman konsolosundan: Limni nnde elli aded ngiliz nakliye sefinesi bulunduu, bundan 15 bin kadar Avustralyalnn karaya karld[n] Elda Yunan gemisi kaptan grm. ki- gne kadar birinci Fransz
44
kuvve-i seferiyesinin d'Amade kumandasnda Limni'ye vrduna intizr olunuyormu. Msr'da da 18 bin kiilik frka irkba hzr imi. 1 Mart [1]331 / [14 Mart 1915] stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harbiye Binbas
Seyfi
36
anakkale: 1/1/[1]331'de Krfez'de iki kruvazr vard. Bunlardan biri leden sonra Bolayr civarndaki sahte bataryaya tesirsiz yirmi kadar mermi atd. Dmann dn ciddi bir teebbs grlmedi. Merkez gruplar zerinde uan bir tayyre, ateimiz tesiriyle avdete mecbur oldu. Tenger srtlarna bil-hedef ate aan bir zrhlya bir obs mermisinin isabeti zerine derhal ald ve medhalde hl-i tarassudda kald ve dierlerinin Bozcaada civarnda bulunduklar grld. 2/1'de hava gneli, deniz sakin: Dman sefininin ksm- kllsi Bozcaada civarnda. Medhalde bir ey grlmyor. Gece bir kruvazrle bir torpido Kerevizdere mevziinde grlerek zerlerine alan ateden yarm saat sonra avdete mecbur oldular. 2 Mart [1]331 / [15 Mart 1915] stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harbiye Binbas
Seyfi
BOA, DH. EUM. 3. b, 4/32
45
37
Tebli-i Resm
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne Bugn leden evvel dman donanmas anakkale Boaz bataryalarmza kar iddetli ate adlar, muvaffakiyetle mukabele olunmakdadr. Bade'z-zevl saat ikide Fransz Bouvet Zrhls medhal kurbunda batrld. Muharebenin tafsilt hakknda henz malmt gelmemidir. 5 Mart [1]331 / [18 Mart 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1123/66
38
Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye Telgraf daresi Mahreci: Karesi
Dahiliye Nezret-i Cellesi'ne Geende Sarmsak mevkiini bombardman eden ngiliz kruvazryle mensubiyeti anlalamayan iki bacal bir dman sefine-i harbiyesi bugn vasat saat on rddelerinde mevki-i mezkr nnde bir mddet durdukdan sonra Midilli'ye doru gitdikleri marzdur. F 26 ubat sene [1]330 / [11 Mart 1915] Mutasarrf
Nzm
**
Bb- l
46
Dahiliye Nezreti ifre Kalemi Mahreci: Kale-i Sultaniye

Mahrem ve mstaceldir
Bugn vasat saat on bir rddelerinde dmann cesm on sefine-i harbiyesiyle bir hayli torpidolarndan mrekkeb bir filosu Dardanos ve Hamidiye ve Rumeli cihetindeki Mecidiye istihkmlarna pek iddetli ate aarak sekiz saat devam ve ehre isabet eden mermilerden yerde ate zuhur ve yz elli hne muhterik ve kii ehid olmudur. Henz malmt- resmiye alnmam ise de dmann sefin-i cesmesinden nn ehemmiyetli sretde hasara urad grlm ve leh'l-hamd ate kesilinceye kadar istihkmlarmz da hl-i faaliyetde bulunmu olduu bery- malmt marzdur. Fermn. F 5 Mart sene [1]331 / [18 Mart 1915] Mutasarrf
Murad Fuad
**
Bb- l Dahiliye Nezreti ifre Kalemi Mahreci: anakkale
Dnk ifreli telgrafnme-i kerneme zeyldir. Yangn mahalleri kmilen tefti edildii akam arz olunanlardan mad nfusca zyitmz yokdur. Hasarzede olduklar arz olunan zrhl ile bir torpidonun batdklar bugn bizzat kumandan paa tarafndan ifhen bildirildii gibi bu sabah cihet-i askeriyeden verilen resm rapor da bunu meyyed bulunmu ve bilumum bataryalardan gelen raporlardan zyitmzn hi mesbesinde bulunduunun ayrca zikredildii bildirilmi olduu marzdur. F 6 Mart sene [1]331 / [19 Mart 1915] Kale-i Sultaniye Mutasarrf
Fuad
BOA, DH. EUM. 3. b, 4/37
47
39
Bb- l Hariciye Nezreti Kalem-i Mahsus
Mahremne
Bakumandanlk Veklet-i Cellesi'ne Dmanlarmz filosu tarafndan anakkale'ye vuk bulmakda olan hcumlar def edebilmek ve Boazlarn mdafaasn bir kat daha temin eylemek zere Adriyatik'de bulunan ak denizlere mahsus tahtelbahirin Hkmet-i Seniyye'ye satlmas iin Avusturya ve Macaristan Hkmeti nezdinde teebbst- messirede bulunmas hakknda 2 Mart sene [1]915 tarihinde Viyana Sefiri Hseyin Hilmi Paa hazretlerine b-telgraf tebligt- lzme f edildii gibi Hkmet-i Seniyye'nin bu esnada tahtelbahirlere olan ihtiyac- mbremini Almanya Hkmeti'nin nazar- dikkatine vaz ile hkmet-i mrunileyh tarafndan dahi Viyana'da vuk bulan teebbstmzn bi't-tervc teyd edilmesi esbbnn istikmli zmnnda ayn tarihde Berlin sefirimize de talimt- lzme verilmidi. Sfer-y mrunileyhnn ol bbdaki teebbst netcesine mtedir bu kere vrid olan telgrafnmelerin birer sreti leffen savb- l-i safnelerine tesyr klnd beynyla tezkire-i senver terkm klnd. 23 ubat 1330 / [8 Mart 1915]
**
Bb- l Hariciye Nezreti ifre Kalemi
Viyana Sefret-i Seniyyesi'nden f 5 Mart sene [1]915 tarihiyle takdim olunan 49 numaral telgrafnme hallidir. 49 numaral telgrafnme alnd. Hariciye nzr nezdinde teebbst- lzme ile beraber daha emin ve ksa bir tarkden maksada vsl iin gerek taraf- cizden gerek Almanya sefiri cnibinden Bahriye Nezreti'ne dahi
48
sret-i hususiyede mracaat edildi. Avusturya-Macaristan'n mlik olduu yedi tahtelbahirden yalnz ikisi byk denizlere kabilecek hacim ve kuvvetde ise de bunlar imdi ancak Pola'dan Otranto'ya kadar gidip gelebildii ve Kale-i Sultaniye'ye kadar seyahatlerine binen talebimizin isfa maddeten imkn olmad anlalmdr. [5 Mart 1915]
**
Sofya Sefret-i Seniyyesi'nden 141 numara ile mevrd f 21 Mart sene [1]915 tarihli telegram hallidir. ngiliz tebligt- resmiyesinde zyit- malumeden mad hcum icr eden on zrhlnn da musb olduu itiraf edildikden sonra mark gemilerin makmna ngiltere'den iki zrhlnn ve Suriye sahilindeki Drdnc Henri Zrhls'nn anakkale'ye mteveccihen yola karld ve zyit- vkann hcumlar tevkf etmeyecei ve maksada vsl oluncaya kadar harekta devam olunaca zikr olunmakdadr. Boazlardaki muvaffakiyet-i ahre burada hsn-i tesir icrsndan hl kalmamakla beraber dman tehcmtnn tevlsi Bulgar efkr- umumiyesini gitdike Edirne zerine imle etmekdedir. Halbuki Boazlara hcum vki olal bir ay tecvz eyledii halde mttefiklerimiz Balkanlarda ba gsteren tehlikeye kar hibir tedbir almamlardr. Dman donanmasnn muvaffakiyet kazanmamak artyla dahi ale't-devam stanbul'u yalnz tehdid eylemesi Balkanlarda icr-y tesirden hl kalmayaca ve bu halin kendileri iin dahi muhtara tevld edeceini lyk olduu ehemmiyetle mttefiklerimize bildirerek ve bir mddet tayin edilerek behemehal Balkanlarda icr-y harekta davet olunmas lzumu keml-i ehemmiyetle marzdur. [21 Mart 1915]
BOA, HR. SYS, 2109/11
49
40
Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti Erkn- Harbiye Riyseti ube: 1 Numara: 254
Mstaceldir
Dahiliye Nezret-i Cellesi'ne Devletli efendim hazretleri Beinci Ordu Kumandan Mir Liman von Sanders Paa hazretlerinin Gelibolu'daki kararghlar iin taleb edilen bir konan tedrik ve tahsisinde mutasarrf vekili bey tarafndan mkilt ibrz edildii mahall kumandanlndan bildirilmekde ve paa-y mrunileyhin Gelibolu'yu terif buyurmu olmalarna nazaran muvakkaten istenilen ikmetghn derhal tahsisi de icab etmekde bulunduundan taraf- nezret-penhlerinden icab edenlere evmir-i sera it buyurulmasn istirhm eylerim. Ol bbda emr u fermn hazret-i men leh'l-emrindir. F 10 Cumdell sene [1]333 ve f 13 Mart sene [1]331 / [26 Mart 1915] Bakumandan Vekili nmna Mstear (mza)
**
Mstaceldir
Edirne Vilyeti'nden alnan ifre C[evap] 13 Mart sene [1]331. Liman Paa hazretlerine hnesinin tahsisi taleb olunan ve hastas bulunan Bandrmal, kolordu kumandanna mracaat ederek msaade alm ve kolordu idare reisi ile erkndan birinin ikametgh
50
ittihz etdikleri Fransz Konsoloshnesi'nin paa-y mrunileyhe tahsis edildiinin yine kolordu kumandan tarafndan ifade olunduu mutasarrflkdan bildirilmidir. Vka kolordu kararghnn Gelibolu'ya naklinde mer ve zbitn- askernin bo bulduklar mefr hnelere naklederek oralardan kmak istememelerinden dolay ikmetgh sknts ekildii anlalyor ise de msaade-i vkann emir ve rzlar altnda cereyan etmi olaca tab olmakla beraber yed Fransz Konsoloshnesi'nden baka herhangi bir konan tahliyesini emir buyurduklar takdirde icab derhal icr olunaca ve bu dairede mutasarrfla emir verildii marzdur. F 14 Mart sene [1]331 / [27 Mart 1915] Vali
Adil
BOA, DH. KMS, 31/30
41
Mbeyn-i Hmyn- Mlkne Kitbet Dairesi
Sadret-i Uzm'ya Dman tahtelbahirlerine kar Boaz dahilinde tarassud ve mdafaaya memur sefine muveneten rkb- evket-mashb- cenb- ehriyrlerine mahsus Erturul Vapur- Hmynu'nun da hlen bulunduu mevkide kalmak zere vazife-i tarassud ve mdafaa ile tavzfi lzumunu mutazammn Bakumandanlk Veklet-i Cellesi'nden alnan tezkirenin arz ve takdimine dair 6 numaral ve 11 Cumdell sene [1]333 tezkire-i hususiye-i Sadretpenhleri melffuyla manzr- l buyurularak mcebince irde-i seniyye-i hazret-i Padiah eref-sdr olmu ve tezkire-i mebhsn-anh leffen savb- sm-i dstr- azamlerine ide klnmdr. Ol bbda. 12 Cumdell sene [1]333 - 15 Mart sene [1]1331 / [28 Mart 1915]
BOA, MB, 909/121
51
42
Mbeyn-i Hmyn- Mlkne Bakitbeti
anakkale mbreze-i ahresinden dolay atebe-i seniyye-i cenb- Padiah'ye Viyana ehri nmna tebrkt- tazm-krnenin arz ve Ordu-y Hmyn'un ihrz eyledii muzafferiyetden mtehassl takdiratn ref ve ibl ehr-i mezkr belediye reisi tarafndan gnderilen mektubda rica olunduu Viyana Sefret-i Seniyyesi'nden ir klndna dair Hariciye Nezret-i Cellesi'nden alnan tezkirenin arz ve takdimini mutazammn 4 numaral ve 11 Cumdell sene [1]333 tarihli tezkire-i hususiye-i Sadret-penhleri manzr- l buyuruldu. Dost ve mttefik bir devlet-i muazzama py- taht ahali-i muhteremesi nmna Ordu-y Hmyn hakknda bu sretle ibrz olunan meser-i meveddet-irne ve takdirkrne nezd-i mel-vefd-i hazret-i mlknede mcib-i mahzziyet olarak keyfiyetin icab edenlere teblii hususuna irde-i seniyye-i hazret-i tcdr eref-mteallik buyurulmu ve nezret-i mrunileyhnn tezkiresi leffen sy- sm-i dver-i azamlerine ide olunmudur. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 12 Cumdell sene [1]333 - F 15 Mart sene [1]331 / [28 Mart 1915] Serktib-i Hazret-i ehriyr
BOA, MB, 909/122
43
anakkale: 16/1'de vaziyetde bir tebeddl olmad. 17/1'de saat 9: Hava az kapal, deniz sakin. Bir zrhl, drt torpido medhali tarassud ediyor. 16/1'de brice sahilinde bir yelkenli grlm ve zerine on be dakika kadar sahilden tfek atei almdr. Krfez dahilinde
52
iki direkli, bir bacal bir nakliye sefinesi beraberinde bir yelkenli ile gelmidir. mroz Adas istikametinde ekilmidir. narl Liman'na bir kayk yaklaarak iinden iki kii sahile km ve tarassud postas tarafndan ate edilmesi zerine, tekrar sandala atlayarak kamak istemiler ise de atein tesiriyle sandal su alarak batmdr. Sahilden 500 metre kadar uzak duran bu sandala posta efrdndan biri yzerek gitmi, sandal dernunda bulunan drt kiinin telef olduunu grmdr. Birisinin apkasyla iindeki mektubu alp getirmidir. ki bacal, iki direkli bir zrhl Saz Liman nlerinde Burgas mntkasna kar top atei amdr. Telsiz-telgraf: Almanya sefiri, bavekilden ald malmta nazaran sve Hkmeti Alman Hkmeti'ne mracaatla Bozcaada'da batan Gaulois zrhlsn tahls iin sve tahlsiye irketinin tavzf edildiinden bahis ile bunun Almanyaca b-tarafla muhalif bir hareket addedilip edilmeyeceini sormu ve Almanya Hkmeti de bir harb gemisinin tahlsini b-tarafl haleldr edecek bir hareket addedeceini cevaben bildirmidir. (Bu istihrc Gaulois'nn batdn sret-i resmiyede teyd ediyor.) anakkale'den: Implacable Zrhls (Irresistible sisteminde) Boaz'a gelmidir. 17 Mart [1]331 / [30 Mart 1915] stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harbiye Binbas
Seyfi
44
anakkale: 17/1: Hava iddetli lodos olarak devam etdi. Medhalde ve vaziyetde bir tebeddl olmad.
53
18/1: Hava hafif lodos. Deniz serte. Medhal haricinde iki zrhl ile birka torpido tarassuddadr. Bozcaada'dan Atina gazetelerine: Fransz askerleri Mondros'a bir ihrc iskelesi ina etmilerdir. Mtemdiyen techzt ve meklt karmakdadrlar. Liman torpil ile seddedilmi ve gece merkib-i bahriyenin dhl men olunmudur. ubeden: Bozcaada'nn ngilizler tarafndan iglini mtekib iddetli bir sansr vaz etdiklerinden menba Bozcaada olan havdistn ksm- kllsinin ngilizler tarafndan tasn edilmesi pek muhtemeldir. 18 Mart [1]331 / [31 Mart 1915]
45
Muharrirn-i Osmaniyye'den Hseyin Kzm Bey'in Mill Osmanl Telgraf Ajans tarafndan harb muhbiri sfatyla anakkale ve havlsine izm edileceini mbeyyin ibu vesika it olunmudur. F 12 Mart 133[1] / [25 Mart 1915] Mill Osmanl Telgraf Ajans Mdr
Hseyin
**
Ordu-y Hmyn Bakumandanl Veklet-i Cellesi'ne Devletli efendim hazretleri Mill Osmanl Ajans'nn harb muhbiri sfatyla anakkale ve havlsine azimet edeceimden lzm gelen muamelenin fs hakknda msaade-i
54
celle-i daverlerinin erzn buyurulmasn istirhm eylerim. Ol bbda emr u fermn hazret-i men leh'l-emrindir. F 14 Mart sene [1]331 / [27 Mart 1915]
Hseyin Kzm
**
Muhbirlere Orduya ltihak Ruhsatnmesi Numara: 17
E kli Boyu: Renk: Byk: Sakal: Sima:
Uzun Esmer Kesik Matru Mdevver
Pasaport veya tezkiresinin numaras
Mahall-i tevelld
Mahall-i ikmeti
Hangi ajans veya gazeteye mensub olduu
Bildii lisanlar
Osmanl
40
Mill Osmanl Hseyin slm Dersadet Keza Sivil Ajans'na Kzm mensub muhbir
Polis Mdr-i UmumliTrke i'nin tasdiknmesiyle
Mlhazt
Tbiiyeti
Mezhebi
Rtbesi
Sinni
smi
55
Fotoraf ile almt- frikas ve muktez malmt blda derc edilen Hseyin Kzm Efendi'nin hsn-i hl ashbndan olduu ve harb muhbirleri hakkndaki talimtn mnderectna vkf olarak mcebince hareketine muvfakat gstermi olduundan anakkale['de] orduya gazeteci fotoraf olarak iltihakna bir mahzr olmadn mir ibu tasdiknamenin nsha-i evveliyesi tanzim edilmidir. 18 Mart 1331 / [31 Mart 1915] Bakumandanlk Vekleti stihbrt ve Matbt ubesi Mdriyeti
Edib
Muhbir-i mmileyhin gezebilmesine msaade edilen ktatdan ilk gidecei kta Mevki-i Mstahkem Kumandanl ve mevkii anakkale olup ibu mevkiden mukaddem baka bir yere gitdii takdirde mevki-i mezkr kumandanlndan derdest edilerek tahte'l-hfz Karargh- Umum'ye izm lzmdr. 18 Mart 1331 / [31 Mart 1915] (Mhr) Muhbir-i mmileyhin ibu ilhk ruhsatnmesi tasdik olunur. 18 Mart 1331 / [31 Mart 1915] (Mhr) Karargh- Umum Erkn- Harbiye Reisi
V. Bronsart
BOA, DH. EUM. SSM, 53/25
46
Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye Telgraf daresi Mahreci: Karesi
Gayet mstaceldir
Dahiliye Nezret-i Cellesi'ne imdi Edremit Sabit Jandarma Blk Kumandanl'ndan Jandarma Taburu Kumandanl'na gelen telgrafnmede dman sefin-i harbiyesin56
den on aded sefine ile iki nakliye gemisi Akay Krfezi'ne gelmekde olduu bir aded tayyrenin dahi imdi Akay zerine gelerek tekrar Midilli'ye avdet etdii ve lzm gelen tedbr ittihz olunarak neticeden malmt verilecei ve Ayvalk Kaymakaml'ndan alnan telgrafnmede bu sabah Ayvack sevhilinde Yunda'nn Pirgos Adas nlerine gelen dmann be zrhls ile torpidosunun yalnz bir zrhls Pirgos Adas civarnda demirleyerek dierlerinin Edremit Krfezi'ne doru hareket etdikleri bildirilmi ve talimt- lzme t edilmi olmakla netice-i hsladan peyderpey malmt t olunaca marzdur. F 19 Mart sene [1]331 / [1 Nisan 1915] Karesi Mutasarrf
Nzm
BOA, DH. EUM. 3. b, 4/46
47
anakkale: 17/1'de bir ganbot Krfez dahilinde dolaarak Kuruiftlik, Yeniky, nar Liman, Despot ve Deliyani srtlar, Koyun Liman gibi mahallere beer onar mermi atarak Ece Li[man] istikametine gitmidir. ki tahtelbahir Deliyani cihetlerinde grld. 18/1'de Drdnc Henri sisteminde bir gemi Krfez'e girmidir ve bir dier zrhl Saz Liman'nn iml-i arksinde Karaaa Liman'n tesirsiz bir sretde atee tutmudur. 18/1 Akam: Sabahki vaziyet deimedi. 19/1: Gzel bir hava. Medhal ve vaziyetde hibir tebeddl yokdur.
57
Atina ataenavalinden: Midilli'den gelen bir telgrafnmede Lord Nelson ngiliz zrhlsnn da batd ve fakat ngilizlerin bu ziy imdiye kadar byk bir itina ile sakladklar bildirilmekdedir. Roma ataemiliterinden: anakkale'den ngiltere'ye avdet eden bir ngiliz bahriye zbiti ifadesi Mttefikn filosunun torpil toplamak iin mikdar- kf gemiye mlik olmamasndan hcum teehhr eyliyormu, mevcud otuz gemiye ilveten ngiltere'den daha 125 torpil taharr gemisi telgrafla taleb olunmu imi. Boaz'a kar hareket etmek zere bir Yunan gnll mfrezesinin el-yevm Malta'da bulunduu ve bir hayli Fransz ktatnn da anakkale'ye hareket emrine intizren Malta'ya geldikleri, iki ngiliz ve iki Fransz dretnotunun filoyu takviye iin Boaz'a gidecekleri gazetelerden anlalyor. Spera gazetesinden (Cenova'da mnteir): Mttefiklerin mecm zyit 1150'si mecrh olmak zere yedi bin kiidir. Bozcaada'nn Sinabelya Tepesi gerisinde Kamyos nm mahalde Limni'den nakledilen ktat iin bir ordugh yaplmdr. Tribuna'dan: Bozcaada Feneri yannda bir tayyre hangar yaplmakdadr. Mttefikn bu defa Boaz' behemehal geeceklerini zannediyorlarm. Roma ataemiliterinden: Dretnot zrhls filoya iltihak eylemi. Proodos'dan: Yano Lato Kumpanyas'nn Andros Vapuru Pire'den Mondros'a gtrmek zere balad 12 aded mavnay yolda byk bir frtnaya tutulduundan hemen iplerini kesip brakmdr. Mavnalarda otuz kii vard. Tayfalarn alp gtrd bu on iki mavnadan ancak bir tanesi bulunmudur. Atina, Falkanhausen: Mondros'daki ihrc kuvveti 30-35 bin rddesinde olup iinde ngiliz, Avustralyal, Fransz, Fransz Afrika avc alaylar efrd vardr. 5. Ordu'dan: 18/1'de Krfez'de Drdnc Henri, Lord Nelson, Agamemnon zrhllar grlmdr. Ece Liman srtlarna bir zrhl tesirsiz bir endht yapd.
58
Adalar Denizi: ki zrhl, bir kruvazr, alt torpido, iki nakliye sefinesi bugn sabahleyin Edremid Krfezi'ne girerek Akay ve Burhaniye skeleleri arasnda dolamakdadr. Bu kuvvet Molova karsnda duran bir dretnotdan aldklar bir iaret zerine zevlde Bababurnu istikametinde avdet etdi. Sakz'da demirli duran ngiliz kruvazr zevlde Sisam istikametinde hareket etmidir. talyan-stanbul Vapur Kumpanyas Acentas, zmir Acentas'na talyan posta vapurlarnn muvakkaten Urla skelesi'ne uramalarnn tatil edildiini telgrafla bildirmidir. 19 Mart [1]331 / [1 Nisan 1915]
BOA, DH. EUM. KLU, 8/34
48
rde-i Seniyye Drdnc ve Beinci Ordu-y Hmynlar'da bu kere tekil olunan On Drdnc ve On Beinci Kolordular'dan mezkr On Drdnc Kolordu Kumandanl'na Mirliv Trommer ve On Beinci Kolordu Kumandanl'na da Mirliv Weber Paalar tayin klnmlardr. bu irde-i seniyyenin icrsna Harbiye nzr memurdur. F 19 Cumdell sene 1333 - F 22 Mart sene 1331 / [4 Nisan 1915]
Bakumandan Vekili ve Harbiye Nzr Enver Sadrazam Mehmed Said
Mehmed Read
BOA, . HB, 1333. Ca/36
59
49
anakkale: 21/1'de ntepe ve Hisarlk bataryalarmza ate aan zrhllar fslal olarak saat 5 leden sonraya kadar her iki mevzie yz mtecviz mermi atdklar ve tarafmzdan atlan bir mermi bir taharr sefinesine isabetle itil vukua getirmi ve dier sefineler tarafndan Bozcaada'ya doru gtrlmdr. 22/1, Sabah: Hava gzel, deniz sakin. Dman medhal haricinde tarassudtda. Dn mermi isabetiyle itil eden taharr sefinesi Kumkale nnde batmdr. 21/1'de Saros Krfezi'nde iki harb sefinesi grlmdr. 21/1'de bir zrhl Seddlbahir civarndaki harab kaleyi neticesiz bir sretde bombardman etmidir. Courriere Della Sera, 26 Mart [1]915: Inflexible svarisi bir arapnel ile telef olmudur. Mttefiknin teleft 7 bine bli oluyor. Be byk sefin mark ve drd gayr- kbil-i istiml bir halde. Albion azm hasarta urayarak 60 maktl vermidir. Gaulois vahm sretde zedelendikden sonra yanmdr. Soufren fena halde zedelenerek makinesi delinmidir. G hl ile ekilebilmidir. Bu haberler ngiliz lehdr menbiden kmdr. 22 Mart [1]331 / [4 Nisan 1915] stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harbiye Binbas
Seyfi
60
50
22 Mart [1]331 tarihiyle Karargh- Umum'den tebli olunmudur. Dn anakkale Boaz'na yaklamak isteyen dman torpil taharr gemilerinden biri, bataryalarmzdan atlan mermi isabeti neticesi Kumkale aklarnda batmdr. Bugn anakkale ve dier dr'l-harektlarda yn- ir bir tebeddl yokdur.
Mill
**
24 Mart [1]331 tarihiyle Karargh- Umum'den tebli olunmudur. Dn ve bugn anakkale'ye kar dmann cidd bir teebbs grlmemidir. Evvelki gn, medhal civarndaki bataryalarmza kar dmann iki zrhls tarafndan endht edilen yz mtecviz mermilerin hibir tesiri olmad ve bilakis bataryalarmzn endht[n]dan bir zrhls ile bir torpidosuna isabet vki olduu muhtelif rasadt neticesi tahakkuk etmidir.
Mill
**
26 Mart [1]331 tarihiyle Karargh- Umum'den tebli olunmudur. Dn bir ksm dman filosu bir i yapm olmak iin nz'n Dragodina skelesi'ne yirmi kadar mermi atdktan sonra iki filika dernunda asker
61
karmaya teebbs etmi ise de orada bulunan cz kuvvetdeki muhafzlarmz dmann tardna kfi gelmidir. Dman badeh o civarda bir hneye bir-iki mermi atp ekildi. Hibir ziyn olmamdr. 26 Mart [1]331 / [8 Nisan 1915]
Mill
BOA, HR. SYS, 2109/13
51
Adalar Denizi: 26 akam: Dman ksm- kll ile Bozcaada ve medhalde tarassud vaziyetindedir. 27 sabah: Hava gzel, deniz rkid. Vaziyetde bir tebeddl yokdur. 27 akam: Tarassudda bulunan zrhl, Yeniehir andan endirek olarak ntepe'ye endht icr etmi ve drt adr ile drt tfei hasara dr etmidir. 28 sabah: Hava kapank, deniz rkid. Vaziyetde bir tebeddl yokdur. Krfez'de: 25'de Drdnc Henri Zrhls'na ate basks yapan cebel bataryasnn hibir hasar ve zyit yokdur. Bataryann atd 52 mermiden birounun gemiye isabeti grld. Gemi 45 mermi ile mukabele etdi. Hibir hasar verememesine sebeb, bataryann gayet mkemmel bir mevzi almasndandr. 25/1'de Yeniky bombardmannda bir ehid vardr. Ahliden de bir kadn telef, iki erkek ve bir kz mecrh olmudur. 26/1'de Saros Krfezi'nde iki zrhl, bir torpido ve bir tayyre gemisi dolamdr. 27'de arka direi krk bir zrhl Krfez'e gelip Ece Liman'na tesirsiz bir sretde yirmi drt mermi atmdr.
62
Roma Sefreti'nden: Kastron'da (Limni'de) nsf Senegalli ve nsf Avustralyal olmak zere General Boman'n kumandasnda be bin kii kaldn, mtebki ktatn General d'Amade ile Msr'a gitdiini ve Atina'dan geen bir Fransz zbitinin Boaz'a hcum iin muktez kuvvet tecemmu edinceye kadar bu kuvvetin Msr'da kalacan ve bir rivayetde Suriye sahiline bir ihrc hareketi tasavvurunu sylediini Bozcaada'dan gelen Tribuna muhbiri sylemidir. Atina Ataenavall'ndan: Amiral Fondorpotis ile grdm. Amiral tahdt ve istihzrt iin adalarn adem-i kifyetinden, ihrc ktatnn Msr'a nakledildiine ve bunlarn ikmlini mtekib Boaz'a taarruz edileceine knidir. Mehdt ve isttltna nazaran Mttefiknin pek etrafl bir sretde hzr bulunmakda olduklarn syledi. ngilizler Pire'de ie yarar rmorkr ve salapurya buldular ise yksek fiyatlar ile aldlar. Amiralin ifdt yn- dikkatdir. 28 Mart [1]331 / [10 Nisan 1915]
52
Umr- driye Mdriyet-i Umumiyesi
Hulsa: Avusturya Donanma Cemiyeti'nin anakkale mdafaas mnasebetiyle takdirt hakknda
Hariciye Nzr Said Halim Paa Hazretlerinden Osmanl Donanma Cemiyeti Riyset-i Behiyyesi'ne Avusturya Sefreti'nin 6 Nisan sene [1]915 tarihli ve 1254/83 numaral takrri zerine: anakkale mdafaas mnasebetiyle takdirt ve tahiyyt hv olup Avusturya Sefreti'nden bu kere b-takrr-i ifh tevd olunan Avusturya Donanma Cemiyeti tahrrt sretinin leffen tesyr edildii ve cemiyet-i muh63
teremelerince verilecek cevabn da yine Sefret-i mrunileyh vestatyla irsli zmnnda nezret-i senverye tesyr lzumunun beyn siyknda tezkire-i muhibb terkm klnd. F 29 Mart sene [1]331 / [11 Nisan 1915]
BOA, HR. SYS, 2408/22
53
anakkale: 31/1: Btn gn yamur devam etdi. Dmann bir teebbs vuku bulmad. 1/2: Hava yamurlu. Deniz sakin. Vaziyetde tebeddl yokdur. 31/1'de Krfez'e bir zrhl, bir torpido, bir tayyre gemisi gelmidir. Atina'dan Ajans Mill'ye gelmi bir telgraf: "Mttefikn ktat Msr' terk etmiler. On be gne kadar karadan, denizden anakkale'ye taarruz olunacak". 1 Nisan [1]331 / [14 Nisan 1915] stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harbiye Binbas
Seyfi
64
54
Bb- l Hariciye Nezreti Sicill-i Ahvl Mdriyeti Aded: 63751/70
Cevad Paa hazretlerine verilen Alman nin hakknda
Huzr- Sm-i Cenb- Sadret-penh'ye Marz- ker-i kemneleridir Boaz'n emr-i mdafaasnda istihsl olunan muvaffakiyet-i askeriyeden dolay Bahr- Sefd Boaz Kumandan Cevad Paa hazretlerine Almanya Devleti tarafndan it klnan ikinci rtbeden Croix de Fer ninnn mrunileyh tarafndan kabul ve talki istzn buyurulmak zere tanzim olunan irde-i seniyye lyihas leffen pgh- sm-i Sadret-penhlerine takdim klnmdr. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 28 Cumdell sene [1]333 ve f 31 Mart sene [1]331 / [13 Nisan 1915] Hariciye Nzr
Mehmed Said
**
Bb- l Hariciye Nezreti Sicill-i Ahvl Mdriyeti Aded: 192
rde-i Seniyye Almanya Devleti tarafndan Bahr- Sefd Boaz Kumandan Cevad Paa'ya it klnan ikinci rtbeden Croix de Fer ninnn kabul ve talkine ruhsat verilmidir. Bu irde-i seniyyenin icrsna Hariciye nzr memurdur.
65
F 29 Cumdell sene [1]333 - F 1 Nisan sene [1]331 / [14 Nisan 1915]

Mehmed Read
BOA, . TAL, 1333. Ca/37
55
Roma Ataemiliterlii'nden vrid olan 20 Mart sene [1]331 tarihli tahrrtn sretidir. anakkale'ye kar yaplan taarruzun esbbna dair imdiye kadar elde edilen malmt biri siyas ve idr ve dieri asker olmak zere ber-vech-i t hulsa olunabilir: Rusya Maliye Nzr Bark ile ngiltere ve Fransa Maliye nzrlarnn Paris'de akdeyledikleri malm olan meclisde Bark, Rusya'nn mttefikleri ile beraber on be milyarlk bir istikrz akdi arzu ve mecburiyetinde bulunduunu ileri srm ve fakat bu fikir hssaten ngiltere Maliye Nzr Lloyd George tarafndan reddedilmidir. Bunun zerine Rusya maliye nzr hitm- harbe kadar Rusya'nn Amerika, ngiltere ve Fransa'dan alaca malzeme-i harbiye ve techzt- sire bedelinin ngiltere ve Fransa tarafndan tediyesini ve bunlarn, Boazlar aarak Rusya'ya sevkini ve Rusya'nn ngiltere ve Fransa'da tedvl eden aksiyonlarnn muhafaza-i kymetleri ile Fransa ve ngiltere bankalarna olan dyntn tediyelerinin teminini taleb etmi ve ibu muamele-i maliyeye balca karlk olmak zere Rusya'nn ksm- ce66
nbsinde mddehar buday gstermidir. Bark'n bu metlibi ngiltere ve Fransa Maliye nzrlarnca kabul edilmi ve onlar da mukabeleten Rusya hesabna olarak yaplacak masrfn sulhn inikdndan bir sene sonraya kadar Rusyaca tamamen tesviyesini art koymulardr. Eslihann idhli, budayn ihrc iin Boazlar amak meselesi ortaya knca bunun cihet-i siyasiyesi de dnlm. Bugn ngiltere ve Fransa, kuvve-i hzralar ile bu harbi hitma erdiremeyeceklerini anladklarndan teden beri birok mevd ile talya'y, Yunanistan', Bulgaristan ve Romanya'y kazanmak istemekdedirler. Hkmt- mezkre ise imdiye kadar iki muhsm ve muharib grubun, yekdierlerine kar byk bir galebe alamadklarn grdklerinden ngiltere ve Fransa'nn esasen szden ibret olan vaadlerine pek kulak asmamakdadrlar. Bunun iin ngilterece Boazlar zabt etmek sretiyle btn bu b-taraf memleketlerin alkadar olduklar ark Bahr- Sefd muvzenesini ortaya karmak muvfk grlm ve ngiltere ibu hkmetleri Trkiye'yi paylamaya davet sretiyle kendi tarafnda muharebeye idhl edebilecei fikir ve kanatinde bulunmudur ve el-yevm bulunmakdadr da. Bundan mad ngilizler anakkale'yi zabt ve stanbul'u igl ile bizi sulha mecbur etmek veya bu olmazsa bile uzun mddet harbe devam edemeyecek bir hle getirebilmek midindedirler. Onlar Boazlara kar olan hareketleri ile Msr taarruzunu da akm brakabileceklerini zanneyliyorlar. Dier cihetden Rusya'da yorgunluk sr ve ahlide harbin aleyhine bir cereyn uyandndan, Boazlar meselesini meydana karmak ile Ruslara senelerden beri intizr eyledikleri ml-i milliyelerinin bu harb neticesinde kuvveden fiile kaca hissini verip harbi onlarca popler klmak da dnlmdr. 1 Nisan [1]331 / [14 Nisan 1915]
67
56
Bb- l Hariciye Nezreti Matbt- Umumiye Mdriyeti
anakkale'den Schrayz imzasyla Amerika Matbt Dersadet Muhbiri Damon'a kede edilen 19 minhu [Mart 1331] tarihli tdeki telgrafnmeden zri izilen cmleler tayyedilmidir: Bir Fransz saff- harb gemisi mark, ismi malum olmayan bir ngiliz saff- harb gemisi hasara uramdr. Dier Mttefik gemisi de hasara urayarak Kilidlbahir ve anakkale istihkmlar ateinin menzili haricine kmaya mecbur olmulardr. Slif'z-zikr istihkmlar skt etdirilememidir. Dernunda bulunan askerin zyit czdir. 18 [Mart] tarihinde Boazlar zorlamak hususunda Mttefiklerin ibrz etdikleri gayret-i fevkaldenin neticesi bundan ibaretdir. Bu harekt takrben yedi saat devam etmi ve bu esnada tarafeynden mdhi bir top atei icr klnmdr. Trk istihkmlarndan icr edilen ate pek iddetli olmudur. Mttefikler, kable'z-zevl on bir buukda grnerek ilk glleyi anakkale'nin stnde bulunan daa atmlardr. Mttefiklerin gemileri drd Fransz ve bei ngiliz sefinesinden mrekkebdir. Biraz sonra dier be ngiliz gemisi de Krfez'e dahil olmular ve bu sretle bombardman hakikaten mdhi bir ekil almdr. Muhabirn Heyeti infilk eden mermilerin tesiriyle yanan ehrin haricinde bulunan tepenin yaknlarna da mermi dmeye balamas zerine imenlik stihkm'na iltica etmilerdir. Bidyetde ngiliz ve Fransz topularnn atei mkemmel idi. Muhabirn heyetinin mfrakat esnasnda anakkale Kulesi'nin kesi zerine bir mermi isabet etmi ve byk bir parasn darya drmdr. Muhabirnin bir ksm melcelerinden kp doladklar srada birok hneler arkaya atlan mermilerin tesiriyle yklmdr. Yz yarda uzakda pat68
layan mermilerin paralar havay dolduruyordu. imdi ate o kadar umum idi ki her tarafda yerlerde patlyor ve maamfh hibir hasar mcib olmuyordu. Nihayet saat bir buukda ngilizler atelerini her iki sahilde Hamidiye, imenlik, Dardanos, Mecidiye ve Rumeli istihkmlarna tevch etdiler. Patlayan mermilerden ve mdafaa eden Trk bataryalarnn mukabelesinden hsl olan velvele o derece byk idi ki muhbirler bir mddet hibir yere melce bulmaya muvaffak olamadlar. Bunlar nihayetde istihkmlara kar son sistem en byk bir muharebe sahnesini tema edebilecek muvfk bir nokta buldular. Lkin baz defalar duman o kadar kesfet peyd ediyordu ki ufku tamamyla rterek Trk istihkmlarn grlemeyecek derecede setr ediyordu. Bununla beraber dumann dald zaman Trk istihkmlarnn hasara uramam bir halde olduu grlyordu. Trk istihkmtnn atei ser ve dakik idi. Mttefiklerin atei ise bazen uzun bazen ksa idi. yle ki Hamidiye ve imenlik istihkmlar arkasnda bulunan anakkale'nin Rum mahallesi ate alm ve ksm- azam harab olmudur. Bununla beraber Trk askeri itfaiye alay tekiliyle alevleri basdrmdr. Bombardmann en iddetli zaman eyrek gee olmudur. Bu esnada Fransz gemilerinden Bouvet'nin ar ar yan tarafa yatd muhabirn heyeti tarafndan grlmdr. Bir dakika sonra Bouvet Gemisi iskele tarafna yatm ve ayn zamanda arka kprs su altnda kaybolmudur. Bouvet iki dakika bu halde kalmdr. Su taretlere kadar kyordu. Nihayet tamamyla dalgalarn altnda gzden nihn olmudur. Sandallar muvenetine itb etmilerse de yanamaya korkmulardr. Maamafh mrettebtdan bazlar kurtarlmdr. Birka dakika sonra muhabirn heyeti ismi malum olmayan bir ngiliz gemisinin gvertesine byk bir Trk mermisinin isabet etdiini grmlerdir. Duman daldkdan sonra ba direin krlm olduu grlmdr. Zevhire nazaran mermi makine dairesini de hasara uratmdr. Zira gemi ak denize gayet mkiltla gidebilmidir. Bu srada muhabirn heyeti
69
dier bir geminin gvertesine messir bir sretde bir mermi isabet etdiini mhede eylemidir. Mezkr gemi dahi Trk atei altnda ekilmeye mecbur olmudur. Lkin en byk facia leden sonra drd krk be gee balamdr. Bir ngiliz gemisi hasara uram olduundan Trk topu menzili altnda karaya vurmaya mecbur olmudur. Bei krk be gee Mttefikn Donanmas Trk istihkmtn iddetle dmeye balam ise de gecenin takarrb etmesi hasebiyle mevz- bahs olan gemiyi arkalarnda brakarak ekilmilerdir. Bu gemi bunu yazdm srada Trk mermileri tarafndan paralanmakdadr. Muhabirn Heyeti on dakika zarfnda sekiz Trk mermisinin tamamyla geminin gvertesine isabet etdiini mhede etmidir. Mezkr gemi dahi son darbeyi vurmaya keml-i gayret ile alan Dardanos Kalesi'ne tesirsiz bir sretde ate etmidir. imdiye kadar tahakkuk eden Trk zyit traversler enkaz altnda kalm bir top, iki ehid, on be hafif mecrhdan ibaretdir. Hamidiye stihkm ve sir nuktdan haberimiz yokdur. Lkin anlaldna gre hasart ve zyit pek czdir. Mttefikler tarafndan 1500 ila 2000 mermi atlmasna ramen Mecidiye ve Hamidiye istihkmlarnn toplarndan hibirisi iskt edilememidir. Bu gece anakkale el-n yanyor. Herkes yarn ne olacana intizr etmekdedir. Maamafh herkes byk bir itimad beslemekdedir. nk donanmann bugnk adem-i muvaffakiyeti Trkleri msterih etmidir. Fransz ve ngiliz sefin-i harbiyesi bugn Trk top menziline takarrb etmilerse de Trk toplar imdiye kadar ate etmemilerdir. 8 Mart sene 1331 / [21 Mart 1915]
BOA, HR. MA, 1123/8
***
70
Muhbirlere Orduya ltihak Ruhsatnmesi Numara: 18 E kli Boyu: Byk: Sakal: Renk: Almet-i frikas
Uzun Matru Matru Krmz Gzlk kullanyor
Pasaport veya tezkiresinin numaras
Mahall-i tevelld
Hangi ajans veya gazeteye mensub olduu
Mahall-i ikmeti
Bildii lisanlar
Amerika 35
Amerikan
George Protestan Dersadet Kruger Oteli
Franszca ngilizce
Panson Bey'in tavsiyesiyle ve mdr beyin emriyle
Associated Schrayz Press'in seyyr muhabiri ve Paper Daily News muhabiri
Fotoraf ile almt- frikas ve muktez malmt blda derc edilen George Schrayz Efendi'nin hsn-i hl ashbndan olduu ve harb muhbirleri hakkndaki talimtn mnderectna vkf olarak mcebince hareketine muvfakat gstermi olduundan anakkale'ye gazeteci fotoraf olarak iltihakna bir mahzr olmadn mir ibu tasdiknamenin nsha-i sniyesi tanzim edilmidir. 6 Nisan 1331 / [19 Nisan 1915]
Seyfi
(Mhr)
71
Mlhazt
Tbiiyeti
Mezhebi
Rtbesi
Sinni
smi
Muhbir-i mmileyhin gezebilmesine msaade edilen ktatdan ilk gidecei kta anakkale Mevki-i Mstahkem Kumandanl ve mevkii anakkale olup ibu mevkiden mukaddem baka yere gitdii takdirde mevki-i mezkr kumandanlndan derdest edilerek tahte'l-hfz Karargh- Umum'ye izm lzmdr. 6 Nisan sene [1]331 / [19 Nisan 1915]
smet
(Mhr) Muhbir-i mmileyhin ibu iltihak ruhsatnmesi tasdik olunur. 6 Nisan [1]331 / [19 Nisan 1915] Karargh- Umum Erkn- Harbiye Reisi
V. Bronsart
57
Hulsa: ngilizlerin bombardman etdikleri ehzde Sleyman Paa Trbesi hakknda
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne Marz- ker-i kemneleridir ngilizlerin Agamemnon Zrhls tarafndan 29 Mart [1]331'de icr edilen bombardmanla Bolayr karyesindeki Sleyman Paa merhumun bir kk mescid ittislinde bulunan trbe-i mbarekeleri tahrib edilmidir. sr- tahribtn tedkkinden mahall-i mbrein ngiliz zrhls tarafndan hedef ittihz edildiine kanat- kmile hsl olmudur. Trbe-i erfe hibir
72
maksad- asker iin kullanlmad gibi oradaki karye de taht- igalde olmad halde ngiltere Hkmeti'nin de itirk ve ahkmna vaz- imza eyledii Lahey Sulh Konferans mukarrertna ve ayrca Harb-i Umum esnasnda Hkmet-i Osmaniyye ile ngiltere arasnda akdedilen mukvele ahkmna nazaran mabid ve mukaddest- dniyenin masniyeti icab ederken mukarrert- mezkreye tevfkan zerine iaret-i mahsusa vaz edilmi bir trbe-i erfenin hedef ittihz edilmesi hkmet nmn tayan bir heyet iin ir- medeniyet ve insaniyetle telf edilmek kbil deildir. Burann tahribi dmanmzn ne derece mtecviz ve gayr- mutemed olduunu bir kere daha meydan- vuzha karmakdadr. Balkan Harbi'nde Srp ordusunun Mehed-i Hdavendigr' muhafaza etmesine mukabil dvel-i muazzama meynnda saylan ngiltere Hkmeti'nin bu haksz muamelesi, mtecviz ngiliz donanma ve ordusunun Srpllardan kat kat yabanc ve aa bir tynette olduunu isbat eylemekdedir. Trbe-i mbarekenin tarih-i lem ve btn Osmanllarca olan derece-i ehemmiyeti ikr olmakla bu hnhrne muamelenin iddetle protesto edilmesi ment- rey-i hidvneleridir. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 7 Nisan sene [1]331 / [20 Nisan 1915] Bakumandan Vekili nmna
V. Bronsart
BOA, HR. SYS, 2098/10
58
31 Mart [1]331 tarihiyle Karargh- Umum'den tebli olunmudur. Dmann birka tarassud sefini dn anakkale Boaz haricinden medhal civarndaki bataryalarmza yarm saat tesirsiz ate etdiler. Batarya73
larmzn mukabil ateinden dmann bir zrhl ve bir torpidosuna mermi isabetleri grlmdr. 31 Mart [1]331 / [13 Nisan 1915]
Mill
**
6 Nisan [1]331 tarihiyle Karargh- Umum'den tebli olunmudur. Dn anakkale Boaz'na yaklamak isteyen dman torpidolar zerine alan atelerimizden iki dman torpidosuna kat isabet vki olmasyla geri ekilmilerdir. Bozcaada zerinde keif yapan tayyremiz dman sefini zerine muvaffakiyetle bombalar atm ve dmann muhtelif cins atelerine ramen tayyremiz slimen avdet etmidir. Demirhisar torpidomuz Nisan'n drdnde Adalar Denizi'nde Matino nmndaki ngiliz nakliye vapuruna keml-i muvaffakiyetle taarruz etmidir. ngiltere Amirallii'nin itiraftna nazaran mezkr nakliye vapurundan yz ngiliz neferi gark olmudur. Bunu mtekib Demirhisar Torpidosu ngiliz kruvazr ve torpido muhribleri tarafndan Sakz'a kadar takib edilmidir. Demirhisar dman eline dmemek iin kendi mrettebt tarafndan ber-hev edilmidir. Torpido mrettebt Sakz Adas memurni tarafndan keml-i sammiyetle kabul edilmidir. 6 Nisan [1]331 / [19 Nisan 1915]
Mill
**
7 Nisan [1]331 tarihiyle Karargh- Umum'den tebli olunmudur. Evvelki gece dmann anakkale Boaz'na girmek isteyen alt torpidosu meynnda drt torpil taharr gemisinin dahi bulunduu ve bataryalar74
mzn ateiyle kat isabet vki olduu bildirilen iki dman gemisinin bu isabetler neticesi Boaz dahilinde tamamyla batd bilhare tahakkuk etmidir. Yalnz karanlk hasebiyle batan gemilerin torpido ve torpil taharr gemileri olduu anlalamamdr. 7 Nisan [1]331 / [20 Nisan 1915]
Mill
59
Pete Baehbenderlii Aded: 10081/58
Hariciye Nezret-i Smiyesi'ne Marz- ker-i kemneleridir Trklere kar mtehassis olduklar Turan mnasebet-i rkyelerinden mtevellid muhabbet-i sahhalarn ibrz emrinde, Mttefiklerimiz Macarlar hibir vechile fevt-i frsat etmemekde, her vesile ile muhdenetleri srn izhrdan hl kalmamakdadrlar. Ez-cmle anakkale'de ahren ihrz olunan muvaffakiyet hasebiyle Budapete Kordafrates denilen drlfnn faklteleri talebe cemiyeti reisi Doktor Etiyen embedi'nin teebbsyle Pete Drlfnn mdvimlerinden mrekkeb bir heyet Mart- Efrenc'nin 27'nci gecesi baehbenderhne nne gelerek leyliyyeler tegann eylemek sretiyle izhr- d-mn eylemiler ve bilhare her faklteden intihb olunan murahhaslar bizzat nezd-i cizye karak teyd-i muhlasat etmelerine mukabil, yegn yegn murahhaslar taraf- kemterden izz ve taltif klnmdr ve teekkr edilmidir. Mtekiben teden beri Pete Hill-i Ahmer ubesi'nin tevikiyle Hill-i Ahmer menfaatine msmere tertib eyleyerek hsltdan bir ksmn bu
75
emr-i hayra tahsis ve ihd edegelen ve Pete'nin en byk lokantas olan Gamirinos Tamhnesi'nde tertib edilen ziyfet ve msmerede Pete Hill-i Ahmer Komitesi Reisi Bavekil-i sbk Kont Koen Hedervari ve mebsndan ve muharrirn-i mehreden Msy Pekar Gula ve komite azlarndan ve mebsndan birok zevt hzr bulunmu ve edilen davet zerine baehbenderhne memurni ile birlikte ibu msmereye taraf- cizden dahi itirk klnmdr. Orada da asker msikas tarafndan zt- hazret-i Padiah'nin mar terennm edilmi ve hzrn bunu ayakda istim ile alklamlar, bilhare drlfnn talebeleri dahi icr-y terennmt eylemilerdir. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 2 Nisan sene [1]915 Pete Baehbenderi
Ahmed Hikmet
**
Bb- l Hariciye Nezreti Umr- Siyasiye Mdriyet-i Umumiyesi Mhimme Kalemi Kayd Numaras: 128
Dahiliye'ye ve Bakumandanlk Vekleti'ne anakkale'de ahren ihrz olunan muvaffakiyet zerine Pete'de Osmanllar hakknda gerek nmyi tarznda gerek husus sretde izhr olunan sr- muhdenete dair tafsilt hv olarak Pete Baehbenderlii'nden alnan f 2 Nisan sene [1]915 tarihli tahrrtn sreti leffen tesyr klnd. Bunun bir sreti de Bakumandanlk Vekleti'ne gnderildi, efendim. 7 Nisan sene [1]331 / [20 Nisan 1915]
BOA, HR. SYS, 2322/74
76
60
Bb- li Hariciye Nezreti Umr- Siyasiye Mdriyet-i Umumiyesi Mhimme Kalemi Aded: 64318/238
Dahiliye Nezret-i Cellesi'ne Devletli efendim hazretleri Yunan Hkmet-i hzrasnn siyaset-i hariciyece vaziyet-i hliyesine dair Atina'daki sefirimiz Galib Kemal Bey'den alnan 344, 353, 354, 358, 359 numaral be kta telgrafnmenin sretleri 7 Nisan sene [1]331 tarihli ve 64207/234 numaral tezkire-i senveri ile gnderilmidi. Sefir-i mrunileyhden bu bbda zeylen vrd eden telgrafnmeye nazaran Yunan Hariciye Nzr Venizelos tarafdr gazetelerin neriytna byk bir ehemmiyet atfedilmemek lzm gelip filhakika mzkert vuk bulmu ise de erkn- harbiye heyeti erit-i hzrada harbin aleyhinde olduu cihetle Yunan Hkmeti dvel-i Mttefika'nn anakkale'ye drt-be yz bin kii gnderdiklerini grmedike ve bu teebbsn muvaffakiyetle neticeleneceinden emin olmadka yryemeyeceini Galib Kemal Bey'e sylemidir. Sefir-i mrunileyh tedbr-i tedfuiyemizin ehemmiyeti hakknda nzr- mmileyhe temint- cedide t ve neticesi mechl olan bu ie girimekde Yunan Hkmeti'nin marz kalaca tehlikeye yeniden nazar- dikkati celb eylemidir. Hariciye nzr Marmara sevhili civarnda sakin Rumlar aleyhine ittihz olunan hl ve tavr- ceddden ikyet eyledii cihetle Galib Kemal Bey nzrn bu hususda ald malmt sahih ise bunun sebebini mevz- bahis olan neriytda aramak lzm geldii cevabn vermidir. Teebbst- resmiyeye gelince; Hariciye nzr teebbst- mezkre hakikat- hle muvfk deilse de bu teebbst efkr- umumiyeye ve dvel-i saireye kar ... (telgrafnmenin burasnda bir kelime noksandr) edememi olduunu ifade etmidir. Nzr- mmileyh htime-i makalesinde btn b-taraf hkmetlerin
77
hemen Mttefiklerimiz zerine deceklerini hisseylediini (croit flairer) beyn ve hatta konsoloslardan ald raporlara nazaran Bulgaristan Hkmeti'nin bize bateten tecvz etmek zere pek haf sretde istihzrt- askeriyede bulunduunu ilve etmidir. Bulgaristan'n bize kar istihzrt- askeriyede bulunduu hakkndaki rivayetin tahkki lzumu Sofya'daki sefirimize tavsiye olundu. Alnacak cevab taraf- llerine tebli olunacakdr. Yunan Hariciye nzrnn Marmara sevhiline karb mahallerde sakin Rumlar hakkndaki beyntna nazar- dikkat-i lleri bilhassa celb olunur. Keyfiyet Bakumandanlk Veklet-i Cellesi'ne de yazld, efendim. F 6 Cumdeluhr sene [1]333 ve f 8 Nisan sene [1]331 / [21 Nisan 1915] Hariciye nzr nmna Umr- Siyasiye Mdr-i Umumsi
Ahmed Reid
BOA, DH. EUM. 3. b, 5/8
61
Bb- li Hariciye Nezreti Umr- Siyasiye Mdriyet-i Umumiyesi Mhimme Kalemi Aded: 64514/267
Dahiliye Nezret-i Cellesi'ne Devletli efendim hazretleri 6 Nisan [1]331 tarihli ve 64205/232 numaral tezkire-i senverye zeyldir: Paskalya'dan evvel Fransa'dan, Fas'dan ve Limni'deki Mondros Liman'ndan skenderiye'ye gelen otuz bin asker Fransa'nn mstahfz ve Afrika zhaf avc efrdndan tahminen iki alay Senegalli Mslman nianc askerinden ibaret olup kffesinin muallem olduklar (Toutes ces troupes sont
78
hommes) ve bu kuvvetlerden mad Avustralyal ve Yeni Zelandal takrben yirmi bin gnll skenderiye'de tahd edilmi ve orada talim grm olduklar ve bunlarn kymet-i askeriyeleri az grnd (Semblent avoir peu valeur militaire) ve yz bin deil, elli bin rddesinde olan askir-i mebhsn anhnn Efrenc Nisan'n ikinci haftas evilinde 40-42 nakliye gemisine irkben ve anakkale'ye tevchen gnderildikleri Atina Sefret-i Seniyyesi'nden bildiriliyor. bu malmt Bakumandanlk Veklet-i Cellesi'ne verildi, efendim. F 11 Cemziyelhir sene [1]333 - F 12 Nisan sene [1]331 / [25 Nisan 1915] Hariciye Nzr nmna Umr- Siyasiye Mdr-i Umumsi
Ahmet Reid
BOA, DH. EUM. 3. b, 5/13
62
Hulsa: ira'dan Limni'ye gtrlen mavnalar
Bakumandanlk Vekleti ve Dahiliye Nezret-i Cellesi'ne Limni'de bulunan Mttefikn donanmasna iltihak etmek zere 12 Nisan sene [1]915'de Marsilya'dan ira Liman'na yedeinde demirden maml ve kenar parmaklkl hayvan nakline mahsus byk bir mavna olduu halde bir Fransz rmorkr vrd edip oraca tathr edildikden sonra Nisan'n on drdnde mavna ile birlikde Limni'ye azmet etdii ve ayn gnde ira'ya vsl olan dier bir rmorkrn dahi oradan bir mavnay Limni'ye gtrd
79
Atina Sefret-i Seniyyesi'nden bildirilmidir. Malmt- nife ...Cellesi'ne de verildi, efendim. F 12 Nisan sene [1]331 / [25 Nisan 1915]
BOA, HR. SYS, 2322/82
63
Bb- l Meclis-i Mahsus 70
Devlet-i Aliyyelerinin Rusya ve ngiltere ve Fransa devletleriyle hl-i harbe girdii zamandan beri ordu ve Donanma-y Hmynlarnn bi-avnih tel mevki-i muhtelifede ihrz etdikleri muvaffakiyt- mteaddide ve bilhassa 5 Mart sene [1]331 tarihinde vuk bulmu olan anakkale muzafferiyyet-i azmesi nm- mel-ittism- cenb- Padiahlerine "gazi" unvn- mefharetinin bi-hakkn izfesini icab eden gazavt- celleden bulunmu ve ol bbda makm- iftdan sdr olan fetv-y erfe zt- evket-simt- hazret-i hilfet-penhlerine ref ve il klnm olmakla ecdd- izm- ehriyrlerine imtislen unvn- cell-i mezkrun nm- hmynlarna terdfen istimline msaade-i seniyye-i Padiahleri eref-erzn buyurulmak bbnda ve ktbe-i ahvlde emr u fermn hazret-i veliyy'l-emr efendimizindir. F 10 Cumdelhire sene [1]333 - F 12 Nisan sene [1]331 / [25 Nisan 1915] (Meclis-i Mahsus- Vkel azlarnn imzalar)
**
Mbeyn-i Hmyn- Mlkne Kitbet Dairesi
Huzr- Sm-i Cenb- Sadret-penh'ye Ordu ve Donanma-y Hmyn'un bidyet-i harbden beri bi-avnih tel mevki-i muhtelifede ihrz eyledii muvaffakiyt- adde ve bilhassa
80
anakkale'de iktisb etdii muzafferiyt- azmeye binen nm- mel-ittism- cenb- Padiahye "gazi" unvn- mefharetinin izfesi hakknda sdr olan fetv-y erfenin irsliyle ol bbda istid-y msaade-i seniyye-i hazret-i mlkneyi mutazammn 10 Cumdelhire sene 1333 tarihli Meclis-i Vkel mazbatas lede'l-arz manzr- l olmu ve cenb- kdir-i mutlakn eltf- sbhnesine hamd sen buyurularak ber-mceb-i istzn icr-y icabna msaade-i seniyye-i cenb- hilfet-penh eref-sdr olmu olmakla. Ol bbda. 12 Cumdelhire sene 1333 - 14 Nisan sene 1331 / [27 Nisan 1915]
BOA, MB. , 180/77
64
Meclis-i Vkel Mzkertna Mahsus Zbt Varakasdr
Hulsa-i Meli Ahvl-i hzra sebebiyle anakkale'den sevhil-i karbeye sevk olunan ahalinin vapur navlu olarak Hill Anonim irketince taleb olunan mebla hakknda Dahiliye Nezreti'nin 13 Nisan sene [1]331 tarihli ve 150 rakaml tezkiresi okundu. Karar Mezkr tezkirede beyn olunduu zere anakkale'den sevhil-i karbeye naklolunan fukar-y ahalinin vapur navlu olmak zere irket-i mezkrece taleb edilen bin alt yz seksen kuruun masrf- gayr- melhza tertibinden tesviyesi mnasib grndnn Maliye Nezreti'ne ir ve Dahiliye Nezreti'ne malmt its tezekkr edildi. 13 Cumdelhire sene [1]333 - 15 Nisan sene [1]331 / [28 Nisan 1915] (Meclis-i Vkel azlarnn imzalar)
BOA, MV, 197/105
81
65
Bb- l Dahiliye Nezreti ifre Kalemi 136 Mahreci: Edirne
Mecrhlarmzn istirhatlerini teminen Hill-i Ahmer tekilat bi'l-icr ahaliden iki yz yatak cem ve mnasib hneler tahliye edilerek hastahne tesisi ve mecrhn iin be yz kse tedrik ve orba tevz edildii ve mevcud gayr- kf geldii beynyla bir an evvel doktor ve pansumanc ve Hill-i Ahmer'den bir ubenin izm ve mecrhni Gelibolu ve Biga'da tesis olunacak hastahnelere nakil iin irket-i Hayriye vapurlarndan daha iki tanesinin tahsisi esbbnn istikmli Eceabad Kaymakaml'ndan ehemmiyetle taleb olunduu marzdur. F 15 Nisan sene [1]331 / [28 Nisan 1915] Vali
Adil
**
Dahiliye Nezreti
Edirne Vilyeti'ne C[evab]: 15 Nisan sene [1]331. Hill-i Ahmer Ktib-i Umumsi Adnan Bey'le grdm. Kendileri cihet-i askeriyeden vki olan ir zerine her trl muvenete msraat etmekde olduklarn ve binenaleyh Eceabad kaymakamnn ve sir memurn-i Mlkiye'nin kumandanlar ve Harbiye Nezreti vstasyla Hill-i Ahmer'e mracaat eylemelerini ifade buyurdular. Fazla olarak nezd-i llerinde mevcud be bin lira ile pek mstacel mevdd iin lzm gelen teebbstda bulunabileceini ilve eylediler, efendim. 16 Nisan [1]331 / [29 Nisan 1915]
BOA, DH. KMS, 32/8
82
66
15 Nisan sene [1]331 tarihiyle Karargh- Umum'den tebli olunmudur. Dman Gelibolu ibh-i Cezresi'nde Kabatepe ve cenb sevhilinde teebbstna tekrar ediyor ve tarafmzdan muvaffakiyetle tardna devam olunuyor. Dn Kumkale civarna yeniden dman kuv-y cedde ile taarruz teebbsnde bulunmu ise de aded makineli tfek terk ederek ekilmeye mecbur edilmidir.
Mill
**
16 Nisan sene [1]331 tarihiyle Karargh- Umum'den tebli olunmudur. 1-Kumkale civarna kan dman gemi ateleri altnda muannidne sebat etmeye alm ise de ktatmz tarafndan kmilen tard edilmi ve el-yevm Boaz'n Anadolu ksmnda hi dman braklmamdr. Gelibolu ibh-i Cezresi'nde Kabatepe civarnda sahilde kalan dman kuvvetleri sefin-i harbiyenin ateleri himayesinde sebat etmeye almakdadrlar. ibh-i cezrenin dier nuktndan dman karlmdr. 2-Dn Boaz bataryalarmzn ateleriyle Franszn Jeanne d'Arc zrhl kruvazr hasara uram ve bu tesir ile kruvazrde yangn zuhur ederek ate iinde Bozcaada'ya ekilmidir. Kez dn bir ngiliz torpido muhribi medhal civarnda batrlmdr. 3-On drt Nisan'da dmann on alt zrhlsyla mteaddid torpido muhriblerinin Boaz'da ileri bataryalarmza kar icr eyledii teebbs u cihetle neticelenmidir:
83
Bataryalarmza ve avc siperlerine karanlk basncaya kadar binlerce mermi endht etmelerine mukabil bir zbit ile askerimiz hafife yaraland. Seddlbahir nnde iki dman nakliye sefinesine birok isabetler vuk bulmu ve birisi der-akab karaya oturmudur. Nakliye gemilerinin civarnda bulunan asker dolu birok sandallar ve rmorkrler ile cerredilen mteaddid mavnalar rmorkrleriyle birlikte batrld. Majestic ve Triumph zrhllar hasarta urayarak hatt- harbden ekildi. 4-ki gn dman sefini Boaz'a kar bahren teebbsde bulunmamdr. 16 Nisan sene [1]331 / [29 Nisan 1915]
Mill
67
sveli gazeteci Nielslago Lengquist sve Sefiri Msy Anger Svared tarafndan nezdime gnderilmi ve Stockholm Osmanl sefiri ile Stockholm Alman Sefiri Msy von Lucius taraflarndan da iki tavsiyenme getirmidir. Mmileyh evvelce Dersadet'de bulunmu ve imdi ise Trkiye'den sve gazetelerine havdis vermek vazifesiyle muvazzaf bulunup bu syede tilf- Mselles ve bilhassa Rusya aleyhine icr-y tesir edecek imi. anakkale'ye ksa bir seyhat etmesine msaade edilmesini istirhm etmekdedir. Bizim tarafmzdan Almanya'ya gnderilen anakkale havdisleri sve matbt tarafndan iktibs edilmekde ise de bilhassa svelilerce tannm bir gazete muhbiri tarafndan yazlacak havdisler oraca daha baka trl icr-y tesir edecekdir.
**
84
Msy Nielslago Lengquist sve Hkmeti tebaasndan gazete muhbiri Nielslago Lengquist harb muhbiri sfatyla mstacelen anakkale'ye izm muktez grlm ve mmileyhin yedinde hzr fotoraf bulunmadndan ileride fotorafl vesikasyla tebdl edilmek zere ibu vesika mmileyhe it klnd. Bakumandan vekili nmna Erkn- Harbiye Reisi (Mhr)
Hmil-i vesika sveli Lengquist'in harb muhbiri olarak anakkale'ye gitmesine bakumandan vekili paa hazretleri msaade buyurmulardr. Hareketin mstaceliyetine mebn matb ve fotorafl vesika-i resmiye mmileyhin yedine tevd olunamamdr. 17 Nisan [1]331 / [30 Nisan 1915]
68
rde-i Seniyye Drdnc Kolordu'ya mensub On kinci Frka Kumandan Miralay Feyzi Bey yeni tekil olunan On Altnc Kolordu Kumandanl'na ve Bahr- Sefd Boaz Mevki-i Mstahkem Erkn- Harbiye Reisi Kaymakam Selahaddin Bey de On kinci Frka Kumandanl'na memur edilmidir.
85
bu irde-i seniyyenin icrsna Harbiye nzr memurdur. F 17 Cumdelhire sene 1333 - F 19 Nisan sene 1331 / [2 Mays 1915]
Mehmed Read
BOA, . HB, 1333. C/51
69
rde-i Seniyye nc Kolordu Kumandan Mirliv Esad Paa'ya muharebt- vkada mehd olan hidemt- hasenesine binen altn muharebe liyakat madalyas it klnmdr. bu irde-i seniyyenin icrsna Harbiye nzr memurdur. F 17 Cumdelhire sene 1333 - F 19 Nisan sene 1331 / [2 Mays 1915] Bakumandan Vekili ve Sadrazam Mehmed Said Mehmed Read Harbiye Nzr
Enver
BOA, . TAL, 1333. C/23
***
Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye Telgraf dresi Mahreci: nc Kolordu Karargh
Dersadet'de Bakumandanlk Veklet-i Cellesi'ne nc Kolordu-y Hmyn kumandas altnda harb eden ktatn vazife-i mukaddeselerini f emrinde sarf edegeldikleri gayret dolaysyla ta86
raf- z-eref-i hazret-i hilfet-penhden abd-i cizlerine ihsn buyurulan altn harb madalyasndan dolay bada cizleri olmak zere kumandam altndaki bilcmle ktatn uur- hmynlarnda sevine sevine lmekle mftehir bulunduklarnn sdde-i seniyye-i hazret-i mlkneye arz ve ibl msterham ve tebrkt- smlerinden dolay da btn kalbimle arz- minnet ve krna msraat eylediim marzdur. F 16 Nisan sene [1]331 / [29 Nisan 1915] nc Kolordu Kumandan
Esad
**
Harbiye Nezreti Husus
Kale-i Sultaniye muharebt- ahresinde mehd olan meser-i besletkrnesine mkften taraf- z-eref-i cenb- cihn-bnden altn liyakat muharebe madalyasyla taltif buyurulmu olan nc Kolordu Kumandan Esad Paa tarafndan bu ltf- l'l-l-i cenb- ehriyrye kar kolordu nmna arz- tahmdt- minnet-gzryi mutazammn vrid olan telgrafnme arz- atebe-i uly klnmak zere leffen tesyr klnm olmakla ol bbda emr u irde efendim hazretlerinindir. F 19 Nisan sene [1]331 / [2 Mays 1915] Bakumandan Vekili ve Harbiye Nzr
Enver
BOA, MB, 910/17
70
Meclis-i Vkel Mzkertna Mahsus Zbtnme
Hulsa-i Meli Dahiliye Nezreti'nin 16 Cumdelhire sene [1]333 - 18 Nisan sene [1]331 tarihli ve 165 rakaml tezkiresi okundu.
87
Karar Mezkr tezkirede mnderic olduu vech ile dmann Boazlara taarruzu dolaysyla anakkale Livs dahilinde hneleri ve eyas yanan ahalinin tehvn-i ihtiyact- zarriyeleri zmnnda elli bin kuruun masrf- gayr- melhza tertibinden tesviyesi hususunun Maliye Nezreti'ne izbr ve Dahiliye Nezreti'ne malmt its tezekkr klnd. 17 Cumdelhire sene [1]333 - 19 Nisan [1]331 / [2 Mays 1915] (Meclis-i Vkel azlarnn imzalar)
BOA, MV, 197/111
**
Daire-i Sadret Umr- driye Kalemi
Dahiliye Nezreti ve Maliye Nezreti Veklet-i Celleleri'ne Dmann Boazlara taarruzu dolaysyla anakkale Livs dahilinde hneleri ve eyas yanan ahalinin tehvn-i ihtiyact- zarriyeleri zmnnda elli bin kuruun masrf- gayr- melhza tertibinden tesviyesi Dahiliye Nezret-i Cellesi'nin ir zerine Meclis-i Vkelca bi't-tensib Nezret-i mrunileyhya malmt it klnm olmakla icr-y icab siyknda 18 Nisan [1]331 tarihli ve 165 numaral tezkire-i aliyyeleri zerine Meclis-i Vkelca bi't-tensib Maliye Nezreti Veklet-i Cellesi'ne tebligt icr klnmdr, efendim. 18 Cumdelhire [1]333 - 20 Nisan [1]331 / [3 Mays 1915]
BOA, BEO, 326410
71
ngiliz ve Franszlarn anakkale'ye Kar Debarkman Hareketleri 11/24 Nisan: Tayyre ve sbit balonlar ile Gelibolu ve Boaz zerinde istikf. Kabatepe civarn bombardman. Boaz medhalinde be zrhl, Bei88
ge Liman karsnda on bir zrhl, on nakliye gemisi, birok kayk ve rmorkrler. 12/25 Nisan: Kruvazrler himyesinde 10 nakliye gemisi, Saros Krfezi'nde 9 nakliye, 2 kruvazr, Bolayr istikameti karsnda 60 kadar nakliye, ibh-i cezrenin garbnda mteharrik 20 torpido, on kruvazr beraberlerinde evvel Kabatepe'nin drt kilometre imlinde Eriburnu'na badeh Sndere'ye, Seddlbahir, Domuzdere'ye ve en sonra Kumkale'ye ihrac. Dmann tard iin taarruz emri verildi. Seddlbahir'de Tekke Burnu civarndaki dman bir blmzn gayet anl bir taarruzu zerine kmilen denize dkld. Arburnu'ndaki dman denize doru srld. Havann skneti, dman donanmasnn kesreti ve iddetli atei ve bilhassa bu atein sbit balonla idaresi dmann Kabatepe'de kmilen denize dklmesine mni oldu. 13/26 Nisan: Dman her tarafda arazinin tarz ve eklinden ve donanmasnn ateinden istifade ile ihrac kuvvetini takviye etmesine ramen ktatmz dman sahile sktrmakda devam etmidir. 14/27 Nisan: Dmann Kumkale'deki kuvveti Kumkale Ky'nn iine tklm ve gayet dar bir sahaya skmdr. Kumkale'deki ktat Franszlardan mrekkeb olup ilerinde bulunan Mslmanlar bizim tarafa firar eylemilerdir. Arburnu'ndaki dmana vki olan taarruzda dman son ihrac noktasna kadar srlm ve bir ksm gemilere binmeye balamdr. Son bir hcum ile dmann tamamyla denize dklmesi emrolundu. Bu muharebtda dman bir tarafda beyaz bayrak ekerek teslim olmakda iken dier tarafda ayn sretde teslim bayra eken dman zerine giden askerimiz dmann pek ani atei zerine mhim zyita dr olmudur. Dmann bu hinne hilesi yn- teessf grlmdr. Bittabi mukabele edilmidir. Arburnu nnde bir dman nakliye gemisinin topu ateimizle batd tarassud edilmidir. Dmann bugn Boaz medhalinde ileri bataryalarmza kar 16 zrhl ve mteaddid torpido muhripleriyle vki olan taarruzunda Majestic ve Triumph zrhllar hasara dr olarak ekilmi, 2 nakliye gemi89
si ar sretde yaralanm ve bunlardan bir tanesi karaya oturmudur. Bu sefineler civarnda bulunan birok rmorkrlerle ii askerle dolu mavnalar gark edilmidir. Sndere'deki dman ktatmzn kanl bir taarruzuyla tard edilmidir. Arburnu'ndaki Avustralya ktatndan iki zbit ve bir hayli esir alnd. 15/28 Nisan: gndr gece ve gndz gayet sarp ve prnarlk arazide donanmann messir atei altnda harb eden askerimizin yorgunluuna ramen dmann son ihrac noktasna vaki olan hcum dman donanmasnn sahile gayet yakn sokularak ktatmz gayet messir bir yan ateine almas ve dmann son bir yes ve inat ile son ilticghlarnda mezbhne mukvemeti karsnda muvaffakiyetle tetevvc edememidir. Bu muharebede her trl malzemesiyle dmandan 2 mitralyz itinm edildi. Kumkale Ky'nn nsfn hl daha igal eden dmana vki olan bir gece hcumuyla ky dmandan tathr edilmi ve artk Anadolu cihetinde bir tek dman askeri bile kalmamdr. Dmann gtremedii 3 mitralyz tfei dmana kar istiml edilmekdedir. Boaz'dan girmek isteyen Jeanne d'Arc Kruvazr endhtmz neticesinde ateler ierisinde hatt- harbden ekilmi ve bir ngiliz torpido muhribi batrlmdr. 16/29 Nisan: Donanmann ateinden istifade ile dman Arburnu'ndaki ktatn takviye etdi. Seddlbahir mntkasnda elde edilen sernn ifadesine nazaran dmann yalnz bu mntkadaki zyit 10.000 kiiye bli olmudur. hrc kumandan da bu meynda dahildir. Dmann Saros Krfezi'nde yapmak istedii ihrac harekt dmana zyit verdirilerek pskrtlmdr. Dman donanmas endirek endht ile Maydos'u yakmdr. Marmara'ya girmek isteyen AE-2 tahtelbahiri batrlm ve mrettebt kmilen esir edilmidir (3 zbit 29 nefer). 17/30 Nisan: Dmann Arburnu imlinde karmak istedii kuvvet denize dklmdr. Dman ihrac mevziini byltmek ve bizim ateimizden kurtulmak iin sa cenhmza ve merkezimize taarruz etmek istemi ise de merkez karsndaki taarruz hazrl hemen ateimizin altnda erimi ve
90
sa cenhdaki taarruzlar ise ktatmzn sng hcumuyla pek kanl bir sretde tard olunmudur. 18/1 Nisan: Arburnu ve Seddlbahir'deki dmana taarruz edilmekdedir. Dman donanmas pek byk bir faaliyet ve fedakrlkla ktatn himye ediyor. Medhalden Drdnc Henri Zrhls'na on ve Vengeance Zrhls'na mteaddid isabetler vki olmas zerine derhal ekilmilerdir. 19/2 Nisan: Muharebe devam etmidir. Boaz'dan gemek isteyen bir tahtelbahir atelerimizle ve badeh torpil tesiriyle kmilen ber-hava olmudur. 20/3 Nisan: Arburnu karsndaki sa cenhmza vki olan dmann ikinci bir mukabil taarruzu tamamyla pskrtlm ve dman yaln dereler iine itilmidir. Gelibolu'ya endirek endht eden Agamemnon Zrhls'na mteaddid mermiler isabet etmi ve zrhl ekilmidir. Kabatepe nnde duran dman nakliye sefininden birine vki olan isabetde sefinede yangn zuhur etmi ve dierleri tela iinde mkiltla kaabilmidir. 21/4 Nisan: Seddlbahir'de dman ancak donanmasnn tarafdan kendisini gayet messir himye etmesi syesinde denize dklmekden kurtulmudur. Btn mhimmt ve malzemesiyle itinm olunan makineli tfek dmana kar kullanlmakdadr. Urad zyit tazmn iin dman Kabatepe civarna da asker kartmaya alm ise de adem-i muvaffakiyete dr olmudur. Resm olmayarak sylenebilir ki, dmann kuvveti altm binden aa deildir. Bugne kadar pek doru tahmin, dmann zyitn on binden pek fazla gstermekdedir. 22 Nisan [1]331 / [5 Mays 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harbiye Binbas
Seyfi
91
72
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne Marz- ker-i kemneleridir ngilizler anakkale muharebt esnasnda sbit balonlar inesiyle Maydos kasabas ve o meynda Hill-i Ahmer bayra ekmi olan hastahneyi her trl kavid ve taahhdt- dveliye haricinde bombardman ederek otuz kadar mecrhumuzu ehid etmilerdir. Bundan dolay fm bad gerek hastahnelerimize ve gerek Marmara'da seyr sefer eden hastahne gemilerimize bir taarruz vukunda elimizdeki sivil ve asker ngiliz sersna kar bi'l-mukabele en edd tedbrin ittihzndan geri durulmayacann Amerika Sefreti vstasyla ngiltere Hkmeti'ne ifhmna msaade-i fahmneleri msterhamdr. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 25 Cemziyelhir sene [1]333 ve f 23 Nisan [1]331 / [10 Mays 1915] Bakumandan Vekili
Enver
BOA, HR. SYS, 2409/21
73-1
Dn leden sonra Muarz Krfezi stnde uan bir dman tayyresi atelerimizle sakatlanarak Sazlliman nnde denize dmdr. Bunu kurtarmak iin denize inen dier bir tayyre de topu atelerimizle tamamyla batrlm ve bu srada yaklaan Amiral Nelson Zrhls'yla bir tayyre gemisine kar endht edilen mermiytn isabeti zerine, zrhl uzaklam ve tayyre gemisi, sakatlanan tayyreyi arkasnda sryerek ekilmidir. Bugn leden evvel E-15 iaretli bir ngiliz tahtelbahiri, anakkale Boaz'nda Karanlk Liman arknda batrlmdr. Otuz bir kiilik mretteb92
tndan zbit ile yirmi bir nefer kurtarlarak esir edildi. Bunlar meynnda anakkale ngiliz viskonsolosu da zuhur etmidir. [18 Nisan 1915]
Tahtelbahirin tonesi
825 Deniz stnde 16 mil 10 mil
Srati
Deniz altnda
4 aded 0,53'lk* torpil kovan

Eslihas
2 Aded 7,6'[lk] hasuf kundak zerinde topu vardr. 1750 brgr kuvvetinde 2 pervaneli,
Makinesi Tl Arz
Makinesi gazla mteharrik

53,6 7
Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Binba

Seyfi
BOA, HR. MA, 1125/2
73-2
Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti ube Mdriyeti Numara: 9513/969
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne Sndere civar (Seddlbahir'in garbnda) dmandan tathr edilmidir.
Belgede yer alan "0,53'lk" ifadesinin "35'lik" olmas muhtemeldir. 93
Kabatepe civarna kan dmann gemi ateleri himyesinde sebat etmeye ald mdafaa mevzii bu sabah inyet-i Hakla ktatmzn taarruzlaryla zabt edilmi ve dman btn cephe zerinde fevkalde zyitla ricate mecbur edilmidir. Denize doru firar eden dmann bir ksm sandallara binerek uzaklamakda ve firar edemeyenlerden bir ksm, beyaz bayrak ekerek kme kme teslim olmakdadr. Arburnu nnde bir dman nakliye gemisinin topu mermiytmzn isabetiyle batmakda olduu grlmdr. 14 Nisan [1]331 / [27 Nisan 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne Dman, Gelibolu ibh-i Cezresi'nin Kabatepe ve cenb sevhilinde teebbstn tekrar ediyor ve tarafmzdan muvaffakiyetle tardna devam olunuyor. Dn Kumkale civarnda dman kuv-y cedde ile yeniden taarruz teebbsnde bulunmu ise de aded makineli tfek terk ederek ekilmeye mecbur edilmidir. 15 Nisan [1]331 / [28 Nisan 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
ube: 2
94
3604/1015
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne Kumkale civarna kan dman, gemi ateleri altnda muannidne sebat etmeye alm ise de ktatmz tarafndan kmilen tard edilmi ve el-yevm Boaz'n Anadolu ksmnda hi dman braklmamdr. Gelibolu ibh-i Cezresi'nde Kabatepe civarnda sahilde kalan dman kuvvetleri sefin-i harbiyenin ateleri himayesinde sebat etmeye almakdadrlar. ibh-i cezrenin dier nuktndan dman karlmdr. Dn boaz bataryalarmzn ateleriyle Franszn Jeanne d'Arc zrhl kruvazr hasara uram ve bu tesir ile kruvazrde yangn zuhur ederek ate iinde Bozcaada'ya ekilmidir. Kez dn bir ngiliz torpido muhribi medhal civarnda batrlmdr. 14 Nisan'da dmann on alt zrhls ve mteaddid torpido muhriblerinin Boaz'da ileri bataryalarmza kar icr eyledii teebbs u vechile neticelenmidir: Bataryalarmza ve avc siperlerine karanlk basncaya kadar binlerce mermi endht etdiklerine mukabil bir zbit ile asker hafife yaraland. Seddlbahir nnde iki dman nakliye sefinesine birok isabetler vuk bulmu ve birisi der-akab karaya oturmudur. Nakliye gemilerinin civarnda bulunan asker dolu birok sandallar ve rmorkrlerle cerredilen mteaddid mavnalar, rmorkrleriyle birlikte batrld. Majestic ve Triumph zrhllar hasarta urayarak hatt- harbden ekildi. ki gndr dman sefini Boaz'a kar bahren teebbsde bulunmamdr. 16 Nisan [1]331 / [29 Nisan 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
95
Bakumandanl Vekleti ube Mdriyeti Numara: 1027

Tebli-i Resm
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne Gelibolu ibh-i Cezresi'nde Kabatepe civarnda dar bir sahadan kurtulmaya alan dmann dnk hareket-i teebbsleri teleft- klliye ile men edilmi ve dman sahilin be yz metre kadar yaknna gemi atelerinin himayesine iltic etdirilmidir. Bir ksm filo himayesinde dn Saros Krfezi'[n]e teebbs etdii ihrc ameliyt ise tamamyla akm braklmdr. 17 Nisan [1]331 / [30 Nisan 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harbiye Binbas
Seyfi
**
ube: 2 Numara: 9700/1093
Tebli-i Resm
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne Mtemd taarruzlarmzla Kabatepe mevziinden imle, Arburnu cihetine srlm dmann sol cenhndaki ktat yandan messir topu atelerimizden kurtulmak iin dn ileri hareket teebbslerinde bulunmusa da sng hcumuyla yine eski mevzilerine sahile tard u def edilmi ve bu srada cephne ve her trl malzemesiyle beraber dmandan iki makineli tfek daha itinm edilmidir. Seddlbahir burnunda sahilin mestr ksmlarna karak tahaffuz edebilen dman kuvveti ise Anadolu sahilindeki bataryalarmzn ateleri altnda barnamayacak vaziyetde kalmlardr.
96
Dman sefin-i harbiyesi karada g hl tutunabilen kuvvetlerini byk apl ateleriyle himyeye mecbur kaldndan Boaz'a kar bir teebbsleri vki olamyor. AE-2 Avustralya-ngiliz tahtelbahiri, birka gn evvel Marmara Denizi'ne girme teebbsnde iken sefin-i harbiyemiz tarafndan batrld. 3 zbit ile 29 neferden mrekkeb olan mrettebt esir edildi. 18 Nisan [1]331 / [1 Mays 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harbiye Binbas
Seyfi
**
Osmanl Ordu-yu Hmynu Bakumandanl Vekleti ube Mdriyeti Numara: 9768/1099
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne Lehimize devam etmekde olan taarruzlarmzla dman Gelibolu ibh-i Cezresi sahilindeki tehlikeli vaziyetini tebdle muvaffak olamyor. Seddlbahir burnundaki dman ktat zerine, kar sahildeki bataryalarmzn ateleri iyi neticeler vermekdedir. Dn bu bataryalarmza iddetle ate aan Fransz Drdnc Henri Zrhls'na on mermi isabet etmi, bugn bu zrhl grnmemidir. Kez Vengeance ngiliz Zrhls da mermiytn isabetinden mteessiren ekilmidir. Bu gece dman torpidolarnn Boaz'a kar ehemmiyetsiz taarruzlar pek shletle men edilmidir. Bugn leden evvel anakkale Boaz'ndan gemek isteyen bir dier dman tahtelbahiri ate altna alnm ve bu srada bir torpile arparak bat-
Fransz Joule Denizalts. 97
rlmdr. Tahtelbahirin ni olarak batmasndan mrettebtn kurtarmak kbil olamamdr. 19 Nisan [1]331 / [2 Mays 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Binba
Seyfi
**
9811/1119
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne Dman bugn Arburnu civarnda bulunduu dar sahay geniletmek iin tekrar sol cenhyla ileri hareket teebbsnde bulunmu ise de buna mukabil vki olan taarruzlarmz zerine dman teleft- azme ile yaln kayal dereler iine atlm ve badeh sahile doru srlmdr. Bu esnada dmann bir nakliye gemisinde topu atelerimizin tesiriyle yangn zuhur etmi, civarndaki dier nakliye sefini tel ile uzaklamlardr. Dn Bolayr civarna arma endht icr etmeye alan Agamemnon Zrhls'na drt mermi isabet etmi ve badeh zrhl endhta devam edemeyerek ekilmidir. 20 Nisan [1]331 / [3 Mays 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
ube: 2 1168
Tebli-i Resm
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne anakkale Cephesi'nde: Dman Arburnu civarnda sol cenhndan urad teleft tazmn ve mkilt izle iin bu sabah Arburnu cenbunda, Kabatepe sahiline donan-
98
malar himayesinde asker karmaya teebbs etmise de kmilen kayklarna atlmdr. Dn gece, dmann tarafdan donanma atelerine ramen ktatmzn Seddlbahir'e kar icr eyledii taarruzlaryla dman tahassun etdii siperlerinden tard edilmi ve ancak gndz olunca donanmalarnn mtevl ve edd himyesiyle ktatn denize dklmekden kurtarabilmidir. Bu srada dmandan salam olarak cephneleriyle makineli tfek daha itinm olunmu ve bu tfekler bugn dmana kar istiml edilmidir. 21 Nisan [1]331 / [4 Mays 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Binba
Seyfi
**
ube: 2 10060/1362
Tebli-i Resm
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne anakkale Cephesi'nde: Arburnu ve Seddlbahir civarndaki dman ktat msaid vaziyet kazanmak hevesiyle -ve mahz tebli-i resmlerinde muvaffakiyetle ileri yrdklerine bir vesile-i ir olmak zere- daima gemi ateleri himayesinde icrsna teebbs etmekde olduklar taarruzlar, her defasnda teleft- azme ile sahil mevzilerine ve siperlerine kadar pskrtlmekdedir. Evvelki gece Arburnu'nda sa cenhdan bir ksm kuvvetimiz, dmann avc siperlerine girerek bine yakn istihkm ltndan kazma krek itinm etmiler ve buradan dmann uzak depolaryla ihrac iskelelerini ate altna almlardr.
99
Dmann domdom kurunlar istiml etdii ve elde edilen telsiz-telgraf muhabertndan, yarallarn ictim mahallerine sret-i mahsusada topu atei icr eyledikleri tahakkuk etmidir. 22 Nisan [1]331 / [5 Mays 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti ube Numara: 9977/1219
Tebli-i Resm
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne anakkale Cephesi'nde: Dn Arburnu'ndaki dmann sol cenhna icr edilen taarruzda, dmann bir taburu mahvedilmi ve pek muhkem avc [siperlerinden] bir ksm zabt edilerek iki yzden fazla tfek ile bir makineli tfek itinm olunmudur. Kez dn akam Seddlbahir'e kar yaplan harektda ngilizlere pek byk teleft verdirilmidir. Klliyetli cephnesiyle beraber makineli tfek daha itinm edildi. (Bugne kadar itinm olunan makineli tfeklerin adedi ona bli olmudur.) 23 Nisan [1]331 / [6 Mays 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu
100
Bakumandanl Vekleti ube: 2 Numara: 10098
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne 12 Nisan tarihinden 23 Nisan tarihine kadar olan anakkale hulsa-i vekyii Mill Ajans vastasyla "Karargh- Umum'den alnmdr" kaydyla neretdirilmek zere leffen takdim klnd. F 26 Nisan sene [1]331 / [9 Mays 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1125/44
73-3
Osmanl Ordu-yu Hmynu Bakumandanl Vekleti Numara: 1375
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne anakkale Cephesi'nde: Dman donanmasnn Boaz'a kar bir teebbs grlmyor. Yalnz Seddlbahir civarndaki dman, akm kalan taarruzlarn dn dahi birok takviye ktat yardmyla tecdde teebbs ederek muharebe gece yarsna kadar devam etmi ve neticede azm teleft ile yine ihrc mahalleri civarna pskrtlmdr. 26 Nisan [1]331 / [9 Mays 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1126/50
101
73-4
Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti Numara: 10130/1427
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: Arburnu'nda dn gece dmann drt defa icr eyledii meysne taarruzlar sng hcumlarmzla tamamen tard edilmidir. Dman bu taarruzlarnda byk telefta dr oldu ve tahminen taburluk kuvveti mahvedildi. Bugn leye doru klliyetli mecrhlarn peyderpey gemilere nakletdikleri grlmdr. Cenbda Seddlbahir'de ise donanmasnn ateleri yardmyla deniz sahilinden yapd taarruzu ktatmzn mukabil taarruzlaryla tesirsiz braklmdr. 27 Nisan [1]331 / [10 Mays 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: Dmann denizden bir teebbs olmuyor. Kara cihetinden dn byk teleftla akm kalan taarruzlar zerine bugn dman cidd bir hareketde bulunamamdr.
102
28 Nisan [1]331 / [11 Mays 1915] stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1126/62
73-5
Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti ube Mdriyeti: 2 Numara: 10249/1476
Tebli-i Resm
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne anakkale Cephesi'nde: Mhim bir hareket yokdur. Hafif piyade ve topu ateleri devam ediyor. Bir ksm topularmz Arburnu'nda dman gerilerini ve iskele mahallerini ate altna alm ve kk bir dman mfrezesinin bu topu ateimizin tesiriyle iskelelerine doru perian dkld grlmdr. Implacable ngiliz Zrhls, evvelki gn Boaz medhal[i] civarnda, Anadolu ksmndaki bataryalarmza tesirsiz endht srasnda drt mermi isabeti zerine geri ekilmidir. 29 Nisan [1]331 / [12 Mays 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti ube Mdriyeti Numara: 10297/1488
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne anakkale Cephesi'nde: Kara cihetinde mhim bir vaka olmamdr.
103
anakkale medhali kurbunda Morto Liman'nda bulunan bir ngiliz zrhlsna leden evvel donanmamzn bir ksm hcum etmi ve zrhl kumandan kprs hizsndan, ortasndan ve gerisinden ald isabet neticesinde derhal batmdr. 30 Nisan [1]331 / [13 Mays 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1127/4
74
Marmara Denizi: Ereli ile Kapda ibh-i Cezresi'nin iml sahili arasnda dn tahtelbahir periskopuna mbih bir boru grlmdr. Bugn leden sonra yarmda bir tahtelbahir, Mihanya ile Mole Adalar arasnda grlmdr. Tahtelbahirden kaan Doan Vapuru Kocaburnu civarnda batankara etmi ve kendisini denize atan efrddan asker gark ve tahtelbahirin Nordanfild ateinden bir [asker] ehid olmudur. Vapura bir ey olmamdr. Dn sabah batrlan zrhlnn Goliath olduunu ngiltere Bahriye nzr Avam Kamaras'nda beyn etmi ve be yz neferin de beraber boulduunu ilve etmidir. Dmann Arburnu ve Seddlbahir'deki teebbst akm kalmdr. Arburnu nnde demirli duran nakliye sefininin adedi on altya tenezzl etmidir.
ngiliz Goliath Zrhls.
104
28/2'de Franszlarn Charles Martel Zrhls'na ntepe'den edilen endhtda iki isabet olmudur. Dnk torpido hcumundan beri dman sefini Boaz'dan uzakda duruyorlar. ntepe'deki bataryamz Seddlbahir'deki iskele ile ordughn muvaffakiyetle bombardman etmi ve itil mhede olunmudur. Kale'nin vaziyetinde bir tebeddl yokdur. Madrit maslahatgzrndan: Alt nakliye ngiliz gemisi asker ve mhimmt dolu olduu halde Cebelttark'dan mara gemidir. 1 Mays 1331 / [14 Mays 1915] stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harbiye Binbas
Seyfi
75
Dahiliye Nezreti Emniyet-i Umumiye Mdriyeti
Bakumandanlk Veklet-i Cellesi'ne Kale-i Sultaniye Polis Merkez Memuru Naci Bey'in vezif-i mevdasn dim hsn-i f ve 5 Mart sene [1]331 tarihindeki hdise-i harbiye esnasnda dmann en iddetli atelerine ramen kasabann yerinde zuhur edip itfsnda maiyyeti efrdyla beraber fedkrne f-y hizmet etdiinden bahisle taltifi anakkale Mutasarrfl'ndan ir edilmi ve alnan malmta gre Mutasarrf Murad Fuad Bey'in dahi hdist- harbiye srasnda ayeste-i takdir gayret ve faaliyeti grlm olmakla mahall kumandanlndan bi't-tahkk tebeyyn eyledii takdirde her ikisinin de derece-i memuriyetlerine gre harb madalyalaryla taltifi ve yed harb madalyasyla taltiflerine l-
105
zum grlmeyip de bakaca taltifleri mnasib grld takdirde nezret-i cizce icabna baklmak zere ir buyurulmas bbnda. 3 Mays [1]331 / [16 Mays 1915]
BOA, DH. EUM. 3. b, 5/47
76
anakkale: Dn leden sonra Arburnu civarnda duran btn dman sefini hep birden ddk alarak demir alp bir kavis zerinde dndler ve torpidolar tel ile imle, cenba kodular. Ya bir dman tahtelbahiri grdler yahud tahtelbahirlere kar tahaffuz talimleri yapyorlar. Dn dman cenb mntkasnda donanmasnn ve btn kara topusunun ateinin ihzr etdii taarruza btn kuvvetleriyle itirk etdi. Bilhassa sol cenhmzdaki Yedinci Frka'nn sa cenhna ve merkezine iddetle atld. Mtemdiyen kesf kuvvetlerle taarruz olunduu halde bu taarruz zbitn ve efrdn gsterdii pek byk fedakrlk ve cesaret karsnda kmilen krld. Meydanda ... fazla dman cesedi bulunmasna mukabil hamd olsun zyitmz 43 ehid drt yz yirmi sekiz mecrhdan ibaretdir. Dn leden sonra bu mntka zerinde uan bir tayyre top ve tfek atei ile denize drlmdr. Dmandan bir makineli tfek itinm edilmidir. 10 Mays [1]331 / [23 Mays 1915] kinci ube Mdr Erkn- Harbiye Binbas
Seyfi
106
77
Atina Sefret-i Seniyye-i Osmaniyyesi Umum: 3421 Husus: 446
Umr- Siyasiye Mdriyet-i Umumiyesi'ne Sadrazam ve Hariciye Nzr Fehmetli Devletli Prens Said Halim Paa Hazretlerine Marz- ker-i kemneleridir Greko nm ngiliz tahlsiye kumpanyasna mensub iki rmorkrn 8 Mays sene [1]915 tarihinde ira Liman'na gelip bunlardan birinin yedi, dierinin mavna alarak Limni'ye gtrd ve mezkr rmorkrlerden birinin kaptannn, Mttefikn askerlerinden bazsnn karaya kmamak iin kendilerini denize atdklarn rivayet etdii, ira ehbender Vekleti'nden bildirilmidir. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 20 Mays sene [1]915 Atina Sefiri
Galib Keml
**
Dahiliye ve Bakumandanla Greko nmndaki ngiliz tahlsiye kumpanyasna mensub iki rmorkrn, 8 Mays sene [1]915'te, ira Liman'na gelip birinin yedi, dierinin mavna alarak Limni'ye gtrd ve rmorkrlerden birinin kaptannn Mttefikn askerlerinden bazsnn karaya kmamak iin kendilerini denize atdklarn rivayet etdii ira ehbenderlii'nin irna atfen Atina Sefret-i
107
Seniyyesi'nden bildirilmekdedir. Malmt- nife ...Cellesi'ne de verildi, efendim. 10 Mays sene [1]331 / [23 Mays 1915]
78
Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti ube Mdriyeti
Bkre'den: Fransz Tebli-i Resmsi Paris, 20 Mays [1915]: 16/17'de anakkale'de Franszlarn en ileri istinad noktasn zabt etmeye teebbs eden dman mahv etdik. Mezkr istinad noktasn muhafaza eden mfreze bulunduu mahalden karak Trklerin bu taarruzlarna mebde olan siperini ehemmiyetsiz zyitla zabt etdi. [20 Mays 1915]
**
Marmara Denizi: Dn bir tahtelbahir Ksmet Vapuru'nu kovalamdr. Ksmet karaya bindirmi ve tahtelbahirin atd torpil isabet etmemidir. Bu gn bir tahtelbahir stanbul Liman'nda Alman ark Hatt Kumpanyas'nn stanbul Vapuru'na atd torpil isabetle vapuru ba tarafndan dr- hasar eylemidir. Tahtelbahir takbtdan kurtulmudur.
108
anakkale: Vaziyetde bir tebeddl yokdur. Bugn saat yarmda Arburnu nnde ngiliz Triumph Zrhls batmdr. (11.800 ton cesmetinde 4 aded 25'lik, 14 aded 19'luk topa mlikdi.) 12 Mays [1]331 / [25 Mays 1915] kinci ube Mdr Erkn- Harbiye Binbas
Seyfi
79
Sofya Sefret-i Seniyyesi 3240/268
Hulsa: Bulgaristanl bir tcirin Msr'daki mhedtna dair
Sadrazam ve Hariciye Nzr Devletli Fehmetli Prens Said Halim Paa Hazretlerine Marz- ker-i kemneleridir Bu son gnlerde Msr'dan Bulgaristan'a avdet eden Bulgaristanl bir tcir Msr ehirlerine anakkale dr'l-harbinden nakledilmi pek klliyetli mecrh bulunduunu ve bu mecrhlarn anakkale muharebtnda Mttefiklerin muvaffakiyetsizliine ve zyit- azmesine dair verdikleri izaht gerek oradaki ngiliz askerinin ve gerek yerli ahalinin zerinde pek edd tesirt hsl eylediini ve bunun neticesinde askerin zerine havf gelip muharebeye gitmekden imtin etdiini ve ahali-i slmiyye'nin ise bize olan meyl ve tevecchne kuvvet ve inbist gelip ngiliz idaresi aleyhine kym iin Svey Kanal'nda cz bir hareketimize ve ilerlememize intizr eylediini ve asker ile ahalinin bu hlet-i rhiyesini tebdl ve kendi lehine imle iin ngilizler tarafndan nerolunan muvaffakiyet haberlerine artk hi kimsenin inanmad109
n ve binenaleyh ngiltere'nin ve onun Msr'daki idaresinin kuvvet ve evketine kimsede itimad kalmad ve cz bir vesile ile Msr'da ngiliz idaresi aleyhine bir kym zuhur edeceini ve bu kyma hatta ngiltere'nin mstemlekt askerinin bile itirak eyleyeceini beyn etmi olmakla beynt- mezkre bery- malmt arz olunur. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 29 Mays sene [1]915 Sofya Sefiri
Ali Fethi
BOA, HR. SYS, 2409/85
80
Bb- l Hariciye Nezreti Umr- Siyasiye Mdriyet-i Umumiyesi
Hulsa: ngilizlerin kavid-i dveliye hilfna hareketlerinden dolay ngiliz sersna olunacak muamele
Ordu-y Hmyn Bakumandanl Veklet-i Cellesi'ne Devletli efendim hazretleri 27 Nisan sene [1]331 tarihli ve 1048 numaral tezkire-i aliyyeleri cevabdr. ngilizler, anakkale muharebt esnasnda, kavid ve taahhdt- dveliye hilfna Maydos kasabasn ve o meynda Hill-i Ahmer bayran ekmi olan hastahneyi topa tutduklarndan f m-bad gerek hastahnelerimize gerek Marmara'da sefer eden hastahne gemilerimize taarruz vukunda elimizdeki sivil ve asker ngiliz sers hakknda bi'l-mukabele en edd tedbr ittihzndan geri durulmayaca zten evvelce Amerika sefirine ihtr edilmi idi. Sefir-i mrunileyh nezdinde tekrar teebbst icrsna lzum olup olmad takdir edilmek zere ngiliz veya Franszlarn bu yolda insni110
yet ve mukvelt- beyne'l-milel kavidine muhlif tecvztlar tekerrr edip etmediinin ve kk- evvelde keyfiytnn irna himmet buyurmalar mtemenndr, efendim. F [11] Receb sene 1333 ve f [12] Mays sene 1331 / [25 Mays 1915] Hariciye Nzr
**
Bb- l Hariciye Nezreti Umr- Siyasiye Mdriyet-i Umumiyesi Kayd Numaras: 6790/267
Hulsa: anakkale'de dmann kavid-i dveliye hilfna harekt
Ordu-y Hmyn Bakumandanl Vekleti'ne 26 Nisan ve 10 Mays sene [1]331 tarihli ve 1408 ve 1086 numaral tezkir-i aliyyelerine cevabdr: ngilizlerin anakkale muharebt esnasnda kavid ve taahhdt- dveliye hilfna Maydos kasabasn ve o meynda Hill-i Ahmer bayra ekmi olan hastahneyi topa tutduklarndan dman tayyrelerinin Hill-i Ahmer iart bulunan hastahne adrlarn bomba atarak tahrib etmelerinden dolay Amerika Sefreti'ne tebligt- lzme icr ve elimizdeki ngiliz ve Fransz sers haklarnda tedbr-i edde tatbk ve icrsna balanaca inb olunmudur. Ancak dman tarafndan sdr olunup elde edilen ve bilhassa hastahne ve sarg merkezlerine endht yaplmas tavsiyesini hv olan emr-i yevmsi gayet mhim olduundan, buna istinden Sefret'e tebligt- mtemmimede bulunabilmek zere mmkn olduu halde bir sretinin Nezret-i senverneme irsl ve bu hususda malmt- mufassala it buyurulmas mtemenndr, efendim. 14 Mays [1]331 / [27 Mays 1915]
**
111
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne Marz- ker-i kemneleridir 14 Mays sene [1]331 tarih ve 66227/677 numaral tezkire-i fahmneleri cevabdr: Mecrhn ictim mahallerine ate edilmesi hakkndaki emir Beinci Ordu-y Hmyn Kumandanl'nn f 20 Nisan sene [1]331 tarihli telgrafnmesiyle bildirilen dman telsiz-telgrafndan alnarak elde edilmi olup baka vesika olmad beynyla arz- cevaba mcseret olunur. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 17 Receb sene [1]333 ve f 18 Mays sene [1]331 / [31 Mays 1915] Bakumandan Vekili
Enver
BOA, HR. SYS, 2409/53
81
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne Marz- ker-i kemneleridir 26 Nisan sene [1]331 tarih ve 1934/1408 numaral tezkire-i ciz ile arz olunduu gibi bu defa dahi dman tayyreleri, zerinde Hill-i Ahmer iart olan Akba Tekkesi hastahne adrlarn bomba atarak tahrib etdii ve imdiye kadar drt defadr bu hukuk-ikenne muameleye tasadd eden
112
dmann elde edilen bir emr-i yevmsinde bilhassa hastahne ve sarg merkezlerine endht yaplmas tavsiye olunduu grldnden marzt- sbka vechile dman sers hakkndaki mukarrert- eddenin tatbk ve icrsna balanacann Amerika Sefreti vastasyla ekden ngiltere ve Fransa hkmetlerine ifhmna msaade-i fahmneleri msterhamdr. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 9 Receb sene [1]333 ve f 10 Mays sene [1]331 / [23 Mays 1915] Bakumandan Vekili
Enver
**
Dahiliye Nezreti'ne 19 Mays sene [1]331 tarih ve 24 numaral tezkire-i aliyyeleri zerine dman tahtelbahirlerinin Marmara havzasnda yolcu gemilerine tecvzden ekinmemi olmalarna ve py- taht sularnda tarassudtda bulunmalarna nazaran mahll-i karbeye ilemekde olan ufak vapurlara dahi taarruz etmeleri ihtimal diresinde olup bu takdirde ahlice galeyn- hissiyta meydan verilmemek ve hkmete de dman tebaas hakknda tedbr-i edde ittihzn davet eylememek zere keyfiyetin cilen muhsm devletlere tebliiyle tecvzt- melhzann vukunun n alnmas Amerika Sefreti'ne tebli ve bu gemilerle hibir yolda sevkyt- askeriye yaplmayaca ilve edildi. Mevz- bahis olan vapurlara mhimmt- harbiye ve kuvve-i askeriye irkb olunmamas Harbiye Nezret-i Cellesi'ne yazld ve bu hkm hakknda imdiden dvel-i muhsamann nazar- dikkatlerinin celbi Harbiye nzr paa hazretleriyle bi'l-mzkere muvfk grld tezkire-i aliyyelerinde der-meyn buyurulmakda olup ancak mebhsn-anh vapurlarla nakliyt- askeriye icrsna devam edilip ez-cmle, Haydarpaa'ya ileyen vapurlarda
113
el-n kfile kfile asker naklolunduu grldnden s-i tefsre mahal verilmemesi iin bu vapurlarla o yolda nakliyt icr edilmemesi zmnnda icab edenlere talimt- katiye its bugnk tarihle Bakumandanlk Veklet-i Cellesi'ne ir olunduu malmt olmak zere beyn olunur, efendim.
**
Bakumandanlk Vekleti'ne 18 Mays sene [1]331 tarih ve 2168/1978 numaral tezkire-i aliyyeleri zerine mecrhn nakledecek vapurlara dman tarafndan taarruza kalkld takdirde dman sers hakknda mukabele-i bi'z-zarar tedbrine tevessl olunaca Amerika Sefreti'ne bildirildi. Malm- lleri olduu zere Cenevre Mukvelenmesi kavidinin muharebt- bahriyeye tatbkine dair 1907 Lahey Sulh Kontratosu'nda tanzim olunan onuncu mukvelenmenin birinci maddesinde "Asker hastahne sefini yani devletler tarafndan bilhassa ve mcerred mecrhn ve hastagn ve kaza-y bahr musbnne muvenet maksadyla ina veya tertib ve techz edilmi ve isimleri bidyet veya esna-y muhsamtda ve her halde kable'l-istiml muharib devletlere tebli olunmu olan sefin, muhsamtn mddet ve devamnca her trl taarruzdan masn olacak ve zabt ve msdere edilemeyecekdir. Sefin-i mezkrenin b-taraf bir limanda tevakkuflar nokta-i nazarnca haklarnda sefin-i harbiye misill muamele dahi icr olunamayacakdr." ve ikinci maddesinde "Masrf kmilen veya ksmen efrd- ahli veya resmen tannm ine cemiyetleri cnibinden tesviye edilerek techz olunmu olan hastahne sefineleri dahi mensub olduklar muharib devlet tarafndan kendilerine ol bbda bir vazife-i resmiye verilmi ve isimleri bidyet veya esna-y muhsamtda ve her halde kable'l-istiml hasm olan devlete bildirilmi ise taarruzdan masn ve zabt ve msdereden vrestedir. Sefin-i mezkrenin esna-y techztnda ve hn-i azmet-i katiyyelerinde kendi tef114
ti ve nezretinde bulunmu olduklarn mbeyyin memurn-i idesi tarafndan verilmi olan bir vesikay hmil olmas muktezdir." denilip hastahne gemilerinin taarruzdan masniyetleri esas konulmudur. Maa-hz ibu sefinelerin hibir maksad- asker iin istiml olunmamas ve hibir sretle muhariblerin harektn sektedr etmemesi iktiz etdii gibi muharibler drdnc madde mcebince sefin-i mezkre zerinde tefti ve muyene ve vehmet-i ahvl icab etdirir ise tevkf hakkn bile hizdirler. Bir de beinci maddede "Asker hastahne sefineleri almet-i frika olmak zere takrben bir buuk metre arznda yeil renkli ufk bir pervane ile haricen beyaza boyanacakdr. kinci ve nc maddelerde zikrolunan sefin, takrben bir buuk metre arznda krmz renkli ufk bir pervane ile haricen beyaza boyanacakdr. Sefin-i mezkre sandallaryla hastahne hizmetine tahsis edilebilecek olan kk sefineler almet-i frika olmak zere ayn sretde telvn klnacakdr. Umum hastahne sefineleri kendilerini tantmak iin hkmet-i metbalar bayrayla beraber Cenevre Mukvelenmesi'nde musarrah Salb-i Ahmer (Hill-i Ahmer) iaretli beyaz bayra ve bundan mad b-taraf bir hkmete mensub olduklar takdirde ba diree, taht- idaresine dahil olduklar muharib hkmetin mill bayran kede edeceklerdir. Drdnc madde ahkmnca hasm olan hkmet tarafndan tevkf olunan hastahne sefini, mensub olduklar muharib hkmetin mill bayran indireceklerdir. Haklar olan taarruzdan masniyeti, esna-y leylde kendilerine temin etmek isteyen slif'z-zikr sefin ile sandallar, almet-i frikalar olan telvntn derece-i kfiyede mer olmas iin refkatinde bulunduklar muharib hkmetin inzimm- muvfakatyla tedbr-i lzmeye tevessl eyleyeceklerdir." denilmekdedir. u hle nazaran mevz- bahis olan sefinin, mevdd- mesrdede mnderic eriti hiz olmalar temin-i masniyetleri iin elzem ve yalnz Hill-i Ahmer bayra kedesi gayr- kf bulunmakda olduundan erit-i mebhsn-anhnn bir an evvel ikmliyle ve Glnihal Vapuru evvelce hastahne ekil ve heyetine konulmu iken hastahne gemilerimizin masniyetine Rusya Hkmeti tarafndan riyet temin olunduundan heyet-i sbka-i diyesine irc olunduu malm bulunduu cihetle eer imdi tarift- nife diresinde hastahne hline konmam ise onun ve 61 ve 63 numaral vapur115
larn o hle ifr edilmesi zmnnda icab eden bi'l-cmle tedbr ittihz buyurularak Amerika Sefreti'ne tebligat- mtemmime icr olunmak zere netcenin inbsna himmet buyurmalar mtemenndr. 21 Mays sene [1]331 / 3 Haziran sene [1]915
**
Bakumandanlk Vekleti'ne Marmara'ya duhle muvaffak olan dman tahtelbahirlerinin, Marmara havzasnda gayr- muharib yolcu nakleden gemilere tecvzden ekinmemi olmalarna ve py- taht civarna kadar sokularak tarassudtda bulunmalarna nazaran esfr- karbe icr eden ufak vapurlara dahi taarruzlar muhtemel grlmekde olup ayet bu kablden bir tecvz vki olursa efkr- umumiye-i halkda teskni kbil olamayacak derece iddetli galeyn- hissiyt ve bi'n-netice messif vukut zuhur edebilecei gibi, hkmet tarafndan da bi'z-zarre dman tebaasna kar tedbr-i edde-i tazykyye ittihzna mecburiyet hsl olacandan bu noktann temini hakknda imdiden dvel-i muharibenin nazar- dikkatlerinin celbi zt- lleriyle bi'l-mzkere muvfk grld ve bu kk vapurlara mhimmt- harbiye ve kuvve-i askeriye irkb olunmamas nezret-i cellerine yazld Dahiliye Nezret-i Cellesi'nden ir edilmidir. Amerika Sefreti'ne bu direde lzm gelen tebligt f edildi. Ancak mebhsn-anh vapurlarla nakliyt- askeriye icrsna devam edilip ez-cmle Haydarpaa'ya ileyen vapurlarda el-n kfile kfile asker nakli s-i tefsre mahal verilmemek iin bu vapurlarla o yolda nakliyt icr edilmemesi muktez bulunduundan icab edenlere talimt- katiyye itsna himmet buyurulmas mtemenndr. 24 Mays sene [1]331 / 6 Haziran sene [1]915
BOA, HR. SYS, 2098/12
116
82
Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye Batavya Baehbenderlii Aded: 448/23 Melff: 4
Hariciye Nezret-i Cellesi Cnib-i Smsi'ne Marz- ker-i kemneleridir 10 Reblhir sene 1333 tarih ve 401/4 numaral arza-i keriyle vki olan istirhm- abdnem zerine 26, 27, 28, 29, 30 Nisan sene 1915 tarihli telgrafnme-i sm-i cenb- efhamleri Lahey Sefret-i Seniyyesi marifet-i aliyyesiyle bi'l-vsl hemen Malay lisnna bi't-tercme yerli gazeteleriyle neretdirilmi ve dmanlarmzn Kale-i Sultaniye ile Gelibolu ibh-i Cezresi'nde mnhezim olduklar havdisi beyne'l-slm memnniyet ve mahzziyet-i vefreyi mstelzim olmudur. Dmanlarmz zerine gn begn tevl eden muzafferiytmza burhn- cel olmak zere zt- akdes-i hazret-i hilfet-penh efendimiz hazretlerine Gazi unvn- cellinin ilvesine dair Heyet-i Vkelca vki olan istirhm nezd-i evket-vefd-i hazret-i ehinahde ltfen kabul buyurulup badezn gazilik unvn- cellinin hutbelerde dahi krat iin yarnki Cuma gnnden itibaren Batavya'daki cmi-i kebrde tazmt- lzme ile krata bed mberet edilecei marzdur. Ol bbda ve her halde emr u fermn hazret-i men leh'l-emrindir. F 26 Receb sene 1333 ve f 10 Haziran sene 1915 Batavya Baehbenderi
Refet
Zeyl Harekt- harbiyeye dair makm- cell-i Sadret-i Uzm'dan sefrt- seniyyeye kede buyurulan telgrafnmelerin gazeteye derc etdirdiim drt kta nshalar manzr- l-i cenb- efhamleri buyurulmak zere bu kere leffen takdime cret eylerim. Fermn.
Refet
BOA, HR. SYS, 2323/15
117
83-1
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: Arburnu'nda dmann tabur kadar piyade ve buna munzam istihkm ktat dn sabaha kar sa cenh mevziimize baskn tarznda yapmak istedii mkerrer hcumlar her defasnda teleft ile def edilmi ve bir ksm kuvvetimizin mukabil taarruzlaryla dman mevzi-i asllerine srlmdr. Mevzi civarnda saylabilen dman maktlleri yz bulmudur. Dmann bu hcum neticesindeki zyit 1500 kadar tahmin olunuyor. ki yzden fazla silh ve birok techzt- harbiye itinm olunmudur. Dmann bu zyitna kar zyitmz pek cz olmudur. Boaz'n medhal civarndaki bataryalarmz dn dahi bil-tesir dman sefini tarafndan bombardman edildi. Buna ramen Seddlbahir'deki dman mevziini bataryalarmz iddetli topa tutmakdadr. mermi Vengeance ngiliz Zrhls'na tamamen isabet etmidir. Tayyrelerimiz dn Seddlbahir'de dman zerine muvaffakiyetle bombalar atmdr. 2 Mays [1]331 / [15 Mays 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1124/76
118
83-2
Bb- l Dahiliye Nezreti Matbt daresi
Harb Matbat Kararghndan: anakkale'de Mays ve Haziran Aylarnda Cereyan Eden Vukut- Harbiyenin Hulsasdr. 1 Mays [1]331: yn- kayd ehemmiyetli bir hareket olmad. 2 Mays [1]331, Arburnu mntkasnda: Sa cenh ile merkez arasndaki tabur cephesine dman leden evvel 10.30'da kesf piyade ve mitralyz ateinden sonra birinci hatda kazma, krek ve kum torbalarn hmil istihkm efrdyla avclar bunlarn onbe-yirmi hatve gerisinde saff- harb nizmnda ikinci bir hat ve daha geride yanak nizmda iki kol bulunduu halde birbirini mtekib defa baskn tarznda taarruz ve hcum eylediyse de mezkr cephedeki piyde ve topularmzn atei ve ktatmzn mukabil taarruzu ile dmann bu hcumlar def u tard ve siperlerimize girenler sng ile ve dierleri ise atele hemen kmilen itlf edildi. Dman yalnz siperler nnde yz mtecviz maktl brakd ve bu geceki zyit bin be yz kadar tahmin olundu. Siperlerimize giren dmandan iki yzden fazla tfek ve birok edevt- harbiye-i sire ve evrak itinm olundu. 3 Mays [1]331, Arburnu mntkasnda: 2/3 gecesi ktatmzn yapd hafriyt men iin dmann bombalar atarak defa vuku bulan hcum teebbs makineli tfek ve piyade atelerimizle akm brakld. leden sonra 12.30'da bir Fransz zrhls Yeniky, Bolayr civarlarna tesirsiz krk kadar mermi atd. Topumuz tarafndan atlan mermilerden biri dmann ufak bir nakliye gemisine isabetle hasara uratd ve tayfalar sandallara alnp vapurla cerredilerek gtrld. Seddlbahir mntkasnda: 2/3 gecesi sol cenhn iki yz metre sa cephesi ilerisindeki bir tepe dmandan zabt edilerek tahkm olundu.
119
4 Mays [1]331, Arburnu mntkasnda: Dman bugn Arburnu'na bir mikdar ihractda bulundu. Amiral Nelson sisteminde bir zrhl smailolu Tepesi'ni bombardman etdi. Seddlbahir mntkasnda: Domuzdere civarndaki piyade siperlerimizi dman fslal sretde bombardman etdi. leden sonra 6.00'da bir dman tayyresi Akba civarna on kadar bomba atd. 5 Mays [1]331: yn- kayd bir vukut olmad. 6 Mays [1]331, Arburnu mntkasnda: leden evvel 3.30'da dmana baskn icrs sretiyle taarruz edildi ve sa ve sol cenhlardan bir mikdar arazi kazanld. Merkezden de dman siperlerine kadar varld. Bu taarruzda ktatmzn gsterdikleri harikalar tasavvurun haricindedir. Sol cenhda ksmen dman siperlerine girilip iki makineli tfek alnd. leden sonra dmann ayn grup cephesine ve bilhassa sa cenha kar icr eyledii mukabil taarruz kll teleftla tard edildi. Seddlbahir mntkasnda 5/6 gecesi dmann icr eyledii mukabil taarruz def olundu. 7 Mays [1]331, Arburnu mntkasnda: 6/7 gecesi nsfu'l-leylden sonra sa cenha kar dmann yapd taarruz grd iddetli mukabele zerine akm kald. Dman bu taarruzunda avc hendeklerimize fena koku nereden pamuk gibi mevdd- mtaile atd. Merkezin sa cenhna kar icr eyledii dier bir taarruzu da seksen maktl verdirilerek pskrtld. Seddlbahir mntkasnda: leden evvel drtden bee kadar dmann sol cenha kar topu ve piyade ile ate baskn yapdkdan sonra icr eyledii taarruz sng hcumuyla tard edildi. 8 Mays [1]331: Her iki mntka cephesinde de hafif ate tetsinden baka bir vukut olmad. leden evvel 5.30'da Boaz'a doru ilerleyen bir harb gemisi Kale'den atlan toplarla zedelenerek ddkle istimdd etdi ve zrhldan kesf bir duman ykseldi. mddna gelen dier sefin tarafndan srklenerek Boaz'dan karld. 9 Mays [1]331, Arburnu mntkasnda: leden sonra Arburnu civarndaki bi'l-cmle sefin-i harbiye ve nakliye bir ddk sads zerine demir alarak aklarda dolad.
120
Seddlbahir mntkasnda: leden evvel 8.00'den itibaren dman kara ve gemi topusuyla sol cenh mevziimizi bombardmana balad ve bu ate himayesinde 10.30 evvelden itibaren fik piyade ile ayn cepheye ve bilhassa cephenin merkeziyle sa cenhna ciddi ve kat bir taarruza kyam etdi. Arkadan mtemadiyen ald takviye ktatyla lenden sonra 5.30['a] kadar devam eden bu taarruz zbitn ve efrdmzn gstermi olduklar pek byk cesaret ve fedakrlklar sayesinde kmilen krlarak baz ktat bsbtn mahvolmak sretiyle dman esas mevziine tard ve bir makineli tfek itinm olundu. Dman yalnz meydanda iki bin kadar cesed brakmak zere takrben drt binden fazla zyita urad. leden sonra sol cenh zerinde sekiz yz metre irtifda dolaan bir dman tayyresi topu ve piyade ateimizle drld. 10 Mays [1]331, Arburnu mntkasnda: 9/10 gecesi sol cenha kar dmann avc hlinde teebbs eyledii ilerleme hareketi def edildi. leden evvel 5.00'de bir dman zrhls Kabatepe nnde karaya oturdu. 9.30 evvelde zrhl kurtarlarak dierleriyle birlikte uzaklad. Seddlbahir mntkasnda: yn- kayd bir vaka olmad. 11 Mays [1]331: Her iki mntka cephesinde de gece ve gndz bir tebeddl olmad. 12 Mays [1]331: Her iki mntka cephesinde de hafif ate tetsinden mad bir vukut olmad. leden evvel Arburnu civarnda Triumph Zrhls bir tahtelbahirimiz tarafndan torpillenerek batd ve mrettebtndan pek az kii kurtuldu. Bu esnada dier sefin sratle mroz'a doru kadlar. Morto Liman'na gelip bombardmana balayan bir zrhl Anadolu bataryalarnn endht zerine ekilip gitdi. 13 Mays [1]331: Her iki mntka cephesinde de ate tetsinden baka bir hareket olmad. Kabatepe iml sahilinde iinde araba ykl dmann drt sa mavnasn ekmek zere gelen istimbotu ktatmz ateleriyle yanadrmad ve ate altnda denize girerek mavnalarda bulunan otuz alt ift tekerlekli arabay karaya kard.
121
14/15 Mays [1]331: Her iki mntka cephesinde hafif piyade ve topu ateinden mad yn- kayd bir vukat olmad.
BOA, HR. MA, 1155/72
83-3
10340/1531
Tebli-i Resm
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne anakkale Cephesi'nde: Gelibolu ibh-i Cezresi'nde Arburnu'ndaki dman yeniden takviye ktat ald halde siperlerinden ayrlamyor. Ara sra baz noktalarda gstermek istedikleri faaliyet messir mukabelelerimizle akm braklyor. Cenbda Seddlbahir mntkasnda ise dman ayn vaziyetde sakindir. Bir tayyremiz ordughlarna muvaffakiyetle bombalar atmdr. Dman teleftn ikmle gelen iki taburluk kadar kuvvet dn ileri srlen bataryalarmzn messir ateleriyle perian datlmtr. Dn sabah Morto Liman'nda batrlan zrhl Goliath nm ngiliz zrhlsdr. Mrettebtndan ksm- azam boulmudur. Bu muzafferiyet Muvenet-i Milliye torpido muhribimiz tarafndan kazanlmdr. Vazifelerini muvaffakiyetle f ve slimen avdet eden bu bir ksm donanmamz birok dman torpidolar tarafndan iddetle takib olunmular ise de sahil bataryalarmzn messir ateleri altnda ibu dman torpidolar geri ekilmeye mecbur olmulardr. Bu esnada dman torpidolar arasnda edd byk itil grltleri iidilmidir. Anadolu sahilindeki bataryalarmz Seddlbahir'deki dman iskeleleriyle ordughlarna tesirli ateler etmekdedir. Bu atelerden dn o civarda byk bir itil husle gelmidir.
122
28 Nisan'da bu bataryalarmza neticesiz ate etmekde olan Fransz Charles Martel Zrhls'na iki isabet vki olmudur. 1 Mays [1]331 / [14 Mays 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Binba
Seyfi
**
Tebli-i Resm
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne anakkale'de dn karada ve denizde mhim bir hareket olmamdr. Evvelki gn Seddlbahir'deki dman ordugh ve mevzilerini messir bir sretde taciz eden ileri bataryalarmza kar dmann birka zrhls bilmuvaffakiyet ate etmi ve badeh bunlardan Majestic Zrhls ile Albion Zrhls medhalden Boaz'a girmeye teebbs etmilerse de mkerreren mukabil atelerimizle def u tard edilmilerdir. 2 Mays [1]331 / [15 Mays 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde dnk vaziyet: Karada bir tebeddl olmamdr. Denizde dman sefini pek uzaklardan medhal civarndaki bataryalarmz fslal fakat tesirsiz bombardman etdi. Albion Zrhls'na bu sra[da]
123
bir mermi isabet etmidir. Tayyrelerimiz Seddlbahir zerinde fideli tayernlar yapmdr. 5 Mays [1]331 / [18 Mays 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Binba
Seyfi
**
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: Dn dahi kara cihetinde bir hareket olmad. Denizde, 4 Mays'da mestr sahil bataryalarmzn ateleriyle Defence Zrhls demir atd mahalli terke ve hem de karadaki bataryalarmza kar icr etmekde olduu atei kesmeye mecbur edilmidir. 5 Mays'da sabahleyin bir torpido muhribiyle, Charlemagne, Henri Quatre Zrhllar Rumeli mntkasnda piyade mevzilerimize ate amlar ve Anadolu'daki bataryalarmzn mukabelesiyle geri ekilmilerdir. leden sonra Implacable ve Lord Nelson zrhllar da ayn sretle ate etmeye kalkmlar, bunlar da ayn mukabele ile tard olunmulardr. Lord Nelson yanl endhtyla denize iki yz mermi drmdr. Zyitmz iki nefer mecrhdan ibaretdir. 6 Mays [1]331 / [19 Mays 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
124
Numara: 10630/1719
Matbt Mdriyeti'ne anakkale Cephesi'nde: 6 Mays sabaha kar Arburnu'ndaki dman mevzi-i mstahkemine taarruz edildi. Ktatmzn tasavvur olunmaz yararlklaryla bu taarruzdan beklenen maksad hemen elde edilmidir. Sa ve sol cenhda dman siperlerine kadar takarrb edildi. Sol cenhdaki ktatmz dmann ksmen siperlerini igal eylemi ve dmandan mevziinde iki makineli tfek (mitralyz) itinm eylemidir. leden sonra her zaman olduu gibi dmann gemi atlar himayesinde sa cenhmza kar yapmak istedii mukabil taarruzlar pek klliyetli teleftla pskrtlmdr. Tayyrelerimiz bu taarruzlarmzda muvaffakiyetli hizmetler f etdiler. Cenbda Seddlbahir mntkasnda 5/6 Mays gecesi dmann icr eyledii mukabil taarruzlar shletle def edilmidir. Boaz medhal karsndaki dman zrhllar, ileri srlen bataryalarmzla dn ber-mutd ate tet etdiler. Charlemagne Zrhls'na bir mermi isabet etmidir. Seddlbahir'de dman ordughyla topu mevzileri sahil bataryalarmzn muvaffakiyetli ateleriyle dlmekdedir. Dman bu netice ile topu mevzilerini tebdle mecbur olmudur. 7 Mays [1]331 / [20 Mays 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
125
Numara: 10655/1704
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: imlde Arburnu'nda 6/7 Mays gece yarsndan sonra sa cenhmza kar dmann taarruz teebbs tarafmzdan grd edd mukabelelerle akm kalm, merkez ve sol cenhmza doru icr eyledii taarruzlar dahi ayn sretle azm zyiatla pskrtlm ve tella ricatlerinden seksen kadar maktllerini mevzide terk eylemilerdir. Bu mntkada dn bir hareket olmad. Yalnz tayyremiz dman zerine isabetli bombalar atd. Bir bomba bir nakliye sefinesine dmdr. Dn sabah cenbda Seddlbahir'de denizden gemi ateleriyle himaye grdkleri sol cenhmza ate baskn sretinde icrsna kalkdklar taarruzu baaramayarak mukabil taarruz ve sng hcumlarmzla def edilmilerdir. Medhal civarndaki dman sefini sol cenhmza kar akm kalan taarruzlarn iddetli ateleriyle himayeye ve ileri gtrmeye aldklar srada Anadolu sahilindeki ileri bataryalarmz dman zrhllarna muvaffakiyetle endhtlar icr eylemi ve Majestic, Albion sisteminde iki ngiliz zrhlsna mteaddid isabetler grlmdr. 8 Mays [1]331 / [21 Mays 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti ube:
126
Numara: 10702/1767
Matbt Mdriyeti'ne Dn anakkale Cephesi'nde: Karada hafif piyade ve topu ateleri tetsinden baka bir hareket olmamdr. ki ingiliz zrhls dn sabahleyin Anadolu ve Rumeli'deki piyade mevzilerimizi bombardman ederken sahil bataryalarmzdan biri ngiliz zrhlsna iki mermi isabet etdirmesiyle zrhl evvel Morto Liman'na iltic etmi ve badeh Boaz haricine ekilmidir. 9 Mays [1]331 / [22 Mays 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: Seddlbahir'deki dman dn leden evvel saat sekizden on buua kadar kara bataryalar ve donanma toplarnn uzun mddet devam eden ateleri himayesinde btn kuvvetleriyle taarruza kalkd. Dman geriden mtemdiyen takviye ktat alarak taarruzu beslemek istemise de zbitn ve efrdmzn pek fedakrne evk ve gayretleriyle icr edilen mukabil taarruz, dmann bu kat taarruzunu tamamyla akm brakm ve dman geriden grd tazyik ile ancak sahil mevziinde tutunabilmidir. Dman ricat sahasnda 2.000'den ziyade maktl brakmdr. Mukabil taarruza itirak eden
127
bir ktamz dmandan bir makineli tfek itinm eyledi. Muharebe esnasnda dmann bir tayyresi atelerimizle sakatlanarak denize dd. Dokuz saat devam eden bu muharebede hamdolsun zyitmz 420 mecrh ve 43 ehidden ibretdir. anakkale sahil bataryalarmz dnk kara muharebesine itirak eden dman zrhllarna ve Seddlbahir'deki bataryalarna epey hasart vermidir. Anadolu sahilinde bir bataryamz Majestic sisteminde bir zrhlya 4 mermi isabet etdirmi, zrhl hemen medhali terk etmidir. Bunun yerine gelen Vangeance sisteminde bir zrhlya da iki mermi isabeti grlmdr. Bataryada alt mecrhumuz vardr. Dn Arburnu mntkasnda bir tebeddl olmamdr. Yirmi be sene evvel iml edilmi Peleng-i Derya Ganbotu bu sabah bir dman tahtelbahirinin taarruzuna urayarak batrlmdr. Peleng-i Derya batncaya kadar toplarn tahtelbahire kar istiml etmi ise de tahtelbahirin akibeti malum olamamdr. Mrettebtndan bir mlzm ile bir nefer ehid olmu ve dierleri kmilen kurtarlmtr. 10 Mays [1]331 / [23 Mays 1915] stihbrt ubesi Mdr Binba
Seyfi
**
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne anakkale Cephesi'nde: 9/10 Mays gecesi Arburnu'ndaki dman sol cenhmza takarrb teebbsnde bulunmu teleft verdirilerek def edilmidir. 10 Mays sabah bir zrhlnn Kabatepe karsnda bir mddet hareketden kald grlm, topu
128
atelerimizle epey hasarata uradlm ve bir tayyremiz zrhlya iki bomba drm, bilhare tahlsine gelen be sefine-i harbiye tarafndan uzaklara ekilmidir. Dn Arburnu'nda ve Seddlbahir cihetinde bir hareket olmamdr. 9 Mays, Seddlbahir Muharebesi'nde dman zyitnn maktl ve mecrh drt binden fazla olduu tahakkuk etmekdedir. Dman sefini dn Boaz medhal tarafnda piyde mevzilerimize hafif ve tesirsiz sretde ate etdiler. leri srlen bir bataryamz Seddlbahir'de bir dman bataryasnn toplarn tahrib etmidir. 11 Mays [1]331 / [24 Mays 1915] stihbrt ubesi Mdr Binba
Seyfi
**
Tebli-i Resm
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne Bugn leden sonra saat yarmda ngilizlerin Triumph Zrhls Saros Krfezi'ndeki Arburnu nnde atlan bir torpil neticesinde gark olmudur. 12 Mays [1]331 / [25 Mays 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
ube: 2 Numara: 10872/1887
129
Tebli-i Resm
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne anakkale Cephesi'nde: Bu sabah leden evvel saat 6.30'da Majestic sisteminde bir ngiliz zrhls mttefikimiz Alman bahriyesine mensub bir tahtelbahir tarafndan atlp mkemmelen isabet etdirilen bir torpil ile Seddlbahir nnde mahv edilmidir. Torpil zrhlnn k tarafna isabet etmi ve itili mtekib sefine derhal yan tarafa iyiden iyiye yatmdr. Cz zaman sonra sefinenin evvel k taraf batm, badeh arka st devrilerek bsbtn gark olmudur. Zrhlnn bu mdhi enkaz omurgas denizin sath- fevknsinde olduu halde grnmekdedir. Arburnu ve Seddlbahir mntkasnda dn dahi hafif piyde ve topu ateleri devam etmidir. Kabatepe sahiline ykl drt byk sa mavnay ekmek zere gelen dman rmorkrleri sahilden piyade atelerimizin tesiriyle mavnalara yakladrlmam ve efrdmz byk bir basret ve fedakrlk gstererek dman ateleri altnda denize girip mavnalarda bulunan otuz alt nakliye arabasn karaya ihrc ve itinm eylemilerdir. 14 Mays [1]331 / [27 Mays 1915] stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
ube: 2 10976/1900
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne anakkale Cephesi'nde: Bu sabah leden evvel saat buukda Arburnu'ndaki dmann merkezine tesdf eden muhkem yaplm siperlerinin bir ksmna ktatmz tarafndan icr edilen fedakrne sng hcumlar muvaffakiyetle neticelenmidir. Zabt edilen ibu siperler dmana kar tahkm edilmekdedir.
130
Seddlbahir'de sa cenhmz son iki gn zarfnda dman mntkasndan sahile doru drt yz metre yer kazanarak ilerlemilerdir. Tayyremiz Seddlbahir'de dman mevziine dn muvaffakiyetle bombalar atmdr. Evvelki gn torpillenerek mroz Adas'na ekilen Agamemnon sistemindeki dman zrhls ortadan kaybolmu, kibeti anlalamamdr. 16 Mays [1]331 / [29 Mays 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
**
ube: 2 11013/1952
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: Dn Arburnu'ndaki dman, merkezinden zabt etdiimiz siperleri tahkm etdirmemek iin ateleriyle hayli almsa da neticesiz kalmdr. Seddlbahir mntkasnda dman 9 Mays tarihinde urad pek azm teleftn ikmliyle megul grnyor. Boaz'da Anadolu bataryalarmz dn Seddlbahir'deki dman ktatna messir endhtlar icr etmidir. 17 Mays [1]331 / [30 Mays 1915] stihbrt ubesi Mdr Binba
Seyfi
**
ube: 2 11104/1995
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne

131
anakkale Cephesi'nde: 17/18 Mays gecesi Seddlbahir karsnda sol cenh ktatmz dmann pek ok malzeme fedakrlyla tahkm etdii siperlerini baskn sretiyle zabt etmi ve gemilerinin daima messir ateleriyle himaye edilmekde olan ibu siperler tamamyla tahrib edilmidir. Anadolu bataryalarmz dn dman gemilerinin mukabelesine marz kalmakszn Seddlbahir'de dman mevziine muvaffakiyetli ateler amdr. Arburnu'nda dn mhim bir hareket olmad. 19 Mays [1]331 / [1 Haziran 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Binba
Seyfi
**
ube: 2 Numara: 11284/2074
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: Seddlbahir mntkasndaki dman son gnlerde ald takviye ktatna istinden dn leden sonra saat yarmdan beri ciddiyetle taarruz ediyor ve mukabil taarruzlarmzla muvaffakiyetle tard u def ediliyor. imdiye kadar dmandan be aded makineli tfek (mitralyz) itinm olundu. Muharebe pek msid bir sretde bugn dahi devam etmekdedir. Anadolu sahil bataryalarmz msid vaziyet bulduka dmann taarruz kollaryla topularna ve grnen gemilerine messir ateler ediyor. Bir mermi Fransz Bruix Zrhl Kruvazr'ne isabet etmidir. Arburnu Cephesi'nde mhim bir hareket olmamdr. 17 Mays'da bir Alman tahtelbahiri Adalar Denizi'nde Limni Adas'nn cenbunda Bozbaba / Esterabetyos Adas civarnda karanlk basdktan sonra
132
byk bir dman gemisini torpilleyip batrmdr. Batan geminin sistemi tamamyla anlalamamdr. 23 Mays [1]331 / [5 Haziran 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Binba
Seyfi
**
ube: 2 11310/2091
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne anakkale Cephesi'nde: Seddlbahir mntkasnda 22 Mays leden itibaren btn cephede pek ciddiyetle ve evvel dmann taarruzuyla balayarak hemen iki gndr devam eden bu iddetli muharebe zbitn ve efrdmzn byk bir azm ve evk-i fedakrnesiyle bu sabah afakla beraber sa cenhdan icr edilen mukabil taarruzlarmzla hamdolsun muvaffakiyetle hitm bulmu ve dman azm zyit vererek eski yerlerine perian bir sretde pskrtlmdr. Dnden bu sabaha kadar dmandan 17 aded makineli tfek, birok esliha ve techzt- harbiye itinm olunmudur. Dman bidyetde sol cenhmza kar teebbs etdii taarruzunda muvaffak olamayarak tard edilmi ve badeh sa cenhmza btn kuvvetiyle yklenmek istemi ise de nihayet bu sabahki mukabil taarruzlarmz karsnda artk bu nevmdne taarruzu idmeye kudret gremeyerek def olmudur. 22/23 Mays gecesi Arburnu'nda dmann sa cenhmza bomba endht sretiyle icr etdii meysne hcumlar dahi ayn sretle ve teleftla tard edilmidir. 24 Mays [1]331 / [6 Haziran 1915]
nc Kirte Muharebesi (4-6 Haziran 1915). 133
Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Binba

Seyfi
**
ube: 2 11412/2155
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: Dn mhim bir hareket olmad. Arburnu'nda dmann tarassud mevkii topu atelerimizle dn sabah tahrib edildi. Anadolu bataryalarmz dn dahi Seddlbahir cihetinde dman topularyla ordughlarn ve nakliye gemilerini muvaffakiyetle bombardman etdiler. Bir nakliye gemisinde mermi isabetinden yangn zuhur etmi ve gemi batmak zere yana yatmdr. Atelerimizden mteessir olan dier nakliye gemileri ale'l-acele demir alp almlardr. 26 Mays [1]331 / [8 Haziran 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Binba
Seyfi
**
ube: 2 2179
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 25/26 Mays gecesi dmann Arburnu'nda sa cenhmza iki defa icr eyledii taarruzlar shletle ve dmana teleft- klliye verdirilerek tard u def olunmudur. Dn her iki tarafdan hafif ve fslal piyade ve topu ateleri devam etmidir. 27 Mays [1]331 / [9 Haziran 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
134
Seyfi
**
ube: 2 11491/2189
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: Dn karada mhim bir tebeddl olmad. Anadolu Boaz bataryalarmz Seddlbahir'de dman piydesiyle topu mevzilerini muvaffakiyetle topa tutarak dmann bir obs bataryasn skta mecbur etmidir. Geen Seddlbahir muharebesinde dman zyitnn on be binden fazla olduu tahmin olunmakdadr. Mukabil taarruzlarmzla dman Seddlbahir'de eski mevzilerine srlrken meydan- muharebede terk etdikleri maktllerinden ksm- azamn henz kaldramamlardr. 28 Mays [1]331 / [10 Haziran 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Binba
Seyfi
**
ube: 2 11507/2233
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne anakkale'de dn leden sonra Seddlbahir'de dmann bir buuk blklk bir kuvveti olduklar siperlerden taarruza gemek istediler ise de atelerimiz altnda krlarak siperlerine ilticya mecbur oldular. Yine bu cihetde topularmzn atei ile bir dman cephnelii ber-hev edilmidir. 29 Mays [1]331 / [11 Haziran 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
135
**
ube: 2 2257
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne anakkale Cephesi'nde: 28/29 Mays gece yarsndan sonra Arburnu'ndaki dman, sa cenhmza taarruz teebbsnde bulunduysa da birok teleft verdirilerek tard edildi. Ayn gece Seddlbahir'de bir ksm dmann sol cenhmza yaklamak hususundaki harekt atelerimizle akm brakdrlmdr. 29 Mays sabah bu cenhda dmann firarn himye eden bir makineli tfei tahrib edilmi ve bu civarda dman ktatndan bazlarnn siperlerinden daha gerilere doru firar eyledikleri grlmdr. Dn (29 Mays) Arburnu ve Seddlbahir cihetlerinde yalnz fslal ateler devam etmidir. Anadolu sahil bataryalarmz 28 Mays'da Seddlbahir'de dman nakliye sefini ile ordughlarn ve ihrc kprsn bombardman etmi ve Hisarlk garbndaki dman topusuna icr eyledii endhtlar pek messir olmudur. 30 Mays [1]331 / [12 Haziran 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1127/19
83-4
11619/2281
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde:
136
29/30 Mays gecesi Seddlbahir cihetinde sa cenhmza kar dman birka kereler hcuma teebbs etmi ve her defasnda klliyetli zyit vererek eski yerlerine pskrtlmdr. 30 Mays sabah Arburnu'nda dman topular tesirsiz birok mermi sarf etmidir. Anadolu sahil bataryalarmz Seddlbahir'de dman mevkiini dn dahi muvaffakiyetle bombardman etmidir. 31 Mays [1]331 / [13 Haziran 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1131/1
84
ngilizlerin domdom kurunlar istiml eylediine dair
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne Marz- ker-i kemneleridir anakkale Boaz'nda mecrh olup Tekfurda Hastahnesi'nde yatrlan bir Osmanl neferinin bacandan karlan ve ngilizler tarafndan istiml edilen domdom kurunu paralaryla nn alnan iki kta fotoraflar leffen arz ve takdim klnr. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 7 Mays sene [1]331 / [20 Mays 1915] Bakumandan Vekili
Enver
**
137
Domdom kurunu paralar
**
Bb- Fetv Daire-i Mehat- slmiye Mektub Kalemi Aded: 16
Hariciye Nezret-i Cellesi Cnib-i Smsi'ne Marz- d-i kemneleridir ki anakkale'de muhtelif marekelerde mecrh olup bery- tedavi Gureb-y Mslimn Hastahnesi'ne yatrlan guzt- Osmaniyye'den bed-tiynet dmanlarmzn domdom kurunu gibi vesit-i vahiyneleriyle yaralananlarndan birka tanesinin nerelerde ve ne sretle cerhadr olduklarn mbeyyin knyeleriyle vesit-i tahribiye-i mezkrenin derece-i tesirtn musavver aldan maml ekl-i mcesseme, mezkr hastahne sertabbetinden tevd klnm olmakla memur- mahsus vedatyla savb- l-i fahmnelerine tesyr olunmudur. Ekl-i mezkreye ylece bir nazar eylemek lem-i insaniyetin ne derece hunhar mahlukt- seflenin tecavzt- zlimnelerine kar gs germeye mecbur kalm olduunu anlamak iin kf olup hukuk- d138
vel kavidi ve insaniyet kavnni ile hibir alkalar olmadn her bir muameleleri ile isbt eden ve u vahetleriyle beraber ilerine geldike medeniyetlerinden bahseylemekden ekinmeyen ve cenb- Kahhr- z-intikmn kahr ve azb- edd-i ilhiyesine dr ve muzmahil ve hksr olmalar msted bulunan gaddar dmanlarmzn tiynet-i redeleri muhibb-i insniyet olan milel-i mtemeddine nezdinde bir derece daha tevazzuh eylemek zere bunlarn dvel-i Mttefika ve Mtehbbe sfersna iresi hususuna himem-i celle-i nezret-penhlerinin sezvr buyurulmas bbnda emr u irde hazret-i men leh'l-emrindir. F 7 aban sene 1333 ve f 7 Haziran sene 1331 / [20 Haziran 1915] eyhlislm ve Evkf- Hmyn Nzr
Hayri
**
Nezret-i Evkf- Hmyn Gureb-y Mslimn Hastahnesi Sertabbeti Numara Aded: 791 Kolordu 3 Frka 9 Alay 26 Tabur 3 Blk 3 Takm 3 Manga 20 Rtbesi Nefer
Kale-i Sultaniye Sanca'nn Biga Kazas'nn Elmal kynden Dlgeroullar'ndan Mehmed olu Sadk Tevelld: [1]300 Duhl: F 23 Nisan sene [1]331 Domuzburnu'ndan Sk--eyserde cerha-i nriye (domdom)
139
Sol skn veche-i vahsinin ksm- mutavasstndan dahil olan domdom kurunu on be santimetre kadar beyne'l-adale yerden sonra veche-i halef ve nsde be santimetre kutrunda ve be santimetreden ziyade umkda dahil huk-re ile meml cerhden hurc etmidir. Yara gayet fena kokuludur. Fetha-i duhl bir santimetre kutrunda ve kapanm gibidir.
**
Nezret-i Evkf- Hmyn Gureb-y Mslimn Hastahnesi Sertabbeti Numara Aded: 766 Kolordu 3 Frka 7 Alay 19 Tabur 2 Blk 2 Takm 3 Manga 6 Rtbesi Onba
zmir Vilyeti'nin Aydn Sanca'nn Nazilli Kazas'nn Sultanhisar Nahiyesi'nin Eskihisar karyesinden Koca Haliloullar'ndan Ahmed olu Mehmed Tevelld: [1]307 Duhl: F 23 Nisan sene [1]331 Seddlbahir'den Nahiye-i kataniye-i eyserde cerha-i nariye (domdom) Nahiye-i kataniyenin ksm- vahsinden girip hzra-i ysrsnda altyedi santimetrelik bir ziy- madd ile hurc etmidir.
**
Nezret-i Evkf- Hmyn Gureb-y Mslimn Hastahnesi Sertabbeti Numara Aded: 822
140
Kolordu 5
Frka 15
Alay 45
Tabur 1
Blk 2
Takm 1
Manga 7
Rtbesi Onba
Ankara Vilyeti'nin orum Sanca'nn Tepecik Mahallesi'nden Hseyin olu brahim Tevelld: [1]308 Duhl: F 26 Nisan sene [1]331 Seddlbahir'den Sk- eyserde cerha-i nriye (arapnel, domdom) Skn veche-i nssinin ksm- ulvsinden girmi, veche-i vahsinin ksm- mutavasstndan km byk ziy- madd yapmdr.
**
Nezret-i Evkf- Hmyn Gureb-y Mslimn Hastahnesi Sertabbeti Numara Aded: 901 Kolordu 2 Frka 5 Alay 13 Tabur 3 Blk 12 Takm Manga Rtbesi Yazc seravu
Kale-i Sultaniye Sanca'nn Biga Kazas'nn Sarkaya karyesinden smail olu Abdlhalim Tevelld: [1]307 Duhl: F 7 Mays sene [1]331 Arburnu'ndan Adud- eyserde cerha-i nriye (domdom) Adudun veche-i vahsinin ksm- ulvsinde fetha-i hurcunda gayet vsi ziy- madd ile terfuk seyretmidir.
**
141
Nezret-i Evkf- Hmyn Gureb-y Mslimn Hastahnesi Sertabbeti Numara Aded: 948 Kolordu 2 Frka 5 Alay 1 Tabur 1 Blk 4 Takm 2 Manga 10 Rtbesi Onba
Bursa Vilyeti'nin Aziziye Kazas'nn Celliye karyesinden Berberoullar'ndan Ali olu Mustafa Tevelld: [1]304 Duhl: F 10 Mays sene [1]331 Arburnu'ndan Sk- eyserde cerha-i nriye maa-kesr-i azm (domdom, kurun) Skn veche-i nssinden girmi ve veche-i vah ve kudmsinden vsian ziy- madd ile hurc etmidir.
**
Nezret-i Evkf- Hmyn Gureb-y Mslimn Hastahnesi Sertabbeti Numara Aded: 1008 Kolordu 2 Frka 5 Alay 13 Tabur 2 Blk 7 Takm 1 Manga 5 Rtbesi Nefer
Kastamonu Vilyeti'nin Takpr Kazas'nn Seki karyesinden Hac Ahmedoullar'ndan Hasan olu Halil Tevelld: [1]296 Duhl: F 22 Mays sene [1]331 Kabatepe'den
142
Sayvn- zn-i eymen ve nahiye-i ketfiyede cerha-i nriyeli (domdom), cerha-i nriye-i sid-i eymen maa-kesr-i azm- sidin veche-i halefsinde vsi bir cerha mevcud olup azm-i kabda kesre dr olmudur.
85
Atina Sefret-i Seniyyesi'nden 577 numara ile mevrd f 21 Haziran sene [1]915 tarihli telegram hallidir. Mttefik ordusunun anakkale'de boucu gazlarla meml mevdd- infilkiye endht esbbn istikml eyledii mstahberdir. F 21 Haziran sene [1]915
86
anakkale: Dn iml Grubu'nda kh hafif ve kh edd top, tfek ve bomba tet edilmitir. Cenb Grubu'nun sa cenh ile merkezinde top ve tfek atei olmudur. Sol cenhndaki ate nisbeten hafifedir. Dman evvelce tarafmzdan
143
istirdd olunan siper aksmndan bazsn yine igle muvaffak oldu ise de bir gece baskn ile istirddna allacakdr. Tayyrelerimiz Seddlbahir zerine muvaffakiyetle bombalar atd. Bunlardan birisinin motoruna vki olan isabet zerine tayyremiz siperlerimizin gerisine inmek mecburiyetinde bulundu. Tayyre zarardan masndur. Seddlbahir ile Arburnu'nda, ihrc ameliytnda bir faaliyet mehddur. 11 Haziran [1]331 / [24 Haziran 1915] kinci ube Mdr Erkn- Harbiye Binbas
Seyfi
87
[Fransz tebli-i resmsi]
1 Haziran'dan 8 Haziran'a kadar olan harekt- harbiye Mays aynn son iki haftasnn hadist, Gelibolu ibh-i Cezresi'nde harekt- harbiyenin pek husus baz eritini meydn- aleniyete karmd. Manevra yapmak iin sahann darl hasebiyle terakknin ancak yava ve tedrc bir sretde, bir istind noktasndan dier bir istind noktasna ilerlemekle kbil olabileceini gsterdi. 4 Haziran'da kumandan bu cinsden bir harekete ibtidr eylemeyi tasmm eyledi: Btn hatt- muharebeye itirk edip dman hareketden muattal brakmakla beraber igal ve muhafaza edilmesi lzm gelen araziye hcum edecek olan ktann da vazifesini teshl edecekdi. Saat 12'de hcum iin her ey hazrland. Topumuz, ateine daha ziyade iddet vererek dman siperlerini mermi ile kaplamaya balad. Medd bir zamandan beri yamur grmeyen kurak araziden mermilerimizin isabe144
tiyle ykselen toz stunlarn iml rzgr maa't-teessf hatlarmza getiriyordu. Topularmzn ateinin netyicini tarassud etmek, dman topularn ve toplarn istimlden skt brakmaya yardm iin Trk cephesinin zerinde semada uuan tayyrelerimiz, nihayet muvaffakiyetler elde etdiler. Dman topusu skta mecbur edildi ve btn muharebenin devam mddetinde Osmanl bataryalar, obslerimiz ve 75'liklerimize ancak hafif bir sretde ve uzun fslalarla cevab verebildiler. le vakti, piyade askerlerimiz siperlerinden kdlar. Saros Krfezi'ne hkim kesik kayalklardan, t Kerevizdere'ye kadar siperleri karsnda Mttefiklerin kasaturalarnn parlts grlyordu. Esas hareket ngiliz cephesinin merkezinde vuka gelecek idi. Bu cepheye, Kirte yamalarn messir ateleriyle den Fransz toplar tabiye edildi. lk hamlede hk avclarmz melinitli obslerin tesiriyle hemen btn muhafzlarnn maktl ddkleri Trk siperlerine girdiler. Bu birinci hareket zerine vakit kaybetmeksizin muhcimler ileriye hareket ederek dmann ikinci siperlerine de ayak basmaya muvaffak olmulardr. Cephe-i azmetinden drt yz metre kadar ilerde bulunan bu noktann zabt zerine ngiliz askerleri, sa ve sol taraflara doru sarkarak ve dmann birinci siper hatlarndan henz igl edilememi kalm olan baz aksm gerisinden igle muvaffak oldular. Bu sretle hcum edilen Trk mstahkem mevzii btn mdfileriyle birlikde zabt ve esir edilmidir. Fransz cephesinde sa cenhda, Kerevizdere havalisinde sratle ilerledik. Birka dakika iinde birinci siper hatt dest-i temellkmze gedi. Dmann btn mukabil taarruzlar bizi zabt etdiimiz mevziden tard edememidir. Dmann ikinci siper hatlar kurbunda bulunan ve askerlerimizin "Fasulye" diye tevsm etdikleri mstahkem bir mevki, tel rglerle muht mezkr ikinci siper hattna kar taarruza gememize mni oldu. Dmann bu ikinci siper hattnn ve "Fasulye"nin (Haricot) atei, kazanlan siperlerde alan askerleri bzr ve tacz etdi.
145
Kazanlan arazi iki kilometrelik bir cephede yz elli il drt yz metre arasnda mtehavvil bir derinlii ihtiv ediyor. Bu kabl hcumlarda daima vki olduu gibi biz de teleft verdik. Fakat dmana verdirdiimiz teleft ise pek azmdir. Kirte meyillerindeki siperler kmilen birbiri stne yatm dman cesedleriyle mlamldir. Mermilerimizin isabetiyle kapanan dar siperler ve hendekler iinde dman piydeleri sra ile yar gmlm bir halde bulunmakdadrlar. Her tarafda grlen cesedlerden mteekkil kitleler, ateimizin tesir-i tahribkrsini gstermekdedir. ngiliz askerleri, dmandan onu zbit olmak zere be yz esir elde etmilerdir. Mtemd muvaffakiyetsizliklerle nevmd olan Trk askerlerine biraz mid ve cesaret ilk etmek maksadyla, alaylar arasnda ia edilen masallar Trklerin azndan dinlemek merk-verdir. Bunlar, bir haftadan beri Ruslarn Trklere yedi vilyet vererek sulh taleb etdiklerini, Romanya'nn tilf- Mselles'e iln- harb etdiini haber almlardr. talya'nn tilf- Mselles'le muharebeye dahil olduu Trk askerlerinden saklanamam, fakat akbinde iki milyon Avusturya askerinin talyanlar mahv etdii havdisi yi olmudur. Trk esirleri meynnda bir mitralyz bl efrdndan alt Alman bulunmakdadr. Mitralyzlerinden de ikisini ve zbitlerinden birisini kaybeden bu bln, kmilen Alman olan efrdnn bazlar Goeben ve Breslau mrettebtndan ve bazlar da stanbul'da sakin ve orada taht- silha alnm veyahud Avusturya ve Bulgarya tarkyla gelmi Almanlardan mteekkildir. Alman esirlerinin kffesi Almanya'nn, aylardan beri Trkiye ordularnn kadrosunu ve ktat- fenniyesini ikml eylemekden fri kalmadn sylemilerdir. Bu adamlar ya mnferiden veyahud kk gruplar heyetinde mtemd bir sretde stanbul'a gelmekde oradan da ya tersanelere yahud ordulara gnderilmekdedir. Hemen btn byk ktalarn banda Alman zbitn bulunmakdadr. 26 Nisan'da Kumkale'de elde eldilen ser von Nikolai'nin frkasna ve 4 Haziran'da teslim-i silah edenler de Weber Paa'nn emri altndaki ktaya mensub askerler idiler. Gerek berriye gerek bahriyede, uhdesine mhim bir ku146
mandanlk tefvz edilen bir Trk zbiti derhal bir veya iki Alman ile tazf edilmekdedir. Almanya bu bedbaht memleketi b-rahim penesi altnda tutmakdadr. Drt asrdan beri muvenet ve himye etdiimiz dnk dostlarmz stanbul'dan deil, Berlin'den aleyhimize itiliyor. Almanya'nn Boazii sahillerinde menfaat- ztiyelerini memleketlerine tercih eden bir avu haris hretin muvenetiyle yapd i bu merkezdedir. Burada her yerde ve daima olduu gibi Almanya'y karmzda gryoruz. Askerimiz bunu pek iyi hissediyorlar ve biliyorlar ki, kendileri byk cephenin sa cenhn tekil eyliyorlar ve Gelibolu ibh-i Cezresi'nde de Alsace ovalarnda Strasburg Katedrali'nin oklarnn havlesini gren Voge Dalar zirvelerinde bulunan arkadalar gibi ayn hiss-i fedakr ve ayn gayret ile dmana yaklayor ve gs geriyorlar. 24 Haziran 1915
BOA, HR. MA, 1132/57
88
Fransz tebli-i resmsi ark Kuvve-i Seferiyesi, sol cenh topumuzun ihzr ateinden sonra Trk hatt- mdafaasna taarruz ve bir hamlede dmann iki hatt- siperlerini zabt ve dmann sa cenhmza olan edd mukabil taarruzuna ramen ibu siperleri muhafaza eylemidir. Mtemdiyen taze kuvvetler alan dman, tekrar siperlerini istirdd eylemi ise de bir zhf taburumuz bir sng hcumu icrsyla bu mevzileri tekrar zabteylemidir.
147
Dman bu sabah hibir fide istihsl etmeksizin sa cenhmza bir mukabil taarruzda bulunmu ve kendisini paralatmdr. bu muharebe gn, btn hat boyunca muvaffakiyet ihrzyla hitm bulmudur. Aralarnda zbit dahi bulunan bir mikdar ser elimize dd. Solumuzdaki ngiliz ktat bize tesirli muvenetler f etdiler. Her ey teyd ediyor ki dmann zyit azmdir. En mhim netice u oldu ki Trklerin birka aydan beri pek muannidne mdafaa edegeldikleri ve muhafaza emrinde ne lzmsa tamamen vaz ve icr etdikleri Kerevizdere ba noktasna hkim olan arazinin yed-i iglimize gemesidir. Bkre, f 25 Haziran sene [1]915
89
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne Marz- ker-i kemneleridir Dmann anakkale'deki ktatmza kar istiml etdii mermiytn hmil olduu muhnik gazlar hakknda gerek tebli-i resmmiz ve gerekse muhtelif cerid-i mahalliye ile neriytda bulunuldu. Hm-i hak ve medeniyet geinmek isteyen dmanlarmza mukabele-i bi'l-mislde bulunmak mecburiyeti hsl oluyor. Btn bunun mesliyeti dmanlarmza rcidir. Dmanlarmzn bu yeni tarz muharebelerinin b-taraf ve dost devletler nezdinde bil-ifte-i vakt protestosunu bilhssa istirhm eylerim. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir.
148
F 18 aban sene [1]333 - F 19 Haziran sene [1]331 / [2 Temmuz 1915] Bakumandan Vekili nmna Mstear (mza)
90
Tebli-i Resm
Bkre'den f 2 Temmuz sene [1]915 Paris f 30 Haziran anakkale'de Yirmi ki'deki muzafferiyetlerimizden beri Fransz ktat kazanlm arazinin takviyesi maksadyla bir takm harekt- feriyeye giridiler. Birok yeni siperler igal ve zabt edilen siperler evvelce tutulan hatlarla rabt eder. Hendekler hafr eylediler. Dmann birok mukabil hcumu def edildi. F 27 Haziran sene-i [1331]'de ngilizlerin sol cenh bizim topumuzun muvenetiyle byk bir muvaffakiyet ihrz etdi. Kesif bir bombardmandan sonra baz noktalarda Trklerin drt hattn hcumla zabt etdi. Ktatmz ngilizlerin aks-y yesrnda Kirte irtifnda bir tepe igal ve 180 esir elde etdiler.
**
anakkale 19/4'de dman iml Grubu'nda prelendikden sonra yeil bir gaz nereden arapnel kullanmdr. Gaz [mermilerini] atdkdan sonra bombalar149
la siperlerdeki kalaslar yakmak istedi. Hemen her gn bir torpido Cesarettepesi'ne, Halid ve Rzatepesi'ne tesirsiz mermiler atmakdadr. 19/4'de Cenb Grubu'nun sa cenhnda icr olunan taarruzda dman mevzilerinin baz aksmna girilmi ise de muvaffakiyet-i kmile hsl olamamdr. 20/4'de bir torpido Edremid Krfezi'ndeki Akay skelesi'ne 150 kadar mermi atm ve be kayk ile baz mebn tahrib etmidir. [21/4]'de bir dman zrhls mteaddid torpidolar himyesinde nz'n cenb- ark sevhiline gelerek memleha ve Rum ky civarlarna 15 kadar mermi atm ise de bir hasar yokdur. 21 Haziran [1]331 / [4 Temmuz 1915] kinci ube Mdr
Seyfi
91
ngiltere'de Liberal Frkas'nn en mhim vasta-i neriyt olan Manchester Guardian gazetesi 28 Mays 1915 tarihli nshasnda mlhazt- tiyeyi serd ediyor: "Sir Ian Hamilton'un raporundan sonra harekt- harbiyenin devamna tarafdr olmak bizim iin mmkn deildir. Trkiye'nin perin-i kllsini intc edecek bir harbi arzu etmeyiz. nk byle bir cidl biz ngilizleri Almanlardan ziyade dr- zaf ve hzl edecekdir. Dier tarafdan Kale-i Sultaniye mdfilerinin yedine l-ekal iki kta tahtelbahirin gemi olmas keyfiyetini de nazar- dikkatden dr tutmamaldr. Bu vesit-i cedde sayesinde Trklerin icr etdikleri muharebe-i bahriye, bizim karada takib etdiimiz muharebtdan ziyade ileri gidiyor. Binbern ahvl ve erit-i hzra Kale-i Sultaniye seferini bize gayr- msaid bir ekle ifr eylemidir.
150
Mezkr iki tahtelbahir, Cebelttark Boaz'ndan gemi olunca, daha biroklarnn ayn tarkden mrr edemeyeceklerini kabul etmek doru olamaz. Adalar Denizi bu misill sefin-i harbiye iin tasavvurun fevkinde mkemmel birok ss-i bahrleri hv olup tahtelbahirler muhtac olduklar her trl levzm ve mevdd buralarda pek shletle tedrik edebilirler. u halde donanmamz, Kale-i Sultaniye igalinin bir tavz-i kfi tekil edemeyecei azm zyita tahamml edebilecek midir? Kale-i Sultaniye Boaz'na kar ihtiyr edilen sefere devam edebilmek iin tahtelbahirlerden tahaffuzu temin edecek bir letin icad iktiz eder. Fakat unutulmamaldr ki, bu ihtir- gzn henz mevcudlarn dimanda rueym haline bile girmemidir." Hikmet Beyefendi'ye Bldaki fkrann bilcmle Trke gazetelere derci esbbnn istikmli rica olunur, efendim. F 13 Haziran sene [1]331 / [26 Haziran 1915] Matbt Heyet-i Mahsusas
**
Berliner Zeitung am Mittag gazetesi, Amerika Matbt Cemiyeti Dersadet muhbirinin Panfizer, Triumph, Majestic zrhllaryla dier be nakliye gemisini gark eden U-51 numaral Alman tahtelbahirinin svarisi Yzba Hersing ile vuk bulan mlkatn nerediyor. Hersing vekyi-i tiyeyi hikye etmidir: "25 Nisan tarihinde Wilhelm Hafen'i terk ile 15 Mays'da anakkale nne vsl olduk. Cebelttark yaknlarnda byk bir ngiliz torpido muhribine tesdf etdik. Lkin gece sath- bahrda kalmak sretiyle boazdan gedik ve bilhare dalarak keml-i selmetle oradan uzakladk. Bizerta Liman nnden dahi ayn plan tatbik sayesinde gedik. Adalar Denizi'ne vsl olduumuzda, yirmi be Mays sabah Triumph'u gark etdik. Bir torpido muhribi zerimizden gedi. Torpido pervanelerinin mtemd edvrnn husle getirdii grlty iitdik.
151
27 Mays tarihinde sahil yaknnda Majestic'i grdk. Tayfas kahvalt ediyordu. Geminin etrafnda on nakliye sefinesi vard. Yandan vurmak icab etdi. Evvelen kar- bahra dalarak bilhare sath- bahra kdmzda Majestic'i omurgas yana batm grdk. Geminin muhafazasna mahsus elik alar denize indirilmidi. Lkin mermilerimiz en kav elik alarn da kolayca delebilir. Tahtelbahirlerimizin gy rlanda Denizi'nde ve Bahr- Sefd'de ss'lharekeleri bulunduuna dair sylenen eylerin asl u esas yokdur. Bizim tahtelbahirlerimiz uzak mesafelerde de i grebilirler ve ss'l-harekeye ihtiyaclar yokdur. Wilhelm Hafen'den anakkale'ye kadar seyahatimiz esnasnda hibir ngiliz zrhlsna tesadf etmedik. Bizim vazifemizin en mkil ciheti, dman gemisine tesdf edebilmekdedir. Tesdf vki oldukdan sonra onu imh etmek mkil deildir". 22 Haziran [1]331 / [5 Temmuz 1915]
BOA, HR. MA, 1132/75
92
Dahiliye Nezret-i Cellesi'ne Devletli efendim hazretleri Malm- devletleri olduu vechile Heyet-i Edebiye'den bir ksm ehr-i hlin yirmi yedinci Cumartesi gn Uzunkpr tarkyla Gelibolu zerinden Beinci Ordu Kumandanl nezdine gnderilecekdir. Bu heyet Beinci Ordu'nun muhtelif grublar nezdinde birka gn kaldkdan sonra avdet edecekdir. Gerek azmet ve gerek avdetlerinde bu heyet trl teshltn iresi cihet-i askeriyece icab edenlere yazld ise de bu heyet Karargh-
152
Umum'den memur edilen Erkn- Harbiye Binbas Edib Bey'in vki olacak her trl mracaatnn kabul ve teshli hususunun bir kere de taraf- devletlerinden lzm gelen mahallere emir buyurulmasn rica ederim. Ol bbda emr u fermn hazret-i men leh'l-emrindir. F 22 Haziran sene [1]331 / [5 Temmuz 1915] Bakumandan Vekili nmna Harbiye Nezreti Mstear (mza)
**
Dahiliye Nezreti Evrak- Umum Numaras 295
Mstacel
Edirne Vilyet-i Aliyyesi'ne ehr-i hlin yirmi yedinci Cumartesi gn Uzunkpr tarkyle Gelibolu zerinden Beinci Ordu Kumandanl nezdine azmet ve mezkr Ordu'nun muhtelif grublar nezdinde birka gn kaldkdan sonra avdet edecek olan Heyet-i Edebiye'den bir ksm zevtn azmet ve avdetleri esnasnda cihet-i askeriyece her trl teshlta mazhariyeti esbb temin edilmi olduundan Karargh- Umum'den heyet-i mezkreye memur edilen Erkn- Harbiye Binbas Edib Bey'in vki olacak her trl mracaatnn kabul ve teshli iin de taraf- cizye icab edenlere tebligt icrs lzumu Bakumandanlk Veklet-i Cellesi'nden b-tezkire ir edilmidir. Mr-i mmileyhin vuk- mracaatnda teshlt ve muvent- lzmenin derhal ire ve fs iin lzm gelen memurn-i mlkiyeye telgrafla tebli-i vesy buyurulmas mtemenndr. Ol bbda. 23 Haziran [1]331 / [6 Temmuz 1915]
BOA, DH. KMS, 33/15
153
93
5 Mays [1]331 tarihli Fransz tebli-i resmsi 27 Nisan'dan beri kll kuv-y imddiye alan Trklerin yeniden icr etdikleri taarruzlar her tarafda akm kald. Mttefikn ktat bu taarruzt tevkf etdikden sonra Gelibolu ibh-i Cezresi'nin cenbunda yeniden terakk etdiler. 29-30 Nisan'da bilhassa ngilizler Saros Krfezi'nin sarp sahillerinde terakk etdikleri gibi Franszlar da Kerevizdere istikametinde kendi siperlerini tevs ve takviye etdiler ve 25 Nisan'dan beri bin metrelik arazi kazandlar. Trklerin, imlde Kabatepe'yi igal eden ngilizlere kar olan teebbst akm kalmdr. 5 Mays [1]331 tarihli ngiliz tebli-i resmsi Lord Kitchener bugn Lordlar Kamaras'nda rd etdii nutukda Gelibolu ibh-i Cezresi'ndeki harekt hakknda ber-vech-i t beyntda bulundu: Ktatmz kendi mevzilerine yeniden kuvvet ve metnet vermeye ve ilk gnlerde igal etdikleri hatlardan donanmann yardm ve muvenetiyle daha ileri gitmeye muvaffak oldular. Arazinin menati hasebiyle ktatmzn terakkiyt pek batdir. Lkin Trkler pek ziyade hiz-i ehemmiyet olan mevkilerinden yava yava ekilmeye mecbur oldular. Her ne kadar dman mtemdiyen takviye olunuyorsa da bu sahne-i harbden alnan haberler pek yn- memnuniyetdir. Irak'da Hindistan ktatmz kendilerine mukvemet eden Trk kuvvetlerine taarruzla onlar pern ve bu sretle yararlk ve ecatlerini isbt etdiler. 5 Mays 1331 / [18 Mays 1915]
**
154
General Hamilton'un Msr'da f 19 Mays sene [1]915'de iln etdirdii tebli-i resm Mttefikler ktat Gelibolu'da azm bir muzafferiyet ihrz ve Avustralyal bir liv bir kilometre mesfe alarak mhim bir mevzi zabt etmidir. Ayn zamanda Lancashere'in bir frkas ibh-i cezrede ilerleyerek bir mhimmt trenini mahv eylemidir. [19 Mays 1915]
**
anakkale: 12/4'de Semerlitepe'deki bataryalar Kabatepe imlinden mroz'a giden bir nakliye vapuruna ate etdi. ki isabet oldu. Geminin ortasnda bir alev zuhur etdi. Ayn mahalden bir dman torpidosuna da bir isabet vardr. Mhimmt ihrc eden bir nakliye sefinesine de vki olan bir isabet zerine sefinede bir itil oldu. Sefine derhal ald. 11/4'de bir dman torpidosu iml Grubu'nun siperlerine mteaddid yerlerden endht icr etmi ve yalnz sa cenh siperlerimiz biraz mteessir olarak on iki mecrhumuz olmudur. iml Grubu'nda hafif top ve tfek ate tetsi, bomba endht. Cenb Grubu'nda Kanldere arkndaki sipere dmann mteaddid hcumlar zyitla tard edildi. Garb ksmlarnda topu ve piyade atei. Dn 9 torpido, 11 taharr gemisi muhafazasnda Agamemnon sisteminde bir zrhl ve refkatinde bir balon gemisi Arburnu istikametinde ilerledi. Balon [yardmyla] anakkale'ye 20-30 kadar bomba atd. Husle getirdii yangn nsfu'l-leyle kadar devam etdi. Kayaltepe'deki topumuzun messir atei zerine balon indirildi ve hepsi beraber mroz Adas'na ekildi.
155
11/4'de Ereli ile Tekfurda arasnda tahtelbahir bir mavna batrmdr. Drac Torpidosu arky'n cenbunda karaya oturmudur. Adalar Denizi: Dn Byk Saros adasn yakan bir dman tahtelbahiridir. Gazete havdisine gre on iki bin kiilik ecns- muhtelifeden mrekkeb bir kuvvet Bozcaada'ya gelmi. Selanik Alman konsolosu: Kuv-y ihrciye bakumandan yaknda muvaffakiyetden emin olarak yeni ve iddetli bir taarruz icr edeceini sylemi. Gazete havdisi: Mondros'daki 36 bin kii Bolayr ve Kumkale'ye karlacak imi. Dn Edremid Krfezi'nde bir dman torpidosu Ilca skelesi'ne otuz kadar asker karmak istemi ise de tard edildi. Sonra otuz-krk kadar mermi atd. ki hne bir karakol zedelendi. 13 Haziran [1]331 / [26 Haziran 1915] kinci ube Mdr
Seyfi
**
Marmara Denizi: 22/4'de Makriky aklarnda bir tahtelbahir grld. anakkale: 20/4 leden sonra bir dman kruvazr Kabatepe ve civarna sekiz mermi atm ve topularmzn bi'l-mukabele atdklar mermiler kruvazrn k tarafna isabet etmesi zerine kruvazr alp gitmidir. leden sonra be buukda bir dman torpidosu Aldere mntkasndaki siperlerimize bil-tesir yirmi mermi atmdr.
156
20-21/4 gecesi bir dman torpidosu yine Halid Tepesi ve Rza Tepesi ve civarn fslalarla bombardman etmidir. Yine bu gece Arburnu iml-i arksindeki dman nsfu'l-leylden iki saat sonraya kadar fslal sretde piyade ve makineli tfek atei icr eylemidir. Nsfu'l-leylden bir saat evvel dmann kuvvetli keif kollar atlakdere istikametinde ilerlemek istemi ise de tard edilmidir. 21/4'de Seddlbahir civarnda Sleymanreis Deresi garbnda bir dman cephne deposu topu ateimizle ber-hev olmudur. Hisarlk'daki dman bataryalarnda da birka itil vuk bulmudur. leden sonra bir buukda bir Alman tahtelbahiri iki bacal byk bir Fransz nakliye gemisini Seddlbahir nnde batrmdr. Yevm-i mezkr sabah Birmingham Kruvazr Saros Krfezi'nden Soanldere'ye bil-tesir yirmi kadar mermi atd. leden sonra saat 1'de Henri Quatre Zrhls ataltepe'yi bombardman etdi. 22-23 Haziran [1]331 / [5-6 Temmuz 1915]
94
Marmara Denizi: 27/4 saat 9.15 evvelde bir dman tahtelbahiri Mudanya skelesi'nde bulunan Biga Vapuru'na bir torpil atd. Kn paralad. anakkale: 25/4 saat 10.30 sonrada Tekke Burnu civarnda byk bir yangn grld. Ara sra infilk sadlar iitildi. Saat 7 sonrada Morto Liman civarnda bir dman tayyresinin topu ateimizle skt etdii zannolunuyor. le157
den sonra Seddlbahir'le Tekke Burnu'nda dmann ufak tefek ihrct grld. 26/4'de dman iml Grubu'nun merkezindeki siperlerde bir lam patlatd. Zyit olmad. Topularmzn ateiyle Kanlsrt'n arknda bulunan bir dman tarassud mahalli tahrib edildi. Saat 6 evvelden saat 9 evvele kadar Charlemagne Zrhls ntepe ile Yeniehir ve Orhaniye'yi bombardman etdi. Kumkale ile Orhaniye arasnda mahfz mahalli tahrib eyledi. Cenb Grubu vaziyetinde tebeddl yok. Tekke Burnu ve Arburnu'na dman ihrct devam ediyor. Usedom bataryas Erturul civarndaki bir dman yry kolunu topa tutdu. 27 Haziran [13]31 / [10 Temmuz 1915] stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
95
Bb- l Hariciye Nezreti Umr- Siyasiye Mdriyet-i Umumiyesi Kayt Numaras: 502
Mstaceldir Hulsa: anakkale'de mecrhan esir edilen Avustralyal efrddan John Sharlock
Harbiye Nezret-i Cellesi'ne 24 Haziran sene [1]331 tarihli ve 1047 numaral tezkire-i senverye zeyldir. anakkale dr'l-harbinde mecrhan esir edilip Beylerbeyi Hastahnesi'nde taht- tedvde iken veft eden Avustralyal piyade efrdndan Tomas William Sharlock'un ey-y ztiyyesinin vlidesine gnderilmek zere Sef158
ret'e irsli Amerika Sefreti'nden b-muhtara iltims meynnda baz fotoraflar muhtev bir madalyon bulunan ey-y mezkre merkmun veftndan sonra Karargh- Umum'ye tevd ve teslm olunduu Beylerbeyi Hastahnesi memurninden alnan malmtdan anlald ilve-i ir bildirilmekdedir. Usul-i mevza mcebince iktizsnn f ve inb buyurulmas mtemenndr, efendim. 30 Haziran sene [1]331 [13 Temmuz 1915]
BOA, HR. SYS, 2217/11
96
Marmara Denizi: Dn bir dman tahtelbahiri Lapseki'nin Halilpaa iftlii kurbunda bulunan Ceyhun Nakliye Vapuru'nu zevlde batrmdr. Dn gece bir dman tahtelbahiri ekmeceler arasnda grlmdr. anakkale: Dn iml Grubu'nda Kanlsrt'daki dman tarassud mevzii topu ateimizle tahrib edilmidir. ntepe bataryalarmzdan edilen atele bir dman nakliye sefinesinde yangn zuhur etmi ve gemi yanarak yan yatmdr. 26 Mays [1]331 / [8 Haziran 1915] kinci ube Mdr Erkn- Harbiye Binbas
Seyfi
159
97-1
ube: 2 11703/2335
Tebli-i Resm
Matbt Mdriyeti'ne anakkale Cephesi'nde: 31 Mays sabh Arburnu karsndaki topularmz dmann yeniden ina etmekde olduu bomba endht mevziiyle makineli tfek mevzilerini tahrib eylemi ve bu mteessir endhtlar neticesinde dman siperleri gerisinde bir yangn zuhur ederek yarm saat devam etmidir. 31/1 Haziran gecesi ufak bir keif kolumuz Seddlbahir'de dman siperlerine girerek dmandan btn teferrutyla yeni bir makineli tfek ve kasaturalaryla beraber on be tfek ve birok fiek itinm eylemidir. Dn tayyremiz mroz ve Limni Adalar stnde neticeli ceveln yaparak Limni Adas'nda grd dman ordughna bombalar atmdr. Sahil bataryalarmz dn Seddlbahir'de dman topu mevzileriyle ordughn ve nakliye vapurlarn topa tutmudur. Hemen her gn bu bataryalarmzn messir endhtlarna marz kalan dman dn bu bataryalarmz zerinde uurduu tayyresiyle yedi bomba atm ise de hibir muvaffakiyet elde edememidir. 2 Haziran [1]331 / [15 Haziran 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1131/35
97-2
160
ube: 2 11809/2383
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 2 Haziran sabah bir dman tayyresi Arburnu karsndaki mevziimiz stnde uarken sol cenh topu atelerimizle tahrib edilmi ve mezkr tayyre dman siperleri gerisine drlmdr. Dn Arburnu ve Seddlbahir cihetlerinde mhim bir vaka olmamdr. Boaz sahil bataryalarmz Seddlbahir'de dman topu mevzileriyle ktatn ve bir nakliye kolunu bombardman ederek koldaki arabalardan birini ber-hev etmidir. 4 Haziran [1]331 / [17 Haziran 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1131/52
97-3
ube: 2 11890/2415
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 4 Haziran'da Arburnu'nda topularmz dmann telsiz-telgraf ve helyosta merkezlerini de ate altna alarak civarnda alan dman efrdndan birou maktl dmdr. Bir topu mermimiz dman torpidosuna isabet ederek torpidoyu hasara uratmdr. 5 Haziran sabah topularmz dmann sol cenh topu mevziini ate altna alarak mhim tahribt yapmdr.
161
Anadolu sahil bataryalarmzn tesirtndan tahaffuz iin dman ordughlarn tebdl eylemi ise de bu yeni ordughlar da dn mezkr bataryalarmz tarafndan bombardman edilmi ve ayrca piyadelerimiz zerine ate aan dman bataryalar dahi bu bombardman tesiriyle atelerini kesmeye mecbur edilmidir. 6 Haziran [1]331 / [19 Haziran 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr nmna Erkn- Harb Binba
Edib
BOA, HR. MA, 1131/73
97-4
ube: 2 11971/2478
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde dn Arburnu'nda hafif top ve tfek muharebesi olmudur. Dmann Seddlbahir'de zevlde sol cenhmza tevch etdii taarruzu ateimiz altnda akm kalm ve dman byk teleftla siperlerine ilticya mecbur olmudur. Dmann bu sabh btn Seddlbahir Cephesi'nden icr eyledii taarruzlar dahi tard edilmidir. Anadolu bataryalarmz dman torpido muhribleriyle torpil taharr vapurlarn, topularn, ktatn, depolarn ve tayyre hangarlarn dn de muvaffakiyetle topa tutdular ve yine bir tayyresini tahrib dier birini de hasara uratdlar. Mtekiben dman, tayyreleriyle bu bataryalarmza otuzdan ziyade bomba atd ise de hibir zarar rs edememidir. 8 Haziran [1]331 / [21 Haziran 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr nmna Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1132/24
162
97-5
ube: 2 12007
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: Seddlbahir'de dmann Cenb Grubumuza kar ar toplar ve son gnlerde ald takviye ktat yardmyla 8 Haziran sabahndan gece yarsndan sonraya kadar btn cepheden muannidne ve mkerreren icr eyledii taarruzlar bu defa da kendisine pek kanl zyita ml olarak tamamyla akm kalm ve yine kalkdklar yerlerine tard u def edilmidir. 7 Haziran'da imlde Arburnu Grubu'ndaki bataryalarmzdan biri dmann bu sahil civarnda dolaan iki byk nakliye sefinesini muvaffakiyetli isabetleriyle hasara uratarak sahilden uzakladrmdr. 8 Haziran sabah topularmz dmann hazrlamakda olduu bir batarya mevziini tamamyla tahrib eylemidir. 9 Haziran [1]331 / [22 Haziran 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1132/40
97-6
ube: 2 12067/2533
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 9 Haziran'da Arburnu sahiline yakn gemekde olan bir dman torpidosu sahr topularmz tarafndan atlan be mermiden ikisinin isabeti zerine sahilden uzaklamdr.
163
Dmann malubiyetiyle neticelenen ve hemen yirmi drt saat devam eden 8 Haziran Seddlbahir Muharebesi telhsen u vechile cereyn etmidir: Dman Seddlbahir Grubumuzun en ziyade sol cenh siperlerini be gn mtemdiyen ar toplaryla bombardman ederek muvaffakiyetle bir hcum hazrlnda bulunmakda idi. 8 Haziran sabah saat bede bu ateini hemen dakikada 150 mermi atmak sretiyle bir kat daha tedd ederek zaten dmana pek yakn mesfede bulunan sol cenh siperlerimizin bir ksmn mtevl takviyeler syesinde hcum ile igl etmi, mkerrer ve mukabil taarruzlarla ibu siperler mteaddid defalar bizim ve dmann eline gemi ve akama doru dman elinde ancak yz metrelik bir siper paras kalmd. 8-9 Haziran gecesi gndzki edd mukvemet ve savletleriyle pek byk fedkrlk gsteren ktatmz ayn iddet ve ehmetle bir gece basknyla bu paray da dmandan istirdd eylemi ve nihayet dman pek klliyetli cephne ve insan zyitna kar yine eski vaziyetine perian bir halde srlmdr. Dn dman bir hareket gsteremedi. Yalnz sabahleyin ve akam st sol cenhmzda fslal topu atlar devam etmidir. 10 Haziran [1]331 / [23 Haziran 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1132/45
97-7
Kerevizdere Muharebesi (21 Haziran 1915).
164
12104/2549
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: Arburnu ve Seddlbahir cihetlerinde dn hafif ve fslal top ve tfek muharebelerinden baka bir hareket olmamdr. 11 Haziran [1]331 / [24 Haziran 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1132/55
97-8
2 12141/2579
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 11-12 Haziran gecesi Arburnu'nda fslal ate tet edilmidir. Seddlbahir'de vaziyet son muharebeden evvelki hlindedir. Dman tamamyla eski mahallerine srlm ve u gnlerde ciddi hibir hareket gsterememidir. 8 Haziran muharebesinde dmann pek azm olan zyit mikdar henz tahmin olunamamdr. Mtemdiyen yaral nakletmekde olan dman sefini topu atelerimizle izc edilmekdedir. 11-12 Haziran gecesi Seddlbahir Grubumuzun sa cenhndan kan bir keif kolumuz bir ksm siperde basdrd dman neferlerini telef edip ellerindeki makineli tfei tahrib ve yirmi alt tfek ile dokuz sandk cephne ve birok lt- tahkmiye ve makineli tfeklere mahsus yedek lt ve telefon malzemesi, bombalar itinm ederek avdet etmilerdir.
165
12 Haziran sene [1]331 / [25 Haziran 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr nmna Erkn- Harb Binba
Edib
BOA, HR. MA, 1132/64
97-9
12234/2667
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: Arburnu'nda hafif top, tfek atei ve bomba tet edilmidir. Seddlbahir'de dman ar toplaryla 12 Haziran leden itibaren sa cenhdaki siperlerimizi iddetle ate altna alm ise de bir netice elde edememidir. Sol cenhda dmann geceleyin birka noktadan yapmak istedii hcumlar ateimiz altnda erimidir. Dman bombalarmzdan tahaffuz iin siperleri nne tel rgler germeye mecbur olmudur. Anadolu bataryalarmz Seddlbahir'deki dman piyade mevziini ve topularn muvaffakiyetle bombardman etmidir. 14 Haziran [1]331 / [27 Haziran 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1132/91
97-10
166
12274/2646
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 13-14 Haziran gecesi Arburnu'nda hafif piyade ateleri ve bombalar tet edilmidir. 14 Haziran sabah piyde ve top atelerimizle dman mevzilerine icr edilen baskn (ate baskn) muvaffakiyetli neticeler vermi, baz dman mahfz mahalleri tahrib edilmi, ordughlarnda karklk vuka getirilmi ve ordughda kesf bir duman ve badeh yangn alimi mhede edilmidir. Seddlbahir cihetinde hafif piyade ateleri ve bomba endht devam ediyor. Ara sra dman topusu siperlerimizi tahrib maksadyla beyhde mermi sarf etmekdedir. Dman tayyreleri Kumkale cenbunda Yeniehir karyesine neticesiz bombalar atmdr. Anadolu bataryalarmz Seddlbahir'de dman topularn muvaffakiyetle bombardman etmidir. 15 Haziran [1]331 / [28 Haziran 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1133/3
97-11
ube: 2 12316/2673
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 15 Haziran leden sonra Arburnu'ndaki dman edd topu ateini mtekib sol cenhmza defa taarruz etmi, nde de muvaffak olamayarak azm teleftla tard u def edilmidir.
167
Seddlbahir'deki dman 14-15 Haziran gecesi sa cenh siperlerimizi ar toplaryla sabaha kadar bombardman etmi ve 15 Haziran leden evvel bu cenha kar taarruzlarda bulunmusa da mukabil taarruzlarmzla def edilmidir. Ayn gece sol cenhmza kar taarruzlarnda hibir muvaffakiyet elde edememilerdir. Merkezimize kar leden sonra yapmak istedikleri taarruz ise pek shletle def edilmi ve mukabil hareketimizle dman mevziinden iki hat siper zabt edilmidir. Anadolu bataryalarmz Seddlbahir'de sol cenh muharebtna muvaffakiyetle itirk etmi ve dmana azm teleft verdirerek dmann ricatine pek messir olmudur. Yine bu bataryalarmz dmann Tekke Burnu'ndaki bataryalarn iskt eylemidir. Tayyrelerimiz Seddlbahir'de dmann balon meydnna muvaffakiyetli bombalar atmlardr. 16 Haziran [1]331 / [29 Haziran 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1133/20
97-12
ube: 2 12391/2741
Matbt Mdriyeti'ne anakkale Cephesi'nde: 16 Haziran gn: iml Grubu'nda (Arburnu'nda) ber-mutd ate muharebesiyle gemidir. Cenb Grubu'nda (Seddlbahir'de) muharebe btn gn devam etdi. Dman sa cenhmz ihta fikriyle kuvvetli ve mtemd topu atei himyesinde taarruza kalkdysa da mukabil taarruzlarmzla bu emeli akm brakld.
Sndere Muharebesi (28 Haziran 1915).
168
16-17 Haziran gecesi: iml Grubu'nda dmann merkez siperlerimize kar yapmak istedii taarruzlar kanl bir sretde def edildi ve sa cenh ktatmz mukabil taarruzlara geerek birbiri gerisinde dmandan iki hat siper zabt etdi. Yine bu gece ktatmz Cenb Grubu'nda dmann sol cenhna mukabil taarruz yapd. Btn gece devam eden bu taarruzda ktatmz dman mevzilerinden birok ksmna girerek sng muharebesine muannidne devam eylemilerdir. bu muharebeye afakla beraber fsla verilmidir. 17 Haziran gn sabahn yedisinden on ikiye kadar Cenb Grubu'nda muharebe sa ve sol cenhmzda devam etdi. Her iki cenhda da ktatmzn taarruzlaryla balayan ibu muharebe lehimize pek msaid olarak devam etmidir. Anadolu sahil bataryalarmz Cenb Grubu'nun muharebtna muvaffakiyetle itirk etmi ve dman ordughyla topu mevzilerini messir bir sretde bombardman etmidir. Tayyremiz Seddlbahir zerinde uarak bombalar atmdr. 18 Haziran [1]331 / [1 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1133/58
97-13
ube: 2 12428/2763
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 17 ve 18 Haziran gnlerinde imlde Arburnu'nda mhim bir vaka gememidir.
169
Bu civar sahiline byk dman nakliye gemisi yaklaarak atana ve mavnalarla mtemdiyen yaral naklolunduu tarassud edilmidir. Sefin-i mezkrenin de hastahne gemisi olduuna dair zerlerinde bir iaret yokdu. Buna ramen bunlara ate edilmemidir. Cenbda Seddlbahir'de dmann byk hazrlklar neticesinde gndr teebbs etdii taarruzlar ktatmzn fedkrne mukvemet ve savletleriyle tamamen krlm ve dman yine azm teleft vererek eski mevzilerine def edilmidir. 17-18 [gecesi] ve 18 Haziran'da bu mntkada sa ve sol cenhlarda ehemmiyetsiz siper msdemt devam etmidir. Boaz ileri bataryalarmz 18 Haziran akam Seddlbahir civarndaki dman ordughna bir ate baskn yapm ve pek mhim tesir husle getirildii gibi dmann bir bataryasn iskt etmidir ve ayrca tam bir mermi isabetiyle dmann bir obs topu tahrib ve civarndaki insan ve hayvantn birou itlf edilmidir. 19 Haziran [1]331 / [2 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1133/67
97-14
12518/2812
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: iml Grubu'nda (Arburnu) fslal topu ve piyade atei muharebesi olmudur. Dman fena kokulu gaz nereden endhtna hl devam etmekdedir.
170
19 Haziran'da prelendikden sonra bu cinsden yeil gaz nereden arapnel endht eylemidir. Cenb Grubu'nda (Seddlbahir) ktatmz 19 Haziran'da dmann sol cenhna icr eyledikleri taarruzlarnda epey neticeler elde etdiler ve dman mevziinin baz aksmna sng hcumlaryla girdiler. Sahil bataryalarmz 20 Haziran'da Seddlbahir'de dman topularyla ktatn ve tayyre hangarlarn bombardman etdiler. 21 Haziran [1]331 / [4 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1134/7
97-15
ube: 2 12565/2844
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 21 Haziran leden sonra saat 1.30'da bir Alman tahtelbahiri iki bacal byk bir Fransz nakliye gemisini Seddlbahir nnde batrm ve sefine dakika zarfnda denize gmlp gitmidir. iml Grubu'nda 20-21 gecesi dman sa cenhmzda iddetli bir tfek ateini mtekib kuvvetli keif kollarn ileri srmek istemi ise de tard edilmidir. Cenb Grubu'nda 21 Haziran'da topu atelerimizle dmann bir mhimmt deposu ber-hev edilmi ve ayrca birka dman bataryalarnda da
171
itil ve yangn husle getirilmidir. Yangnlar sndrmeye koanlar yine topu atelerimizle itlf edilmidir. 22 Haziran [1]331 / [5 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1134/15
97-16
ube: 2 12614/2869
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: Vaziyetde umum bir tebeddl olmayp mutd olan siper muharebt vuk bulmu ve bilhassa Seddlbahir mntkasnda sa cenhmzda bu muharebt iddetle tekrar etmi ve btn bu muharebtn cereyn bize msaid olmudur. Anadolu bataryalarmzn ateleri Seddlbahir'de dman ordughnda mteaddid itil ve yangnlar husle getirmidir. Tayyrelerimiz iki defa dman ktat zerine muvaffakiyetle bombalar atdlar. Bir dman monitorunun Arburnu nnde akdan aa hastahne gemisini kendine siper ittihz ederek karadaki mevzilerimize ate ad grlmdr. 23 Haziran [1]331 / [6 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1134/24
172
97-17
ube: 2 12673/2886
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: Arburnu'nda, 23 Haziran: Topularmz dman mevzilerine messir endhtlar icr ederek olduka mhim tahribt yapmlardr. Sol cenhmz karsndaki dman topusu yanl endht neticesinde btn mermilerini kendi siperlerine drerek askerlerine epey teleft verdirmidir. Cenbda Seddlbahir'de, sa cenhmza kar dman, evvel keif kollarn ileri srmek sretiyle bir taarruz icrsna teebbs etmise de zyit- klliye verdirilerek pskrtlmdr. Dmann Seddlbahir civarnda Tekke Burnu'na sefin-i muvene-i harbiye ile sir kk gemiler yanadrarak irkb ve ihrc ameliyatyla megul bulunduu esnada Anadolu sahil bataryalarmz bateten ibu mevkie ate am ve hazrlk vaziyetinde bulunan bir taburun tam ortasna drlen bir mermi orada mhim kargaalk ve telefta sebeb olmudur. Yine bu bataryalarmzn endhtyla o civarda bir dman cephnelii ber-hev edilmidir. 24 Haziran [1]331 / [7 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1134/36
97-18
ube: 2 12713/2908
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 24 Haziran'da imlde Arburnu'nda mhim bir vaka olmad. Cenbda Seddlbahir cihetinde sa cenhmz karsnda dmann iki siperi ktatmz tarafndan zabt ve igl edilmidir.
173
Merkezden karlan keif kollarmz dmann siperlerini basarak bir mikdar cephne ve edevt- istihkmiye itinm etdiler. Sol cenhda hafif piyade ve topu ateleri ve ber-mutd bomba endhtlar devam etmidir. leden evvel bir dman tayyresi Gelibolu kasabasna bomba atmsa da bir zarar dokunmamdr. Anadolu bataryalarmzn endhtyla dmann Tekke Burnu'ndaki ihrc iskeleleri tahrib edilmi ve o civardaki karargh adrlar ateimiz altnda kalmdr. 25 Haziran [1]331 / [8 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1134/52
97-19
ube: 2 12785/2960
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 26 Haziran Arburnu ve Seddlbahir mntkalarnda bir tebeddl olmad. Mutd olan top ve tfek ateleri tet edilmidir. leri srlen Anadolu bataryalarmz Tekke Burnu'nda dman ordughyla Seddlbahir civarndaki araziyi ve dmann piyadeden mrekkeb bir yry kolunu muvaffakiyetle topa tutmudur. leden sonra Tekke Burnu civarnda byk bir yangn grlm ve ara sra infilk sadlar iidilmidir. 27 Haziran sene [1]331 / [10 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1134/65
174
97-20
ube: 2 12821/2988
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 27 Haziran: Arburnu ve Seddlbahir mntkalarnda karlkl ve fslal topu atelerinden baka bir tebeddl olmad. leden sonra drt torpido himyesinde Kabatepe karsna gelen Lord Nelson sisteminde bir dman zrhls mevzilerimize iki yz mtecviz mermi atd bir tesir yapamad. Bu sarfiyt neticesinde yalnz bir nefer ehid ve iki nefer mecrh olmudur. Mukabele eden topularmzn baz mermileri zrhlya isabet etdii grlm ve zrhl bunun zerine ekilmeye mecbur olmudur. Anadolu bataryalarmzn tesirt neticesinde Tekke Burnu'nda dmann evvelki faaliyetinden eser grnmyor. Dn bataryalarmz yine muvaffakiyetli endht yapdlar. Bilhassa Hisarlk garbndaki dmann obs bataryasna kar alan ate pek messir olmu ve bir obs topuna tam bir isabet grlmdr. Dman tayyreleri Boaz'n Anadolu sahili stnde grndlerse de tayyre bataryalarmzn ateleriyle seyirlerine devam edemeden geriye tard oldular. 28 Haziran [1]331 / [11 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1134/8
97-21
ube: 2 2701
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 28 Haziran: Arburnu'nda ehemmiyetsiz ate muharebesi oldu.
175
leden sonra torpido himyesinde Arburnu karsna gelen bir kruvazr balon yardmyla sa cenhmz bir mddet neticesiz bombardman ederek ekildi. Cenbda Seddlbahir mntkasnda sa cenhda ve merkezde ara sra top muharebesi yaplmdr. Dmann Morto Liman'ndaki ktat ile daha garbndaki bataryalar ve tayyre hangarlar Anadolu bataryalarmzn messir ateleriyle dlmdr. 29 Haziran [1]331 / [12 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1134/98
97-22
ube: 2 12895/3020
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 29 Haziran leden evvel sekiz buukda Arburnu'nda dman cephede iddetli top ve tfek ateleri icrsndan sonra bir ksm efrdn bomba atmak sretiyle sa cenhmza srmek teebbsnde bulunmusa da bu hareketler atelerimizin karsnda tamamyla krlm ve dmann ricatiyle nihayetlenmidir. Sol cenhda dahi buna benzer bir teebbsleri shletle def edildi. Dmann bu cenhdan firar pek ser olmu ve kaamayanlardan bir ksm dereler iine dklp kalmdr. Bu neticede ktatmz meydandan birok silh cephne ve techzt toplamdr. Seddlbahir ayn gn leden evvel her iki cenhdan bir ksm donanmasnn muvenetiyle kesif bir topu ateini mtekib sa ve sol cenhlarmza taarruza balam ve sa cenhmza kar defa tekrar etdikleri taar176
ruz teleft- klliye ile tard edilmidir. Sol cenhda ise muharebe geceye kadar mevzi siper msdemesi eklinde neticesiz devam etmidir. Bu cenhda dmandan iki aded makineli tfek itinm etdik. Dnk muharebede dman hemen altm binden fazla topu cephnesi sarf edip azm zyita dr olduu halde arzu etdii muvaffakiyeti elde edememidir. 30 Haziran [1]331 / [13 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1135/7
98
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne Msr'da Neler oluyor?!.. ngilizler Msr askerine ngiliz elbisesi giydirerek skenderiye'den anakkale'ye gndermek istemiler. Msr askeri bunu kabul etmeyerek isyan etmi. Bunun zerine ngilizler bu fikirlerinden vazgemiler. Msr'a Efrenc Mays'n 2'sine kadar yaral asker gelmidir. Bunlarn tahminen 500 kadar kr olmudur. Piramidler civarndaki Manahoza Oteli, Kahire'deki Savva Otel, Heliopolis Palace Otel, Byk Lunapark Heliopolis Otel hastahneye tahvl edilmidir. Bunlardan mad Heliopolis'de sokaklarda yatan birok mecrhn grlmekdedir. Delta'daki bi'l-cmle ky ve ehirler ve bizzat Svey mecrhlarla mldir. Bu kyler de kifyet etmediinden birok mecrhlar sahrada kurulan adrlardadr. Avustralya askeri tarafndan Msr'a tifo hastal dahi getirilmidir. Bu yzden birok teleft vuka geliyor.
177
Msr'da Fransz askerine ngiliz askeri kadar baklmadndan Franszlar adem-i memnniyet gsteriyorlar. Bir sefer ordu iin muktez levzm- seferiyye bilhassa malzeme-i shhiye Msr'da pek noksandr. Hzk ve mtehasss ngiliz etibbs bulunmad gibi hastabakc kadnlar ve levzm- shhiye eksikdir. Yarallar trl vapurlara irkb olunuyor ve hibir tedavide bulunulmakszn sevk ediliyor. Bunlarn biroklar terk-i hayat ediyorlar. Avustralyal ktat memleketlerinde 7 ilin alrken burada 1 ilin aldklarndan Msr'a gelmekden istinkf ediyorlar. Avustralya askerleri Msr'da fuhuhnelere giderek kadnlar pencereden atmak ve sire gibi rezletler irtikb ediyorlar. Bunlarn serkelii son dereceyi bulmudur. Gndz saat 12'de Bakumandan Maxwell'in otomobilini sirkat etdiler. 5 Temmuz [1]331 / [18 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ube Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1135/70
99
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne Reuter Telgraf Ajans anakkale muhbirinden tdeki telgrafnmeyi almdr: Trkler pek merdne ve necbne bir tarzda harb eylemekdedirler. Bunlardan biri edd bir ate altnda olduu halde askerlerimizden birinin yarasn sarmak lutf- necbnesinde, dier bir Trk neferi dahi mecrh bir Avustralyal neferin yanna bir ie su brakmak hareket-i insniyetkrnesinde bu178
lunmudur. Mert Trk neferlerinden bir dieri de ngiliz siperlerinden uzak bir mevkide yaral dp saatlerce a ve b-tb kalm olan bir ngiliz neferine ekmek vermek ulvv-i cenbn gstermidir. Trklerle msdemede bulunan ngiliz askirinin hemen kffesi Trkler tarafndan ngiliz sersna pek ziyade hsn-i muamelede bulunulduunu beynda yek-zebndrlar. 7 Temmuz [1]331 / [20 Temmuz 1915] stihbrt ube Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1135/96
100
Mstaceldir
Marz- ker-i kemneleridir ki Muharebt- ahredeki hidemt- fevkaldelerine binen Gelibolu dr'l-harbi iml Grubu ve nc Kolordu Erkn- Harbiye Reisi Kaymakam Fahreddin ve Krk nc Alay Kumandan Vekili Binba Fzl Beylere er sene ve Birinci Kuvve-i Seferiyye'ye memur Yedinci Alay'n Birinci Taburu Kumandan Binba smail Hakk Bey'e iki sene sefer kdem zamm its ve nc Ordu sa cenh grubu Erkn- Harbiye Reisi Yzba Basri Bey'in binbala ve Otuz Yedinci Alay Makineli Tfek Bl Mlzm- Evveli Yanyal Hasan Fehmi Efendi'nin yzbala terf-i rtbeleri hakknda tanzim olunan irde-i seniyye lyihas leffen takdim klnmakla iktizsnn f ve neticesinin inb buyurulmas ment- msaade-i smiye-i fahmneleridir. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 7 Ramazan sene [1]333 ve f 6 Temmuz sene [1]331 / [19 Temmuz 1915] Bakumandan Vekili ve Harbiye Nzr
Enver
**
Harbiye Nezreti
179
Tahrrt Dairesi Tahrrt Kalemi 787
rde-i Seniyye Muharebt- ahredeki hidemt- fevkaldelerine binen Gelibolu dr'l-harbi iml Grubu ve nc Kolordu Erkn- Harbiye Reisi Kaymakam Fahreddin ve Krk nc Alay Kumandan Vekili Fzl beylere er sene ve Birinci Kuvve-i Seferiyye'ye memur Yedinci Alay'n Birinci Taburu Kumandan Binba smail Hakk Bey'e iki sene sefer kdem zamm it ve nc Ordu Sa Cenh Grubu Erkn- Harbiye Reisi Yzba Basri Bey'in binbala ve Otuz Yedinci Alay Makineli Tfek Bl Mlzm- Evveli Yanyal Hasan Fehmi Efendi'nin yzbala terf-i rtbeleri icr klnmdr. bu irde-i seniyyenin icrsna Harbiye Nzr memurdur. F 9 Ramazn sene 1333 - F 9 Temmuz sene 1331 / [22 Temmuz 1915] Bakumandan Vekili ve Harbiye Nzr
Enver
BOA, . HB, 1333. N/137
Sadrazam
Mehmed Said Mehmed Read
101
Harbiye Nezreti Tahrrt Dairesi Tahrrt Kalemi 786 Mkerrer
rde-i Seniyye Muharebt- vkadaki hidemt- fevkaldelerine binen nc Kolordu Kumandan Mirliv Esad Paa'nn ferklie terf-i rtbesi icr ve Beinci Ordu Erkn- Harbiye Reisi Kaymakam Kzm Bey'e de sene sefer kdemi zamm it klnmdr. bu irde-i seniyyenin icrsna Harbiye nzr memurdur.
180
F 9 Ramazan sene 1333 - F 9 Temmuz sene 1331 / [22 Temmuz 1915] Bakumandan Vekili ve Harbiye Nzr
Enver
BOA, . HB, 1333. N/141
Sadrazam
102
Bb- l Nezret-i Hariciye Tercme Mdriyeti
Fransz Hariciye Nezreti tarafndan f 26 Haziran sene [1]915 tarihiyle Amerika Sefreti'ne irsl olunan notann sret-i tercmesidir. Dersadet'den mevrd bir tahrrta nazaran defn-i emvt iin ittihz- tedbr edilmek zere Osmanl Ordusu tarafndan Gelibolu ibh-i Cezresi'ne gnderilen mkleme memurlarnn Mttefikn askiri tarafndan tevkf edilmi olduklar Amerika Sefreti'nin Haziran'n tarihli notasyla Hariciye Nezreti'ne ir klnmdr. Fransz ark Heyet-i Seferiyesi Bakumandan general tarafndan it olunan malmtdan mstebn olduuna gre bu maksada mebn Osmanl Tabibi Halil Bey tarafndan Mays'n yirmi beinci gn mkleme memuru olarak izm klnm olan bir teskereci neferi Fransz hatlarna kabul edilmi ve orada mevkiin bir ksmn grebilmi olduundan merkmun derhal iadesi bir takm mehzri mcib olaca cihetiyle kumandan- merkmu birka gn tevkif etmi, orada hakknda hsn-i muamele edilmidir. Merkm badeh tahliye edilmi ve izaht hv bir mektub ile beraber Osmanl hatlarna iade klnmdr. Merkm Trk sersnn kendi ailelerine gnderdikleri mektbi dahi hmil bulunuyordu. bu tedbir 1907 senesi Drdnc Lahey Mukvelenmesi'ne melff nizmnmenin 33'nc maddesi ahkmna tevfkan ittihz edilmidir. 8 Temmuz 1331 / [21 Temmuz 1915] **
Bb- l
181
Hariciye Nezreti Umr- Siyasiye Mdriyet-i Umumiyesi

Hulsa: Gelibolu ibh-i Cezresi'ndeki Fransz hatlarna izm olunan mkleme memurni
Harbiye Nezret-i Cellesi'ne Defn-i emvt iin ittihz- tedbr edilmek zere Osmanl Ordusu tarafndan Gelibolu ibh-i Cezresi'ndeki Fransz hatlarna izm klnm olan mkleme memurlar hakknda Nezret-i Cellelerinin talebi zerine ahren edilmi olan tebligta cevaben 26 Haziran sene [1]915 tarihli Fransz Hariciye nzrndan alnd beynyla Amerika Sefreti'nden tevd klnan takrrin sret-i mtercemesi leffen tesyr edildi, efendim. 9 Temmuz sene [1]331 / [22 Temmuz 1915]
BOA, HR. SYS, 2411/22
103
Marz- ker-i kemneleridir ki On Dokuzuncu Frka Kumandan Miralay Mustafa Kemal Bey'in On Beinci Kolordu Kumandanl'na tayini hakknda tanzim olunan irde-i seniyye lyihas leffen takdim klnmakla icabnn icr ve neticesinin emr u inb buyurulmas merhn- irde-i aliyye-i fahmneleridir. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 12 Ramazan sene [1]333 ve f 12 Temmuz sene [1]331 / [25 Temmuz 1915] Bakumandan Vekili ve Harbiye Nzr
Enver
**
Harbiye Nezreti
182
Tahrrt Dairesi Tahrrt Kalemi 830
rde-i Seniyye On Dokuzuncu Frka Kumandan Miralay Mustafa Kemal Bey On Beinci Kolordu Kumandanl'na tayin olunmudur. bu irde-i seniyyenin icrsna Harbiye nzr memurdur. F 15 Ramazan sene [1]333 - F 15 Temmuz sene [1]331 / [28 Temmuz 1915] Bakumandan Vekili ve Harbiye Nzr
Enver
BOA, . HB, 1333. N/43
Sadrazam
104
Roma Sefret-i Seniyyesi'nden mevrd f 30 Temmuz sene [1]915 tarihli telegram hallidir. Ataemiliterin tdeki ifresinin Bakumandanlk Vekleti'ne aynen ve mstacelen teblii msterhamdr: stihdm etdiim Maltal avdetle malmt- tiyeyi verdi: Madde 1: Drt haftadan beri yz kadar nakliye vapuru -ki ksm- azam Moritanya'da dahil olup transatlantiklerdir- Malta'dan arka gemilerdir. Dernlarnda Kitchener ordusu denilen srf ngiliz ktat varm. Bunlarn mikdar yz elli bin nefer tahmin olunuyor ki gen ve yal kark imi. Madde 2: Torpillere mukvemet iin aralarnda kum ve mantar dolu ifte tekneli ve ahren ngiltere'de yaplm su kesimleri iki metrelik be harb
183
sefinesi de boazlara gitmi. Bunlar bizzat mhede eden muhbir her sefinenin on drt pusluk iki topu hmil olduunu sylyor. Madde 3: ngilizler karaya oturtarak asker ihrac iin talya'dan be eski vapur itir etmiler. Ahren ngiltere'de tahtelbahirlere mukaddem icad olunan elik alardan anakkale'ye gnderilmi imi. Madde 4: ngilizlerin maksad Tern-i Evvel'den evvel heri-bda-bd boazlar almak imi. Maamfh Anadolu'nun dier bir ksmna ve Bolayr civarna asker ihrac mevz- bahs imi ve harekta evvelce 26 Temmuz'da balamak mutasavver imi. Dn gece gazeteleri vaziyet-i askeriye dolaysyla ngiltere'nin Midilli Adas'n igal edeceini resmen Yunanistan'a ihbr etdiini yazyorlar ki yn- teemmldr. Madde 5: Fransz filosu Malta ile Bezerta arasnda doladndan gnderilecek bir tahtelbahirin byk i grebileceini muhbir sylyor. Be-alt hafif ngiliz kruvazr Adriyatik Denizi'ne gnderilmi imi. 30 Temmuz sene [1]915 Ataemiliter
Mmtaz
BOA, HR. SYS, 2411/51
105
Bb- l Hariciye Nezreti Tercme Mdriyeti
Harbiye Nzr Enver Paa Hazretlerine f 3 Mays sene [1]915 tarihiyleAmerika Sefiri Msy Morgenthau tarafndan irsl olunan takrrin tercmesidir. Dersadet'de bulunan ngiltere ve Fransa tebaasnn Gelibolu ibh-i Cezresi'nde mtemekkin olan gayr-i muhariblerin marz bulunduklar ayn mehlik ve muhtarta marz olmalar maksadyla mezkr ibh-i cezrenin mevki-i muhtelifesinde ikmet etdirilmeleri Hkmet-i Osmaniyyece tas184
mm edildiini dn zt- l-i nezret-penhlerinden haber aldm. zhr buyurulan arzuya tevfkan bu keyfiyeti hkmet-i metbama tebli ve ir eylemi isem de Devlet-i Aliyye'nin hlis bir dostu olmaklm hasebiyle bu teblii maa'l-kerhe icr etmi olduumu arz etmeyi zid addederim. Taraf- llerinden nazar- teemmle alnmak zere ilveten birka sz sylemekliimin de n-be-mahal add buyurulmayacandan midvrm. Zt- llerinin bu szlere hibir sretle beynt- resmiyye nazaryla bakmamalarn ve bunlar gerek ahs- llerine ve gerek Hkmet-i Osmaniyye'ye kar cidden dostne hissiytla mtehassis bulunan bir ahsn efkr ve mtlatndan gayr bir sretde telakk buyurmamalarn iddetle arzu ve temenn eylerim. Fakat yed byle bir tedbir mevki-i icrya vaz olunacak olur ise btn lem nazarnda Devlet-i Aliyye'nin hsn-i hays ve hretine ne derecelere kadar rs- naksa edebileceini sadece bir ferd sfatyla da mlhaza etmekden geri duramam. Gayr- muhariblerin dr olduklar lm ve ztrbt daima harbin en mellim ve en yn- teessf safahtndan madd bulunmudur. Fakat ibu lm ve ztrbt gayr- muhariblerin mntka-i harbden tebd ve daha az hatar-nk mentka iltica edebilmeleri sretiyle bir dereceye kadar tahafff edebilir. Hl byle iken dvel-i muharibenin masum ve b-gnh olan tebaalarn bir mntka-i mstahkemeden baka bir ey olmayan Gelibolu ibh-i Cezresi'ne gtrp orada ikmete icbr etmek ezmine-i sbkadaki byk kumandanlardan hibiri tarafndan istiml olunmayan ve harbin hitm zerinde zerre kadar tesir icr etmemekle beraber bundan mesl olacak zt hakknda clib-i haclet olmakdan baka bir neticeyi intc etmeyecek olan bir muameleye mracaat eylemek demek olacakdr. Bundan birka ay mukaddem Alman sefin-i harbiyesi hakikat-i halde gayr- mstahkem bir mevki olan Sakarburu'u topa tutduklar zaman birok sbyn ve nisvn itlf etdiler. Maamfh buna kar ngiltere'de bulunan binlerce Almanlardan ahz- sra kym edilmesi asl mevz- bahs olmamdr. Binenaleyh Hkmet-i Osmaniyye'nin beyne'd-dvel cr olan usul ve dta bu derece mugyir bulunan ve Devlet-i Aliyye'nin dmanlaryla bedhhlarna bir sermaye olmakdan baka bir eye yaramayacak olan bir muameleye mracaat etmek sretiy185
le imdiye kadar slik olduu dt- necbe-i insaniyyet-perverne ve kahramanneden inhirf eyleyeceine bir trl ihtimal veremem. Bu szlerimin beynt- resmiye veya hkmet-i metbamn zbde-i efkr sretinde deil, fakat gerek Devlet-i Aliyye'ye ve gerek zt- llerine kar perverde etmekde olduum mvltn bana telkn eyledii hissiyt- ztiyyenin tezhr makamnda add telakk buyurulmasn zt- l-i nezret-penhlerinden tekrar rica eder ve bu vesileden bi'l-istifade arz- tazmt eylerim. 3 Mays [1]915
**
Amerika-y iml Cemhr-i Mttefikas Sefiri Morgenthau cenblarna Taraf- llerinden irsl buyurulan tahrrt ahz etdim. Hkmet-i Osmaniyye ile hakk- cizde izhr buyurulan hissiyta an-sammi'l-fud arz- teekkr ederim. Birok muharebelere itirk etdiim cihetle, ahali-i masumenin ne derecelerde marz- ztrbt olduunu hi kimse benden iyi bilmez. Onun iin Gelibolu ibh-i Cezresi masum ahali-i slmiyyesini dmanlarn itisft ve mezliminden vikye iin mutasavver olan tedbrin tatbikini arzu ediyorum. Be-tahsis ngilizler etdikleri muharebtn hemen cmlesinde hukuk- beyne'l-milelleri ayaklar altna aldlar. Bunlar maksd- harbiyyelerine vsl olmak iin muharib olmayan masm ahaliyi hibir vakit nazar- itibara almadlar. ngilizler, birok ngiliz zbitn, Osmanl bahriyesi hizmetinde bulunduklar cihetle, Gelibolu ibh-i Cezresi'ndeki istihkmt pek iyi biliyorlar. Malum- lleri olduu vechile mesel Gelibolu ehri mstahkem deildir ve etraf u eknfnda da hi istihkm yokdur. Byle olduu halde ngilizler bu ehri ihrk ve kadnlar ile ocuklar katletdiler. Dman tayyrecileri ngilizlerce malum ve onlarca cy- kabul olan bayraklarla mtehevvic olduu halde ehrin epeyce uzandaki Maydos civarnda kin hastahneye bombalar atarak bu hastahneyi ihrk etdiler. Tah186
lsi mmkn olamayan on mecrh muhterik olmudur. Tayyreciler, bu vesile ile bir takm ilnlar atmlardr. Bunlar mfdndan mstebn olaca vechile ngilizler anakkale'deki btn ehirleri ve kyleri ihrk edeceklermi. Zt- llerince malum olduu zere ngilizler Suriye'de, sefin-i harbiyelerinden ak ehirleri topa tutarak bu sretle kadnlarn ve ocuklarn teleflerine sebeb vermilerdir. Byle d bir sretde icr edilen tarz- harbe kar mahz Trk milletinin menfii nokta-i nazarndan en iddetli tedbr ittihzna mecburum. Ancak byle bir tedbir ngilizlere icr-y tesir eder. Bu gibi mezlim ve teaddiytn derhal nn almaya matf olan tedbr-i mttehazemizin leme edecei tesirin bizce hi ehemmiyeti yokdur. Almanlar tarafndan gya gayr- mstahkem olan Sakarburg ehrinin topa tutulmas hakknda taraf- llerinden beyn buyurulan ifadeye kar Almanya Hkmeti bu ehrin mstahkem olduunu resmen tebli ve ir etdii cihetle daha ziyade tafsilta lzum gremiyorum. ngilizlerin Alman tahtelbahirlerinden aldklar esirleri asker hapishnelerinde tevkif etdiklerini ve bunun zerine Alman Hkmeti'nin tedbr-i mtekbilede bulunduunu ir edebilirim. te ngilizler her tarafda bu vechile ve byle dcesine usul-i harbe ibtidr ediyorlar. htirmt- fikam takdim ederim. 4 Mays 1915
Enver
**
iml Amerika Cemhr-i Mttefikas Sefiri Morgenthau cenblarna anakkale pghnda bulunan kuvve-i askeriyenin yeniden hukuk- umumyi cerhadr eden bir vakay zt- llerine ir eylerim. Dn kable'z-zuhr saat 7.45'de bir dman tayyrecisi Kumkale'nin takrben 20 kilometre arknda kin Ezine nm mahaldeki bir hastahne zerine bir bomba atmdr. Hastahne stnde t uzakdan kbil-i ryet olan almet-i frika vard. Hastahne bombalarla ksmen tahrib edildi ve bir hasta nefer ar sretde yaraland.
187
Temmuz'un 12'nci gnnden beri bylece 4 hdise oldu. Dman tayyreleri evvelce kabul olunan almt hiz olan hastahnelere, sahr hastahnelere bombalar atmdr. Binenaleyh mukabele-i bi'l-misle tevessl lzmeden addederim. htirmt- fikam takdim ederim. 31 Temmuz 1915
Enver
**
iml Amerika Cemhr-i Mttefika Sefiri Morgenthau Hazretlerine Gelibolu ibh-i Cezresi'nde her iki tarafdaki ecsdn tedfni iin icr-y mzkert zmnnda ordu kumandan tarafndan gnderilen mkleme memurlarnn dman tarafndan tevkf edilerek henz avdet etmediini zt- llerine ir etmekle kesb-i fahr ederim. Hukuk- milele kar vuk bulan ibu tecavz keml-i iddetle protesto eder ve slif'z-zikr mkleme memurunun teslimi hususunda diplomasi tarkyle icr-y teebbst eylemenizi rica eylerim. Mkleme memuru teslim edilmedii takdirde maa't-teessf ben de ayn tedbr-i mtekbileye tevessl edeceim. htirmt- fikam takdim ederim. 22 Mays 1915 Berr ve Bahr Kuv-y Osmaniyye Bakumandan Vekili
Enver
**
iml Amerika Cemhr-i Mttefika Sefiri Morgenthau cenblarna Efendim, anakkale'de dman kuv-y askeriyesinin kendi hastahne gemileriyle Salb-i Ahmer iaretini suistimal etdiklerini zt- llerine ir eylemekle kesb-i eref eylerim.
188
Birka gn mukaddem, kk bir harb sefinesinin byk bir hastahne gemisi arkasna gizlenerek top atmak sretiyle suistimalde bulunduu rey'layn mhede edilmidir. imdi tahtelbahirlerimiz bir nakliye sefinesini gark etdikden sonra gerek asker sevkinin ve gerek mhimmt naklinin hastahne gemileri vstasyla icr olunduu mehddur. Dn Temmuz'un onunda, Salb-i Ahmer iaretli bir dman otomobilinin Seddlbahir civarnda Tekkeburnu'ndan sahili takiben iml istikametine doru gitdii ve en msid mevkiin istikf iin mevkiin her birinde 1/4 saatde tevakkuf etdii mhede edilmidir. anakkale'de bulunan dman kuv-y askeriyesinin hastahne gemileriyle Salb-i Ahmer iaretini her trl suistimalden tevakk etmesi iin onlara ihtrtda bulunmanz zt- llerinden ziyadesiyle rica ederim. htirmt- fikam takdim ederim. 11 Temmuz 1915 Berr ve Bahr Kuv-y Osmaniyye Bakumandan Vekili
Enver
**
iml Amerika Cemhr-i Mttefika Sefiri Morgenthau cenblarna Efendimiz, Dnk irtm mtemmim olmak zere dn Gelibolu ibh-i Cezresi'nde Havuzlar civarnda bulunan hastahneye bir dman tayyresinin bomba atarak alt kiinin vefatna ve drt hastann mecrhiyetine sebebiyet verdiini zt- llerine ir- keyfiyet eylerim. anakkale'deki dman kuv-y askeriye[si]ne, hukuk- beyne'l-milele kar vuk bulan ibu tecavz-i ceddi ihtar eylemenizi zt- llerinden rica ederim. htirmt- fikam takdim eylerim. 12 Temmuz 1915 Berr ve Bahr Kuv-y Osmaniyye Bakumandan Vekili
Enver
**
189
iml Amerika Cemhr-i Mttefika Sefiri Morgenthau cenblarna Efendimiz, Dn Seddlbahir civarnda dmann hastahne gemileri marifetiyle karaya asker kard Beinci Orduca rey'l-ayn mhede edildiini zt- llerine ir eylerim. Hastahne gemilerini suistimal etmekden tevakk eylemelerini dman kuv-y askeriyesine tavassut- lleri ile ihtr vukundan sonra bu gibi hastahne gemilerinden asker karld anda hastahne gemilerinin topa tutulmasn ibu yeni hadise zerine Ordu Kumandan'na emir verdim. htirmt- fikam takdim ederim. 16 Temmuz 1915 Berr ve Bahr Kuv-y Osmaniyye Bakumandan Vekili
Enver
**
iml Amerika Cemhr-i Mttefika Sefiri Morgenthau cenblarna Efendimiz, Dn kable'z-zuhr saat 11.30'da bir dman tayyresinin Arburnu cihet-i arkyesinde bulunan shhiye bl mevkiine beyaz zemin zerinde Hill-i Ahmer iaretini hv bayrak vzhan grld halde bile, bir bomba atdn zt- llerine ir eylerim. anakkale'deki dman kuvsnn Cenevre ve Lahey Mukvelenmelerinde musarrah bulunan hukuk- beyne'l-milel kavidini cerhen u son gnlerde sk sk icr eyledii hadist, bizi tedbr-i mtekbile ittihzna mecbur etmek ve sonra da b-taraf matbt marifetiyle askir-i Osmaniyye'nin gayr-i insan bir tarz- harb takib etmekde olduunu leme iln eylemee matfdur. Teebbst- lzmeyi tecdd eylemenizi rica eder ve ihtirmt- fikam takdim eylerim. 17 Temmuz 1915 Berr ve Bahr Kuv-y Osmaniyye Bakumandan Vekili
Enver
**
190
iml Amerika Cemhr-i Mttefika Sefiri Morgenthau cenblarna Efendimiz, Dman tayyrecileri tarafndan hukuk- beyne'l-milele tecavz demek olan be-tekrar yeni bir vakay azm bir teessfle zt- llerine ir eylerim. Evvelki gn akam, be dman tayyresi anak'n iml-i arksinde kin Halil Paa iftlii'ndeki hastahneye bombalar atdlar. Hastahneye iki bomba atld ve hark zuhura geldi. Hark keml-i mkilt ile itf edilebildi ve mecrhn ile hastagn bu sretle kurtulabildi. Hastahnenin, iki Hill-i Ahmer bayra ile t uzakdan burasnn hastahne olduu grlyordu. Aynen bu gibi ahvlin bir daha vuka getirilmemesi iin teebbst- lzmede bulunmanz zt- llerinden rica ederim. htirmt- fikam takdim eylerim. 26 Temmuz 1915 Berr ve Bahr Kuv-y Osmaniyye Bakumandan Vekili
Enver
**
iml Amerika Cemhr-i Mttefika Sefiri Morgenthau cenblarna Efendimiz, Her trl kavid-i hukuk- beyne'l-milele ve insaniyete mnf bir sretde dman tahtelbahirlerinin icr eyledikleri iki hdiseyi nazar- ttl- llerine sl ederim. Temmuz'un altsnda bir dman U tahtelbahiri Mudanya skelesi'nde duran Biga Vapuru'na evvelce ihbr etmeksizin bir torpil atd. Torpil isabet etmedi ve bilhare vapur tarafmzdan batrld. Biga Vapuru mnhasran yolcu nakliyt iin kullanlmakda idi.
191
Temmuz'un 7'sinde bir Hali vapuru Tekfurda civarnda karaya oturan bir ilebi ekmek teebbsnde idi. Kable'z-zuhr saat 9.30'da bir dman U tahtelbahiri tifenin vapurdan kmasna vakit brakmakszn ve ihtrda bulunmakszn mezkr vapura top atd. Tife mkiltla karaya kabildi. ilebler ile Hali vapurlar hibir maksad- asker iin istiml edilmemekde idiler. Bu gibi ahvlin aynen hibir zaman tekrar etmemesi hususunda teebbst- lzmede bulunmanz rica ederim. 29 Temmuz 1915 Berr ve Bahr Kuv-y Osmaniyye Bakumandan Vekili
Enver
BOA, HR. SYS, 2412/11
106
Hulsa: Dman tahtelbahirlerinin harekt- medeniyet-ikennesine dair
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne Marz- ker-i kemneleridir Dman tahtelbahirlerinin yeniden her nev hukuk- medeniyye ve insaniyeye mugyir olarak icr etdikleri tecavztn Amerika Sefreti vastasyla icab eden makamt nezdinde protesto edilmesi iin nazargh- smlerine ber-vech-i t arz ediyorum: 6.7.[1]915'de bir dman tahtelbahiri Mudanya'nn iskele mevkiinde duran Biga Vapuru'na malmt vermeksizin bir torpil atd. Torpil boa gitdi. Nezdimizde mahfzdur.
192
Mezkr vapur mnhasran posta hidemtnda istihdm ediliyordu. 7.7.[1]915'de bir Hali vapuru Tekfurda'nda karaya oturan bir gemiyi tahlse alrken kable'z-zevl saat 9.30'da bir dman tahtelbahiri bil-ihtar ve tifenin kabilmesine vakit vermeksizin mezkr vapuru topa tutdu. Hali vapuru gibi vapurlar ise hibir hizmet-i askeriyede kallanlmyordu. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 18 Ramazan sene [1]333 ve f 18 Temmuz sene / [1]331 / [31 Temmuz 1915] Bakumandan Vekili
Enver
107
Bb- l Hariciye Nezreti stire Odas Aded: 36210
Gelibolu ibh-i Cezresi'nde ngiliz ve Fransz kuv-y askeriyesi tarafndan esir edilen askir-i Osmaniyye hakknda kavid-i insaniye ve hukukiye hilfnda fevkalde muamele-i tazyikye ve itisfkrne icr edilmek[de] olduu ahren istihbr klnm olduundan bu bbda dvel-i mtehbbe sefretlerine tammen tastri muktez mzekkire-i ifhiye-i nezret-penhleri msveddesi matviyyen takdim edilmi olmakla tisyr irde-i fahmnelerine ment id marzdur. F 18 Temmuz sene [1]331 / [31 Temmuz 1915] Bbli Hukuk Mviri (mza)
Bbli Hukuk Mviri (mza)
193
108
Mstaceldir Hulsa: Mttefiklerin anakkale'de muhnik gazlar istiml etmesi
Ordu-y Hmyn Bakumandanl Vekleti'ne anakkale'deki muharebtda Mttefikler tarafndan muhnik gazlar istiml olunduuna dair tebligt- resmiyemizden birinde vki olan beynt redd cerh etmek zere ngiltere Harbiye nzr cnibinden nerolunan beynnme hakknda en b-taraf gazetelerden Nieuve Rotterdameche Courant cerdesinin neriytn hv olarak Lahey Sefret-i Osmaniyyesi'nden vrid olan 15 Temmuz sene [1]915 tarihli tahrrtn sreti li-ecli'l-malmt leffen tesyr klnd, efendim. 18 Temmuz sene [1]331 / [31 Temmuz 1915]
BOA, HR. SYS, 2411/25
109
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne tdeki mektubun Harb Matbt Karargh vstasyla gazetelerle neretdirilmesini rica ederim:
194
Mark E-15 numaral tahtelbahir mrettebtndan Thomas O'Niell'e Manchester'dan peder ve vlidesi tarafndan gnderilen mektubun tercmesidir. Aziz olum, Gndermi olduunuz mektubu aldk. Mazhar olduunuz esbb- istirahatdan dolay ne derece memnun olduumuzu tarf ve izahdan cizim. Siz ve E-15'e mensub arkadalarnzn ngiltere'de daha ziyadesine nil olamayacanz vechile zbitn efendilerle hastabakclardan grm olduunuz hsn-i muamele ve insniyet-perverneden dolay memnuniyet ve bahtiyarlmz beyn ederiz. Nelli de bizim gibi bu zbitn efendilerle hastabakclara ne yolda arz- krn edebileceinde mtehayyerdir. Size sigara ve ikolata gnderiyoruz. Bunlarn vusln ir ediniz ki daha gnderelim. Zira zbitn efendilerle hastabakclarn gnderilen sigara ve ukolatalardan edeceiniz ikrm kabul etmeleri bizi son derece mesrr ve bahtiyar edecekdir. Nelli gayet msterihdir. Fakat kendisine mektub yazacak hale gelmenize sabrszlkla muntazrdr. Yznzn iyilemekde olduundan ziyadesiyle mesd olduumuz gibi bu mektubun vuslne kadar kolunuzun da if-yb olmu olduunu mid ve temenn ederiz. Btn akrab ve ehibbnz kendilerinin size hatrlatlmalarn rica etdiler. Ebeveyniniz zbitn efendilerle hastabakclara hissiyt- minnet-drnelerini arz ederler. ngiltere'de bile daha ziyadesine nil olamayacanz sretde tedavi edildiinizi ve esbb- istirahatnzn temin olunduunu mulin mektubunuz bizim iin cidden pek kymetdrdr. Mektubuma artk nihayet veriyorum. Geceniz hayr olsun ve Cenb- Hak sizi takds etsin. Sizi seven peder ve valideniz
Msy ve Madam O'Niell
18 Temmuz sene [1]331 / [31 Temmuz 1915] stihbrt ubesi Mdr nmna
Edib
BOA, HR. MA, 1136/5
195
110
Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye Selanik Baehbenderlii Aded Umum: 1520 Husus: 395
Mahremdir
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne Marz- ker-i kemneleridir 14 Temmuz [1]915 tarihli ve 379 numaral telgrafnme-i kernemde arz olunan Afrika Vapuru'nun getirdii Hindli askerin Mslman Hindlilerden mrekkeb olduunu ve Mondros'da ngilizler nakliye sefinesini cmi hline ifr ve baz yt ve ehdsi mbeyyin levhalar talk ederek Mslman askerlere be vakitde namaz kldrmakda ve oru tutdurmakda olduklarn ve ngiliz zbitlerinin Mslman askerlere riyet ederek elbiselerine ve yiyecek ve ieceklerine fevkalde itina olunduunu ve zavall Mslmanlarn kimin ile harbe girieceklerinden b-haber bulunduklarn ve ngilizler slmlar yalnz Almanlarla harb ediyoruz diye ifal eylediklerini ve Mondros ve Limni'de ngilizler sansr muamelesini pek ziyade sk bir sretde tatbik eylemekde bulunduklarndan cezredekilerin hibir eyden haber ve malmt almalarnn imkn olmadn ve Mondros'daki Fransz askerleri ise perian bir halde elbiseleri para para olduunu ve ngilizlerle Franszlar arasnda mbyenet-i efkr tamamyla hkm-ferm bulunduunu Pire'den Selanik'e gelirken esna-y rhda evrilerek Mondros'a getirilip tbiiyyet-i Yunaniyyede olduu sbit olmas zerine bilhare tahliye edilerek Selanik'e gelen mevsku'l-kilem bir Mslman ifade eylemi ve ibu Mslmann ifadt muhbirimiz tarafndan verilip telgrafla arz olunan malmt teyd eylemidir. ngilizlerin lem-i insaniyete ve b-husus Mslmanlara advv-i ekber olduuna ve kendilerini halife-i z-n efendimiz aleyhine cenge sevk eylediklerine dair Arapa ve Hind lisan zerine beynnmeler tanzim olunarak tayyrele196
rimiz vstasyla Mondros ve Limni'ye atlm olsa b-re Hindli Mslmanlar hakikatden haberdr edilmi ve dalletden kurtarlm olur itikdndaym. Bu sabah Selanik'de bizden kalma gmrk antrepolarnn birisi hkmet-i mahalliye tarafndan resmen Srp Sevkyat Komisyonu'na teslim olunmudur. Badem Srp Hkmeti nmna vrd edecek mhimmt ve levzmt- harbiye bu antrepoya vaz edilerek peyderpey Srbistan'a sevk olunacakdr. Antrepo epeyce bykdr. Anahtarlar da Srp Sevkyat Komisyonu'na teslim olunmudur. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 7 Temmuz sene [1]331 ve f 20 Temmuz sene [1]915 Baehbender
Kmil
**
Dahiliye ve Bakumandanlk Veklet-i Cellesi'ne ngilizlerin anakkale'ye sevk etdikleri Mslim Hindlileri hissiyt- diniyeleri galeyna gelmekden men iin ne sretle ifl etmekde olduklarndan bahis ile hakik-i ahvl Arap ve Urdu lisnlarnda beynnmelere derc ile bunlar tayyrelerimiz vstasyla Mondros ve Limni'ye atlm olsa nfi semereler iktitf olunabileceine ve Selanik'de idare-i Osmaniyye'den kalma gmrk antrepolarndan birinin hkmet-i mahalliye tarafndan Srb Sevkyat Komisyonu'na teslim olunduuna ve fm bad Srp Hkmeti nmna vrd edecek mhimmt ve levzm- harbiye bu mahzenlere vaz edilip peyderpey Srbistan'a sevk olunacana dair Selanik Baehbenderlii'nden alnan 20 Temmuz [1]915 tarihli tahrrtn sreti leffen tesyr klnd. Dman kararghlarnda bu gibi beynnmelerin tayyreler vstasyla yahud vesit-i sire-i mmkine ile neri fideden hl olmayacandan icr-y icab
197
(Dahiliye'ye: Bakumandanlk Veklet-i Cellesi'ne yazlmdr.) himem-i aliyyelerine mentdur. Srbistan'a Selanik tarkyla dmanlarmzn sevk etdikleri levzm- harbiyeye gelince; bu mesele Yunan Hkmeti nezdinde teebbst- addemizi mceb olmu olup ancak sefin-i ticariyenin oraya getirdikleri levzm- mezbrenin Srbistan'a sevkini hasbe'l-ittifk men edemeyeceini hkmet-i mezkre beyn etmi ve bu bbda srrdan fide tahsili gayr- meml bulunmudur, efendim. 20 Temmuz sene [1]331 / [2 Austos 1915]
BOA, HR. SYS, 2323/24
111
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale nndeki Mttefikler silsile-i vukut- vahiynelerine yeni bir vaka-i nmerdne daha ilve etdiler. 17 Temmuz [1]331 leden sonra saat 7.5'da bir dman tayyresi Ezine'deki hastahne binasna bir bomba atd. Hastahnenin cephesi ykld ve zavall bir hasta nefer ar bir sretde mecrh oldu. Bunun Mill Ajans vstasyla harice ner ve iln edilmesini rica ederim. 20 Temmuz sene [1]331 / [2 Austos 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1137/55
198
112
Hulsa: Queen Elisabeth Dretnotu
Bakumandanlk ve Bahriye Nezret-i Veklet-i Cellelerine Shib-i ihtisas ve mevsku'l-kilem bir ztdan vuk bulan istihbarna nazaran anakkale'ye taarruz eden dman donanmas eczsndan Queen Elisabeth Dretnotu'nun saha-i harbden ekilmeye mecbur kalmas on mil sratle seyri esnasnda endht eyledii otuz sekizlik toplarnn k etdii iddetli sademt eseri olarak makinesini tekil eden trbinler dernundaki ufak paletlerin herc merc olmasndan ve sratinin nihayet be mile tenezzl etmi bulunmasndan neet etdiini ve el-yevm harbe gayr- slih bulunduunu ve ngiltere donanmasnda mevcud krk mtecviz dretnotun cmlesinin makinesi trbin sisteminde olduundan mtemd ve iddetli endht neticesinde Queen Elisabeth'in kbetine dr olmalar tahmin olunabileceini Stockholm'deki sefirimiz ir ediyor. Malmt- nife ...Veklet-i Cellesi'ne de verildi. 22 Temmuz [1]331 / [4 Austos 1915]
113
Bb- l Daire-i Sadret-i Uzm med-i Divan- Hmyn 942
rde-i Seniyye Yirmi Yedinci Alay'n nc Taburu'nun Onuncu Bl'nn Onuncu Mangas'nda avu Bigal Mehmed bin Mustafa'ya 27 Cumdell sene
199
[1]333 tarihli irde-i seniyye mcebince it olunan Gm Muharebe mtiyz Madalyas'nn bertnda merkmun alay ve blnn yanl gsterildii anlaldndan sehv-i vk tashhen yeniden bert- l sdr zmnnda Divan- Hmyn'a mezniyet verilmidir. Bu irde-i seniyyenin icrsna Sadret memurdur. F 27 Ramazan sene 1333 - F 27 Temmuz 1331 / [9 Austos 1915] Sadrazam
Mehmed Said
BOA, . TAL, 1333. N/4
Mehmed Read
114
Hulsa: anakkale'de esir edilen asker listesi
Harbiye Nezreti'ne Gelibolu dr'l-harbinde Fransz kuvve-i askeriyesi tarafndan esir edilen ve 14 Haziran [1]915'de Mondros'da ikme olunan 715 zbit, kk zbit ve neferin knyelerini hv olarak Fransa Hkmeti'nden Amerika Sefreti vstasyla alnan cedvel leffen tesyr klnd, efendim. 28 Temmuz sene [1]331 / [10 Austos 1915]
BOA, HR. SYS, 2194/16
Sz konusu cetvel, ilgili fonda 24 sayfa halinde bulunmaktadr.
200
115
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne Harb Matbt Karargh vstasyla gazetelerle nerini rica ederim: Selanik, 2 Austos [1]915. Limni ahalisi ada hayatnn tahamml-fers bir hle geldiinden, ngiliz efrdnda disiplinden eser olmad gibi her gn ahaliye kar teadd ve tecavzt artrdklarndan ikyet ediyorlar. Kez Mondros'dan gelen yolcular, Mttefikler ktatnn birok tecavzta cret etdiklerini ve ngiliz ve Fransz efrd arasnda daima mcdelt vuka geldiini naklediyorlar. 28 Temmuz sene [1]331 / [10 Austos 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1138/77
116-1
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 29-30 Haziran gecesi Arburnu'nda sa cenhmzdan karlan keif kollar dman siperlerinden sandk dolusu bomba kalblar itinm etdiler. Bu cenhda siperlerimize yaklamaa alan dman efrd tard edildi. Sol cenhda dman baskn korkusundan sabaha kadar tenvr tabancalar yakm ve bolua mtemd piyade atei amdr.
201
Cenb'da Seddlbahir'de: 30 Haziran sabahndan itibaren btn cephede hafif topu atei devam etdi. leden sonra saat drtde dmann iddetli topu atelerini mtekib sol cenhmza mkerreren vki olan hcumlar mukabil sng hcumlarmzla def edilmi ve dmana kll teleft verdirilmidir. Bundan baka 29 Haziran'da bu cenhdaki siperlerimizden bir ksmna yaklap kalm olan dman dahi bu taarruzlarmz neticesinde yerlerinden karlarak geriye esas yerlerine srlmdr. Bu sra firara muvaffak olamayan dman efrdndan on drt ngiliz esir alnmdr. Anadolu sahil bataryalarmz 29-30 Haziran Seddlbahir muharebtna muvaffakiyetle itirk etdiler. Kerevizderesi civarna sokularak sol cenhmza ate eden dman torpido muhriblerinden ikisi bu bataryalarmzn isabetli ateleri zerine Boaz'dan firar etdiler. Her zaman Saros Krfezi'nde dolamakda olan dman torpidolarndan birinin dn leden evvel sahile pek yakn takarrb grlmesiyle topu atelerimizden yedii iki mermi tesiriyle derhal Saros Adalar gerisine firar etmi ve gece krfezi terk etmidir. 1 Temmuz [1]331 / [14 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1135/24
116-2
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 1 Temmuz sene [1]331 Arburnu ve Seddlbahir mntkalarnda hafif tfek ateleri tetsinden baka kayda yn bir hareket olmad.
202
Arburnu sahiline yaklamak isteyen dmann bir nakliye gemisiyle bir torpidosu topu atelerimizle karld. Ayrca civarda dolaan iki byk mavnadan biri batrld. Dierinde yangn karld. 2 Temmuz [1]331 / [15 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1135/41
116-3
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 2 Temmuz'da Arburnu'nda tarafmzdan atlan bombalarn tesiriyle dman siperlerinde vuka getirilen yangnlar glkle sndrebildiler. leden sonra drt bacal bir ngiliz kruvazr, torpido ve torpil taharr gemileri himayesinde Kabatepe karsna gelerek balon gemisinden uurduklar bir balon rasadtyla uzakdan mevzilerimizi beyhde bir mddet bombardman edip ekilmidir. Seddlbahir cihetinde sa cenhmza kar dman topusu bir saat kadar bil-netice ate etdi. ki gnden beri Seddlbahir sahilinden mavna ve istimbotlaryla mtemdiyen tadklar yarallarn byk ve iki kk hastahne gemilerine bindirerek garba nakletmidir. 1-2 Temmuz gecesi Kerevizderesi'ne kadar sokulan dman torpido muhribleri sahil topu atelerimizle def edilmidir. 2 Temmuz leden evvel saat 11'de hastahne iaretini tayan gemilerin dman tarafndan askir nakline istihdm edildii ve bunlarn karaya askir kardklar grlmdr. 3 Temmuz [1]331 / [16 Temmuz 1915]
BOA, HR. MA, 1135/42
203
116-4
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 3 Temmuz'da Arburnu'nda tarafeynce hafif ate tet edilmi ve sa cenhda bazen srekli bomba endht devam eylemidir. Seddlbahir cihetinde sa cenhmz karsnda dman tenvr tabancalar kullanarak sabaha kadar hesabsz piyade ve makineli tfek ateleri icr eylemidir. Anadolu bataryalarmz 2-3 Temmuz gecesi Tekke Burnu'yla Seddlbahir'e ve Morto Liman civarndaki dman ordughna ate baskn yapdlar. Bu atelerimizle Tekke Burnu'nda zuhura getirilen bir yangn sabaha kadar devam etmi ve ara sra infilk sadlar iidilmidir. Bu bataryalarmz 3 Temmuz'da tekrar Seddlbahir civarnda dman ordughn topa tutarak byk bir karklk husle getirmi ve ksa bir mddet Tekke Burnu insandan hl kalmdr. 4 Temmuz [1]331 / [17 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1135/56
116-5
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 5 Temmuz gn Arburnu'nda mhim bir vaka olmamdr. Seddlbahir cihetinde dman fecirle beraber bir ksm kuvvetleriyle sol cenhmzn baz siperlerine hcum teebbsnde bulundu. Dman bir sretle siper iine kadar ekilerek cmlesi siper ieri dernunda snglendi. Telef olmayanlardan bir mikdar Fransz askiri esir edildi.
204
Sahil bataryalarmz dmann Tekke Burnu'nda ordughlaryla ihrc iskelelerini mutd zerine iddetli bombardman etdi. Bu tesir ile ordugh civarnda zuhur eden bir yangn yarm saat kadar sndrlememi ve bu esnada cephne infilklar iidilmidir. 6 Temmuz [13]33 / [19 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1135/78
116-6
Matbt Mdriyeti'ne anakkale Cephesi'nde: 7 Temmuz'da zikre yn bir vaka olmad. 6 Temmuz'da Arburnu mntkasnda merkezimizden dmana kar patlatlan lam tamamyla mukabil dman lamlar stnde patlayarak on metre kutrunda bir tesir icr etmesi neticesiyle dman lamlarnda alan efrdn toprak altnda kaldklar grlmdr. 8 Temmuz [1]331 / [21 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1136/14
116-7
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 7 Temmuz leden sonra saat 9.30'da Arburnu'nda dman sol cenhmza kar evvel bombalarn kullandkdan sonra sng hcumuna kalkdlarsa da atelerimiz altnda krlarak yine siperlerine firar etdiler. Sabaha
205
kadar defa bu teebbslerini tekrar etdiler nde de muvaffak olamayp teleftla yine yerlerine srldler. 7 Temmuz leden sonra Seddlbahir'de dman iki saat kadar sol cenhmz topa tutdu, bir netice elde edemedi. 7-8 Temmuz gecesi dman tenvr fiekleri ve bir torpidonun projektrleriyle sa cenhmz aydnlatarak bir mddet bombardman etmise de bu tesirsiz atelerine mukabeleye bile lzum grlmemidir. Kumkale bataryalarmz 7-8 Temmuz gecesi Seddlbahir'de dman ordughna baskn atei icr ederken mhimmt depolarna isabet eden bir mermi tesiriyle edd infilklarla kark bir yangn hsl olmu ve bu yangn iki buuk saat devam etmidir. 8 Temmuz'da Morto Liman'nda dman ordugh ve topu mevzileri messir bir sretde bombardman edildi. Dman bu atelerimize neticesiz mukabele etdi. 9 Temmuz [1]331 / [22 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1136/28
116-8
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 9 Temmuz'da Arburnu'nda siper taharr maksadyla karlkl lam muharebeleri olmudur. Sa cenh topularmzn artma mermileri tesiriyle dman mevzileri gerisinde husle gelen yangn hayli devam etmidir. Seddlbahir cihetinde hafif piyade ve fslal topu ateleri tet edilmidir.
206
9-10 Temmuz gecesi Kerevizdere civarna yaklaarak sol cenhmz bombardman etmek isteyen dman torpidolar Anadolu bataryalarmzn ateleriyle firara mecbur oldular. 10 Temmuz [1]331 / [23 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1136/35
116-9
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 9-10 Temmuz gecesi Arburnu'nda fslal topu muharebesi oldu. 10 Temmuz sabah merkeze kar dman lamn ibtl iin mukabil olarak patlayan lam iyi netice vermidir. leden sonra dmann iki monitr sefinesi sol cenh mevziimizi bil-netice bombardman ederken topularmzn mukabelesinden monitrn birisine tam bir isabet vki olmu, bu tesir ile her iki monitr uzaklara almdr. Seddlbahir'de 10 Temmuz leden evvel sa cenhmzda ufak bir siper cephesine kar dmann icr eyledii taarruz pskrtlmdr. Yine bu cenhda siperlerimizle bataryalarmza ate aan dman tayyreleri mukabil atelerimizle iskt edildi. Seddlbahir cenbunda tahkmtla megul dman efrd Anadolu bataryalarmzn ateleriyle datlmdr. 11 Temmuz [1]331 / [24 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1136/50
207
116-10
Matbt Mdriyeti'ne anakkale Cephesi'nde: Arburnu'nda mtekbil lam muharebeleri yaplmdr. 11 Temmuz'da bataryalarmz Arburnu ihrc iskelesini bombardman etdiler. Seddlbahir mntkasnda ber-mutd hafif ate tet edilmi ve sol cenh karsnda Hisarlk'n garbndaki dman havan bataryas topu atelerimizle mevzi tebdline mecbur edilmi ve bilhare yine endhta balam ise de atelerimizle susturulmudur. 12 Temmuz [1]331 / [25 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1136/58
116-11
ube: 2 13522/3299
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: Mariotte nmndaki Fransz tahtelbahiri bugn leden evvel anakkale Boaz'nda batrld. Mrettebtndan otuz bir kii esir edildi. 11 Temmuz Arburnu'nda bomba bataryalarmz tarafndan endht edilen bombalardan dman siperleri arasnda yangn karlmdr. 12 Temmuz'da topularmz sol cenhmz karsnda dman siperlerinin baz aksmyla siperleri nndeki tel rgleri tahrib etdiler ve leden sonra dman mevzi208
leriyle gerilerine icr eyledikleri messir atelerin dmana epey teleft verdirdii tarassud edilmidir. Seddlbahir mntkasndan piyade ve bazen fslal topu ateleri devam etmidir. Dman muhnik gaz nereden mermilerini hlen istiml etmekdedir. 12 Temmuz leden evvel bu mntkann sol cenhnda karlan kk bir keif mfrezemiz dman siperine hcum etmi, siperlerden bir ksmn zabt ederek muhafzlarn snglemi ve dmandan krk tfek, bir mikdar cephne ve bir uval el bombas itinm etmilerdir. 12 Temmuz gn ve akam sahil bataryalarmz Seddlbahir civarnda dman mevziiyle ordughlarn muvaffakiyetle bombardman etdi. Dmann mukabelesinden hibir zarar olmad. Akam st dman tayyreleri zerlerinde ufkan gerilmi pek ikr Hill-i Ahmer iaretleri bulunan Halilpaa Hastahnesi'ne bombalar atdlar. 13 Temmuz [1]331 / [26 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
Mariotte Tahtelbahiri
Tarih-i tenzl Tl (kadem) Arz (kadem) Umku (kadem)
1911
213
Fevka'l-bahr
14
12,5
Tahte'l-bahr
Hacm-i istibsi Srati Torpido kovan
530 ton 15 mil 7 aded
630 ton 10 mil
BOA, HR. MA, 1136/64
209
116-12
ube: 2 13612/3450
Matbt Mdriyeti'ne anakkale Cephesi'nde: 14 Temmuz'da fslal piyade ve topu atelerinden baka zikre yn bir hareket olmamdr. 13 Temmuz leden sonra Kerevizdere hizalarna takarrble Seddlbahir'e kar olan ktatmzn sol cenhn bombardman etmek teebbsnde bulunan birka dman torpidosu bataryalarmzn mukabelesiyle mermilerden biri torpidolardan birinin ba tarafna isabet etmi ve bunun zerine cmlesi bombardman keserek ekilmee mecbur olmulardr. 15 Temmuz [1]331 / [28 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1136/90
116-13
ube: 2 1366/338
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 15 Temmuz gn hafif ve seyrek piyade ve topu ateleriyle gemidir. 14-15 Temmuz gecesi Arburnu'nda sa cenhmzdan kan bir keif kolu dmann bir ksm siperine baskn yaparak bir hayli istihkm lt ve bir mikdar tfek itinm etmidir. 16 Temmuz [1]331 / [29 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1137/10
210
116-14
1371/34
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 16 Temmuz'da hafif ve bazen iddetli topu ve piyade ateleri tet edilmidir. Arburnu karsnda dmann bir balon gemisi topularmzn endht neticesinde gvertesine bir mermi isabet ederek top menzili haricine ekilmidir. leden sonra Seddlbahir'de topu atelerimizin tesiriyle dman siperleri gerisinde yangn zuhur etmi ve bu esnada cephne ve bomba infilklar iidilmidir. Anadolu bataryalarmz Tekke Burnu civarnda dman mfrezelerini bombardman etmidir. 17 Temmuz [1]331 / [30 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1137/21
116-15
ube: 2 38
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: Bugn leden evvel saat bei elli gee Bolayr nlerinde bir dman tahtelbahiri deniz tayyrelerimizden birinin atd bombalarla tahrib ve mahv edildi.
211
Arburnu imlinden dman dn mkerreren taarruz etmi ise de kffesinde teleft vererek geri ekilmee mecbur edilmidir. Seddlbahir'de dmann bir bomba mevzii tahrib olunmudur. 17 Temmuz [1]331 / [30 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1137/22
116-16
ube: 2 1374/34
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 17 Temmuz gn mutd olan mevzi ate muharebeleriyle gemidir. Fecirle beraber Arburnu mntkasnda merkezden dmana kar patlatlan lamlar muvaffak neticeler verdi. Dman siperlerinden bir ksm ile nndeki tel rgleri tahrib edildi. 18 Temmuz [1]331 / [31 Temmuz 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1137/29
116-17
ube: 2 340
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: Arburnu'nda ileri srlm mnferid bir tarassud postamza id kk bir siperi ele geirmek iin dman 18 Temmuz leden sonra bu sipere kar pek ok top ve piyade cephnesi ve bomba sarf etmi, iki lam patlatm
212
ve bir tarafdan bu maksadn setr iin btn sol cenhmza nmyi taarruzlar icrsna teebbs etmi ise de kll zyit verdirilerek tard olunmudur. Seddlbahir cihetinde sol cenhda dman saatlerce neticesiz piyade ateleri icr eylemidir. 20 Temmuz sene [1]331 / [2 Austos 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1137/56
116-18
ube: 2 3552
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 21 Temmuz Arburnu'nda ehemmiyetsiz siper muharebt olmudur. Sol cenhda dmann bomba endht mevzii topu atelerimizle tahrib olundu. leden sonra bir kruvazr Altepe civarn bir mddet tesirsiz bombardman etmidir. Bu sra topularmz tarafndan atlan mermilerden dahi bir torpidonun gvertesine isabet etmesiyle torpido derhal uzaklamdr. Bir dman tayyresi Kumkale'nin cenbunda Ezine Hastahnesi'ne bir bomba atm ve bir yaralnn ehdetine sebeb olmudur. 22 Temmuz [1]331 / [4 Austos 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr nmna Erkn- Harb Binba
Edib
BOA, HR. MA, 1138/1
116-19
213
ube: 2 3693
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 21-22 Temmuz gecesi Arburnu'nda sol cenh siperlerimiz nnde dman bir lam patlatarak akabinde hcuma kalkdysa da beyhde teleft vererek tard olundu. Sabahleyin ibu siperler nnde dmann birok maktlleri grlmdr. Ayn gece sa cenh topularmz bir dman torpidosunu ate altna aldlar. sabet eden mermilerin tesiriyle torpido alevler iinde ate menzilinden ekilmidir. Seddlbahir cihetinde hafif ve fslal topu ve piyade ateleri tet edildi. Ktatmz tedrci taarruzlaryla sol cenhdan dman siperlerine doru 200 metrelik araziyi dmandan istirdd etdiler. Kilidlbahir civarnda Aaderesi mevkiinde etraf mteaddid Hill-i Ahmer bayraklaryla ire edilmi olmasna ramen hastahnemize dman tayyrelerinden bombalar atld. Drt yaralmz ehid oldu, on drt kii de ayrca yaraland. 23 Temmuz [1]331 / [5Austos 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1138/12
116-20
ube: 2 30
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: Arburnu'nda 22 Temmuz akam sol cenhmza kar dmann zayf bir kuvvetle icrsna yeltendii taarruz edd mukabelemizle akm brakdrld. Seddlbahir 22 Temmuz akam ve 23 Temmuz gn mutddan fazla piyade ve topu ateleri devam etmidir. 23 Temmuz'da dmann bir kruva214
zryle torpidolar ve kara bataryalar Altepe ve Sndere civarna drt yze yakn mermi atdlar bir netice istihsline muvaffak olamadlar. Topularmzn mukabil endhtyla Tekke Burnu'nda ihrc iskelesi civarnda yangn karld ve bir saat mddet sndrlemedi. 24 Temmuz leden evvel saat onda Beige sahilini tarassud eden bir dman ganbotuna topularmz mermi isabet etdirdiler ve bu ganbot yana eildi, dier bir ganbotun yedeinde Bozcaada'ya ekildi. 24 Temmuz [1]331 / [6 Austos 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binbas
Seyfi
BOA, HR. MA, 1138/29
116-21
ube: 2 3673
Matbt [Mdriyet-i] Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: 24 Temmuz sabah Arburnu karsnda ve imlinde torpidolar himyesinde dman nakliye gemileri grld. Arburnu'ndaki nakliye gemilerine topularmz tarafndan ate alm ve gemilerden birinde yangn zuhur ederek uzaklam ve bir mermi oradaki mavnalardan birini hamlesiyle batrmdr. Dier nakliyeler de imle ekilmidir. leden evvel saat drt buukda Arburnu'nda sol cenhda baskn harektyla dmann toplanp takviyesine zaman brakmadan ufak bir siper dmandan istirdd edildi. Dman bu siper sahasnda yz mtecviz maktl brakarak firar etdi. leden sonra saat drtde gemi ve kara toplaryla sol cenhdaki siperlerimize kar dman kesf ve srekli ate ap mtekiben mteaddid hcum kollaryla bu siperlerimize takarrb etdi ve siperle215
rinden bir ksmna girdi ise de akam ksm- azam dmandan istirdd olunmu, kalan cz bir ksmdaki dman atelerimiz altnda barnamaz bir hle gelmidir. Seddlbahir'de ayn gn leden sonra saat ikide dman sa cenhmza Sndere cenbundaki siperlerimize kar klliyetli topu ve piyade cephnesi sarf etdikden sonra taarruza kalkd. Teleft- azme ile pskrtld. kinci defa icr eyledii taarruzunda da muvaffak olamayarak tard olundu. Bu cenhda ileriye sivrilmi siperlerimizden bir ksm bir mddet dmanla ktatmz arasnda kalm, nihayet akama doru ve son edd hcumlarmzla siperlerin cmlesi dmandan istirdd olunmu ve bu siperlerde yerlemek isteyen dman bakyyesi kmilen sngden geirilmidir. Bu muharebede biri binba, ikisi mlzm olmak zere altm ngiliz esir alnd. Bu taarruza itirk eden dman alaylarndan ikisinde ancak otuzkrk kadar askirin sa kalabildiini esirler beyn etmilerdir. 25 Temmuz [1]331 / [7 Austos 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1138/39
116-22
Matbt Mdriyeti'ne anakkale Cephesi'nde: Dman 24-25 Temmuz gecesi donanmasnn himyesi altnda taze kuvvetlerinden bir ksmn Saros Krfezi'nin imlinde Karaal civarna ve mtebksini Arburnu'nun imlinde iki mevkide karaya kard. Karaal civarna kan dman kmilen tard edilmi ve meydanda yirmiyi mtecviz maktl brakarak gemilerine firar ederek ekilmilerdir. Arburnu imline kan dman kuvvetleri 25 Temmuz'da donanma atei sahasnda bir mikdar ilerlediyse de akam st ktatmzn mukabele ve taarruzlaryla dman bulunduu hatda tevakkufa mecbur edildi ve bugn afakdan itibaren icr et216
dii mkerrer hcumlar da teleft- klliye ile tard edildi. Bu esnada mecrh ve gayr- mecrh bir mikdar zbit ve efrd esir alnmdr. Seddlbahir'de sa cenhda bir ksm siperlerimiz dmana doru krk metre kadar ileri srld. 24 Temmuz'da bu cenha kar icr eyledii iki taarruzunda da muvaffak olamayp tard edilen dmann yalnz bu siperlerimiz nnde iki bini mtecviz maktl grlmdr. 25 Temmuz'da yine bu siperlerimize ve bilhassa kesf kuvvetler ile merkez ve sol cenhmza kar -drt defa iddetli ve srekli icr eyledikleri taarruzlarnda da pek mhim zyita marz kalarak ve hibir netice elde edemeyerek kmilen eski mevzilerine tard olundular. Kahraman ktatmz dmann birbirini takib eden hcumlarn krmakla kalmayp mukabil taarruzlaryla dmann bir ksm siperlerine girmiler ve bu siperleri dman aleyhine evirip birlemilerdir. Burada dmandan alnan ser mikdar yz ona bli oldu. Barbaros Zrhls bu sabah anakkale'de bir dman tahtelbahiri tarafndan gark edilmidir. Mrettebtnn ksm- azam kurtarld. [8 Austos 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Edib
BOA, HR. MA, 1138/38
116-23
anakkale: 27/5 Anafarta Cephesi'nde Mestantepe'yi istirdd ve iki mitralyz, bir helyosta ve telefon takm, bir mikdar esliha itinm etdik. 4 zbit ile 50 nefer esir aldk. Azmak cenbunda Damaklkbayr'nn iml-i arksine, Azmak imlinde 44 rakml tepe hizalarna kadar ilerledik.
217
Conkbayr-aylbayr-Asmadere Cephesi'nde dmann taarruzlarn bugn de pskrtdk. Bu muharebelerde dmann 19 sefine-i harbiyesi mtemdiyen ate etdi. iml Grubu Cephesi'nde Kanlsrt'da dmann ald siperlerin baz aksmn istirdd etdik. 26/5 saat 8.20 sonra Cenb Grubu sol cenhnda bir ksm dman siperi zabt etdik. 27/5'de bir kruvazr bir torpido Turhan, Kavakky ve Kocaeme kylerini topa tutdu. Birka hne yand. Nfusca zyit yok. 28 Temmuz [13]31 / [10 Austos 1915] stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
**
anakkale: 28/5 sabahleyin Conkbayr karsndaki dmana taarruz etdik. Dman byk bir ksm araziden geri pskrtdk. Saat 6.30 sonra Ece Liman'na kruvazrler himayesinde 3 byk nakliye sefinesi geldi. Bilhare gzden kayboldu. Mezkr limanda 2 torpido istimbotu dolayor. 27-28 gecesi iml Grubu Cephesi'nde Kanlsrt'da dmandan 2 mangalk bir siper daha istirdd etdik. Cenb Grubu sol cenhnda bir Fransz zbiti ile birka nefer daha esir aldk. 27/5'de bir dman tayyresi Galataky'ne bomba atd. Bunlardan biri hastahneye isabetle bir neferi ehid ve 3 neferi mecrh etdi. 28/5 akam dman Anafartalar Cephesi'ne taarruz etdi. Tamamyla def u tard etdik. Bir mitralyz ve 171 tfek aldk. Dmann Softatepe'de ok mikdarda ihtiyt ktat var. Dmann bu yeni ihrcdan maksad Kocaimen Da ile Conkbayr'n elde etmek imi.
218
29 Temmuz [13]31 / [11 Austos 1915] stihbrt ubesi Mdr

Seyfi
BOA, HR. MA, 1136/61
116-24
ube: 2 14418/3774
Matbt- Umumiye Mdriyeti'ne anakkale Cephesi'nde: 28 Temmuz'da Arburnu imlinde dman mevziine kta[tmz] iddetle taarruz etdi. Dman pek azm teleft vererek be yz metre kadar geriye tard edildi. Bu muharebede dmandan bir makineli tfek ile 200 kadar tfek itinm olundu. 27-28 Temmuz gece ktatmz Arburnu sol cenhnda dman siperlerinden yeniden bir ksm daha zabt etdiler. Seddlbahir'de sol cenhda dmandan biri zbit olmak zere bir mikdar Fransz esiri alnd ve birok esliha itinm edildi. Dmann bir kruvazr Saros Krfezi'nden arma endht ile Bolayr civarn bombardman etmekde iken mestr bataryalarmzn ateine marz kalm ve birka merminin isabeti zerine kruvazr derhal krfezden ekilmidir. Galataky'nde zerinde ufk Hill-i Ahmer iaretlerini tayan bir hastahnemize 27 Temmuz [gn] bir dman tayyresi 3 aded bomba atd. Bir neferi ehid ve neferi yaralad. 29 Temmuz [1]331 / [11 Austos 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1139/3
116-25
219
ube: 2 38
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde: Arburnu imlindeki dman 28 Temmuz'da mevzilerimize drt defa hcum etmi, drdnde de muvaffak olamayarak teleft- klliye ile tard u def edilmidir. Yalnz bir frkamzn cephesine icr eyledii taarruzda dman 3.000'i mtecviz maktl brakmdr. Bir tarafdan mukabil taarruza kalkan ktatmz dman mevziinden karm ve yeniden iki makineli tfek itinm eylemidir. Seddlbahir'de 28 Temmuz leden sonra sa cenhmz karsnda dman iki lam patlatp hcuma kalkmsa da teleftla tard olunmudur. 29 Temmuz leden evvel sol cenhmzdaki siperlerden bir ksmna hcuma teebbs eden bir blk kadar dman kuvveti kmilen itlf edilmidir. 30 Temmuz [1]331 / [12 Austos 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1139/10
116-26
3810
Matbt Mdriyeti'ne anakkale Cephesi'nde: 29-30 Temmuz gecesi Arburnu imlindeki dmann cz bir kuvvetle icr eyledii hcum shletle def edilmi ve bu esnada dmandan bir mikdar esir alnmdr.
220
Bu mntkadaki dmandan gn zarfnda bi'l-cmle techzt ve cephneleriyle birlikde itinm olunan sekiz aded makineli tfekden bei el-yevm dman aleyhine istiml edilmekdedir. 30 Temmuz'da Arburnu karsnda dolaan bir dman zrhlsnn gerisine topularmzn endhtyla bir mermi isabet etmi ve zrhl uzaklara ekilmidir. Seddlbahir'de sa cenhda ktatmz bir hcum ile dmandan yz metre imtiddnda bir siper zabt etmidir. 31 Temmuz [13]31 / [13 Austos 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr nmna Erkn- Harb Binba
Edib
BOA, HR. MA, 1139/13
116-27
Marmara Denizi: 29/5'de bir dman tahtelbahiri Bozburun Katrl ile Kzl Adalar arasnda yedi-sekiz aded dolu ve bo yelkenli ve sandal gark etdi. Bir dier tahtelbahir de bade'z-zevl saat 2.45'de Tekfurda istikametinde grld. 30/5'de dman tahtelbahiri leden evvel saat bede Mudanya nne gelerek birdenbire ate am ve Gmrk Dairesi'ne atd be mermiden yangn zuhur etmidir. Olunan mukabele zerine tahtelbahir hemen dalp gitmi ve yangn da derhal sndrlmdr. leden evvel saat 8'de Erdek narl Liman ile Tavanada[s] arasnda iki dman tahtelbahiri grlmdr. 30/5 leden evvel saat 8'de bir tahtelbahir Glnihal Hastahne Vapuru'nu takiben arky nnden Gelibolu'ya doru gemidir.
221
anakkale: 28/5'de Anafartalar Grubu'nda dman zayf mfrezelerle Kiretepe'ye ve Kkanafarta Ovas istikametinden on ikinci frka sa cenhna drt defa hcum etmi ise de teleft ile tard edilmidir. Yalnz bu frka cephesinde dmann bini mtecviz maktl vardr. ki mitralyoz itinm olundu. 28/5'de Cenb Grubu'nun sa cenhnda dman iki lam patlatm ve derhal hcum etmi ise de tard olundu. 29/5'de saat 3.30 leden evvel sol cenhda dmann manga ile icr etdii hcum teebbs btn bu kuvvetin itlfyla nihayet bulmudur. leden sonra sol cenhda bir mddet dmann gayet edd havan ve obs atei tet edilmidir. Dman Seddlbahir'de iskele civarnda dekovil hatt tesis etmidir. 29-30 gecesi dman Anafartalar Cephesi'nde cz bir kuvvetle Kabakkap istikametinde taarruz etmi ise de tard edilmidir. Ayn gece bir keif kolumuz Kk Anafarta Ovas'nda iki esir yakalam. Bu esirler dmann kuvve-i maddiye ve maneviyesinin pek bozuk olduunu ve yiyecek fkdnndan, susuzlukdan bileklerini srarak kanlarn emdiklerini sylemiler. Makineli tfek adedi sekize bli oldu. Bei salamdr. Cephnesi okdur. Dman aleyhine istiml olunuyor. Bir mermi bir dman zrhlsnn kna isabet etdi. O civardaki sefin ile beraber zrhl derhal ald. 25/5/[1]331'de dman tarafndan Cenb Grubu'nun sa cenhnda igl olunan yz metrelik siper 30/5'de leden sonra icr olunan bir hcum ile istirdd olundu. 29/5/[13]31'de dman Karaal civarna ufak bir kuvvet karmak istemi ise de tamamyla tard edilmidir. 30/5/[13]31 sabah dman tayyre ile krfezde kefiyt icr etmi ve bilhassa Bolayr hatt zerinde dolamdr. Bir torpidoda da Eksamil ve Bolayr cihetlerine yze yakn mermi atm ve sahile yanamak istemi ise de topumuzun ateiyle uzakladrlmdr.
222
25/5/[13]31'de Karaal'ya kan dman bakysndan Sazldere'de sekiz tfek bir mikdar cephne ve bomba bulundu. 30-31 Temmuz [1]331 / [12-13 Austos 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr nmna Erkn- Harb Binba
Edib
BOA, HR. MA, 1139/14
117
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne Londra'da mnteir Times gazetesinin f 29 Temmuz sene [1]915 tarihli nshas Reuter Ajans'nn ngiliz gazetelerine verdii tdeki teblii muhtev olup aynen tercme edilmi olmakla ceridle neri rica olunur: "anakkale'de 30 Nisan sene [1]915 tarihinde Trkler tarafndan batrlan AE-2 tahtelbahirinin svarisi olup Hkmet-i Osmaniyye nezdinde esir bulunan Bahriye Kdemli Yzba Staker tarafndan Malta'da bulunan bir dostuna gnderilen mektubun tercmesidir. Rahatm pek yerinde, ummadmz derecede hsn-i muamele grmekdeyiz. Bundan dolay katiyyen merak ve endie etmeyiniz. Arkadalarmz ile birlikde lfet etmee ve onlar ile beraber yevm idman yapmaa msaade olunmak pek byk ltufkrlkdr. Burada alt Rus, iki Fransz, iki Avustralyal ve alt da ngiliz beraber bulunmakdayz". F 2 Austos sene [1]331 / [15 Austos 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Erkn- Harb Binba
Seyfi
BOA, HR. MA, 1139/27
223
118
Harbiye Nezreti Muamelt- Ztiye Mdriyeti stihbrt Kalemi 1124
Hariciye Nezret-i Cellesi Cnib-i Smsi'ne Marz- ker-i kemneleridir ki anakkale dr'l-harektnda mecrhen esir edilip Kilidlbahir Hastahnesi'nde taht- tedavide iken 25 Temmuz [1]331 tarihinde crha-i nfize-i batndan mteessiren vefat eden ngiliz ordusuna mensub George Taylaran hakknda mevrd ihbriye varakas ngiltere Harbiye Nezreti'ne irsl edilmek zere leffen arz u takdim klnr. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. 6 evval sene [1]333 ve 4 Austos sene [1]331 / [17 Austos 1915] Harbiye nzr nmna (mza)
BOA, HR. SYS, 2217/45
119
ifre Telegram
Roma Sefret-i Seniyyesi'ne talya Ordusu'na mensub kfile-i zbitn, ngiltere'nin anakkale heyet-i seferiyesi kararghna vsl olduu anakkale'ye kar Fransa, ngiltere ve talya tarafndan mttehiden ve mtereken vesit-i berriye ve bahriye ile yaplacak harekt hakknda mzkert cereyn etdii Paris'den Ajans Reuter'e yazlmdr. Bu bbdaki isttltnzn ir mtemenndr. 4 Austos sene [1]331 / [17 Austos 1915]
**
224
Huzr- l-i nezret-penhye Roma Sefiri Nabi Bey'in takdim eyledii 18 Austos sene [1]915 tarihli ve 435 numaral telgrafnme hallidir. 69837/172 numaral telgrafnme cevabdr: talya'nn harbe itirkinden sonra Rus ve ngiliz ve Fransz cephelerine birka zbitden mteekkil talyan ve talya cephesine de Fransz ve ngiliz ve Rus zbitlerinden mrekkeb yverler irsl olunduundan anakkale'deki ngiliz kararghna da birka talya zbiti gnderilmi olmas ihtimalden bad deildir. talya'nn harekt- berriye ve bahriyeye itirkine gelince bu bbda mzkert bile cereyn etmemidir. Tevrh-i muhtelifede ve 426 numaral tahrrt- ciznemde arz olunduu zere talyaca imdilik bu bbda bir karar- kat olmayp mesele vukut ve ahvl-i tiyeye tbi bulunduu gibi kendi cephelerinde byk bir muvaffakiyete nil olarak mkilt- hzralar mndefi olmadka anakkale'ye sevkytda bulunamayacaklar memldr.
BOA, HR. SYS, 2323/25
120
Bandrma Kazas Tahrrt Kalemi Aded: 161
Mahremdir
Karesi Mutasarrfl Cnib-i lsi'ne Mutasarrf beyefendi hazretleri Mukaddem hissolunan lzum ve ehemmiyete mebn Bandrma Polis Dairesi maiyyetine bir motorun tahsis ve terfki tensib edildii halde henz vrd etmemidir. Halbuki merkib-i sire-i bahriyeden mad her gn bealt sevkyt- askeriye vapurunun lenger-endz bulunduu Bandrma Liman, dman tahtelbahirlerinin cretlerini artrd u zamanda, muhafazasz ve teye beriye gidip gelen kayklar ve sirenin harekt ve seyernn taras225
sudsuz brakmak, tehlikeden r olamayaca izahdan mstandir. Ez-cmle mukaddem mezkr tahtelbahir tarafndan limanda nakliyt- askeriye vapurlarna taarruz ve hasar yapd vakit istimbot el bombalaryla mikdar- kf jandarma irkb ve takibta itb edilmi ve fakat maa't-teessf endht edilen birka bomba isabet etdirilememidi. Kuvve-i msellahay hmilen ve mevdd- infilkiyeyi mstashben der-akab takibe msraat ve ara sra tarassudla hi olmazsa mevki ve harektndan topuyu ikaz edecek bir vsta bulunmadndan dman, taarruzunda serbest kalarak Erdek'de mkerreren top endhtna bile cret etmi ve hatta Bandrma Vakas'nda birinci torpili atdkdan sonra karlan istimbot, ikincisinin endht edildiini ihbr etmemi olsayd rhtmda, mahall-i infilkda bulunan yzlerce kiinin hayat dr- tehlike olmak iin ramak kalmd. Binenaleyh liman ve sefinin bu misill ani tehlike-ver bir taarruza hedef olmasn mmkn mertebe men ve krfezdeki kayklar tarassud iin slif'l-arz bir motorun Polis Dairesi maiyyetine tesr-i tahsisi esbbnn istikml buyurulmas msterhamdr. Ol bbda. F 7 evval sene [1]333 ve f 5 Austos sene [1]331 / [18 Austos 1915] Bandrma Kaymakam (mza)
BOA, DH. EUM. LVZ, 30/16
121
Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanlk Vekleti ube: 7 Numara: 3951
Hulsa: Gelibolu'nun hastahne ittihz ve mezkr mahallin tayyre bombardmanlarndan vikyesi iin teebbst- lzmede bulunulmasna dair
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne Marz- ker-i kemneleridir Beinci Ordu mntkasndaki tesisat- shhyenin tevsi srasnda Gelibolu'daki askirin de mahall-i mezkrdan karlarak kasabann mevcud h226
ne ve asker barakalarndan bi'l-istifade bin yataklk hastahneler tesisi takarrrle ie balanm olduundan dman tarafndan gerek sfn-i harbiyeden arma sretiyle ve gerek tayyrelerle kasabann bombardmandan vikyesi iin sefret-i mteallikas nezdinde teebbst- lzme icrsna evmir-i fahmnelerinin b-dir buyurulmas bbnda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 7 evval sene [1]333 ve f 5 Austos sene [1]331 / [18 Austos 1915] Bakumandan Vekili
Enver
BOA, HR. SYS, 2412/41
122
Edirne Vilyeti Tahrrt Kalemi Aded Husus: 463 Umum: 4290
Hulsa: Temmuz ay zarfnda dman tahtelbahirleri tarafndan k edilen hasar mbeyyin iki kta cedvelin takdimine dair
Dahiliye Nezret-i Cellesi'ne Geen Temmuz zarfnda dman tahtelbahirleri tarafndan Tekfurda Liman ve civarnda gark edilen kayklarla mikdar- hasar mbeyyin liv-i mezkr mutasarrflndan gnderilen iki kta cedvel leffen takdim edilmidir, efendim. F 7 evval sene 1333 ve f 5 Austos sene 1331 / [18 Austos 1915] Edirne Valisi
Adil
227
228
Mavridi Yorgi Hristo veled-i Panayot
Mutazarrrn isim ve hreti
Dimitri Varsami
Veysel olu Mehmed " Paa Liman

Mutazarrrn el-yevm ikmet eyledii mahal Hasarn vakf veyahud devlete id mebn ve messestdan olup olmad
Kalemi
Kalemi
Bandrma

" Tekfurda " "
Mahall-i hasar
**
Kayk Kayk
Nev-i hasar
Kayk ve hamle
Kayk ve hamle 50 lira 500 lira 140 lira 95 lira

Bedel-i hasar
ehr-i Temmuz zarfnda Tekfurda Liman'nda vuk bulan vukut
31 Temmuz sene [1]331 / [13 Austos 1915]

" " Dman tahtelbahirleri tarafndan " Gayr- muharib efrddan olup vefatna sebebiyet verilen kimsenin muhtasaran hviyeti Hangi hkmet kuv-y askeriye ve mlkiyesi tarafndan k- hasar olduu sbt- mddey teyden ne gibi vesike mlik bulunulduu
(Mhr)
123
Bb- l Daire-i Sadret Umr- Mhimme Kalemi 1492 327652 197
Franszlarn sery angaryada istihdam etmekde olduklarna dair
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne Marz- ker-i kemneleridir Fransz asker sansrnden gemi Echo de Paris gazetesinin 6 Austos [1]915 tarihli nshasnn maktas mtlaasndan anlalaca zere Franszlar aldklar ser-y askeriyeyi angarya hidemtnda istihdm etmekde olduklarna binen keyfiyetin etrafyla ve hukuk- beyne'l-milele olan tecavztn tavzhiyle icab edenler nezdinde pek iddetli protesto edilmesi lzumu Bakumandanlk Veklet-i Cellesi'nden b-tezkire inb olunmu ve mezkr makta leffen taraf- l-i fahmnelerine tesyr klnm olmakla iktizsnn icr ve neticesinin inhs bbnda emr u fermn hazret-i men leh'l-emrindir. 8 evval [1]333 ve 6 Austos [1]331 / [19 Austos 1915] Sadrazam nmna Mstear
Emin
124
Marz- ker-i kemneleridir ki On Beinci Kolordu Kumandan Miralay Mustafa Kemal Bey'in On Altnc Kolordu Kumandanl'na tayini hakknda tanzim klnan irde-i seniyye lyihas leffen takdim klnmakla icabnn icr ve neticesinin emr u
229
inb buyurulmas merhn- irde-i aliyye-i fahmneleridir. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 6 evval sene [1]333 ve f 4 Austos sene [1]331 / [17 Austos 1915] Bakumandan Vekili ve Harbiye Nzr
Enver
**
rade-i Seniyye On Beinci Kolordu Kumandan Miralay Mustafa Kemal Bey On Altnc Kolordu Kumandanl'na tayin klnmdr. bu irade-i seniyyenin icrsna Harbiye nzr memurdur. F 8 evval sene 1333 - F 6 Austos sene 1331 / [19 Austos 1915] Bakumandan Vekili ve Sadrazam Mehmed Said Mehmed Read Harbiye Nzr
Enver
BOA, . HB, 1333. L/19
125
Nezret-i Umr- Bahriye Birinci Daire ube: 5 Umum: 37205 Husus: 58
Hulsa: Bir dman tahtelbahiri tarafndan muhcirn nakleden bir kaya mermi endht etdiine dair
Hariciye Nezret-i Cellesi Cnib-i lsi'ne Marz- ker-i kemneleridir ehr-i crnin ikinci Pazar gn kable'z-zevl saat on rddelerinde Emirali Cezresi'nin ark cihetinde Mudanya'dan Emirali'ye muhcir nakle230
den bir kaya bir dman tahtelbahiri tarafndan iki mermi endht edilmi ise de isabet etdirememi olduu ve cezreden top ile edilen mukabele zerine Mudanya istikametine doru gitdii mahall-i mezkr liman reisinden kede olunan telgrafnmede bildirilmi olmakla bery- malmt arz olunur. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 5 Austos sene [1]331 / [18 Austos 1915] Bahriye Nzr Vekili nmna Erkn- Harbiye Reisi (mza)
**
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne Marz- ker-i kemneleridir 30/5/[13]31 sabah ve akam dman tayyreleri Arburnu mntkasnda hafif ve ar mecrhn hastahneleri civarna on iki bomba atd. 2/6/[13]31 saat 10'da bir dman tahtelbahiri Marmara Denizi dernunda muhcir bulunan bir kaya mermi endht etdi. Bu iki hdisenin protesto edilmesi marzdur. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 7 Austos sene [1]331 / [20 Austos 1915] Bakumandan Vekili
Enver
126
rde-i Seniyye On Altnc Kolordu Kumandanl'ndan Dersadet'e gnderilen Miralay Feyzi Bey'in tekd icr klnmdr.
231
bu irde-i seniyyenin icrsna Harbiye nzr memurdur. F 11 evval sene 1333 - F 9 Austos sene 1331 / [22 Austos 1915] Mehmed Read Bakumandan Vekili ve Sadrazam Mehmed Said Harbiye Nzr
Enver
BOA, . HB, 1333. L/32
127
Kale-i Sultaniye Cephesi'ndeki Ktat- Osmaniyye zerine dman tarafndan tayyre vstasyla atlan varakalardan bir nshadr. Osmanl sers Kahire'den birka mil uzak Miadi nm mahalde gayet muntazam ve mferreh bir bahede ikmet ediyorlar. ser-y merkme fevkalde rahat olup ikmet eyledikleri kargir daire gayet havadrdr ve elektrik ile tenvr edilmi ve hfzu's-shhaya muvfk bulunmu olduu gibi her biri iin ayr ayr yataklar da tahsis edilmidir. sernn temin-i ielerine fevka'l-gye dikkat ve itina olunmakda ve cmlesine yegn yegn tabak dernunda yemekler verilmekde olduu gibi her gn sigaralar, sabun, sair havic-i zarriyeleri dahi it ve tevz edilmekdedir. Sultan hazretleri bambeyncisi vstasyla serya sigaralar, ekerlemeler, atiyyeler ihsn ve irsl ve tevziyle ser-y merkmeyi taltif ve tatyb buyurmulardr. ser-y merkme det-i milliyeleri vechile sazlar ve szendeler tedrik ve tertib edilerek zaman ho geirmek iin 9-10'uncu resimlerde gsterildii zere her gn elenmekdedirler. ser-y merkmeye Msrl dostlar tarafndan sazlar, satran ve sair oyun takmlar hediye olunmudur. sery ziyaret iin her gn mracaat eden zvvrn kabulne msaade edilmekde ve ser-y merkme ile mlkat eyleyen ibu zvvrn vizite defterine kayd ve tahrr eyledikleri hatradan dahi mnfehim olaca vech zere sernn grd muameleden dolay ge232
rek ser ve gerek zvvr- mmileyhim memnun olmakda olduklar pekl anlalyor. ser-y zbitn iin ayr daireler tahsis edilmi ve mmileyhime karyolalar ve battaniye, araflar ve sandalye ve kanape ve masalar ve levzm- saire it olunmudur. 9 Austos [1]331 / [22 Austos 1915]
BOA, HR. MA, 1140/22
128
Stockholm Sefret-i Seniyyesi Aded: 3347/129
Aftonblatt gazetesinin muhbir-i mahsusu Msy Lengquist'in beynt ve mmileyhin taltifi hakknda
Sadrazam ve Hariciye Nzr Fehmetli Devletli Said Halim Paa Hazretlerine Marz- ker-i kemneleridir Stockholm'de mnteir Aftonblatt gazetesinin anakkale'ye izm eyledii muhbir-i mahsusu Msy Nielslago Lengquist ahren Stockholm'e avdet etmidir. Mmileyh son zamanlarda Karpatlar Karargh'nda bulunmu ve talya hududuna dahi giderek mhedt- vkasna istinden talya'dan gelen muzafferiyet haberlerinin mahsul-i hayal birer kizb-i sarhden ibaret olduunu ahren nerolunan bir mektubuyla enzr- mmeye vaz eylemi idi. Dersadet'de ve anakkale'de bulunduu mddete hakknda ibrz olunan sr- mihmn-nevzden dolay vestat- bendegnemle dahi tekden arz- teekkrt eylemek zere evvelki gn ziyret-i cizye geldi ve esna-y mushabede anakkale'de esir edilen bir Fransz neferinin -ric-y vkna binen- hayatda bulunduunu hasbe'l-insaniye buradaki Fransa Sefreti'ne ihbr eylediinden Sefir Msy Tiyepo'nun kendisini bir gn akdem
233
davet ile yazd makaleleriyle tilf- Murabba Devletlerine pek ok zarar rs etdiinden dolay kendisini hasm telakk eylediini ifade etmesi zerine mmileyh de gerek anakkale'de gerek Karpatlarda grd ahvl neticesinde Almanya, Avusturya ve Osmanl Devletlerinin Fransa ve mttefikleri tarafndan malub edilebilmesi ihtimali olmadna kanat- kmile hsl eylediini ve beyhde insan telef etmekden ise sulh yoluna gidilmesi sir birok ciht ve nukt- nazardan sarf- nazar insaniyyet nokta-i nazarndan muvfk- maslahat olacan cevaben sylemesi zerine sefir-i mrun-ileyhin hiddet ve iddetle ayaa kalkarak yksek sesle "Fransa'nn Almanlarla hibir vakit sulh edemeyeceini, Fransa'da bir hne kalncaya kadar harbe devam edileceini ve fakat Osmanl Hkmeti'yle akd-i sulh mmkn olacan ve Fransa'nn menbi-i kuvvetinin bitmez tkenmez derecede olduunu ve buna kanat hsl eylemesi iin behemahl bir kere de Fransa'ya gitmesi icab edeceini" beyn etdiini nakleyledi. Msy Lengquist cevaben "on be gn sonra yine Avusturya kararghna davetli ve Fransa'ya gidememekde mazr olduunu ve kendisi ancak hakikat-perver bir b-taraf sfatyla kanat- vicdaniyesini beyndan baka bir ey yapmadn" sefir-i mrun-ileyhe ifade eylemidir. Filhakika mmileyhin anakkale'den gnderip intir eden mektublar -ki Dersadet'de sansrce muyene edildii cihetiyle tasdden ictinben arzndan sarf- nazar olunmudu- cidden pek hayrhhnedir. Karpatlar'dan son gnderdii ve binenaleyh bizim sansrce grlmemi olan mektubunun tercemesi ise 4 Austos [1]915 tarih ve 3335/121 numaral tahrrt- bendegnemle takdim-i hk-i py- smleri klnm idi. fadesine ve makalelerinde dahi zikreylediine gre mmileyh bir-iki msdemede ilk saff- harbde bulunmu ve mecrhne yaralarn ate altnda sarmak sretiyle, muvenet-i insaniyet-krnede bulunmu olmakla bir kta muharebe madalyasyla taltifini bilhassa rica etmekdedir. Mmileyhin Balkan Muharebesi'nde Dersadet'den gnderdii hayrhhne mektublar burada nerolunmu olduu gibi el-yevm lisan ve kalemiyle vki olan hidemt misill ileride dahi hidemt- mekrede bulunabilecei meml olan bu shib-i kalemin taltifi her vechile maslahat ve menfi-i Hkmet-i Seniyye'ye muvafk ola234
candan meslnn isfna msaade-i smiye-i cenb- Nezret-penhlerinin sezvr ve yn buyurulmas istirhamna mcseret klnd. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 9 Austos sene 1915 Stockholm Sefiri
Mustafa ekib
**
Bakumandanlk Vekleti'ne ve Dahiliye Nezreti'ne Stockholm'de mnteir Aftonblatt gazetesinin anakkale dr'l-harbine izm eyledii Msy Nielslago Lengquist nmndaki muhbir-i mahsusunun Efrenc Mays'n 29'u tarihiyle Macaristan'dan gnderip mezkr gazetenin 21 Haziran tarihli nshasnda intiar etmi olan tahrrt- hak-gyne ve hayrhhnesinin tercemesi ile sefret-i mrun-ileyhdan 9 Austos sene [1]915 tarihiyle vrid olan ve mmileyh muhbirin baz beyntn muhtev bulunan tahrrtn sreti malmt olmak zere leffen tesyr klnd. Bunlarn birer sreti de ...Nezreti'ne de gnderildi. Tahrrt- mezkrenin muhbir-i mmileyhin taltifine mteallik son fkras nazar- dikkate alnmdr, efendim. 9 Austos [1]331 / [22 Austos 1915]
129
Roma'da mnteir Journal de l'Italia gazetesi 10 Efrenc Austos sene [1]915 tarihli nshasnda Kahire'den ald bir mektubu nerediyor. Mezkr mektubda anakkale'den gelen yarallardan birinin tdeki ifadt mndericdir:
235
"Mdhi zyitmza ramen pek az ey yapdk. Gelibolu ibh-i Cezresi'nde arazinin her bir karlk yeri bir tuzak saklyor ve mezkr tuzaklar ihrac olunanlarda hayat brakmyor. Bu zbiti mteakib bir Avustralya zbiti anakkale'nin zabt hakknda izhr- bed-bn etmi ve Mttefiklerin gn cephnesiz kalarak nc gn pek ok zyit mceb olan bir sng hcumu icrsna mecbur olduklarn beyn eylemidir. Mezkr gazete salif'z-zikr mektubdan ihrac olunan malmta nazaran Mttefiklerin bu mkil teebbsde seksen bin asker zayi etmi olduklarn netice olarak beyn ediyorlar". ngiliz Bavekili Mister Asquith tarafndan bildirildiine gre harbin bidyetinden 18 Temmuz sene [1]915 tarihine dein muhtelif harb cephelerindeki ngiliz zyit zrde mnderic listede grld vechile 330.995 kiiden ibaret imi.
Sair Cephe-i Harblerde Zbitn Efrd Zbitn Efrd Zbitn Efrd 3.288 48.372 567 7.567 145 1.445 Maktl 248 3.247 Mecrh 6.803 156.308 1.379 28.635 1.163 50.969 198 10.892 22 641 Gib 11.254 255.649 2.144 47.094 415 5.333 Yekn Fransa'da anakkale'de Muharebt- Bahriyede Zbitn Efrd 499 7.430 87 387 29 274 615 8.491
Hulsa
Maktl Mecrh Gib Yekn Zbitn 4.499 8.517 1.412 14.428 Efrd 64.814 188.977 62.776 316.567
10 Austos [1]331 / [23 Austos 1915]

BOA, HR. MA, 1140/40
130
236
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne ngilizler f 10 Austos sene [1]915 tarihli tebli-i resmlerinde Kirte'ye doru 200 metre ilerlediklerini, Sarbayr zerinde Conkbayr'n elde etdiklerini ve 650 esir ile 9 mitralyz aldklarn, Franszlar ise ayn tarihli tebli-i resmlerinde Avustralyallarn 500 Trk esir ve 9 mitralyz zabt etdiklerini yazyorlar. Bu tebliler hilf- hakikatdir. Dman Kirte'de ilerlemedi, Conkbayr'n almad. 6 Austos'dan beri icr etdikleri byk taarruzlar her tarafda azm teleftla akm kald. Mttefikler bizden mitralyz almadlar. Mecrh veya salam pek az bir mikdar esir alm olmalar muhtemeldir. Fakat mikdar 650 olmakdan pek uzakdr. Mill Ajans vastasyla harice tekzbini rica ederim. 10 Austos [1]331 / [23 Austos 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr nmna
Edib
BOA, HR. MA, 1140/16
131
Hulsa: Hill-i Ahmer bayran hmil mecrhn nakline mahsus vapurlara rs- mazarrat olunmamasnn ifhmna dair
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne Marz- ker-i kemneleridir anakkale muharebtnda mecrh decek zbitn ve efrdn stanbul'a nakline tahsis edilen Glnihal sefinesiyle irket-i Hayriye'nin altm bir ve altm numaral vapurlar veya icab- hle gre mecrhn irkbyla Hill-i
237
Ahmer bayra altnda Bahr- Sefd Boaz'ndan gelecek vapurlara Marmara havzasnda tahtelbahirlerin rs- mazarrat eylemesinin ve bu hususda vuka gelecek her trl vekyiden mtevellid mesliyetin dmana rci olacann ve zuhur edecek ilk vaka zerine stanbul'da bulunan ngiliz ve Fransz sersnn vapurlarla mentk- mhlikeye sevk edileceinin Amerika Sefreti vastasyla ifhmna msaade-i sm-i dver-i efhamlerinin b-dir buyurulmas bbnda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. 18 Mays [1]331 / [31 Mays 1915] Bakumandan Vekili
Enver
**
Bb- l Dahiliye Nezreti Emniyet-i Umumiye Mdriyeti Umum Mahrem: 24
Mahremdir
Hariciye Nezret-i Cellesi Cnib-i lsi'ne Marz- ker-i kemneleridir u srada Marmara Denizi'ne duhle muvaffak olan dman tahtelbahirlerinin her ne kadar stanbul ile Boazii, Kadky, Haydarpaa ve Adalar arasnda teden beri evkt- muayyenede muntazam seferler yaparak kasabann gayr- muharib olan ahalisinin nakliyle megul olan Boazii, Haydarpaa, Kadky ve Adalar Seyr-i Sefin ve irket vapurlarna imdiye kadar sarh bir tecavz vki olmam ise de Marmara'da gayr- muharib yolcu nakleden yolcu gemilerine tecavzden ekinmemi olmalarna ve py- taht civarna kadar sokularak tarassudtda bulunmalarna nazaran mahz anakkale malbiyetlerine mukabil bir fikr-i intikam-cyne ile tecavze cret-yb olmalar muhtemel grlmekdedir. Devir-i merkeziyenin sivil res ve memurninden Boazii, Haydarpaa, Kadky ve Adalar'da sakin olan birok zevt ile ekseriyetle stanbul'un sayfiyelerde mukm kibar- sunf halknn rkib olduu bu kk vapurlara mhimmt- harbiye ve kuvve-i askeriye irkb
238
olunmamas Harbiye Nezret-i Cellesi'ne yazlmdr. Dman tarafndan mezkr irket vapurlarna bir tecavz vki olur ve bir ve birka vapurun kaza-zede olmasna ve birok nfus- masumenin ziyna sebebiyet verilirse hareket-i vka imdiye kadar py- tahtda pek emin ve sde bir hayat ve maete mazhar bulunmu olan dvel-i muhsama tebaasna kar efkr- umumiye-i halkda men ve teskni kbil olamayacak derece iddetli galeyan- hissiyat ve netice itibaryla messif vukutn zuhra gelmesini mceb olabilecei gibi hkmet tarafndan da bi'z-zarre tebaa-i mezkreye kar tedbr-i edde-i tazyikye ittihzna mecburiyet hasl olacandan bu mesele-i mhimme hakknda imdiden dvel-i muharibenin nazar- dikkatlerinin celbi hususu Harbiye nzryla bi'l-mzkere muvfk grlm olmakla Amerika Sefreti'ne tebligt- acile fs ment- rey-i sm-i nezret-penhleridir. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 18 Receb sene [1]333 ve f 19 Mays sene [1]331 / [1 Haziran 1915] Dahiliye Nzr
Talat
**
Bb- l Hariciye Nezreti stire Odas Aded: 36012/35918
ngiltere Hkmeti tarafndan Depp, Asia ve Queen Alexsandra nm vapurlarn hastahne gemisi ittihz klndn mbelli Amerika Sefreti'nden vrd edip havale buyurulan 27 Mays ve 10 Haziran [1]915 tarih ve 315 ve 339 numaral iki kta takrr mtlaa olunmu ve bu bbda cevaben Amerika Sefreti'ne tastri iktiz eden mzekkire-i aliyye-i cenb- nezretpenhleri msveddesi matviyyen takdim klnm olmakla bi't-tebyz icr-y icab ve dier tarafdan 17 Haziran sene [1]915 tarih ve 3029/197 numaral talya takrri zerine stire Odas'nn 10 Haziran sene [1]331 tarih ve 36040 numaral derkenryla Harbiye ve Bahriye Nezret-i Celleleri'ne tastr edilmek zere msveddesi takdim klnan tezkire-i aliyye-i cenb- nezret-pen239
hlerine zeylen mrru'z-zikr ngiliz gemilerinin Lahey Konferans mukarrertndan muharebt- bahriyeye dair olan onuncu mukvelenme mcebince hastahne gemisi olarak tannmas zmnnda icab edenlere evmir-i lzme itsna dair mezkr nezretlere tezkire-i aliyye tastri ve buna mrru'z-zikr Queen Alexsandra vapurunun ekl ve ebad ve sairesini mbeyyin melff listenin bir sret-i mtercimesinin de leffi lzumu marzdur. F 10 Haziran sene [1]331 / [23 Haziran 1915] Bbli Hukuk Maviri (mza) Bbli Hukuk Maviri (mza)
**
Hulsa: anakkale'den askir-i Osmaniyye mecrhnini nakle tahsis edilen sefine tecavz edilmemesi
Bakumandanlk Veklet ve Dahiliye Nezret-i Celleleri'ne Dahiliye Emniyet-i Umumiye Mdriyeti'nin 24 Mahrem numarasn muhtev 19 Mays sene [1]331 tarihli tezkire-i aliyyeleri zerine Harbiye Yedinci ube'nin 2168/1978 numarasn muhtevi 18 Mays sene [1]331 tarihli tezkire-i aliyyeleri zerine anakkale'den askir-i Osmaniyye mecrhnini nakle tahsis edilen sefine Marmara havzasna duhle muvaffak olan dman tahtelbahirleri tarafndan tecavz edilmemesi hususunun ngiltere ve Fransa hkmetlerine teblii lzumu Amerika Sefreti'ne yazlm idi. Fransa Hariciye Nezreti'nden yazlp sefret-i mrun-ileyhdan 28 Haziran sene [1]915 tarihinde tebli edilen cevabda Dvel-i Mttefika'nn anant- tarihiyelerine imza ve ittib eyledikleri kavnn-i harbiyeye ale'l-husus namuslarna sdk kaldklar ve icr eyledikleri harbin yalnz Hkmet-i
240
Osmaniyye ile onun ordularna mteveccih olduu beyn olunmakdadr. Keyfiyet ...Cellesi'ne de yazld, efendim. 20 Haziran sene [1]331 / [3 Temmuz 1915]
**
Hulsa: Hastahne gemilerinin sret-i istimline dair ngiltere Hkmeti'nin beynt
Bakumandanlk Veklet-i Cellesi'ne Amerika Sefreti'nden alnan 13 Temmuz sene [1]915 tarihli takrrde hastahne gemilerinin sret-i istimline dair ngiltere Hkmeti'nin beynt- tiyesinin nezret-i senverye ir iin Amerika Hkmeti'nden talimt alnd bildirilmekdedir: "Hkmet-i Osmaniyye Gelibolu ibh-i Cezresi'nin garb cihetine takviye ktat nakli iin vapurlar istiml etmekde olduunu ve Hill-i Ahmer ve Salib-i Ahmer iartn hmil bulunan ayn vapurlarn avdetde mecrhn naklinde kullanlmakda idn zannetmek iin ngiltere Hkmetince esbb- ciddiye vardr. Byle bir hareketin Cenevre Mukvelenmesi ve bu mukvelenmenin muharebe-i bahriyede tatbikine dair Lahey Mukvelenmesi ahkmna ve hukuk- beyne'l-milelin mazmn- umumsine muhalif olduu bedhdir. Eer asker nakleden vapurlar mecrhn nakli iin istiml olunur ise hmil olduklar iart- muvakkate ne olursa olsun yahud mecrhnin hayatnca vki olacak ziy ne mertebe esefi mceb bulunur ise bulunsun ngiliz kuvs rast geldike onlar batrmaya mecbur olacaklardr". Beynt- vkaya ve hakikat-i keyfiyete nazaran verilecek cevabn inb buyurulmas mtemenndr, efendim. 1 Temmuz sene [1]331 / [14 Temmuz 1915]
**
241

Mstaceldir
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne Marz- ker-i kemneleridir Gelibolu ibh-i Cezresi'ndeki ktatmz takviye iin hastahne gemileriyle Marmara'dan asker nakletdiimize dair olan ngiliz beynt pek ikr bir yalandr. Tahtelbahirlerin zuhurundan beri deniz yolundan hibir sretle istifade etmediimiz stanbul'un ocuklarna bile malumdur. rkb ameliytn gizlemek tabiatyla kbil olamayacandan nakliye gemilerine asker irkb bhesiz bura Amerika Sefretince malum olurdu. Mttehide-i Amerika sefiri ngiltere'nin ibu yalann bizzat tekzbe muktedirdir. Bundan mad Amerika Salib-i Ahmer etibbsnn hastahne gemilerimizle gelip gitmesine msaadeye mdeyiz. Eer ngiliz tahtelbahirleri Osmanl hastahne gemilerine taarruz ederlerse bu taarruz hibir sebeb-i ciddye mstenid olmakszn hukuk- beyne'l-milelin pay-ml edilmesi demek olacandan gark olacak her Osmanl mecrhuna mukabil bir ngiliz esirini idam edeceiz. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 4 Temmuz sene 1331 / [17 Temmuz 1915] Bakumandan Vekili
Enver
**
Taht- Himye-i Hazret-i Mlknede Osmanl Hill-i Ahmer Cemiyeti Merkez-i Umumsi Aded: 1769/301
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne Marz- ker-i kemneleridir Karargh- Umum Sahra Shhiye Mfettilii'nden vaki olan taleb zerine Beinci Ordu tertibt- shhiyesinin tevsi iin Seyr-i Sefin daresi'ne mensub ve melff pusulada hacim ve ebad murakkam Akdeniz Vapuru
242
Hill-i Ahmer Hastahne gemisi hline ifra edilecek ve sefine-i mezkrenin yataklarla tefri ve telvni cemiyetimiz tarafndan f olunacakdr. cabnda Akba Liman'nda sabit bir halde duracak ve lzmunda hasta nakledecek olan bu geminin dman taarruztndan vikyesi iin dvel-i muhsamaya Amerika Sefreti vastasyla ale'l-usul tebligt- lzmenin fsna msaade buyurulmasn rica eyleriz. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 23 Ramazan sene [1]333 ve f 23 Temmuz sene [1]331 / [5 Austos 1915] Osmanl Hill-i Ahmer Cemiyeti Reis-i Snsi
Doktor Besim mer
**
Taht- Himye-i Hazret-i Mlknede Osmanl Hill-i Ahmer Cemiyeti Merkez-i Umumsi Aded: 1679/302 Akdeniz Hill-i Ahmer Hastahne Gemisi Hamle Tonas: Tl: Arz: Umku:
4333 413.25 kadem 48 kadem 29.66 kadem
23 Temmuz 1331 / [5 Austos 1915]
**
Hulsa: Hastahne gemilerinin asker nakliytnda istimli keyfiyeti
Ordu-y Hmyn Bakumandanl Vekleti'ne Gelibolu ibh-i Cezresi'ndeki ktatmz takviye iin hastahne gemileriyle Marmara'da asker nakletdiimize dair olan ngiliz beyntnn kl243
liyen mugyir-i hakikat olduu ve Amerika Salib-i Ahmer etibbsnn hastahne gemilerimizle gelip gitmesine msaadeye mde olduumuzu ve ngiliz tahtelbahirleri Osmanl hastahne gemilerine taarruz ederlerse gark olacak her Osmanl mecrhuna mukabil bir ngiliz esirini idam edeceimiz ifadesini hv olarak vrid olan 4 Temmuz sene [1]331 tarihli ve 5984 numaral tezkire-i aliyyeleri zerine Amerika Sefreti'ne tebligt- lzme icr ve 2 Temmuz sene [1]331 tarihli tebligt- resmiyemizin bir fkrasnda zikrolunduu vechile Temmuz'un ikinci gn leden evvel hastahne iaretini tayan gemilerin dman tarafndan asker nakliyatnda istihdam edildii ve bunlarla karaya asker kardklar grld cihetle muhsmmzn kendisinin hastahne gemilerini asker nakliyatnda kullanmamas lzmu ihtar ve ngiltere Hkmeti'ne tebli-i keyfiyet olunmas rica olunmu idi. ngiltere Hkmeti'nin hastahne gemilerinin askir yahud mhimmt- harbiye naklinde istiml edilmi veya edilmekde bulunmu olduklarna dair olan beynt sret-i katiyyede red eylediini ve Hkmet-i Osmaniyye tarafndan ngiliz kuv-y askeriyesi aleyhinde dermeyn olunan ithamt- saire hakknda anakkale'deki ngiliz memurn-i bahriyesi ile muhbere olununca bu hususda bir rapor istihsal edileceini ve Osmanl hastahne sefininin maksd- gayr- merada istiml olunmalar zerine ngiliz sefini tarafndan torpille gark edilmeleri takdirinde mukabele-i bi'l-misl icrsna tasadd edecek herhangi memurunun ahsen mesl tutulacan ve Amerika Salib-i Ahmer etibbsnn hastahne gemilerini ziyaret eylemelerine msaade olunmas hakkndaki teklifin kabul edildiini mbeyyin olan ngiltere Hkmeti'nin cevabn ve ibu tebligta ngiltere Hkmeti'nin acilen cevab itsn rica eylediini mir olarak Amerika Sefreti'nden alnan 5 Austos sene [1]915 tarihli muhtrann tercemesi leffen tesyr klnd. Mnderectna nazaran bu bbda ngiltere Hkmeti'ne its muktez cevabn inbsna himmet buyurulmas mtemenndr, efendim. 28 Temmuz sene [1]331 / [10 Austos 1915]
**
244
Hulsa: Hastahne gemileri esmsi ve tahtelbahir keyfiyeti
Ordu-y Hmyn Bakumandanlk Vekleti'ne 18 Mays sene [1]331 tarihli ve 1978 numaral mahremne tezkire-i aliyyeleri cevabdr. anakkale muharebtnda mecrh decek zbitn ve efrdn stanbul'a nakline tahsis edilen Glnihal Sefinesi'yle irket-i Hayriye'nin altm bir ve altm numaral vapurlarna veya icab- hle gre mecrhn irkbyla Hill-i Ahmer bayra altnda Bahr- Sefd Boaz'ndan gelecek vapurlara Marmara havzasnda tahtelbahirlerin rs- mazarrat eylememesi ve bu hususda vuka gelecek her trl vekyiden tevelld edecek mehzr hakknda Amerika Sefreti'ne tebligt- lzme icr klnm idi. Fransa Hariciye Nezreti'nden Paris'deki Amerika Sefreti'ne irsl olunan takrrde harb- hzra mebn hastahne haline ifr olunan Osmanl ve Fransz hastahne gemilerinin mtekbilen taht- emniyetde bulundurulmas Fransa Hkmetince arzu edildii sret-i katiyede temin olunmakda ve hkmet-i mezkre uhd ve mukaveltla uhdesine terettb eden vezif ve taahhdt f etmeyi dahi arzu eylemekde bulunduu cihetle Hkmet-i Osmaniyyece mecrhnin nakliytna tahsis edilmek istenilen sefinin isimlerinin Fransa memurn-i askeriyesine bildirilmek zere kat olarak bilinmesi arzusunu izhr eylemekde olduunu ve slif'z-zikr Glnihal Vapuru'yla 61 ve 63 numaral vapurlardan mad dier sefin esmsinin tebli edilmesini rica eylemekde bulunduunu ve bu bbda sair ifadt hv olarak sefret-i mrun-ileyhdan bu kere cevaben ahz olunan 6 ve 9 Austos sene [1]915 tarihli ve 514 ve 522 numaral iki takrrin tercemesi ve sreti leffen tesyr edildi. Sefrete verilecek cevabn inb buyurulmas mtemenndr, efendim. 29 Temmuz sene [1]331 / [11 Austos 1915]
**
245
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne Marz- ker-i kemneleridir F 2 Austos sene [1]331 tarih ve 69710/1330 numaral tezkire-i cellelerine cevaben marzdur: ngiltere Hkmeti'nin Gelibolu ibh-i Cezresi'ne kar vki olan taarruzunda pek msbit olarak defatle hastahne gemilerini hukuk- beyne'lmilel ahkmna muhalif bir ekilde maksd- askeriyede istihdam etdii mddesna red ile cevab vererek mukabeleten Osmanl hastahne sefininin maksd- gayr- merada istihdam olunmalar zerine ngiliz sefini tarafndan torpille gark edilecekleri zemininde ithamtda bulunduunun Amerika Sefreti'nden mevrd muhtradan mstebn olduu beyn buyurulmakdadr. Mecrhn-i guzt- Osmaniyyenin nakline tahsis edilmi olan vapurlarn imdiye kadar katiyyen ve ktbeten maksd- gayr- merada istihdam olunmadklar malum olmakla beraber bu keyfiyetin mahz- hakikat olduu da dman tahtelbahirlerinin tevrh-i muhtelifede Marmara'da ileyen hastahne gemilerimizi durdurup muayene etmi ve netice-i muayenede mebhs gemilerin hukuk- beyne'l-milelce muayyen m-vuzia-lehi gayrisinde kullanlmadklarn grm olmalaryla mertebe-i sbta varmakdadr. Bundan mad hastahne gemilerimizin Amerika Salib-i Ahmer etibbs tarafndan ziyaretleri de esasen kabul edilmi olmakla ol vechile cevab its ment- rey-i hidvneleridir. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 11 Austos sene [1]331 / [24 Austos 1915] Bakumandan Vekili nmna Mstear
brahim
**
246
Taht- Himye-i Hazret-i Mlknede Osmanl Hill-i Ahmer Cemiyeti Merkez-i Umumsi Aded: 2063/354
Hariciye Nezret-i Cellesi'ne Marz- ker-i kemneleridir Ordu-y Hmyn Bakumandanl Veklet-i Cellesi'ne irsl buyurulan f 5, 12 ve 13 Austos sene [1]331 tarihli ve 69865/1362, 70288/1438, 70325/1445 numaral tezkir-i fahmneleri Karargh- Umum Sahr Shhiye Mfetti-i Umumlii'nden cemiyet-i ciznemize havale olunmakla mtlaa ve tedkik edildi. El-yevm Hill-i Ahmer Hastahne gemileri Glnihal, Akdeniz vapurlaryla irket-i Hayriye'nin 60, 61, 63 ve 70 numaral vapurlarndan ibaret olup bunlarn hakknda lzm gelen malmt ve izaht tevrh-i muhtelifede gerek nezret-i celleleri vastasyla gerek beyne'l-milel Salib-i Ahmer Komitesi vastasyla muhsm devletlerin nazar- ttlna vz edilmi idi. bu alt gemiden mad el-yevm ihzr ve telvn edilmekde olan Reid Paa Vapuru hakkndaki malmt ve izaht dahi mezkr vapurun tamamen hastahne gemisi hline ifrna mteallik tertibtn hitmndan sonra huzr- fahmnelerine arz olunacakdr. irket-i Hayriye vapurlarndan hastahne gemisi hline tahvl olunan drdnn hacminin ufakl hasebiyle teknesi zerine izilmesi muktez ufk krmz pervazn ince olmas fi'l-vki uzakdan grlmesine mani ve vapurlarn aceleten ihzr zerine boyann bidyeten mkemmel olmad grlm olduundan bu kusurlarn tashihine ahren tevessl olunmu ve pek uzakdan ryet edilebilecek sretde Hill-i Ahmer bayraklar da vaz edilmi ve isimleri de derdest-i telvn bulunmudur. Bu vapurlar hakknda irket-i Hayriye Mdriyet-i Umumiyesi'nden ahren elde edilen malmt- mtemmime dahi leffen takdim klnan cedvelde mnderic olduundan tebligt- evveliyeye zeylen Amerika Sefreti'ne irnn lzm gelenlere emir buyurulmas msterhamdr.
247
Hill-i Ahmer Hastahne gemilerinin Gelibolu'ya azmetde bir maksad- hasmne ile istiml edilecek asker ve mhimmt nakline ve ancak avdetde mecrhn-i askeriyenin iadesine hizmet etdikleri hakknda evvel ve hir ngiltere Hkmeti'nin Amerika Sefreti vastasyla vki olan irt asl ve esasdan klliyen rdir. Cemiyetimiz hastahne gemileri sahne-i harbe azmetde hibir zaman asker hibir memur veya levzmn gtrmemidir. Keyfiyetin tahkik ve tedkiki iin Amerika Salib-i Ahmeri etibbsndan veya herhangi bir b-taraf memleket Salib-i Ahmeri'nden bir zatn vapuru teftiini keml-i memnuniyetle kabul eyleriz. Dersadet Amerika Sefreti'ne ngiltere Hariciye Nezreti ifadesiyle vrid olup bir sreti Karargh- Umum Sahr Shhiye Mfettilii'nden cemiyetimize tebli olunan f 16 Austos sene 1915 tarihli telgrafnme mfdna nazaran ngiltere Hkmeti'nin bu meseleye bir ehemmiyet-i mahsusa atfetmekde olduu anlaldndan msraaten cevab itsna msaade buyurulmak bbnda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 17 Austos [1]331 / [30 Austos 1915] Osmanl Hill-i Ahmer Cemiyeti Reis-i Snsi
Doktor Besim mer
132
Aded 490/37
Hariciye Nezreti Cellesi Cnib-i Smsi'ne Marz- ker-i kemneleridir Atina'dan vrid olan haberlere nazaran Gelibolu'da gy Osmanl ve Alman zbitn meynnda zuhr eden ihtilfdan dolay elli be Osmanl zbiti tevkfen Dersadet'e celb edildikleri yerli gazetelerinde neredilmi idi.
248
Slif'l-arz havdis efkr- umumiyeyi iv maksadyla dmanlar tarafndan tertib ve tasn edildii ve halbuki Osmanl ve Alman zbitn ve nefert arasnda her hususda ittifak ve ittihad- tmme ve uhuvvet-i samimiye mevcud ve hkm-ferm olduuna dair yerli gazeteleriyle neretdirdiim tekzbnme manzr- l-i cenb- efhamleri buyurulmak zere bu kere mezkr gazetelerden iki ktas tercemesiyle maan leffen takdim klnm olmakla ol bbda ve her halde emr u fermn hazret-i men leh'l-emrindir. F 13 evval sene 1333 ve f 12 Austos sene 1331 / 25 Austos 1915 Batavya Baehbenderi
Refet
BOA, HR. SYS, 2412/62
133
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne Harb Matbt Karargh'ndan: Mill Ajans vastasyla neretdirilmesini rica ederim. Dmanlarmzn Hlet-i Rhiyesi Son defa elde etdiimiz esirler anakkale'deki Mttefikler ordusu hlet-i rhiyesinin pek ziyade mtezelzil olduunu gsteriyor. Bir Fransz esiri diyor ki: "Ben yle zannediyorum ki, biz stanbul'u almadan Almanlar Paris'i alacaklar. Bize kumandanlarmz yaknda Fransa'ya iade edileceimizi sylemidi. Bugne kadar kaldk. Fakat mid etmem ki, kn burada kalalm. Burada hastalkdan biteceiz. Bilhassa dizanteri ve diyare pek ziyade icr-y tahribt ediyor. Drtde n hatt- harbde zyi eden alaylarmzn mevcudu hastalkdan da pek ziyade tenezzl ediyor". Bir ngiliz esiri dedi ki: "Bu muharebeden bkdk ve usandk, bir an evvel memleketimize gitmek istiyor[uz]. Zaten bu anakkale Muharebesi
249
beyhde idi. Biz askerler stanbul'u alabileceimizi katiyyen mid etmiyoruz". Dier bir ngiliz esiri kendilerini memleketlerinden alp buraya getirdiklerinden dolay kumandanlarna sebbetdi: "Onlar cayr cayr yakmal." dedi. F 14 evval sene [1]333 ve f 12 Austos sene [1]331 / [25 Austos 1915] Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1140/63
134
Meclis-i Vkel Mzkertna Mahsus Zabtnme
Hulsa Meli Dahiliye Nezreti'nin 6 evval sene [1]333 / 4 Austos sene [1]331 tarihli ve 525 rakaml tezkiresi ve melffu okundu. Karar Mezkr tezkirede muharrer olduu vech ile dmann boazlara taarruzu dolaysyla anakkale Livs dahilinde hneleri ve eyas yanan ahalinin tehvn-i ihtiyact zmnnda evvelce masrf- gayr- melhza tertibinden tesviyesi takarrr eden elli bin kuruun kmilen sarf edildii ir- mahallden anlaldndan elli bin kuruluk havalenin daha tertib-i mezkrdan its mnasib grlmekle f-y muktezsnn Maliye Nezreti'ne ir ve Dahiliye Nezreti'ne malmt verilmesi tezekkr klnd. F 12 Austos sene [1]331 / [25 Austos 1915] (Meclis-i Vkel azalarnn imzalar)
BOA, MV, 198/126
***
250
Daire-i Sadret Umr- dariye Kalemi
Dahiliye Nezret ve Maliye Nezreti Veklet-i Celleleri'ne 20 Nisan [1]331 tarihli ve 172/165 numaral tezkireye zeyldir: Dahiliye Nezreti Celilesi'nin Meclis-i Vkel'da mtlaa olunan tezkiresinde muharrer olduu vechile dmann boazlara taarruzu dolaysyla anakkale Livs dahilinde hneleri ve eyas yanan ahalinin tehvn-i ihtiyact zmnnda evvelce masrf- gayr- melhza tertibinden tesviyesi takarrr eden elli bin kuruun kmilen sarf edildii ir- mahallden anlalmasna binen tertib-i mezkrdan elli bin kuruluk havalenmenin daha its 4 Austos sene [1]331 tarihli ve 520 numaral tezkire-i aliyyeleri zerine Meclis-i Vkelca mnasib grlerek nezret-i mrunileyhya malmt verilmi olmakla icr-y icab siyknda Maliye Nezreti Veklet-i Cellesi'ne tebligt icr klnmdr, efendim. 13 [Austos 1331] / [26 Austos 1915]
BOA, BEO, 327768
135
Harb Matbt Karargh'ndan: anakkale dr'l-harbinde Royal Naval Frkas'nda bulunmu olan Mlzm Ivan Helid'in ngiltere'ye yollad mektublar olup Daily Express gazetesinin f 28 Temmuz sene [1]915 tarihli nshasnda "Katiyyen Meys Olmaynz" serlehvasyla intir etmidir. 21-22 Mays: Hepinizin shhatde ve etret-i tmmede olduunuzu mid ediyorum. nk ben bir bayram gn yayorum. Bizler Bahr- Sefd'de Sardunya Adas'nn cenbunda bir mahaldeyiz. Seyahatimiz pek mutantan bir sretde devam ediyor. Cenba ve gne ziysna doru olan bu seyahat nee ile doludur.
251
Plymouth Liman'ndan geceleyin adeta alndk ve Cebelttark'a vsl oluncaya kadar asla kara yz grmedik. Efrdn ounu ilk gn zarfnda deniz tutdu ve ar yanm kollar idi kald. imdi iyidirler, fakat gemide geirilen bu nee ve etretli hayat brakp da pl ve prty toplayp muharebeye gitmenin pek ar bir i olacan dnyoruz. Denizin mavilii ol derece ruh-nvzdr ki, yemek bandan kalkp ona bir kere daha nazar etmek iin itiyk- dern hsl oluyor. Bu mavilik, iinde pek ok beyazlk bulunan bir mavilikdir. Bu mavilikde belki st karkdr veyahud denize beyaz mermer dmdr zannolunur. Ben zannediyorum ki, bir yirmilik balon ziy-y emsde uurulduu zaman ne renk hsl eylerse ite bu mavilik de odur. Yine tamamyla izah edemedim. Bu yle bir mavilikdir ki, tahayyl ve tasavvur etdiimizden daha hafif ve daha nermndir. Muharebenin hitmndan sonra bu tarkden birok defalar gelip gideceim. Bu latf deniz ile onun maviliinin vatanmza gelmesini pek szili bir sretde arzu ediyorum. Her ne hl ise pek meml ve mid ediyorum ki, buras mehd-i beeriyet, biz Britonlar ancak mstemlekeliyiz. Dn bir bln amar ykama gn idi. Geminin ba tarafna doru yle bir gitdim. Yz gm[l]ein direkde sallanmakda olduunu ve Hind-i ark gemicilerinin tente altnda yatarak pipolarndan akl, koyulu, mavili dumanlar karmakda olduklarn grdm. Bugn bir kpek bal grdm, dn de ekirgelerin gemimize geldiini grmdm. ekirgeler bacaklarna kadar maymunlar gibi sar renkde idiler. Hind-i ark gemicileri bunlar diri diri atede kebab edip keml-i itih ile yiyorlar. Her gn biraz telsiz - telgraf havdisi alyoruz. Fakat okumak iin kimse iltifat etmiyor. Byk bir imendifer kazasn bugn iitdik, fakat tafsilt yok. 25 Mays: afakla beraber Malta'ya vsl olduk. Valetta gnein hararetinden pimi bir limandr. Limanda gondollara benzeyen ufak kayklar var. Der252
nunda Fransz yarallar olan byk bir sefine muvsalat etdi. Onlar alkladk. 28 Mays: Limni ss'l-harekesindeyiz. Malta'da bir gn kaldk, zbitler darya kdlar. Buras pek gzel bir mahaldir. Hneleri kaln duvarl ve spanyolkr ve kadnlar ise garb'-ekl siyah bir barts tarlar. Burada bir veya iki hafta kalmay pek canm sevdi. Burada birok mecrhn ve hastabakclar var. Harbe dair pek mdhi hikyeler ve menkabeler dinledik. Bunlar pek korkundu. Fakat efrdmz pek yn- sityi bir sretde harb etmilerdir. Harbe girmek hususunda bir arzu-y eddim var. Mddet-i mrmde bu derece netl bulunmadm. mid ederim ki, sizler de vatan yurdunda bu haldesiniz. 2 Haziran: Ate hattnn takrben 2 mil arkasndayz. Binlerce adam tavan yuvalar gibi oyuklar iinde imrr- hayat ediyorlar. Btn gn Fransz mermileri srat katarlar gibi bamzn stnden geerek Trklere gidiyor ve geceleyin l-yuad ve l-yuhs tfek fiekleri vzlds devam ediyor. Bazen bir Trk arapneli bize kadar geliyor ve yanmzda patlyorsa da siper altna kamak iin hi kimse zahmet ihtiyr etmiyor. Bunlarn hepsi bize pek nee-bah grnmekdedir. Dn zevlden sonra bizim tayyremizin etrafnda patlayan mermiytn havada husle getirdikleri uultu ve vzltya bakdm. Gurb- emsde Helles Burnu'nda denize girdim. Karaya kmz pek korkundu. Kamerli bir gecede bir ufak gemi ile sahilde bulunan bir dubaya yanadk. kdmz mahal insan selhhnesine dnmd. Nisan'n o mahf gnlerinde bu mahallin akl talar efrdmzn cesedleriyle rtlmd. Dalgalarn gidip gelmesiyle el-n yzlerce cesedler sahilde alkalanp duruyorlar. Karaya cmlemiz sa ve slim olarak ayak basdk. Hemen imdi Trkler bizi mermilemeye baladlar. Benden otuz yarda uzakda bulunan bir nefer vuruldu ve ufak bir para benden be yarda uzaa dd.
253
ems pek yakc fakat frika rzgr var. Srtmda bir gmlek ve ayamda bir pantolondan [baka] bir ey yok. Siperimin yannda ufak bir incir aac var. Ben bunun sevgili glgesine iltica ederek uzaklarda grnen ve bulutlara karan Semadirek Adas'nn mrtefi dalarna bakarm. Gurbda karann rengi eski altn rengindedir. Geen akam hatt- harbi doladm. Tbk hayva[nt-] vahiye canbazhnelerine benziyordu. Msr askerleri, Zhaflar, Turkular, Senegalliler, (silik) bundan baka her cinsden ve her renkden elbiseler. Trklerin pek mstahkem bir tepesini almak zere (silik) Alay ile yaknda hcum edeceiz. Etrafmzda gelincik iekleri ve yabani gller am. 11 Haziran: Bana bir ey olmad, fakat bizim liv dehetli zyita urad. Benbove Livs'nn bakiyyet's-suyfu dier livlara datld ve ben de imdi Howe kinci Livs'na iltihak etdim. Bizimle beraber karaya kan zavall Collingwood Livs en deerli on alt veya on yedi zbitini zyi etdi. (-) da bunlar meynndadr. Mmileyh bir sipere hcum esnasnda katledildi. Benbove Livs'nn zbitn meynnda o kadar teleft yokdur. Ancak miralaymz ile drt zbit telef oldu. Harb dehetli bir idi. Fakat biz bery- istirahat siper haricinde idik. Bir tarafdan kuv-y muvine yetiiyor. Karaya kdmzdan beri serseri ve tfek kurunu altnda yayoruz. Ben tamamyla msterih ve trm ve kendim de korkudan mide bulants bile husl bulunmadndan dolay memnunum. Burada cereyan eden ahvle [sknetle] bakmak kadar insana hayret veren bir ey yokdur. Dn benden birka yarda tede neferin paralanarak [esr-i fir] bir zamanda ben kahvaltm yapyordum. Siperi kazdm gece pek yorucu ve ruhu kemirici bir gece idi. nk cephemizde bulunan Trkler hep bir azdan "Allah" diye baryorlar ve etraf inletiyorlard. Alt gn siperde bulunduk ve bery- istirahat ufak bir adaya gideceimizi mid ediyorum. nk bizler ite byle bir fena vakit geirmidik.
254
17 Haziran: mid ederim ki, hepiniz shhatde ve etret-i dimedesiniz. Ben her ne kadar selmetde ve sknet iinde isem de Royal Naval Frkas tamiri gayr- kbil zyita urad. Ben imdi Hood Taburu'ndaym ve hl-i hzrda bir ble kumanda ediyorum. Bir-iki gnlk istirahat iin bir adaya gidiyoruz. haftadan beridir geceli ve gndzl ate altnda yaadm ve ok kereler sa ve solumda olan efrdn yaralandn veyahud ldn grmek musibetine uradm. Bu hllere burada bulunanlardan daha iyi tahamml etdiimi zannediyorum ve hibir vechile de meys olmadm. Her ne vki olursa olsun benim iin znt ve merak iinde kalmamanz rica eylerim. Hood Taburu'nda, Benbove Taburu'ndan ziyade iyi bir vakit geiriyorum. Bavekilin gen olu Asquith zbitnmz meynndadr ve hastahneden kp da bize iltihak eylemek zeredir. Burada beni izc eden ey sineklerdir. Bunlar burann tnudurlar. Hararet tahamml olunamaz bir derecede deildir ve daima frika rzgr mevcuddur. Bu akam 125 nefer ile sipere gidiyorum. Siperde bulunmak, burada bulunmakdan daha ok emniyetlidir. nk siperlerde mermiyta hedef olmazsn. Yarn iin memldr ki, ufack adamza naklolunalm. ngiltere'de oturanlar buradaki iin ne kadar subetli olduunu takdir etmilerdir zannederim. Etmedilerse bile zyit listesi nerolununca her halde anlayacaklardr. Binenaleyh her gn yeni kuvvetler alarak tahkm olunuyoruz. Sineklerden tahaffuz iin bir cibinlik ile gazeteleri muntazaman yollaynz. 22 Haziran: Top sadasndan klliyen hl bir adada istirahat ediyoruz. Etrafda yrmek ve adr altnda glgelenmek ne kadar mferrih. Etraf dalk, alvarl Rum kadnlar tarlalarda baaklar arasnda dolayor. Denizde ykandk, uyuduk, yemek yedik ve pek az talim ile megul oluyoruz. nk gn ortasnda allmayacak derecede scak var.
255
Benim ktamda bulunan doktor (-) bir hcum esnasnda katlolundu. Bir pazar gn ona Blanford'da mlk olduumuzu der-htr edersiniz. Burada ne kadar kalacamz bilemiyorum. Fakat herkes mid ediyor ki, olduka uzun bir mddet kalacaz. Allah'a hamd senlar olsun burada sinek yok. Kiraz satn alyoruz ve kezlik bol bol sigara buluyoruz. Avrupa'dan hibir havdis alamyoruz. Bizim buradaki muharebtmza dair de pek cz bir haber geliyor. 28 Haziran: ibh-i cezreye be-tekrar geldik ve muhtemeldir ki, yarn da ate hattna sevk olunacaz. Ahvl biraz daha iyice ve evvelkinin yars kadar mermi yamuruna tutulmuyoruz. Ada pek gzel bir mevkidi. Bir gn bir midilliye bindim. Dalara kdm. Yedi mil uzakda bir kye gitdim ve kyn umum misafirhnesinde Yunan yverleri etrafm alm olduklar halde ne gzel bir vakit geirdim. General Sir Ian Hamilton bizi tefti etdi. Elimi skmak ltfunda bulundu ve fena sarsldmz, fakat buna bir mddet daha tahamml etmemizi syledi. Bugn bir Alman tayyresi ordughmzn zerinde udu ve bomba atd. Baz zbitler avdet etdiler. Bunlar meynnda arkadam Lord Rilsol'un olu Lister var idi. 3 Temmuz: Hl Achibaba Tepesi'nin eteindeyiz. Tepe son derecede mstahkemdir ve Trkler pek cesur ve hakikaten zekidirler. Alan Olster'i burada bulacam mid ediyorum. imdi Lister ve Asquith ile tam etdik. Mmileyhim en ve tr ve lfet edilmeye lyk insanlar. Sivrisineklerden tahaffuz iin Lister bana bir cibinlik verdi. bu mektubu okuyanlar, buradakilere cibinlik yollamak ltfunda bulunurlarsa pek byk bir iyilik etmi olurlar. Gndzn uyumaya teebbs ederseniz sinekler yznze dolar ve sofrann zerinde bulunan yemeklerin her bir paras bu pis mahluklardan grnmez bir hale gelir. Cibinlie teekkrler ederim. sde bir halde uyuyorum.
Altepe.
256
Bu son zamanlarda amele efrdyla oka alyorum, bunlarla almak ate hattndan pek fena. Dn akam nsfu'l-leylde 120 kii ile birlikde siper kazmaya gitdim. afak sknceye kadar siper kazdk. Bazen bir serseri kurun, efrdmdan bir veya ikisini yere seriyordu. Fakat sonralar zyitmz biraz ziyadeledi. Top atei evvelkisi kadar mzic ve mhlik deildir. Hl etretimi muhafaza ediyorsam da bazen heyecanl anlar geiriyorum. Bu sklet-bah hayatdan dolay bazen sinirleniyorum ve ekseriyet-i evktmz yatmakla imrr ediyoruz. Dn akam gk grlts oldu ve yamur yad. Bu karaya ayak basdmzdan beri ilk defa vki oluyor. Daily Express muhabirlerinden Billy burada idi, tifoya tutuldu ve dier muhabir Gay maktl dd. Bir mermi paras evvelsi gn yatak ve elbiseme isabet etdi. yi elbiselerimi para para eyledi ve teneke ddm krarak zerime kadar frlatd. Muhnik gazlardan tahaffuz iin az ve burun klflarn aldk, fakat Trkler henz muhnik gaz kullanmaya balamadlar. 13 Austos sene [1]331 / [26 Austos 1915]
BOA, HR. MA, 1140/80, 81, 82
136
Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne Melff fotoraf ngilizlerin stanbul'a girdikleri zaman istiml edecekleri banknotlar gsteriyor. ngilizler bunlar anakkale harektnn bidyetinde kullanmak zere Rum gnlllerine ve baz mteahhidlere vermiler
257
ise de hkm ancak bir hafta devam etmidir. El-yevm bu kdlar birer paavra makamnda kullanlyormu. Bu fotorafnin Tasvr-i Efkr gazetesiyle ve gazete tarafndan nerolunacak "commanter"le beraber u birka gn iinde neretdirilmesine ltfedilmesini rica ederim. 14 Austos [1]331 / [27 Austos 1915] stihbrat ubesi Mdr
Seyfi
BOA, HR. MA, 1140/88
137
Bb- l Dahiliye Nezreti Emniyet-i Umumiye Mdriyeti
Derkenr sreti Bandrma sahiline gelip erzak ve saire alm olan nakliyt- askeriye vapurlarnn tam hamlesini ald ve harekete mheyy bulunaca bir srada dman tahtelbahiri tarafndan taarruz edildiinin birka defa tekerrr etmesi ve bu cmleden olmak zere iskelede bulunan ve iki haftadan beri hamle almakda bulunan mteheyyi-i hareket byk Alman vapuruna 19 Mays sene [1]331 gn tahtelbahir tarafndan torpil atlmas bunun dahilden bir muhbiri olmak ihtimali Hkmetce nazar- dikkate alnm, icr edilmi olan tahkikt ve tarassudt zerine geceleri mmileyh Sommet'nn memleketin en mrtefi mahallinde bulunan hnesinden denize doru bir takm lt- ziyiyye ile iaretler verilmekde olduu verdii ayn iaretlerin hnesi istikmetinde bulunan mahallerden ve sath- bahrdan tet klnd ihbr ve 25 Mays sene [1]331 tarihinde Hkmet'in tanzim eyledii Polis ve Jandarma Dairesi tahkikt evrak usulen Heyet-i Tahkikiye'ye tevd ve mmileyhin hnesinde icr klnan taharriytda elsine-i ecnebiyeden bir takm evrak da it klnmakla tahkikt- kanuniyyesine r ve f 30 Mays sene [1]331
258
tarihinde bi'l-isticvb hakknda tevkif mzekkiresi it ve iart- mezkre muhteviyt hakknda muhbirlerden istzh- mesele olundukda iart- mezkreden bir geceye aid iartn muhteviyt heliyosta muhabertna mbih bir takm hurft ile kelime teekkl etdii ve bunun tamamen zabt olunamad bildirilmi ve binenaleyh evrak- muhavvelenin tercme ve tedkiki iin bir hayli vakit mtekaddim mzekkirelere cevab alnamadndan makam- riysetin tensbiyle mtekidn-i askeriyeden Fettah Bey ile Depo Taburu Mlzm- Evvel[i] Abdullah Efendi'ye tercme etdirilmi ve 30 Haziran'da tahkikt hitm bulmu ise de Msy Sommet'nin hnesinin taharr olunduu gn Hkmete Bank Direktr Fransa tebaasndan Raul Ruboli ile Sommet arasnda bir irtibat grmesinden direktrn de hnesi taharr edilmi, oradan da bir takm evrak havale olunarak bunun hakknda da vuk bulan taleb ve iddia zerine Ruboli'ye aid evrak da bi'l-muhabere vrd etmi olan Bursa Vilyeti Tercman Kigork Efendi'ye tercme etdirilmi, 14 Temmuz sene [1]331 tarihinde bu muamele de hitm bulmu olmakla nihayet krk be gn zarfnda tahkikt hitm bulmu olduundan evrak- dava 15 Temmuz sene [1]331 tarihinde esas maddenin beyn- mtlaas zmnnda Mdde-i Umumlie verilmi olduu kayden arz olunur. 16 Temmuz sene [1]331 / [29 Temmuz 1915] Bandrma Divan- Harb-i rf Heyet-i Tahkikiye Riyseti
Bugn evrakn mtlaas hitma erdii sretde lzum- muhakeme kararyla evrak- dava mahkemeye tevd olunaca ve binenaleyh bir hafta veyahud on gn zarfnda muhakemenin hitmyla neticelenecei ve mesele Heyet-i Tahkikiye'nin beyn vechile olduunun arzyla huzr- l-i kaymakamye iade ve takdim olunur. F 16 [Temmuz sene 1331] / [29 Temmuz 1915] Mdde-i Umum
259
Mathieu Sommet'nn hnesi penceresinden geceleri denize doru clib-i nazar- dikkat bir ziynn intir etmekde olduu istihbr klnmakla hakikaten tesir-i hava ile pencere perdesinin ihtizztndan inbis etmeyip de her halde bir maksad- hiyanetkr yolunda iart ve muhabertda bulunulduu anlald sretde filinin crm-i mehd hlinde yakalanmas esbb istikml klnmak zere iki polis devriyesi tertibiyle tarassudt ve tecessst- muktezye yapdrlarak geri crm-i mehd hlinde derdest olunamam ise de mmileyhin dman tahtelbahiri ile muhabert- ziyiyede bulunduu hakkndaki ihbart tevtr derecesine vsl olduu gibi iki vapurun hamlesini alarak hareket edecei bir zamanda marz kaldklar taarruzt dahilde bir muhbirin mevcudiyetine ihtimal verdiinden mmileyh ihbarta mstenid zabt varakas ve inde't-taharr hnesinde zuhur eden evrakyla Divan- Harb-i rf'ye tevd klnm idi. Binenaleyh mmileyhin dost bir devlet tebaas olduu ayrca nazar- itibara alnarak ihbrt- vka ve evrak- mevdann tesr-i tedkik ve ryetiyle crm tahakkuk etdii takdirde tahdd-i cezas ve aksi sretde uzun mddet mevkfiyetine meydan braklmamas hususu icab edenlere defatle tebli olunmu ise de Divan- Harb Heyet-i Tahkikiyesi ibu tebligtla gy hkmet-i mlkiyenin mmileyhi teshub etmek istedii zehbna kaplarak ii henz neticelendirmemidir. Husl-i malmt zmnnda huzr- l-i mutasarrfye takdim. F 19 Temmuz sene [1]331 / [1 Austos 1915] Kaymakam
Nizameddin
**
Bb- l Dahiliye Nezreti Emniyet-i Umumiye Mdriyeti Husus: 851
Hariciye Nezret-i Cellesi Cnib-i lsi'ne Marz- ker-i kemneleridir 9 Austos sene [1]331 tarihli ve 1115-70002 numaral tezkire-i celleleri cevabdr:
260
Mathieu Sommet hakknda Bandrma Divan- Harb-i rf Heyet-i Tahkikiye Riyseti ve Mdde-i Umumlii'yle Bandrma Kaymakamlnca yazlan derkenrlar sreti leffen takdim klnmdr. Mtlaasndan da mstebn buyurulaca vechile mmileyhin muhakemesi henz neticelenmemidir. Keyfiyet Karargh- Umum'ye de arz edilmidir. Ol bbda emr u fermn hazret-i veliyy'l-emrindir. F 17 evval sene [1]333 ve f 15 Austos sene [1]331 / [28 Austos 1915] Dahiliye Nzr
Talat
BOA, HR. SYS, 2412/71
138
28 Austos sene [1]915 tarihli Times gazetesinden Reuter Ajans'nn muhabir-i mahsusu f 1 Austos sene [1]915 tarihiyle skenderiye tarkyla yazyor. Anafartalar'daki vaziyet: Tepenin zabt iin rlanda efrdnn sng hcumu. Trk zyit 4.900'dr. Suvla Koyu'nun sol tarafnda bulunan efrdmz tarafndan f 15 Austos sene [1]915 tarihinde yaplan bir sng hcumunu gzmle grdm. Hcumdan maksad bir tepenin zabtndan ibaretdi. Hcum eden efrd, Ylgntepe'yi zabt eden rlanda efrdndan bir ksmd. Hcum icrs iin bade'z-zevl saat birde muayyen olmak zere kararladrld. Takrben saat drtde tepenin deniz kenarnda bulunan ate hatt efrdmz keml-i azm ve katiyyetle ilerlemee balad ve alt[da] Trklerin bulunduu tepenin yaknna yetien efrdmz sng hcumuna baladlar. Efrdmza mukabele eylemek zere Trkler de hcum etdiler ve her iki tepenin arasnda bulunan boyunda
261
vuka gelen sng muharebesi pek kanl ve mdhidi. Efrdmzn ilerledike atdklar net naralar duyuluyor, sngler parlyordu. Trkler geri ekilmezden birka dakikalar mukaddem sng i grd. Trkler tepeden aa atladlar. Bir bayrdan aa komaya baladlar. Efrdmz zabt etmi olduklar tepe zerinde bulunup kaan Trklere tfekleriyle ate adklar gibi makineli toplarmz da arazinin msaade etdii derecede iliyordu. Bu o gnn lesinden sonra yaplan harektn en muvaffakiyetlisi idi. Avustralya ve Yeni Zelanda Kolordusu tarafndan Anzak mevkiinde yeniden elde edilen mevzide bir-iki gn vakit geirdim. Rhododendron Srt denilen dada tutunabilecek bir mevzi elde eden askerimiz mevzilerini muhafaza edebilecekleri gibi grnmekdedir. Srtn sath- milleri orada vuka gelen kanl muharebta hid olmulardr. Her yerde kesif kesif ktleler hlinde cesedler el-n yatmakdadr. 9 Austos sene [1]915'de Trkler azm mikdarda olmak zere mezkr srtn yukarlarndan aa doru atlar ve srtn eteklerinde mevzi tutmu olan askerlerimizi oradan kovmaya tasadd eylemilerdir. Halbuki kendileri zyit- mdhie ile geriye pskrtlmdr. Kendi maktllerini gmmeye vakit bulamayan Trkler tepeden aa doru imtidd eden ak ve kumlu derenin iine atverdiler. Tekml dere el-yevm Trk maktllerinin cesedleriyle doludur. Avustralya ve Yeni Zelanda kolordular yeniden zabt etmi olduklar mevkiler inesiyle gayet dar olan yerlerini yn- hayret bir derecede tevs etdiler. Eski Anzak mevkiinde vuka gelen tebeddl, sada bulunan Lonesome aml Siperi'nin zabt ve ilhkndan baka bir ey deildir. Fakat hakikatde kazanlan saha-i arazi, pek cz bir eydir. Bu harektdan maksad, mmkn olduu kadar azm mikdar Trk kuvvetini cephemizde tutup sol cenhmzdan yaplmakda olan harekt sektedr edecek kuv-y muvinenin sa cenhlarna gnderilmesine mmnaat etmekden ibretdi. Maa-hz hcum pek edd ve ar oldu ve bu dar siper mntkasnda hemen bir hafta kadar edd ve kanl muharebt btn galeyanyla devam etdi durdu. En nihayet 400 yarda tlnde ana avc hendekleri hatt zabtolundu. bu hendekler dernuna Trkler tarafndan yaplm olan zeminliklerde kul262
lanlm birok kaln ve ar am keresteleri mebzlen grlmekdedir. Buralar hcum- cebr ile zabt eden Avustralya efrdndan bir ksm ibu hendeklerin ierisine girmek iin kaln am keresteleri Trklerin makineli toplarnn helk edici atei altnda aarak kendilerine yol bulmak iin ok uradlar ve nihayet muvaffak oldular. Pek mstahkem olarak yaplm olan ibu hendekler iki saat iinde zabt olundu. 260 esir alnd ve 600 aded Trk cesedi gmld. Trkler Kocadere'den kuv-y imdd [getirerek] tamam 72 saat bil-fsla mtekbil hcumlarda bulundular. Trkler 8 Austos'da bizden bir siper zabt etdilerse de derhal istirdd eyledik. Hcumlar arasnda, b-husus geceleyin olduka iddetli ve bil-inkt bomba muharebesi devam etdi. Efrdmzn yorgun ve Trklerin bilakis yeni kuvvet alarak zinde olmalarna ramen Trkler'e mtekbil hcumlar yapdlar ve bir taburumuz Trklerin 40 yardalk bir avc hendek siperini daha zabt eyledi. Dmann 31 Temmuz'dan 10 Austos sene [1]915 tarihine kadar yalnz bu tarafdaki zyit 4.900 tahmin olunup bundan yalnz 2.600' Lonesome amlar hendekleri iin yaplan muharebede mahv ve itlf olundular. 28 Austos sene [1]915
BOA, HR. MA, 1141/5
139
Gelibolu Cephesi'nde vuk bulan muharebt- ahreye dair Karargh- Umum tarafndan neredilen tebli-i resmlerde beyn edilmi olduu vechile msdemt- mezkrede dmanlarmzdan maa-zbitn bir hayli Fransz ve ngiliz askeri esir edilmi idi. Bunlar meynnda yaral olarak kayd- esarete denlerden bir ngiliz neferi resmi blya derc edilen aky, yannda mecrh yatmakda olan bir
263
askerimize kar istiml ederken yakalanmdr. Hem batrmak hem de gayet keskin olduu iin yarp demek gibi her iki husus iin ayr ayr ve batrldkdan sonra saa ve sola evrildikde her iki hususu ayn zamanda f edecek sretde iml edilmi olan bu sustal aknn ehirler dahilinde veya da ve bayrlarda icr-y fezhat ve ekvet eden hazele maklesi kesn tarafndan istimli pek yi olduu malum bir keyfiyet ise de haydudlara lyk olan byle bir let-i ktann bir millet-i mtemeddine hlinde yaayan bir kavmin askir-i muntazamas yedinde let-i harb olarak kullanldn ilk defa ngiliz heyet-i seferiyesinde gryoruz. Dman hareketden tl brakmaya hdim her vstann sustal ak eklinde dahi olsa let-i harb olarak istimlinde ne beis grlebilecei gibi bir sual ile hayret ve nefretimize mukabele mmkn olabileceini kabul etsek dahi bir aknn mecrhen yere dm bir dman neferi zerinde istimline sik olan glzat- tab ve hiss-i vaheti hibir mlhaza, hibir lzum ve ihtiyac- harb mazr gsteremez. Bu fil-i menfrun ngilizler gibi sfat- hakikiye-i medeniyeti baka hibir kavme lyk grememek derecesinde taassub ve enniyet gsteren bir millet efrdndan sudru insan insaniyetden nevmd edecek hlt- mstekrehedendir. Osmanllarn sery yamyamlar gibi ekl etdiklerini ngiliz nefertna telkin ederek kumandalar altndaki ktat hl-i esarete kar mteyakkz ve mtevakk bulundurmaya alan ngiliz zbitnnn eser-i tavsiyesi olduuna bhe olmayan fil-i mezbru Osmanl nefertnn hlt- mmsilede dmanlarna kar gsterdikleri muamele-i merdne ile mukayese edecek olursak bizlere tevecch eden b-pyn esbb- mbht ve tefhre mukabil dmanlarmzn b-taraf erbb- tedkik ve insaf nazarndaki mevki-i hakiklerinin bir hakik mezelletden baka bir ey olamayaca tezhr eder. Hastahnelerimizin birinde mecrhen esir bulunan birka ngiliz neferini -cmle hastagn bil-tefrk-i cins ve mezheb ayn hiss-i insaniyet ve efkat ile tedavi eden- hanmlarmza yatandan parmayla gstererek: "Bu sbynlara
264
silah ekmek mekrhdur." diyen arslan yrekli merd Trk'n u sz kadar byk bir almet-i temeddn ve ulvv-i cenb olamaz. 15 Austos sene [1]331 / [28 Austos 1915]
BOA, HR. MA, 1141/9, 10
140
10 Austos sene [1]915 tarihli Times gazetesinden anakkale dr'l-harbinde bulunmu olan bir ngiliz doktorunun gndermi olduu mektubun tercmesidir. Avustralya Kolordusu'yla bulunmakda iken kolumun zehirlenmesi ve hemen iltiym bulmas dolaysyla hizmet-i filiyede yapacak bir iim olmadndan arzu ve ihtiyrma gre i aramakda iken geen Pazar gn mirim tarafndan arldm ve anakkale'den yaral getirecek olan ufak ve ser bir gemiye memur edildim. Ayn gn zevlden sonra Helles Burnu'na vardk ve hasta naklediciler ile birlikde hemen karaya karak ate hattnn gerisinde bulunan mdvt- evveliye mevkiine itbn olduk. O gn ibh-i cezre zerinde dehetli bir toz frtnas hkm sryor, scak haddinden ar bir derecede bulunuyor ve tahamml-fers kerh bir koku da etrafdakileri taciz ediyordu. Her iki tarafn ate hatt arasnda takrben millik bir sahada binlerce cesedler yatyor ve bunlardan bazlar haftalardan beri burada bulunuyor ve kimse bunlar nakletmek cesaretinde bulunamyordu. nk etrafda bulunan dman avclarnn dne-i helkine hedef olmak, lmek korkusu var. Hcum ertesi gn sabahleyin erkenden balayaca cihetle imdilik bize yapacak bir i yokdu. Binenaleyh biz de teskerelerimizi bir siperin iine yerledirerek bunlarn zerinde uykuya vardk. Sabahleyin drt buukda uyandm ki, gecenin rutubetinden elbiselerim srsklam kesilmi ve ben de titriyorum. ok gemeden arkamzda bulunan topularn bombardmana balamasyla husle gelen he265
yecan, slak olan elbiselerimi kurutdu ve beni de std. Seddlbahir'in srtlarna yerletirilmi olan bataryalarmzdaki toplar dakikada on iki mermi endaht etdikleri cihetle bamzn stnden mermilerimiz yamur tanesi gibi dman tarafna homurdanarak gidiyordu. Siper iinde etrafmda bulunan efrd, mteheyyic bir halde ocuklar gibi frlayarak mermilerden mtehassl b-mn kuvve-i itiliyenin havaya kaldrd toz ve topra tema ediyor ve arapnel dolusu altnda yaz gneinin tesiri tahtnda kar nasl erirse dman tel mnialarnn da ol vechile eridii nazar- hayretle gryordu. En nihayet hcum emri verildi ve efrdmz etretinden el rparak, haykrarak Trk saff- harbine yldrm gibi hcuma balad. Bu ana kadar sakin ve smit duran Trkler ldrc yle bir ate adlar ki, saff- harbimizde der-akab boluklar grnmeye, efrdmz orak makinesine tutulmu baaklar gibi yerlere yklmaya balad. Aman Allahm, bu ne kanl bir sahne idi! Bizler derhal denleri kaldrp akan kanlarn dindirmeye, yaralarn sarmaya baladk. Der-akab nmzde olan her bir ey kard. Arazi, dereler ile para para ayrlm ve siperler her tarafa uzanm ve bunun zerinde grebildiimiz bir ey var ise o da intizmdan r bir sretde bir sr insann grtlak grtlaa, gs gse muharebe ederek birbirlerinin kanlarn imeleri idi. Derken alk tufan bir daha kopdu ve bunu edd bir hcum takib eyledi ve bir tabur skoya efrd yldrm gibi bir sratle yanmzdan geerek arkadalarnn imdadna kodu ve bunlar da bu karklkda kayboldular. Bu zamanda teskerelerimiz tamamen doldu, mdvt- evveliye mevkiine dndk ve tfek sesleri gitdike hafifleiyordu. Eer buna uyku denebilirse o gece Seddlbahir'de uyudum. Daha dorusu yere uzandm. nk Trk ktat o gece iki mtekbil hcum yapd ve muharebe iniltisi eksik olmad. Uzanm olduum yerin yz yarda yaknnda bir Fransz bataryas vard. Sabaha kadar "bank bank bank" diye top atp durdu. Ertesi sabah saat drt buukda bir drbn buldum ve yaknmda bulunan en yksek bir tepeye kdm. Ne cereyan etmekde olduunu anlamak pek mkildi. btid bir bombard266
mandan sonra efrdmz yine ileriye atld ve icab eden siperleri tutdular. Efrdmzn hareketine hibir ey mani olamyor ve bir araya toplanarak nlerinde bulunan ikinci bir hatta daha hcum ediyorlar, kouyorlar, ilerliyorlar, nlerine gelen her mniay deviriyorlar. Fakat yle bir noktaya vsl olmulard ki, orada kendilerini [ihta edilmi] bir halde buldular. nk arkalarnda brakm olduklar bo siperlere Trkler arlar gibi hcum ederek zabt etmi ve askerlerimizi evirmilerdi. Bunlar kurtarmak zere bir taburluk bir kuvve-i imdadiye daha yolland. Bu tabur siperi kazand ve ileriye hcum etdi. Trkler bu defa siperi istirdd etdiler. Ben o gn leden sonra birok yarallar ile -gemi dolusu- hareket etdim. 17 Austos sene [1]331 / [30 Austos 1915]
BOA, HR. MA, 1141/46
141
Bb- Al Hariciye Nezreti Umr- Siyasiye Mdriyet-i Umumiyesi Mhimme Kalemi Aded: 70512/1198
Dahiliye Nezret-i Cellesi'ne Devletli efendim hazretleri Roma Sefiri Nabi Beyefendi tarafndan 16 Austos sene [1]915 tarihiyle Roma'dan irsl olunup bu kere vsl olan bir tahrrtda Msy Sonino'nun ngiltere'ye ale'l-umy tarafdrlkdan ibaret olan tavr talya mehfil-i siyasiyyesinde honudsuzlua bd olmakda bulunduu tezkr edildiinden sonra deniliyor ki: "Bu nzra Meclis-i Vkel'ya memur olup Fransa ve ngiltere'ye meyl ve meveddeti ile marf olan Msy Barzilay kaviyyen mzheret etmekdedir. Bu sebeble endie kesb-i iddet etmekde olup nk Salandra Kabinesi'267
nin bu iki nfzlu uzvunun talya Hkmeti'ni, Fransa ve ngiltere'nin istediklerini yapmak, yani anakkale taarruzuna itirak ve Fransa'ya asker izm etmek zere karar verdirmeye muvaffak olmalarndan korkuluyor. imdiki halde efkr- umumiye byle teebbsta akdan aa muhlifdir. Teebbst- mezbreyi efkr- mme belki Avusturya'ya kar iln edilen ve mill vasfyla tavsf olunan harb talya Ordusu'na msaid bir ekil alnca telakk bi'l-kabul edebilir. Msy Sonino ve Msy Barzilay tilf- Mselles devletlerine muvenet hususundaki tasavvurlarn hl-i hzrda mkilt ile mevki-i icrya koyacaklar mtlaasndaym. Sahne-i harbden gelen haberler pek de emniyet-bah deildir. Hkmetin ittihz eyledii tedbr-i eddeye ramen halk mrldanmaya balamdr. Mecrhnin adedi gnden gne artyor. talya'nn her tarafnda mecrh vardr. talyanlar bi-hasebi'l-mizc sabrszdrlar. Eer yaknda Goriya'nn zabt yahud Adriyatik Denizi'nde muzafferiyet gibi byk bir muvaffakiyet iln olunamazsa hzl tebrz edecekdir. Zaten Valambaroza ve Kamaldoli'de ahren ksa bir mddet ikmetim esnasnda kendilerine mlk olduum mteaddid ayn ve mebsnn kuv-y maneviyyelerinin pek ziyade inhitta uram olduunu mhede etdim. Bunlarn muhibbnmdan olan ikisi Salandra Kabinesi'nin bi'l-husus, Msy Sonino'nun kteh-bnne siyasetlerini iddetle tenkid etdiler. Bu iki zat Osmanl-talya mnasebtndan bahsederken Hariciye nzrnn ngiltere'ye ho grnmek iin Devlet-i Aliyye ile kat- mnasebt arzu etdiini sylediler. Nzr- mmileyhin der-meyn eyleyebilecei en ciddi bahane Trablusgarb'daki hl ve mevkidir. Fakat u vaziyet haricden vuk bulduu iddia olunan tahriktdan ziyade kta-i mezkrede tekilt ve tanzimta memur olanlarn s-i idarelerine atfolunmak gerekdir. Bu iki recl-i siyas Hkmet-i Osmaniyye ile talya arasnda kat- mnasebt eylemesine vahm bir hata nazaryla bakmakda ve talya'nn byle bir karar zerine her eyi zyi edeceini ifade etmekdedirler.
268
Haber aldma gre talya'nn anakkale harbine mreket-i mutasavveresi hususunda Fransa ile ngiltere arasnda ihtilf- efkr mevcuddur. Fransa, anakkale'de bir netice-i mfdeye dest-res olmak iin hi olmazsa be yz bin asker sevki lzm geldiini bi'l-iddia Fransa'da tedf vaziyeti daha messir klmak zere talya'nn Fransa'ya takrben iki yz bin kii gndermesini istiyormu". Malmt- nife Bakumandanlk Veklet-i Cellesi'ne de verildi, efendim. F 20 evval sene [1]333 - F 18 Austos sene [1]331 / [31 Austos 1915] Hariciye Nzr nmna Umr- Siyasiye Mdr-i Umumsi
Ahmed Reid
BOA, DH. EUM. 3. b, 8/40
269
R E F E R A N S L A R
270
271
BA BAKANLIK OSMANLI AR V (BOA) Bb- l Evrak Odas (BEO)

BEO, 322947 BEO, 327768 BEO, 326410
Dahiliye Emniyet-i Umumiye 3. ube (DH. EUM. 3. ube)

DH. EUM. 3. b, 2/17 DH. EUM. 3. b, 4/4 DH. EUM. 3. b, 4/37 DH. EUM. 3. b, 5/8 DH. EUM. 3. b, 5/47 DH. EUM. 3. b, 2/48 DH. EUM. 3. b, 4/32 DH. EUM. 3. b, 4/46 DH. EUM. 3. b, 5/13 DH. EUM. 3. b, 8/40
Dahiliye Emniyet-i Umumiye 7. ube (DH. EUM. 7. ube)

DH. EUM. 7. b, 2/31
Dahiliye Emniyet-i Umumiye Kalem-i Husus (DH. EUM. KLH)

DH. EUM. KLH, 5/24
Dahiliye Emniyet-i Umumiye Kalem-i Umum (DH. EUM. KLU)

DH. EUM. KLU, 2/38 DH. EUM. KLU, 8/34
Dahiliye Emniyet-i Umumiye Levazm Kalemi (DH. EUM. LVZ)

DH. EUM. LVZ, 30/16
Dahiliye Emniyet-i Umumiye Seyr Sefer Mdriyeti (DH. EUM. SSM)

DH. EUM. SSM, 53/25
Dahiliye Emniyet-i Umumiye Evrak Odas (DH. EUM. VRK)

DH. EUM. VRK, 14/69 DH. EUM. VRK, 14/74 DH. EUM. VRK, 14/76 DH. EUM. VRK, 14/83 DH. EUM. VRK, 14/87 DH. EUM. VRK, 14/100 DH. EUM. VRK, 25/2 DH. EUM. VRK, 25/4 DH. EUM. VRK, 25/8 272 DH. EUM. VRK, 14/72 DH. EUM. VRK, 14/75 DH. EUM. VRK, 14/82 DH. EUM. VRK, 14/85 DH. EUM. VRK, 14/92 DH. EUM. VRK, 14/102 DH. EUM. VRK, 25/3 DH. EUM. VRK, 25/6 DH. EUM. VRK, 25/9
DH. EUM. VRK, 25/12 DH. EUM. VRK, 25/25 DH. EUM. VRK, 25/31 DH. EUM. VRK, 25/35 DH. EUM. VRK, 25/40
DH. EUM. VRK, 25/24 DH. EUM. VRK, 25/30 DH. EUM. VRK, 25/33 DH. EUM. VRK, 25/36
Dahiliye Kalem-i Mahsus (DH. KMS)

DH. KMS, 27/2 DH. KMS, 32/8 DH. KMS, 31/30 DH. KMS, 33/15
Hariciye Matbuat (HR. MA)

HR. MA, 1118/4 HR. MA, 1119/33 HR. MA, 1122/7 HR. MA, 1123/38 HR. MA, 1124/76 HR. MA, 1125/44 HR. MA, 1126/62 HR. MA, 1127/19 HR. MA, 1131/35 HR. MA, 1131/73 HR. MA, 1132/40 HR. MA, 1132/55 HR. MA, 1132/64 HR. MA, 1132/91 HR. MA, 1133/20 HR. MA, 1133/67 HR. MA, 1134/8 HR. MA, 1134/24 HR. MA, 1134/52 HR. MA, 1134/98 HR. MA, 1135/24 HR. MA, 1135/42 HR. MA, 1135/70 HR. MA, 1135/96 HR. MA, 1136/14 HR. MA, 1136/35 HR. MA, 1136/58 HR. MA, 1136/64 HR. MA, 1137/10 HR. MA, 1137/22 HR. MA, 1137/55 HR. MA, 1138/1 HR. MA, 1138/29 HR. MA, 1118/11 HR. MA, 1120/81 HR. MA, 1123/8 HR. MA, 1123/66 HR. MA, 1125/2 HR. MA, 1126/50 HR. MA, 1127/4 HR. MA, 1131/1 HR. MA, 1131/52 HR. MA, 1132/24 HR. MA, 1132/45 HR. MA, 1132/57 HR. MA, 1132/75 HR. MA, 1133/3 HR. MA, 1133/58 HR. MA, 1134/7 HR. MA, 1134/15 HR. MA, 1134/36 HR. MA, 1134/65 HR. MA, 1135/7 HR. MA, 1135/41 HR. MA, 1135/56 HR. MA, 1135/78 HR. MA, 1136/5 HR. MA, 1136/28 HR. MA, 1136/50 HR. MA, 1136/61 HR. MA, 1136/90 HR. MA, 1137/21 HR. MA, 1137/29 HR. MA, 1137/56 HR. MA, 1138/12 HR. MA, 1138/38 273
HR. MA, 1138/39 HR. MA, 1139/3 HR. MA, 1139/13 HR. MA, 1139/27 HR. MA, 1140/22 HR. MA, 1140/63 HR. MA, 1140/81 HR. MA, 1140/88 HR. MA, 1141/9 HR. MA, 1141/46
HR. MA, 1138/77 HR. MA, 1139/10 HR. MA, 1139/14 HR. MA, 1140/16 HR. MA, 1140/40 HR. MA, 1140/80 HR. MA, 1140/82 HR. MA, 1141/5 HR. MA, 1141/10 HR. MA, 1155/72
Hariciye Siyas (HR. SYS)

HR. SYS, 2098/10 HR. SYS, 2099/2 HR. SYS, 2103/1 HR. SYS, 2109/10 HR. SYS, 2109/12 HR. SYS, 2110/1 HR. SYS, 2110/8 HR. SYS, 2179/3 HR. SYS, 2189/1 HR. SYS, 2194/16 HR. SYS, 2217/45 HR. SYS, 2322/44 HR. SYS, 2322/52 HR. SYS, 2322/56 HR. SYS, 2322/82 HR. SYS, 2323/9 HR. SYS, 2323/24 HR. SYS, 2408/22 HR. SYS, 2409/53 HR. SYS, 2411/3 HR. SYS, 2411/25 HR. SYS, 2412/11 HR. SYS, 2412/62 HR. SYS, 2098/12 HR. SYS, 2099/5 HR. SYS, 2107/4 HR. SYS, 2109/11 HR. SYS, 2109/13 HR. SYS, 2110/3 HR. SYS, 2111/3 HR. SYS, 2182/1 HR. SYS, 2189/2 HR. SYS, 2217/11 HR. SYS, 2322/43 HR. SYS, 2322/49 HR. SYS, 2322/54 HR. SYS, 2322/74 HR. SYS, 2323/1 HR. SYS, 2323/15 HR. SYS, 2323/25 HR. SYS, 2409/21 HR. SYS, 2409/85 HR. SYS, 2411/22 HR. SYS, 2411/51 HR. SYS, 2412/41 HR. SYS, 2412/71
rde Harbiye (. HB)

. HB, 1333. Ra/3 . HB, 1333. C/51 . HB, 1333. N/137 . HB, 1333. L/19 . HB, 1333. Ca/36 . HB, 1333. N/43 . HB, 1333. N/141 . HB, 1333. L/32
rde Taltifat (. TAL)

274
. TAL, 1333. Ca/37 . TAL, 1333. N/4
. TAL, 1333. C/23
Mbeyn-i Hmyn (MB)

MB, 909/104 MB, 909/122 MB, 909/121 MB, 910/17
Mbeyn rde (MB)

MB. , 180/77
Meclis-i Vkel Mazbatalar (MV)

MV, 197/105 MV, 198/126 MV, 197/111
Yldz Perakende Asker Maruzat (Y. PRK. ASK)

Y. PRK. ASK, 115/6
NDEKS
275
276
NDEKS
A
Abdullah Efendi, Depo Taburu Mlzm- Evvel[i] 257 Achibaba Tepesi bkz. Altepe Adalar 61, 236 Denizi 57, 60, 72, 131, 149, 154 Adil, Edirne Valisi 49, 80, 225 Adnan Bey, Hill-i Ahmer Ktib-i Umumsi 80 Adriyatik 30, 46 Denizi 182, 266 AE-2 Avustralya-ngiliz tahtelbahiri 88, 95 Aftonblatt gazetesi 231, 233 Agamemnon Zrhls, ngiliz 18, 36, 42, 56, 70, 89, 96, 129, 153 Aaderesi 212 Aldere 154 Ahali-i slmiyye 107 Ahmed Hikmet, Pete Baehbenderi 74 Ahmed olu Mehmed, Koca Haliloullar'ndan 138 Ahmed Reid, Umr- Siysiye Mdr-i Umumsi 9, 76, 77, 267 Ajans Mill bkz. Mill Osmanl Telgraf Ajans Ajanslar 42 Akba 118 Liman 241 Tekkesi hastahne adrlar 110 Akay 55, 57 skelesi 148 Krfezi 55 Akdeniz Boaz 6
277
Hill-i Ahmer Hastahne Gemisi 241 Vapuru 240, 245 Alan Olster 254 Albion Zrhls, ngiliz 58, 121, 122, 124 Altepe 213, 254 civar 211 Ali Fethi, Sofya Sefiri 108 Ali olu Mustafa, Berberoullar'ndan, Celliye karyesi, Aziziye Kazas 140 Alman/lar 144, 145, 148, 183, 185, 194, 232, 247 bahriyesi 128 esirleri 144 Hkmeti 51, 185 sefin-i harbiyesi 183 Sefreti 30 ark Hatt Kumpanyas 106 tahtelbahiri 131, 149, 155, 169, 185 tayyresi 254 vapuru 256 zbitn 144, 246, 247 Almanya 5, 6, 20, 30, 51, 82, 144, 145, 232 Devleti 20, 63 Hariciye Nezreti 9 Hkmeti 5, 8, 46, 51, 185 imparatoru 9 sefiri 46, 51 Alsace ovalar 145 Altn liyakat muharebe madalyas 84, 85 Amerika 64, 69 Hkmeti 239 Matbt Cemiyeti Dersadet muhbiri 149 4
Salib-i Ahmer etibbs 240, 242, 244, 246 Sefreti 90, 109, 111, 112, 114, 157, 179, 180, 190, 198, 236, 237, 238, 239, 240, 241, 242, 243, 244, 245, 246 sefiri 108, 240 Amiral gemisi 17, 37 Amiral Nelson Zrhls bkz. Lord Nelson Zrhls Anadolu 28, 88, 122, 125, 182 bataryalar 119, 129, 130, 132, 160, 164, 165, 166, 170, 172, 173, 174, 202, 205, 209 Boaz bataryalar 133 obs bataryalar 19 sahil bataryalar 94, 120, 130, 134, 135, 160, 167, 171, 200 sahili 124, 126, 173 sahilindeki tabyalar 18 Anafarta/lar 4, 259 Cephesi 215, 216, 220 Grubu 220 Andros Adas 28 Vapuru 56 Ankara Vilyeti 139 Anzak mevkii 260 Arap lisan 195 Arapa 194 Arburnu 87, 88, 89, 92, 94, 96, 97, 98, 100, 101, 102, 107, 116, 117, 118, 119, 120, 123, 124, 126, 127, 128, 129, 130, 132, 134, 135, 139, 140, 142, 153, 155, 156, 158, 159, 160, 161, 163, 164, 165, 167, 170, 171, 172, 173, 174, 188, 199, 200, 201, 202, 203, 204, 205, 206, 208, 209, 210, 211, 212, 213, 214, 217, 218, 219, 229 Cephesi 131
civar 96, 104, 118, 119 Grubu 161 ihrc iskelesi 206 sahili 201 Askir-i Osmaniyye 188, 191 mecrhni 238 Asia Gemisi 237 Asker dolu mavnalar 88 nakleden vapurlar 239 nakli 112, 114, 201, 242 sevki 187, 267 Asker hapishneler 185 hastahne sefini 112, 113 Asmadere Cephesi 216 Asquit, ngiliz bavekilinin olu 253, 254 Asquit, Mister, ngiliz Bavekili 234 Associated Press 69 Atina 30, 35, 56, 61, 62, 75, 246 ataenavali 56 Ataenavallii 61 gazeteleri 28, 52 Sefret-i Seniyyesi 77, 78, 105, 106, 141 Avam Kamaras 102 Avc hendekleri 118, 260, 261 siperleri 82, 93, 98 Avrupa 254 6
Avustralya askeri 175, 176 efrd 261 frkas 28 ktat 88, 176 kolordusu 260, 263 zbiti 234 l nefer 176 llar 42, 56, 61, 77, 153, 221, 235 Avusturya 31, 144, 232, 266 askeri 144 ataenavali 34 Donanma Cemiyeti 61 donanmas 30 karargh 232 ordusu 20 Sefreti 61 Avusturya-Macaristan 47 Hkmeti 46 Ay Tabya 29 Aydn Sanca 138 Ayvack sevhili 55 Ayvalk Kaymakaml 55 Aziziye Kazas, Bursa Vilyeti 140 Azmak 216
B
Bababurnu 57 Bb- l Hukuk Maviri 191, 238 7
Bahr- Sefd 150, 249 Bahr- Sefd Boaz 63, 236, 243 harici 10 Mevki-i Mstahkemi 83 Muhfzl Vekleti 4 Umum Kumandanl 5 Bahriye Nezreti 35, 46, 237 Vekleti 197 Bakla Burnu 29 Balkan/lar 42, 47 Harbi 71 Muharebesi 232 Balon gemisi 153, 201, 209 Bandrma 226 Divan- Harb-i rf Heyet-i Tahkikiye Riyseti 257, 259 Kaymakam 224 Kaymakaml 259 Kazas 223 Liman 223 Mdde-i Umumlii 259 Polis Dairesi 223 sahili 256 Vakas 224 Barbaros Zrhls 215 Bark, Rusya Maliye Nzr 64, 65 Barzilay, Msy 265, 266 Basri Bey, Yzba, nc Ordu Sa Cenh Grubu Erkn- Harbiye Reisi, Binbala terfi 177, 178 Bakumandanlk 105, 197
Vekleti 24, 25, 35, 46, 49, 74, 76, 77, 84, 103, 112, 114, 151, 181, 195, 196, 227, 233, 238, 239, 267 Batarya/lar 4, 17, 23, 29, 32, 38, 39, 40, 41, 43, 45, 59, 71, 72, 73, 81, 82, 87, 93, 95, 116, 120, 121, 122, 123, 126, 127, 158, 200, 202, 205, 206, 208, 217 inas 4 mevzileri 19, 161 Batavya Baehbenderlii 115 'daki cmi-i kebr 115 Bayku bataryalar 22, 25 Bedri Beyefendi, Polis Mdr 16 Belika 30 Benbove Livs 252 Taburu 253 Beneve Raji, Saphir mrettebtndan 14 Berlin 145 sefiri 46 Berliner Zeitung am Mittag gazetesi 149 Besim mer, Doktor, Osmanl Hill-i Ahmer Cemiyeti Reis-i Snsi 241, 246 Beige Liman 87 sahili 213 Beinci Ordu 150, 188 Kumandanl 110, 150, 151 mntkas 224 tertibt- shhiyesi 240 -y Hmyn 57 Beylerbeyi Hastahnesi 156 memurni 157 Bezerta 182 Liman 149 Biga Kazas 137, 139
Biga Vapuru 155, 189, 190 Billy, Daily Express muhabirlerinden 255 Birmingham Kruvazr 155 Blanford, ngiltere'de 254 Boaz/lar 3, 5, 7, 15, 16, 18, 25, 26, 28, 30, 41, 42, 47, 49, 51, 56, 61, 64, 65, 66, 81, 82, 86, 88, 89, 93, 95, 99, 103, 116, 118, 121, 123, 125, 127, 129, 173, 248, 249 bataryalar 81, 93 bombardman 28 dahili 73 ileri bataryalar 93, 168 medhali 3, 5, 7, 9, 17, 86, 87, 101 meselesi 65 mdafaas 7, 46 sahil bataryalar 159 'n seddi iin torpido getirilmesi 4 'n emr-i mdafaas 32, 63 'n seddi 3, 4, 6, 7 Boazii 236 sahilleri 145 Bolayr 23, 29, 117, 154, 209, 220 civar 43, 96, 182, 217 hatt 220 hattnn merkez tabyas 29 istihkmt 3 istihkmtna ate 23 istikameti 87 karyesi 70 Boman, General 61 Bomba bataryalar 206 endht mevzii 158 10
endht 132 kalblarn itinm 199 Bouvet Zrhls, Fransz 44, 67 Bozbaba / Esterabetyos Adas 131 Bozburun Katrl 219 Bozcaada 18, 21, 22, 23, 29, 42, 51, 52, 56, 58, 60, 61, 72, 81, 93, 154, 213 civar 22, 28, 43 Feneri 56 'nn ngilizler tarafndan igli 52 Breslau [Midilli] Kruvazr 5, 144 Britonlar 250 Bronsart, V., Karargh- Umum Erkn- Harbiye Reisi 54, 70, 71 Bruix Zrhl Kruvazr, Fransz 130 Budapete Kordafrates 73 Budayn ihrc iin Boazlar' amak meselesi 65 Bulgar/lar 7, 42 efkr- umumiyesi 47 Bulgaristan 8, 9, 30, 35, 42, 65, 76, 107, 144 Hkmeti 76 l bir tcirin Msr'daki mhedt 107 Bulgarya bkz. Bulgaristan Burgas 51 Burhaniye iskeleleri 57 Bursa Vilyeti 140 Bkre 30, 106, 146, 147 Byk Lunapark Heliopolis Otel, Kahire'de 175
C
Cebel bataryas 60 Cebelttark 28, 103, 149, 250 11
Boaz 149 Cephne 19, 98, 164, 172 Celliye karyesi, Aziziye Kazas, Bursa Vilyeti 140 Cemal, Bahriye Nzr 8 Cenevre Mukvelenmesi 113, 188, 239 kavidi 112 Cenb Grubu (Seddlbahir'de) 142, 148, 153, 156, 161, 166, 167, 169, 216, 220 Cesarettepesi 148 Cevad Paa, Bahr- Sefd Boaz Kumandan 63 Cevdet Bey 30 Ceyhun Nakliye Vapuru 157 Charlemagne Zrhls 122, 123, 156 Charles Martel Zrhls, Fransz 103, 121 Cicakof, General 3 Collingwood Livs 252 Combes, Fransz Bakan 30 Conkbayr 216, 217, 235 Corne-Wallis Harb Gemisi 42 Courriere Della Sera 58 Croix de Fer nin 63
anakkale 15, 19, 21, 22, 23, 25, 26, 27, 29, 30, 31, 38, 41, 43, 47, 50, 51, 52, 54, 55, 56, 58, 59, 62, 64, 65, 66, 68, 70, 73, 74, 75, 77, 78, 79, 82, 83, 102, 104, 106, 107, 117, 121, 133, 136, 141, 146, 147, 149, 150, 153, 154, 155, 156, 157, 175, 182, 185, 186, 187, 188, 189, 192, 195, 196, 197, 215, 216, 220, 221, 222, 223, 231, 232, 233, 234, 236, 238, 242, 247, 263, 266, 267 Cephesi 96, 97, 98, 99, 100, 101, 116, 120, 121, 122, 123, 124, 125, 126, 128, 129, 130, 131, 132, 133, 134, 135, 158, 159, 160, 161, 163, 164, 165, 166, 167, 168, 169, 170, 171, 172, 173, 174, 199, 200, 201, 202, 203, 204, 205, 206, 208, 209, 210, 211, 212, 213, 214, 217, 218
12
dar'l-harbi 107, 156, 233, 249, 263 harbi 267 harekt 255 havdisleri 82 heyet-i seferiyesi karargh 222 hulsa-i vekyii 99 ngiliz viskonsolosu 91 istihkmlar 66 Kulesi 66 Livs 86, 248, 249 medhali 11 Mevki-i Mstahkem Kumandanl 70 muhbiri 176 muhrebt 90, 107, 108, 109, 235, 243, 247 Mutasarrfl 103 mdafaas 61 pgh 30, 185 Rum mahallesi 67 sahil bataryalarmz 126 'de dmann kavid-i dveliye hilfna harekt 109 'de esir edilen asker listesi, Franszlar tarafndan 198 'den sevhil-i karbeye sevk olunan ahali 79 'nin haric istihkmt 16 'nin haric tabyalar 37 'ye gazeteci fotoraf 54, 69 'ye vuk bulmakda olan hcumlar 46 anakkale Boaz 25, 31, 36, 37, 59, 72, 90, 95, 135, 206 bataryalarna kar ate 44 bataryalarn bombardman 40 bombardman 17, 36 harici 8, 71 13
medhali 11, 39 medhalindeki tabyalar 18 torpil hatt 41 'ndaki istihkmt 39 'nn mesddiyeti 35 'nn zorlanmas 35 ataltepe 155 atlakdere 155 aylbayr 216 ekmeceler 157 narl Liman 51, 55 ifteamlar'daki batarya 29 imenlik stihkm 66, 67 orum Sanca 139
D
Dahiliye 74, 105, 195, 196 Emniyet-i Umumiye Mdriyeti, 238 Nezreti 8, 31, 35, 44, 48, 54, 75, 76, 77, 79, 85, 86, 111, 114, 150, 225, 233, 238, 248, 249, 265 Daily Express gazetesi 249, 255 D'Amade, General, Fransz kuvvetlerinden 30, 43, 61 Damaklkbayr 216 Damon, Amerika Matbt Dersadet Muhbiri 66 Dardanos 19, 23, 45 bataryalar 22 istihkm 67 istihkmna ate almas 25 Kalesi 68 Tepesi 3
14
Debarkman 42, 86 Dedeaa Liman 28 tark 26 Defence Zrhls 122 Dekovil hatt 220 Deliyani srtlar 55 Delta 175 Demirhisar Torpidosu 72 Deniz tayyreleri 209 Depp Gemisi 237 Dersadet 53, 69, 71, 72, 81, 82, 84, 179, 182, 231, 232, 246 Amerika Sefreti 246 Despot 55 Liman 22 Devlet-i Aliyye 6, 7, 78, 183, 184, 266 Dimitri, Dman tahtelbahirleri tarafndan kayklar batrlan 226 Divan- Harb-i rf 258 Heyet-i Tahkikiyesi 258 Divan- Hmyn 198 Doan Vapuru 102 Domdom kurunu 98, 135, 136, 138 Domuzburnu 138 Domuzdere 22, 87 civar 118 Donanma ateleri 97 toplar 125 -y Hmyn 78
15
Drdnc Henri Zrhls, Fransz 47, 55, 56, 60, 89, 95 Drdnc Kolordu 83 Drdnc Lahey Mukvelenmesi 179 Drdnc Ordu-y Hmyn 57 Drac Torpidosu 154 Dragodina skelesi, nz'de 59 Dretnot 57 zrhls 56 Dman [Mttefikler] alaylar 214 avc siperleri 97 bataryalar 155, 169, 174 bomba mevzii 210, 211 cephne deposu 155 cephnelii 134, 171 donanmas 7, 16, 22, 24, 34, 38, 39, 44, 47, 87, 88, 89, 99, 197 dretnot kruvazr 29 efrd 159, 199, 200 filosu 8, 18, 37, 38, 39, 46, 59 ganbotu 213 gemileri 17, 21, 39, 73, 130, 131 havan bataryas 206 iskeleleri 120 istimbot 22 kara ve gemi topusu 119 kararghlar 195 ktat 97, 134, 170 kruvazr 10, 22, 24, 26, 41, 42, 43, 57, 87, 154 kuv-y askeriyesi 187, 188 kuvvetleri 81, 89, 93 lamlar 203, 205 16
maktlleri 116 mevzileri 116, 129, 130, 165, 166, 169, 171, 204, 207, 217 mntkas 129 mfrezesi 101 mhimmt deposu 169 nakliye gemileri 21, 87, 88, 92, 96, 168, 213 nakliye sefini 89 nakliye sefinesi 82, 93, 157 neferleri 163 obs topu 168 ordugh 123, 158, 167, 168, 170, 202 piydesi 133 rmorkrleri 128 sefini 9, 15, 22, 26, 28, 29, 43, 44, 45, 54, 72, 93, 95, 103, 104, 116, 121, 124, 127, 163 siperleri 118, 123, 158, 159, 172, 199, 201, 206, 207, 209, 210, 212, 217 taarruzu 100, 130, 131 tahtelbahirleri 10, 26, 42, 49, 55, 89, 95, 102, 106, 111, 126, 114, 126, 154, 155, 157, 189, 190, 191, 209, 215, 219, 223, 225, 226, 228, 229, 238, 244, 256, 258 tarassud mevzii 157 tarassud sefini 71 tard edilmesi 27, 87 tayyre gemisi 29, 60, 62 tayyre hangarlar 174 tayyrecileri 184, 185, 189 tayyreleri 29, 42, 43, 86, 90, 104, 110, 118, 119, 155, 159, 165, 172, 173, 186, 187, 188, 189, 196, 205, 207, 211, 212, 216, 217, 220, 229 tebaas 111, 114 Tekke Burnu'ndaki ihrc iskeleleri 172 teleft 120 telsiz telgraf 110 17
telsiz telgraf ve helyosta merkezleri 159 topu atei 98, 166, 174 topu mevzileri 123, 133, 158, 159, 167, 204 topular 132, 165, 169, 171, 201 torpido istimbotu 216 torpido muhribleri 81, 87, 93, 122, 149, 160, 200, 201 torpido mrettebt 72 torpidolar 10, 19, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 29, 41, 42, 43, 45, 50, 52, 55, 57, 59, 60, 62, 72, 73, 87, 95, 104, 120, 153, 154, 155, 159, 161, 200, 201, 205, 208, 212, 216 torpil taharr gemileri 32, 40, 41, 56, 59, 72, 73, 160, 201 torpil taharr sefini 19, 21, 22, 24, 26, 42 uzak depolaryla ihrac iskeleleri 97 sers 111, 112 zyit 89, 127, 133 zrhllar 8, 17, 18, 19, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 29, 33, 37, 38, 40, 41, 43, 45, 47, 50, 52, 55, 57, 58, 59, 60, 62, 72, 87, 93, 119, 118, 123, 124, 126, 127, 148, 219, 220 Dvel -i muazzama 71 -i muhribe 114, 183 -i muhsama 111 tebaas 237 -i mtehbbe sefretleri 191 -i Mttefika 75, 137, 238
E
E-15 tahtelbahiri 193 Ece Liman 55, 60, 216 srtlar 56 Eceabad 80 18
Kaymakaml 80 Echo de Paris gazetesi 227 Edevt- istihkmiye 172 Edib, Karargh- Umum stihbrt ubesi'nden Erkn- Harb Binbas 11, 23, 54, 151, 160, 164, 193, 211, 215, 219, 221, 235 Edirne 47, 80 Vilyeti 48, 80, 151, 225 Edremid Krfezi 55, 57, 148, 154 Sabit Jandarma Blk Kumandanl 54 Eriburnu 87 Eksamil 29, 220 srtlar 29 Elda Gemisi, Yunan 42 Elektrik fenerleri 3, 4 Elmal ky, Biga Kazas, Kale-i Sultaniye 137 Emin, Mstear 227 Emirali 228 Cezresi 228 Enver, Bakumandan Vekili ve Harbiye Nzr 16, 57, 64, 84, 85, 90, 110, 111, 136, 177, 178, 179, 180, 181, 182, 185, 186, 187, 188, 189, 190, 191, 225, 228, 229, 230, 236, 240 Erdek 224 narl Liman 219 Ereli 102, 154 Erkn- Harbiye Reisi 83 Vekili 16, 17 Erturul civar 156 tabyas 19 19
Vapur- Hmynu 49 Esad Paa, Mirliv, nc Kolordu Kumandan 84, 85 feriklie terfi 178 Eski ngiliz mezarl 23 Etiyen embedi, Doktor, Budapete Kordafrates denilen drlfnn faklteleri talebe cemiyeti reisi 73 Ezine 185 Hastahnesi 196, 211
F
Fahreddin, Kaymakam, nc Kolordu Erkn- Harbiye Reisi 177, 178 Falkanhausen 56 Fas 76 Fasulye, Mstahkem bir mevkii 143, 144 Fzl Bey, Binba, Krk nc Alay Kumandan Vekili 177, 178 Fettah Bey, mtekidn-i askeriyeden 257 Feyzi Bey, Miralay, Drdnc Kolordu'ya mensub On kinci Frka Kumandan 83 On Altnc Kolordu Kumandanl'na memur edilmesi 83 On Altnc Kolordu Kumandanl'ndan emekli 229 Fondorpotis, Amiral 61 Fransa 30, 31, 64, 65, 76, 78, 222, 232, 234, 247, 265, 266, 267 Hariciye Nezreti 238, 243 Hkmeti 111, 198, 243, 238 Maliye nzr 64, 65 memurn-i askeriyesi 243 nzzr 30 Sefreti 231 tebaas, Dersadet 'te bulunan 182 ve ngiltere bankalar 64 'nn mstahfz ve Afrika zhaf avc efrd 76 20
Fransz/lar 17, 33, 56, 87, 106, 108, 152, 176, 194, 217, 221, 223, 227, 235, 251 Afrika avc alaylar 56 askiri 30, 202 asker sansr 227 askerleri 52, 176, 194 bataryas 264 cephesi 143, 223 dretnotu 56 efrd 199 elbise-i askeriyesi 10 esiri 247 filolar 8, 30, 182 gemileri 67 Hariciye nzr 180 Hariciye Nezreti 179 hastahne gemileri 243 hatlar 179, 180 Joule Denizalts 95n ktat 56, 147 Konsoloshanesi 49 kruvazr 10 kuv-y askeriyesi 191, 198 kuvve-i seferiyesi 43 kuvveti 30 nakliye gemisi 155, 169 neferi 231 rmorkr 77 saff- harb gemisi 66 sefin-i harbiyesi 28, 36, 68
21
sefin-i harbiyesinin tabyalar bombardman 16 sefinesi 66 ark Heyet-i Seferiyesi Bakumandan 179 tahtelbahiri 11, 12, 13, 206 tebli-i resmsi 106, 142, 145, 152 topular 66 toplar 143 sers 236 sery angaryada istihdam 227 ve ngiliz askeri 261 ve ngiliz filosu 26 yarallar 251 zbiti 61, 216 zrhls 23, 28, 37, 39, 117 Franszca 14, 69 Fuad, Kale-i Sultaniye Mutasarrf 5, 10, 45, 103,
G
Galataky 216, 217 Galib Kemal Bey, Atina Sefiri 35, 75, 105 Gamirinos Tamhnesi, Pete'nin en byk lokantas 74 Gaulois Zrhls 36, 51, 58 Gay, Daily Express Muhabiri 255 Gayr- muhrib yolcu nakleden gemiler 114 Gelibolu 29, 48, 49, 89, 150, 151, 153, 219, 224, 246 Cephesi 261 dr'l-harbi 198 dr'l-harbi iml Grubu 177, 178 hastahne ittihz 224 istihkam 184 22
kasabas 172 ibh-i Cezresi 28, 81, 92, 93, 94, 95, 115, 120, 142, 145, 152, 179, 180, 183, 184, 186, 187, 191, 234, 239, 240, 241, 244 iml-i garbsi 22 zerinde istikf 86 ve Biga'da tesis olunacak hastahneler 80 Geyikli skelesi 26 Girid 'deki ngiliz ve Fransz konsoloslar 28 Goeben [Yavuz] Zrhls 5, 144 Goliath Zrhls, ngiliz 102, 120 Goltz, Yver-i Hss- Hazret-i ehriyr 32 Goriya 266 Gnll 77 efrd 28 Greko, ngiliz tahlsiye kumpanyasna mensub rmorkr 105 Grey, Edward, ngiliz Dileri Bakan 30 Gula, Peka, Pete'de mehur yazarlardan 74 Gureb-y Mslimn Hastahnesi 136, 137, 138, 139, 140 Glnihal Vapuru 113, 219, 235, 243, 245 Gmrk antrepolar 195 Dairesi 219 Gm Muharebe mtiyz Madalyas 198
H
Hali Vapuru 190, 191 Halid Tepesi 148, 155 Halil Bey, Osmanl Tabibi 179 Halil Paa iftlii, Lapseki'de 157, 189 'ndeki hastahne 207 23
Halilili, 26 Hamidiye 19, 45 istihkm 67, 68 Hamilton, Ian, General 148, 153, 254 Harb madalyasyla taltf 103 Matbt Karargh 117, 192, 199, 247, 249 muhbirleri 52, 54, 69, 83 sefinesi 21, 58, 182, 187 -i Umum 71 Harbiye nzr 13, 20, 57, 84, 111, 178, 179, 181, 228, 230, 237 Nezreti 6, 8, 9, 20, 80, 111, 156, 180, 198, 237 Nezreti Mstear 151 Yedinci ube 238 Hariciye nzr 31, 46, 63, 109, 266 Nezreti 35, 50, 70, 73, 90, 110, 115, 135, 136, 146, 179, 190, 194, 222, 224, 227, 228, 229, 235, 236, 240, 244, 245, 246, 258 Hasan olu Halil, Hac Ahmedoullar'ndan, Takpr Kazas'nn Seki karyesinden 140 Hastahne gemileri 108, 112, 113, 168, 170, 186, 187, 188, 238, 239, 240, 241, 242, 243, 244, 245, 246 Havan/lar 19 tabyas inas 4 Havuzlar civar 187 Haydarpaa 236 'ya ileyen vapurlar 111, 114 Hayri, eyhlislm ve Evkf- Hmyn Nzr 137 Heliopolis Palace Otel, Kahire'de 175 Helles Burnu 251, 263 24
Henri Quatre Zrhls 122, 155 Hersing, Yzba, Alman tahtelbahirinin svarisi 149 Heyet-i Edebiye 150, 151 stihbriye 13 Vkel 115 Tahkikiye 256, 257 zbitn 32 Hikmet Beyefendi 149 Hill Anonim irketi 79 Hill-i Ahmer 73, 80, 110, 239 bayra 113, 188, 189, 212, 235, 236, 243, 245 bayra ekmi olan hastahne 90, 108, 109, 217 Hastahne gemisi 241, 245, 246 irt bulunan hastahne adrlar 109 iaretleri 207 Hilmi Paa bkz. Hseyin Hilmi Paa Hind lisan 194 -i ark gemicileri 250 li asker, Afrika Vapuru'nun getirdii 194 li Mslmanlar 195 Hindistan ktatmz 152 Hisarlk 155, 206 bataryalar 58 garbndaki dman 173 garbndaki dman topusu 134 Hood Taburu 253 25
Howe kinci Livs 252 Hristo veled-i Panayot, Dman tahtelbahirleri tarafndan kayklar batrlan 226 Hkmet-i Osmaniyye 35, 71, 182, 183, 184, 221, 239, 242, 243, 266 Hkmet-i Seniyye 46, 232 Hseyin Hilmi Paa, Viyana Sefiri 20, 46 Hseyin Kzm Bey / Efendi, Muharrirn-i Osmaniyye'den 52, 53, 54 Hseyin, Mill Osmanl Telgraf Ajans Mdr 52
I
Ilca skelesi 154 Implacable Zrhls (Irresistible sisteminde), ngiliz 51, 101, 122 Indefeatable Zrhl Kruvazr 15 Inflexible svarisi 58 Irak 152 Ivan Helid, Mlzm, Royal Naval Frkasnda bulunmu olan 249
ne cemiyetleri 112 brahim, Hseyin olu, orum Sancann Tepecik Mahallesi'nden 139 brahim, Mstear 244 brice sahili 50 mroz 10, 26, 28, 42, 119, 153, 158 Adas 51, 129, 153 ngiliz/ler 9, 17, 30, 33, 52, 56, 61, 65, 67, 70, 98, 107, 108, 127, 147, 148, 152, 175, 182, 184, 185, 194, 195, 214, 221, 223, 235, 255, 262 askiri 177 askerleri 30, 107, 143, 144, 176 bahriye zbiti 56 beynt 240, 241 cephesi 143, 223 26
doktor 263 donanma ve ordusu 71 dretnotu 10, 56 efrd 199 elbisesi 175 esiri 200, 240, 242, 247, 248 etibbs 176 filosu 5, 8, 24 gazeteleri 221 gemileri, 7, 17, 66, 67, 68, 238 heyet-i bahriyesi 36 heyet-i seferiyesi 262 idaresi 107 karargh 223 ktat 146, 181 kruvazr 10, 44, 57, 72, 182, 201 kuv-y askeriyesi 191, 242 kuvs 239 memurn-i bahriyesi 242 nakliye gemisi 103 nakliye sefinesi 42 nefert 262 neferi 72, 177, 261, 262 saff- harb gemisi 66 sefini 242, 244 sefin-i harbiyesi 16, 36, 66, 68 siperleri 177 sol cenh 147 tahtelbahiri, E-15 iaretli 90 tahtelbahirleri 240, 242 teblii 17, 42, 47, 152 27
topular 66 torpido muhribi 72, 81, 93, 149 torpido muhribi batrlmas 88 torpidosu 15 Triumph Zrhls 107 sers 90, 108, 177, 236 ve Fransz askiri 25 ve Fransz kuvveti 28 ve Fransz sers 109 zbitn 6, 194, 262 zbitn, Osmanl bahriyesi hizmetinde bulunan 184 zyit 234 zrhls 37, 41, 70, 102, 125, 150 ngilizce 69 ngiltere 25, 29, 30, 31, 56, 64, 65, 71, 78, 108, 111, 148, 181, 182, 183, 193, 222, 238, 240, 249, 253, 265, 266, 267 Amirallii 72 Bahriye nzr 102 bavekili 26 donanmas 197 Harbiye nzr 192 Harbiye Nezreti 222 Hariciye Nezreti 246 Hkmeti 71, 90, 237, 239, 242, 244, 246 Maliye nzr 64, 65 tebaas, Dersadet 'te bulunan 182 'nin mstemlekt askeri 108 nz 59, 148 ntepe 29, 41, 58, 60, 103, 156 bataryalar 29, 103, 157 28
'deki toplar 25 rde-i Seniyye 12, 13, 50, 57, 63, 83, 84, 179, 178, 181, 197, 198, 228, 230 lyihas 63, 177, 180, 227 rlanda Denizi 150 efrd 259 skenderiye 175 tark 259 'de gnll tahd edilmesi 77 'ye gelen otuz bin asker 76 skoya efrd 264 slm/lar 53, 194 smail Hakk Bey, Binba, Birinci Kuvve-i Seferiyye'ye memur Yedinci Alay'n Birinci Taburu Kumandan 177, 178 smailolu Tepesi 118 smet, Kaymakam, stihbrt ubesi'nden 39, 70 stanbul 6, 14, 16, 28, 30, 47, 65, 144, 145, 235, 236, 240, 243, 247, 248, 255 Liman 106 Vapuru 106 stihbrt ubesi Mdr bkz. Seyfi stihkm/lar 3, 67 lt 97 efrd 117 ktat 116 stihkmt 3, 4, 17 - hafife inas 4 stimbot 119 stire Odas 237 sve gazeteleri 82 29
Hkmeti 51 matbt 82 tahlsiye irketi 51 liler 82 talya 31, 65, 144, 182, 222, 223, 231, 237, 266, 267 hududu 231 Hkmeti 31, 266 mehfil-i siyasiyyesi 265 Ordusu 266 Ordusu'na mensub kfile-i zbitn 222 zbiti 223 talyan/lar 33, 144, 223, 266 posta vapurlar 57 -stanbul Vapur Kumpanyas Acentas 57 tfaiye alay tekili 67 tilf- Murabba Devletleri 232 tilf- Mselles 28, 82, 144, 266 zmir Acentas 57 Hkmeti 28 Vilyeti 138
J
Jandarma Taburu Kumandanl 54 Jeanne d'Arc Kruvazr, Fransz 81, 88, 93 Journal de l'Italia 233
K
Kabakkap 220 Kabatepe 4, 24, 29, 81, 87, 89, 92, 93, 94, 119, 127, 141, 152, 153, 154, 173, 201 30
civarna kan dman 92 civarn bombardman 86 mevzii 94 sahili 96, 128 Kadky 236 Kahire 175, 230, 233 Kale-i Sultaniye 4, 5, 45, 47, 103, 115, 118, 148, 230 Boaz 24, 149 igali 149 muhrebt- ahresi 85 Mutasarrfl 5, 9 mdafaas 20 Sanca 137, 139 'de bulunan istihkmt 3 Kamaldoli 266 Kmil, Selanik Baehbenderi 195 Kamyos, Bozcaada'da 56 Kanada Fransz hastahne gemisi 35 Kanldere ark 153 Kanlsrt 156, 157, 216 Kapda ibh-i Cezresi 102 Kara bataryalar 122, 125, 213 Kara topusu 104 Karaaa Liman 55 Karaal, Saros Krfezi'nin imlinde 214, 221 civar 214, 220 Karanlk Liman 21, 42 ark 90 Karargh- Umum 16, 17, 31, 32, 33, 54, 59, 70, 71, 72, 81, 99, 150, 151, 157, 259, 261 Sahr Shhiye Mfettilii 240, 245, 246 31
Karesi 44, 54 mutasarrf 10 Mutasarrfl 223 Karpatlar 232 Karargh 231 Kastamonu Vilyeti 140 Kastron (Limni) 61 Kavak Kprs 23, 27 Kavakky 216 Kavala Liman 28 Kayaltepe 153 Kzm Bey, Kaymakam, Beinci Ordu Erkn- Harbiye Reisi 178 Kemal, Ataenaval 36 Kepez 26, 42 Kerevizdere 22, 143, 146, 152, 200, 201, 205, 208 Muharebesi 162n Kean 26 Keif kollar 22, 26, 38, 163, 169, 171, 172, 199, 208 Kbrs 30 Ksmet Vapuru 106 Kzl adalar 219 Kigork Efendi, Bursa Vilyeti Tercman 257 Kilidlbahir 29, 212 Hastahnesi 222 istihkmt 3, 66 Kilya Ovas 4 Kiretepe 220 Kirte 235 irtif 147 meyillerindeki siperler 144
32
yamalar 143 Kitchener, Lord, ngiltere Harbiye Nzr 152 ordusu 181 Kocaburnu civar 102 Kocaeme kyleri 216 Kocaimen Da 217 Kocadere 4, 261 Koen Hedervari, Kont, Pete Hill-i Ahmer Komitesi Reisi, Bavekil-i sbk 74 Koruda 29 Koyun Liman 55 Kmrc Liman 22 Krfez 23, 24, 26, 41, 43, 50, 55, 56, 60, 62, 66 Kruger Oteli, Dersadet 69 Kruvazr 7, 211, 213, 216, 217 Kumkale 19, 21, 26, 27, 29, 33, 34, 42, 58, 59, 81, 87, 92, 93, 144, 154, 156, 185, 211 bataryalar 204 cenbu 165 civarna kan dman 81 istihkm 3 Ky 87, 88 'ye asker ihrc 27 'deki ktat 87 Kumtepe Koyu 29 Kuruiftlik 55 Kuv-y askeriye 33, 111, 114 Kuv-y ihrciye bakumandan 154 Kuv-y Osmaniyye 35 Kk Anafarta Ovas 220
L
33
Lam muharebeleri 204, 206 Lahey Mukvelenmesi 188, 239 Sefret-i Seniyyesi 115, 192 Sulh Konferans mukarrert 71, 238 Sulh Kontratosu 112 Lancashere 153 Lapseki 157 Lengquist, Nielslago, Aftonblatt gazetesi muhabiri 82, 83, 231, 232, 233 'in harb muhbiri olarak anakkale'ye gitmesi 83 Levzm- harbiye 196 Liberal Frkas 148 Liman Paa bkz. Sanders Paa Limni 42, 43, 56, 76, 77, 105, 194, 195, 251 Adas 131, 158 ahalisi 199 Lion Gemisi, ngiliz 29 Lister, Lord Rilsol'un olu 254 Lloyd George, ngiltere Maliye Nzr 64 Logal, Saphir Gemisi Elektrik avuu 14 Londra 221 Lonesome aml Siperi 260, 261 Lord Nelson Zrhls, ngiliz 36, 56, 90, 118, 122, 173 Lordlar Kamaras 152 Lozan 30 Lucius, von, Msy, Stockholm Alman Sefiri 82
M
Macaristan 233 Macarlar 73 34
Madrid maslahatgzr 103 Sefreti 28 Mahmud Muhtar Paa, Berlin Sefiri 8 Majestic Zrhls, ngiliz 82, 87, 93, 121, 124, 126, 128, 149, 150 Makedonya 42 Makineli tfek 89, 94, 97, 98, 117, 118, 131 itinm olunmas 98, 104, 119, 123, 126, 130, 175, 218 mevzileri 158 Makriky 154 Malay lisn 115 Maliye Nezreti 79, 86, 248 Vekleti 86, 249 Malta 30, 33, 34, 56, 181, 182, 221, 250, 251 Malzeme-i harbiye 64 Manahoza Oteli, Msr'da Piramidler civarnda 175 Manchester 193 Manchester Guardian gazetesi 148 Mariotte tahtelbahiri, Fransz 206, 207 Marmara 88, 90, 108, 114, 236, 240, 241, 244 Denizi 95, 102, 106, 154, 155, 157, 219, 229 Denizi'ne duhle muvaffak olan dman tahtelbahirleri 236 havzas 114, 236, 238, 243 sevhili 75, 76 Marsilya 30, 77 Masrf- gayr- melhza tertibi 79, 86, 248, 249 Matbt Heyet-i Mahsusas 149 Matbt Mdriyet-i Umumiyesi 11, 13, 17, 18, 34, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 44, 91, 92, 93, 94, 95, 96, 97, 98, 99, 100, 101, 116, 121, 120, 121, 122, 124, 123, 125, 126, 127, 128, 129, 130, 131, 132, 133, 134, 135, 158, 159, 160, 161, 163, 164, 165, 166, 167, 168, 169, 170, 171, 172, 173, 174, 175, 176, 192, 196, 199, 200, 201,
35
202, 203, 204, 205, 206, 208, 209, 210, 211, 212, 213, 214, 217, 218, 221, 235, 247, 255 Matino, ngiliz nakliye vapuru 72 Matt, Saphir mrettebtndan 14 Mavridi Yorgi, Dman tahtelbahirleri tarafndan kayklar batrlan 226 Maxwell, Bakumandan 176 Maydos 88, 184 kasabas 90, 108, 109 Mecidiye istihkm 45, 67, 68 Klas 29 Tabyas 4 Meclis-i Vkel 6, 79, 85, 86, 249, 265 azlar 78, 79, 86, 248 Mecrhn 80 ictim mahalleri 110 nakline mahsus vapurlar 112, 235 -i askeriye 246 -i guzt- Osmaniye 244 Mehmed avu bkz. Mustafa olu Mehmed Mehmed olu Sadk, Biga Kazas'nn Elmal kynden 137 Mehmed Read V., Sultan 13, 57, 64, 84, 178, 179, 181, 198, 228, 230 Mehmed Said bkz. Said Halim Paa (Prens) Mehmed Zeki Bey, Mdafaa-i Milliye Risle-i Askeriyesi Sermuharriri 34 Memurn-i Mlkiye 80 Merkez Tabyas, Bolayr hattnda 29 Mestantepe, Anafarta Cephesi'nde 215 Mehed-i Hdavendigr 71 Mevki-i Mstahkem Kumandanl 32, 54 erkn- harbiyesi 10 'nn iskelesi 5 Msr 25, 35, 43, 61, 62, 107, 108, 153, 175, 176 36
askerleri 175, 252 seferi 42 ehirlerine anakkale dr'l-harbinden nakledilmi pek klliyetli mecrh 107 taarruzu 65 'a yaral asker gelmesi 175 'da ngiliz idaresi 108 l 230 Miadi, Kahire'den birka mil uzakta 230 Midilli 10, 44, 55, 56 Adas 10, 182 Mihanya Adas 102 Mill bkz. Mill Osmanl Telgraf Ajans Mill Osmanl Telgraf Ajans 17, 32, 33, 52, 53, 59, 60, 62, 72, 73, 81, 82, 99, 196, 235, 247 Mitralyz/ler 88, 144 atei 27 bl 144 tfei 88 Mole Adas 102 Molova, 57 Mondros 56, 154, 194, 195, 198, 199 Liman 76 'a bir ihrc iskelesi inas 52 'daki ihrc kuvveti 56 Monitr sefinesi 205 Morgenthau, Amerika Sefiri 182, 184, 185, 186, 187, 188, 189 Moritanya 181 Morto Liman 55, 102, 119, 120, 125, 174, 202, 204 Muarz Krfezi 41, 90 sahili 39 'nde dolaan zrhllar 27 37
Muvenet-i Milliye torpido muhribimiz 120 Mudanya 190, 219, 228, 229 skelesi 155, 189 Muhabirn Heyeti 66, 68 Muhcirn nakleden bir kaya mermi endht 228 Muhrebt- bahriye 112, 234 Muhrib devletler 112, 113 Muhriblerin harekt 113 Muhsm devletler 111, 245 Muhbirlere Orduya ltihak Ruhsatnmesi 53, 69 Muhnik gazlar 192 Murad Fuad bkz. Fuad, Kale-i Sultaniye Mutasarrf Mustafa Kemal Bey (Atatrk) Sofya Ataemiliteri Erkn- Harbiye Kaymakam, 19. Frka Kumandanl'na memuriyeti 12, 13 Miralay, On Dokuzuncu Frka Kumandan, On Beinci Kolordu Kumandanl'na tayini 180, 181 Miralay, On Beinci Kolordu Kumandan, On Altnc Kolordu Kumandanl'na tayini 227, 228 Mustafa olu Mehmed, Bigal, Yirmi Yedinci Alay'n nc Taburu'nun Onuncu Bl'nn Onuncu Mangas'nda avu 27, 34, 197 Mustafa ekib, Stockholm Sefiri 233 Mdafaa-i Milliye risle-i askeriyesi 34 Mdde-i Umum 257 Mhimmt depolar 204 nakli 187 treni 153 - harbiye 111, 114 Mmtaz, Ataemiliter 182 Mslman/lar 87, 194 38
askerler 194 Hindliler 194, 195 Mtehbbe sfers 137 Mttefik/ler (Mttefikn) 30, 42, 56, 58, 61, 66, 67, 68, 73, 105, 107, 143, 192, 196, 234, 235 askiri 79 donanmas 31, 36, 68, 77 filosu 56 gemisi 66 karaya asker ihrac 28 ktat 62, 152, 153, 199 kuvveti 42 ordusu 141, 247
N
Nabi Bey, Roma Sefiri 31, 33, 223, 265 Naci Bey, Kale-i Sultaniye Polis Merkez Memuru 103 Nakliyt- askeriye 111, 114 vapurlar 224, 256 Nakliye gemileri 22, 28, 55, 82, 93, 117, 132, 201, 240 sefini 26, 28, 96, 102 sefinesi 51, 57, 124, 150, 153, 158, 161, 181, 187, 194, 216 Namazgh Tabyas 29 Nzm, Karesi Mutasarrf 44, 55 Nazilli Kazas 138 Nieuve Rotterdameche Courant cerdesi 192 Nikolai, Von 'nin frkas 144 Nizameddin, Kaymakam 258 39
Nordanfild atei 102
O
Obs 20 bataryalar 21, 23, 24, 27, 133, 173 mermisi 43 topu 173 On Altnc Kolordu Kumandanl 83 On Beinci Kolordu Kumandanl 57 On Dokuzuncu Frka Kumandanl 12, 13 On Drdnc Kolordu Kumandanl 57 On kinci Frka Kumandanl 83 O'Niell, Mark E-15 numaral tahtelbahir mrettebtndan Thomas O'Niell'in ailesi 193 O'Niell, Thomas, Mark E-15 numaral tahtelbahir mrettebtndan 193 Ordu-y Hmyn 50 Vekleti 52, 108, 109, 192, 241, 243, 245 Orhaniye 156 Tabyas 19 Osmanl/lar 53, 71, 74, 262 Ajans 13 bahriyesi hizmeti 184 bataryalar 143 Devleti 232 Donanma Cemiyeti Riyset-i Behiyyesi, 61 hastahne gemileri 240, 242, 243, 244 hatlar 179 Hill-i Ahmer Cemiyeti 240, 241, 245 Hkmeti 12 40
liras 34 mecrhu 240, 242 nefert135, 262 Ordusu 179, 180 Sanca 7 sers 230 zbiti 246, 247 -talya mnasebt 266 Otranto 47
P
Panfizer Zrhls 149 Panson Bey 69 Paper Daily News 69 Paris 28, 64, 106, 147, 222, 247 'deki Amerika Sefreti 243 Paskalya 76 Paa Liman 226 Peleng-i Derya Ganbotu 126 Pete 74 Baehbenderlii 73, 74 Drlfnn mdvimlerinden mrekkeb bir heyet 73 Hill-i Ahmer ubesi 73 Piramidler civar 175 Pire 35, 56, 61, 194 Pirgos Adas 55 Piyade 118 askeri 4 ateleri 117, 128, 138 mevzileri 122, 125, 127 41
siperleri 32, 118 ve mitralyz atei 117 ve topu ateleri 165, 208, 213 Plymouth Liman 250 Pola 47 Polis Dairesi 224 Mdr-i Umumlii 53 Mdriyet-i Umumiyesi 16 otomobili 16 ve Jandarma Dairesi tahkikt evrak 256 Proodos 56
Q
Queen Alexsandra Vapuru 237, 238 Queen Elisabeth Dretnotu 197 Queen Mary Zrhls, ngiliz 18
R
Refet, Batavya Baehbenderi 115, 247 Reid Paa Vapuru 245 Reuter Ajans 176, 221, 222, 259 Rhododendron Srt 260 Rza Tepesi 148, 155 Roma 31, 33, 233, 265 ataemiliteri 26, 28, 42, 56 Ataemiliterlii 64 Sefreti 28, 35, 42, 61, 181, 222 Romanya 65, 144 Hkmeti 35 Royal Naval Frkas 249, 253 42
Rmorkr/ler 61, 88, 105 Ruboli, Rauel, Bank Direktr, Fransa tebaasndan 257 Rum/lar 10, 75, 76 gnllleri 255 kadnlar 253 ky 148 Rumeli 45, 122, 125 istihkm 67 Rus/lar 7, 9, 28, 65, 144, 221, 223 amirali 26 cepheleri 223 ordusu 30 Rusya 42, 64, 65, 78, 82 Devleti 4 Hkmeti 35, 113 maliye nzr 64
S
Sadret 7, 49, 63, 78, 115, 198 Sahil bataryalar 120, 122, 123, 125, 158, 169, 203, 207 Sahil topu ateleri 201 Sahr hastahneleri 186 topular 161 toplar 4 da kurulan adrlar 175 Said Halim Paa, Prens, Sadrazam ve Hariciye Nzr 13, 57, 61, 63, 64, 84, 105, 107, 178, 179, 181, 198, 228, 230, 231 Sakarburg 183, 185 Sakz 10, 28, 57, 72 43
Salandra Kabinesi 265, 266 Salapurya 61 Salb-i Ahmer 186, 187, 239, 246 iretli beyaz bayrak 113 iretli bir dman otomobili 187 Komitesi 245 Salih, Seryver-i Hazret-i ehriyr 32 Sanders, Liman von, Mir, Beinci Ordu Kumandan 48 Saphir tahtelbahiri, Fransz 11, 14 mrettebt 13 Sapphire Kruvazr, ngiliz 24, 31 Sardunya Adas 249 Sarbayr 235 Sarkaya karyesi, Biga Kazas Kale-i Sultaniye Sanca 139 Sarmsak mevkii 44 Saros Adalar 154, 200 Saros Krfezi 3, 15, 21, 22, 25, 29, 58, 60, 87, 88, 94, 127, 143, 152, 155, 200, 214, 217 Savva Otel, Kahire'de 175 Saz Liman 24, 51, 55, 90 Sazldere 221 Schrayz, George, Amerikan Associated Press'in Seyyr Muhabiri ve Paper Daily News Muhabiri 66, 69 Seddlbahir 19, 21, 26, 27, 33, 34, 42, 58, 82, 87, 88, 89, 93, 97, 98, 99, 100, 102, 103, 116, 117, 118, 119, 120, 121, 122, 123, 124, 127, 128, 129, 130, 131, 132, 133, 134, 135, 138, 139, 142, 155, 156, 158, 159, 160, 161, 163, 164, 165, 166, 167, 168, 169, 170, 171, 172, 173, 174, 187, 200, 201, 202, 204, 205, 206, 207, 208, 209, 210, 211, 212, 213, 214, 215, 217, 218, 219, 220, 264 bataryas 38 burnu 94, 95 Cephesi 160 civarnda dmann hastahne gemileri 188 44
Grubu 162, 163 havan bataryas 19 skelesi'ne asker karlmas 27 istihkmlar 3, 32 Kalesi 27 Muharebesi 127, 133, 162, 200 piyade siperleri 40 tabyalar 19 'de dman nakliye sefini 134 'de dman ordugh 204 'deki bataryalar 126 'deki dman ktat 125, 129, 164, 166 -Kumkale hatt 19 Sefin 7, 21, 22, 118 -i cesme 15, 19 -i harbiye 36, 42, 45, 81, 93, , 95, 112, 118, 127, 149, 185, 216 -i harbiye-i ecnebiye 6 -i muvene-i harbiye 171 -i ticariye 196 Seki karyesi Takpr Kazas, Kastamonu 140 Selahaddin Bey, Kaymakam, Bahr- Sefd Boaz Mevki-i Mstahkem Erkn- Harbiye Reisi, On kinci Frka Kumandanl'na memur edilmesi 83 Selanik 24, 30, 31, 194, 195, 199 Alman konsolosu 42, 154 Baehbenderlii 194, 195 Baehbenderlii Vekleti 24, 25 tark 196 Semadirek Adas 252 istikameti 15, 27
45
Semerlitepe'deki bataryalar 153 Senegalli/ler 61,252 Mslman nianc askeri 76 Senegal frkas 28 Sevkyt- askeriye vapuru 223 Seyfi, Binba, Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr 10, 12, 13, 15, 18, 19, 21, 24, 26, 28, 30, 31, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 43, 44, 51, 58, 62, 69, 89, 91, 92, 93, 94, 95, 96, 97, 98, 99, 100, 101, 102, 103, 104, 107, 116, 121, 122, 123, 124, 125, 126, 127, 128, 129, 130, 131, 132, 133, 134, 135, 142, 148, 154, 156, 157, 158, 159, 160, 161, 162, 163, 164, 165, 166, 167, 168, 169, 170, 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 196, 199, 200, 201, 202, 203, 204, 205, 206, 207, 208, 209, 210, 211, 212, 213, 214, 216, 217, 218, 221, 248, 256 Seyr-i Sefin daresi 240 ve irket vapurlar 236 Sharlock, John Tomas William, Avustralyal piyade efrdndan, anakkale'de esir edilen 156 Sndere, Seddlbahir'in garbnda 87, 88, 214 civar 91, 213 Muharebesi 166n Shhiye bl mevkii 188 Srbistan 8, 195, 196 Srp/llar 71 Hkmeti 195 ordusu 71 Sevkyat Komisyonu 195 Sinabelya Tepesi, Bozcaada'da 56 Siper/ler 129, 130 muhrebt 170, 211 msdemesi 175 Siroz Adalar 26 46
Sisam istikameti 57 Skoda 20 Slavlar 9 Smirnof, Rus Yzba, Boazlar mtehasss 24, 31 Softatepe 216 Sofya 42, 76 Sefret-i Seniyyesi 47, 107 Soanl srtlar 26 Soanldere 155 Sommet, Mathieu 256, 257, 258, 259 Sonino, Msy, 265, 266 Soufrene Harb Gemisi 36, 58 Spera gazetesi, Cenova'da kan 56 Staker, Bahriye Kdemli Yzba, AE-2 tahtelbahirinin svarisi 221 Stockholm 197, 231, 233 Osmanl sefiri 82 Sefret-i Seniyyesi 231 Strasburg Katedrali 145 Sultanhisar Nahiyesi, Nazilli Kazas Aydn 138 Suriye 30, 42, 185 sahili 47, 61 Suvla Koyu 259 Sleyman Paa Trbesi, bkz. ehzde Sleyman Paa Trbesi Sleymanreis Deresi 155 Sng hcumu 27, 94, 100, 118, 129, 259 Svey 175 Kanal 107 Svared, Anger, sve Sefiri 82 ark Kuvve-i Seferiyesi 145 ark Bahr- Sefd muvzenesi 65 47
arky 154, 219 ehzde Sleyman Paa Trbesi, ngilizlerin bombardman ettikleri 70, 71 ibh-i cezre bkz. Gelibolu ibh-i Ceziresi 81, 87, 93, 153, 182, 254, 263 iml Grubu (Arburnu) 141, 147, 153, 156, 157, 166, 167, 168, 169 Cephesi 216 'nun siperleri 153 ira 77 Liman 77, 105 ehbender Vekleti 105 ehbenderlii 105 'dan Limni'ye gtrlen mavnalar 77 irket-i Hayriye 235, 243, 245 Mdriyet-i Umumiyesi 245 vapurlar 80, 245
T
Tbiiyyet-i Yunaniyye 194 Taharr gemisi 19, 153 Tahtelbahir/ler 7, 46, 47, 91, 96, 104, 106, 119, 149, 154, 182, 187, 219, 236, 240, 243, 256 tedriki 7 Talat Bey, Harbiye Nzr Vekili, Dahiliye Nzr 10, 12, 13, 237, 259 Tarassud postas 51, 210 Tasvr-i Efkr gazetesi 256 Takpr Kazas 140 Tavanada[s] 219 Taylaran, George, ngiliz ordusundan 222 Tayyre/ler 22, 39, 116, 122, 123, 120, 124, 126, 127, 129, 195, 225, 230, 251 bataryalar 173 bombardmanlar 224 48
gemisi 90 hangarlar 56, 160, 169 Tekfurda 154, 191, 219, 226 civar 190 Hastahnesi 135 Liman 225, 226 Tekke Burnu 87, 155, 156, 166, 171, 172, 173, 187, 202, 203, 209, 213 a 10 'nda dman ordugh 172 Telsiz telgraf muhbert 98 Tenger srtlar 43 'de bulunan obsler 25 Tepecik Mahallesi, orum Sanca, Ankara 139 Tifo hastal 175 Times gazetesi 221, 259, 263 Tiyepo, Sefir 231 Top/lar 3, 19, 37 muharebesi 174 ve tfek ateleri 172, 174 ve tfek muharebeleri 163 Topu/lar 101, 118, 171 atei 87, 90, 94, 96, 101, 127, 132, 133, 155, 157, 165, 200, 206, 207, 209, 211 cephnesi 175 muharebesi 205 ve piyade atei 119, 168, 209, 212 ve piyade cephnesi 214 Tophne-i mire Mriyeti 3 Torpido 4, 6, 7 49
hatt 3 hcumu 103 istasyonu 4 pervaneleri 149 Torpil hatt 25, 40, 42 Trablusgarb 266 Tribuna 56 muhbiri 61 Triumph Zrhls, ngiliz 82, 87, 93, 107, 119, 127, 149 Trommer, Mirliv, On Drdnc Kolordu Kumandanl'na tayini 57 Tulon 30 Turhan Ky 216 Turkular 252 Trk/ler 14, 67, 68, 73, 106, 143, 144, 145, 146, 147, 148, 152, 176, 177, 221, 251, 252, 254, 255, 259, 260, 261, 263, 264, 265 esirleri 144 istihkmt 66, 67, 68 ktat 264 kuvveti 152, 260 maktlleri 260 mermisi 67, 68 milleti 185 mlzm 14 mstahkem mevzii 143 neferi 176, 177 top menzili 68 toplar 68 sers 179 yemekleri 14 50
zbitn 14, 145 zyit 68, 259 Trke gazeteler 149 Trkiye 42, 82, 148 ordular 144 'yi paylama 65
U
Umr- driye Mdriyet-i Umumiyesi 246 Umr- Siysiye Mdriyet-i Umumiyesi 105 Urdu lisn 195 Urla skelesi 57 Usedom bataryas 156 Uzunkpr 151 tark 150
nc Kirte Muharebesi 131n nc Kolordu 12, 13, 15 Karargh 84 kumandan 32 -y Hmyn 84
V
Valambaroza 266 Vekimot Kruvazr 29 Vengeance Zrhls, ngiliz 89, 95, 116, 126 Venizelos, Yunanistan Babakan 9, 75 Veysel olu Mehmed, dman tahtelbahirleri tarafndan kayklar batrlan 226 51
Viyana 20, 46, 50 Sefret-i Seniyyesi 46, 50 Voge Dalar 145
W
Weber Paa, Albay, anakkale Boaz Komutan 145 On Beinci Kolordu Kumandanl'na tayini 57 Wilhelm Hafen 149, 150
Y
Yano Lato Kumpanyas 56 Yanyal Hasan Fehmi Efendi, Otuz Yedinci Alay Makineli Tfek Bl Mlzm- Evveli, Yzbala terfi 177, 178 Yedinci Frka 104 Yeni Zelanda Kolordusu 260 l 77
Yeniky 22, 55, 117 bombardman 60 Yeniehir 60, 156 karyesi 165 Yldz Liman 41 Yldz Tabyas 22, 23 Ylgntepe 259 Yunan 30 gnll mfrezesi 56 Hariciye nzr 75, 76 Hkmeti 75, 196 52
ordusu 30 yverleri 254 zrhllar 8 Yunanistan 8, 9, 30, 65, 182 erkn- harbiye ve frka-i askeriyesi 9 'n vaziyeti 8 Yunda 55
Z
Zeki Bey, bkz. Mehmed Zeki Bey Zeki, Tophne-i mire ve Umum Mektib-i Askeriye Nzr 4 Zimmerman 8 Zhaflar 252
53

Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü - Osmanlı Belgelerinde Çanakkale Muharebeleri Cilt I

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü - Osmanlı Belgelerinde Çanakkale Muharebeleri Cilt I

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

KISALTMALAR ................................................................................. XXXVII

190 191 192

107 108 109

209 209 210 210

II. BLM BELGE FOTOKOPLER ..........................................................................

627 651 659 665

Tophne-i mire Mriyeti Hususiye

Teslht 6 aded 45 santimetrelik torpido kovan

Arz Metre 3,9

Harbiye Nezreti Tahrrt Dairesi Tahrrt Kalemi 2617

Sadrazam Mehmed Said

Yver-i Hss- Hazret-i ehriyr

Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti ube: 2 Numara: 6627/2105

Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti ube Mdriyeti: Numara: 6760

Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti ube: 2 Numara: 7062

Bakumandanl Vekleti ube Mdriyeti: 2 Numara: 7313/2371

ube Mdriyeti Numara: 2452

Dahiliye Nezreti ifre Kalemi Mahreci: Kale-i Sultaniye

E kli Boyu: Renk: Byk: Sakal: Sima:

Uzun Esmer Kesik Matru Mdevver

Pasaport veya tezkiresinin numaras

Hangi ajans veya gazeteye mensub olduu

Polis Mdr-i UmumliTrke i'nin tasdiknmesiyle

BOA, . HB, 1333. Ca/36

F 29 Cumdell sene [1]333 - F 1 Nisan sene [1]331 / [14 Nisan 1915]

BOA, . TAL, 1333. Ca/37

Uzun Matru Matru Krmz Gzlk kullanyor

Pasaport veya tezkiresinin numaras

Hangi ajans veya gazeteye mensub olduu

George Protestan Dersadet Kruger Oteli

Panson Bey'in tavsiyesiyle ve mdr beyin emriyle

Associated Schrayz Press'in seyyr muhabiri ve Paper Daily News muhabiri

Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti ube: 2 Numara: 21

BOA, . HB, 1333. C/51

825 Deniz stnde 16 mil 10 mil

4 aded 0,53'lk* torpil kovan

Makinesi gazla mteharrik

Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Binba

Belgede yer alan "0,53'lk" ifadesinin "35'lik" olmas muhtemeldir. 93

Bakumandanl Vekleti ube Mdriyeti Numara: 1027

Fransz Joule Denizalts. 97

Bakumandanl Vekleti ube: 2 Numara: 10098

ngiliz Goliath Zrhls.

Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti ube: 7 Numara: 2167/1889

Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne

nc Kirte Muharebesi (4-6 Haziran 1915). 133

Karargh- Umum stihbrt ubesi Mdr Binba

Matbt Mdriyet-i Umumiyesi'ne anakkale Cephesi'nde:

Domdom kurunu paralar

Osmanl Ordu-y Hmynu Bakumandanl Vekleti

Kerevizdere Muharebesi (21 Haziran 1915).

Sndere Muharebesi (28 Haziran 1915).

Tahrrt Dairesi Tahrrt Kalemi 787

Hariciye Nezreti Umr- Siyasiye Mdriyet-i Umumiyesi

Tahrrt Dairesi Tahrrt Kalemi 830

Bbli Hukuk Mviri (mza)

Sz konusu cetvel, ilgili fonda 24 sayfa halinde bulunmaktadr.

Hacm-i istibsi Srati Torpido kovan

530 ton 15 mil 7 aded

630 ton 10 mil

BOA, HR. MA, 1136/64

29 Temmuz [13]31 / [11 Austos 1915] stihbrt ubesi Mdr

Bb- l Hariciye Nezreti ifre Kalemi 1771