A POESÍA LÍRICA LATINA

Versión 1.0 (abril 2009)

A
LÍRICA
COMO
XÉNERO
LITERARIO
 2


PRIMEIRAS
MANIFESTACIÓNS
 2


A
POESÍA
LÍRICA
NO
SÉCULO
I
A.C.
 3


CATULO
(87
–
54
A.C.)
 4


A
POESÍA
E
A
SOCIEDADE
AUGÚSTEAS
 6


HORACIO
(65‐8
A.C)
 6


BIBLIOGRAFÍA
 10


ANEXO: Tópicos literarios horacianos e influenza na literatura posterior 11-19

1
A Lírica como xénero literario.
Agrúpanse neste xénero todas as composicións poéticas (de temas e formas métricas moi
variadas) que expresan emocións e sentimentos e teñen un enfoque persoal e subxectivo.

O nome deriva da palabra grega lyros, que era un instrumento musical de corda co que se
acompañaban os poetas. De feito, o xénero xurdiu ó abeiro de danzas e melodías e a
medida que se foi desprendendo destas, volveuse máis complexo e intenso. Así, o baleiro
musical compensábase coa perfección no uso das palabras.

Aínda se poden percibir nos nomes das composicións poéticas as reminiscencias musicais
do inicio: balada, de bailare (“bailar”); soneto, de sonitus (“son”, “nota musical”); oda, de
odé (“canción”); salmo, de psalmus (“música de arpa”)

Algúns dos principais subxéneros líricos son:

Égloga: Nunha paisaxe idílica, rodeados dunha natureza idealizada, uns pastores
dialogan sobre temas xeralmente amorosos; tamén rivalizan para demostrar quén é
mellor músico e poeta.
Neste subxénero sobresae Virxilio.
Elexía: Segundo modelos gregos, nos que a elexía servía para tratar temas sociais e
políticos, os autores latinos introduciron outros temas referidos ó amor, á vida e á
morte.
Catulo, Tibulo, Propercio e Ovidio son os máximos representantes.
Epigrama. Orixinariamente, os epigramas eran inscricións funerarias breves (de
dous a oito versos) que se gravaban en monumentos. Máis tarde, tratáronse nestas
composicións temas diversos: ofrendas a unha divindade, louvanzas a persoas
finadas, expresións de sentimentos amorosos, sátiras e burlas.
Marcial escribiu moitos textos deste tipo.
Oda. É unha composición de tema elevado a través da cal o poeta expresa os seus
sentimentos e as súas reflexións sobre asuntos relacionados coa vida, a natureza,
con algún personaxe relevante dunha época...
Horacio é o poeta máis destacado.

Primeiras manifestacións
As primeiras manifestacións líricas en latín son o Himno dos Salios, Carmen Saliorum,
(os sacerdotes saltadores de Marte), e o Himno dos irmáns Arvales, Carmen fratrum
Arvalium (sacerdotes da divindade agrícola Dea Día)

Ademais destes testemuños da lírica coral arcaica, a poesía lírica de estilo helenístico
introduciuse en Roma no século II a.C., e os primeiros poetas líricos pertencen xa ó circulo
de Quinto Lutacio Cátulo (150-87 a.C.), aínda que non conservamos a penas nada
deles.

Na Grecia do século IV a.C. os cidadáns empezaron a sentir escaso compromiso co Estado,

centraron todas as súas forzas na vida privada. Renuncian a todo o que sexa grandeza e
cantan ás pequenas cousas; en vez dos solemnes e longos poemas épicos, agora é o turno
das composicións breves e delicadas. Esta estética alexandrina é a que vai influír no grupo
de Lutacio Cátulo. Cando en Roma se empeza a facer literatura, a poesía grega era xa un
divertimento de élites, afastada da súa función social.

2
A poesía lírica no século I a.C.
A seguinte xeración de poetas, na primeira metade do século I a.C., recibe o nome de
poetae novi ou neoteroi (neotéricos), segundo expresións acuñadas por Cicerón. As
súas composicións son breves, de gran perfección técnica e beleza formal e estilística. Son
exemplo da máxima alexandrina da “arte pola arte”. Catulo é o máximo expoñente desta
escola.

No século I a.C. en Roma prodúzense un conxunto de acontecementos e cambios:

Cambio no status social dos poetas: os poetas e homes de letras pertencen a clases
altas e económicamente sólidas, o que lles permite autonomía, libertade de
expresión, e desentendemento das preocupacións colectivas. Un campo abonado
para que o obxecto da obra poética sexan os valores persoais do poeta, os seus
sentimentos, as súas ideas, as súas preocupacións e a súa vida. Emerxe, pois, o
individualismo na literatura.
Nova concepción das funcións da poesía e das relación poeta-público: as funcións
tradicionais consistían en entreter, educar e cantar as glorias da patria. Agora xa
non se escribe pensando nun público habituado ós valores que lle impoñía a
tradición, alleos ós intereses do propio poeta.
Desinterés e afastamento do poeta do colectivo de cidadáns. Por outra parte existe
un público culto e esixente, froito dunha educación máis cabal que favorece o
desenvolvemento da lírica no últimos tempos da República.

No cambio de actitude cara ós poetas e a poesía é crucial o movemento neotérico da

República tardía, polo menos estes vangardistas pensan que lle senta ben a un romano da
clase alta ser simplemente poeta.

Neotéricos (“modernos”, “epígonos”, “novísimos”) é o término que designa o que se coñece

da nova poesía latina a partir de Catulo ( 84-54 a.C.?) e o grupo de poetas cos que se
asocia, fortemente influidos polo grego Calímaco (300-240 a.C.) A obra do lírico grego
deixou a súa impronta nos seguintes aspectos:
no feito de cultivar xéneros diferentes
na preferencia por formas menores (poema breve e refinado)
no desprezo dos grandes xéneros e temas (épica, traxedia)
na ruptura do automatismo entre os poetas gregos da identificación do metro cun
tema concreto

Os neotéricos son poetas de condición social elevada que non necesitan da literatura para
subsistir, que se moven na esfera do otium e da literatura como divertimento. Non deixa
de resultar paradóxico que o oficio de poeta snob e frívolo sexa máis considerado que
nunca na Roma deste momento.

Catulo é o gran descubridor do individuo e os seus valores, o que supón tamén, desde o
punto de vista metaliterario da individualidade do poeta, o paso do poeta artesán-imitador
ao poeta-artista, co seu selo persoal. As condicións políticas e ideolóxicas de finais da
República, cambiantes e contradictorias, reflíctense no individualismo e a poesía catuliana.
O desprezo da épica supón o desprezo dos valores proclamados pola política do momento,
que se atopaban expresados na literatura oficial tradicional: o “vir gravis” da tradición ha
dar paso ó “vir lepidus”. A “urbanitas” e a “amicitia” son os novos valores.

3
Catulo (87 – 54 a.C.)
Catulo foi o principal representante desta escola de xoves poetas, que imitaban ós poetas
gregos alexandrinos; adoptou deles a elexía e o epigrama, un tipo de poesía moi persoal.
Cicerón burlouse deles, chamándolles poetae novi, facendo referencia con este apelativo
ó seu afán por introducir novidades na poesía tradicional.

Catulo amósanos como os neotéricos levan a cabo a fusión entre as dúas poesías gregas:
imita a lírica de Safo, Anacreonte e, ó mesmo tempo, a dos alexandrinos Calímaco e
Filodemo.

Gayo Valerio Catulo naceu en Verona no ano 87 a. C., no seo dunha familia
economicamente próspera. Tocoulle vivir nun período axitado para Roma, a época que vai
da dictadura de Sila ó inicio da campaña de César en Britania. Instalouse en Roma pouco
despois de cumprir os vinte anos e dedicouse por completo á poesía; ilustra nos seus
carmina as etapas do seu sentimento amoroso cara a Lesbia, que en realidade
chamábase Clodia, irmá do tribuno Clodio, o máis encarnizado inimigo de Cicerón. Lesbia
rompeu as súa relación amorosa con Catulo, quen, para esquecela, ou coa escusa de visitar
a tumba do seu irmán que morrera en Bitinia, marcha a esta provincia romana como
axudante do gobernador. No carmen 101 pode advertirse a dor que lle produciu a morte
do seu irmán.

Multas per gentes et multa per aequora vectus

advenio has miseras, frater, ad inferias

ut te postremo donarem munere mortis (...)

accipe fraterno multum manantia fletu. (...)

Atque in perpetuum, frater, ave atque vale.

Conducido a través de moitos pobos e a través de moitos mares,

Cheguei ata estes miserables restos, irmán,

para honrarte coa derradeira ofrenda da morte...,

acéptaa mentres mana abundante o pranto fraterno.

E para sempre, irmán, saúde e adeus.

Morreu ó pouco tempo do seu regreso, no ano 54 a. C., ós trinta anos de idade, despois de
terse reconciliado con César, ó que atacara duramente nos seus versos. Como exemplo o
seguinte dístico malicioso (carmen 93).

Nil nimium studeo, Caesar, tibi velle placere,

nec scire utrum sis albus an ater homo.

Non desexo en exceso, César, querer agradarte,

nin saber se es un home branco ou negro.

4
Consérvanse de Catulo 116 poemas dunha enorme variedade en canto ós temas (poesía
erótica, sátiras, epigramas, etc.) e á súa extensión.

Poderían clasificarse en tres grupos de acordo cos motivos que os inspiran:

1. Poemas mitolóxicos eruditos (os máis extensos) de inspiración alexandrina.

O chamado Epitalamio de Tetis y Peleo, un poema de 408 versos, no que narra a
lenda de Teseo e resalta o abandono de Ariadna.
A cabeleira de Berenice, poema plaxiado de Calímaco, no que se imaxina a
transformación dos cabelos da raíña de Exipto en cometa.
O poema Atis, no que describe o delirio dos sacerdotes de Cibeles.

2. Poemas satíricos e epigramas, nos que lanza invectivas contra os seus inimigos e
critica a sociedade da súa época e mesmo ós políticos. Por exemplo, o carmen 52, no
que satiriza a Nonius e Vatinius, amigos de Xulio César:

Quid est, Catulle? Quid moraris emori?

sella in curulei struma Nonius sedet,

per consulatum perierat Vatinius.

Quid est, Catulle? Quid moraris emori?

¿Qué ocorre, Catulo? ¿Por qué dilatas o morrer?

O noxento Nonio senta na sela curul.

Vatinio xura en falso para lograr o consulado.

¿Qué ocorre, Catulo? ¿Por qué dilatas o morrer?

3. Poemas líricos puros, que tratan dos seus sentimentos, de amizade ou amor. Son os
máis significativos aqueles que fan referencia á súa relación de amor-odio con Lesbia.
Neles pódense seguir as rupturas e reconciliacións. Non sabemos o momento do seu
comezo, pero si o da súa fin, o ano 55 a. C. no que escribiu o carmen 11:

Qui illius culpa cecidit velut prati

ultimi flos, praetereunte postquam

tactus aratro est.

O amor que caeu pola súa culpa

coma a flor do último prado,

cortada polo arado que pasa.

Catulo é, pois, un poeta lírico, que destaca polo seu grado de intensidade e de
autenticidade no uso da lingua latina. É o precursor de Horacio e dos poetas elexíacos do
século de Augusto; sen dúbida influíu no espírito dos poetas do noso século.

5
A POESÍA E A SOCIEDADE AUGÚSTEAS.
O panorama previo á chegada de Augusto ó poder era políticamente complexo e, ademais,
especialmente sanguento (guerras civís, revoltas) ata chegar a unha paz imposta. Un
momento históricamente delicado no que o sistema republicano da paso ó Imperio. A
literatura acada a súa época dourada e os poetas teñen claro que o seu papel é conseguir a
inmortalidade.

Resulta útil, para unha mellor comprensión, dividir este espazo histórico en tres
momentos:
O período triunviral, que comeza o 43 a.C., cando o Imperio Romano queda en
mans de Octavio, Antonio e Lépido, empeñados en poñer orde no caos (Épodos e
Sátiras de Horacio e as Églogas e Xeórxicas de Virxilio)
O primeiro período augústeo o 27 a.C, despois da derrota de Antonio en Accio no
ano 31 a.C., cando o papel imperial de Octavio está discreta pero efectivamente
definido e cando el mesmo asume o título de Augusto (libros I, II, III de Odas de
Horacio, xunto coa Eneida de Virxilio).
Finalmente un terceiro cambio que se comeza a percibir en torno ó ano 20 a.C.
cando Octavio Augusto exerce o poder monárquico sen miramentos, o que vai ter
unha influencia determinante na literatura (Odas, libro IV , e a Ars Poetica, tamén
de Horacio).

Neste período augústeo asistimos ó cambio final de actitude cara á poesía e ós poetas.
Ahora a poesía non é só unha preocupación digna e única para os cidadáns romanos de
clase respetable; os poetas renuncian ó esteticismo e comprométesen coa sociedade ou
vense na obriga de defender a súa falta de compromiso. Volve a estar en xogo a visión
grega clásica da poesía: traballo de xente con talento, que serve ós cidadáns como
educación moral.

Aínda que neste momento os poetas pertencían as clases altas e non dependían
económicamente de ningún padroeiro como os seus predecesores, o padroado sobrevive,
xa que o que os poetas obtiñan era a axuda moral dun gran home, o prestixio de ser
asociado a un gran grupo de poetas prestixiosos, a publicidade, e a oportunidade de
participar nas recitationes privadas, públicas e semipúblicas.

No primeiro período augústeo Mecenas é o patrón que mediaba entre poetas e princeps, e
Augusto o que quería era que a súas fazañas heroicas quedasen recollidas nun poema
épico, a inmortalidade, nunha palabra, pero o problema era que os poetas tiñan
escrúpulos, morais e literarios. Pero a diplomacia sempre atopa solución para resolver os
problemas cos poderosos; grazas a reputación de Mecenas os poetas tiveron a liberdade de
non aceptar imposicións ou cumplilas á súa maneira. No segundo perído augústeo decae a
influencia de Mecenas e os poetas pasan a depender directamente do emperador.

Horacio (65-8 a.C)

Viviu nunha Roma esgotada e cansa de guerras que procuraba a paz e a tranquilidade.
Naceu no sur de Italia nunha familia de libertos. Tivo, sen embargo, unha boa educación
en Roma e Atenas. Tomou parte na batalla de Filipos ao lado dos asasinos de César, Bruto
e Casio. Tralo seu regreso a Roma fíxose amigo de Virxilio, quen o introduciu no círculo de
Mecenas, e a través deste puido coñecer a Augusto.

6
Os poetas do círculo de Mecenas eran de clase acomodada, pero Horacio necesitaba un
medio de vida, e o que conseguiu de Mecenas e Augusto foi vivir un ocio moi confortable
na cidade e no campo. Estar baixo o patronato de Mecenas era estar baixo o patronato do
goberno, e o poeta víase moralmente obrigado a facer propaganda da súa política; parece
unha tarefa denigrante para quen presumía de independencia, pero dadas as
circunstancias, tamén unha responsabilidade, segundo se mire.

No período triunviral Horacio aínda mostra nos Epodos e Sátiras o libre arbitrio
republicano e a escasa simpatía polos triunviros. Nas súas mans os Épodos son unha
fórmula de expresión da intimidade do poeta, impregnada de acerbitas (acritude,
agresividade), atenta ós conflictos persoais e públicos dentro dun tono de pesimismo
xuvenil. Pero sen moito tardar Mecenas reúne a Horacio cos do seu círculo e tíralle o
compromiso de apoio ao proxecto político de Octavio, que a non tardar ía ser vehemente.
Horacio coida da súa imaxe en posición patronizada e afirma que a súa aceptación é un
proceso honroso baseado no mérito, e que o círculo é un grupo de homes coa mesma
mentalidade, e que na súa relación co patrón non había nada degradante.

Horacio entende neste momento que o seu espírito poético necesita renovación: a
expresión persoal non está sometida a un estado de ánimo inmutable e pesimista, senón
que recibe o influxo do ambiente que o rodea ó mesmo tempo que se deixa levar polo
cambio constante das súas propias emocións. Esta obsesión por abrirse ao exterior quizá o
levase a centrar o seu traballo poético nas Odas.

Horacio estaba orgulloso de ser o primeiro en facer poesía lírica en latín. A musicalidade
da métrica eólica permítelle expresar todo o universo afectivo sen caer na monotonía dos
xéneros tradicionais que ligaban o metro a un tema determinado e viceversa.

Nos primeiros libros de Odas (I, II, III) Horacio desempeña o papel dun Alceo, cidadán
fondamente comprometido, que escribía patrióticamente sobre temas candentes do
momento, pero que non deixaba de pensar que na marxe desa obriga había un espazo para
o ocio, o amor e o viño. A mesma fusión das dúas poesías gregas que se dera cos neotéricos
advírtese en Horacio, de feito, o poeta de Venusa non só leva adiante o programa dos
poetas do círculo de Catulo senón que os supera. Se ben hai opinións distintas sobre a
poesía horaciana, catalogándoa como fría, intelectual, cerebral, etc, quen mellor nos
podería achegar a una visión máis equilibrada é Nietzche:

”Nunca ata o día de hoxe tiven un gozo similar con ningún poeta como o que me
proporcionou sempre una Oda de Horacio. Os logros destas obras son difíciles de
acadar noutras linguas. Este mosaico de palabras, no que cada unha, pola súa
sonoridade, pola súa posición, polo seu significado, extende a súa influencia á
dereita, á esquerda e sobre todo ó conxunto; este mínimum na extensión e número
de símbolos, o máximum de eficacia obtido polos mesmos, é moi romano e, ó meu
ver, elegante sobre todo”.

Son moitos críticos os que poñen máis énfase na perfección, na harmonía do conxunto, na
soltura do manexo dos recursos da lingua, na novidade da súa técnica. Tomando as Odas
en conxunto, a variedade e complexidade temática e a riqueza métrica son os aspectos máis
significativos, aínda que moitos dos temas son reelaboración de temas xa tratados en
Epodos. Horacio quere que os seus temas preferidos poidan expresarse en diferentes
formas estróficas e que nunca unha forma escravice a un tema ou o seu tratamento.

7
Nas Odas, o pensamento de Horacio, a súa melancolía, o seu sentido epicúreo da vida, a
súa incredulidade e desconfianza, a renuncia ás grandes ambicións son obxecto da súa
contemplación artística; os principios da aurea mediocritas, de se contentar con pouco,
de reter o momento que foxe, de esperar sempre a norte transfórmanse en efusións dunha
experiencia interior.

Os grandes temas da lírica horaciana son o amor, a amizade, os himnos, os banquetes, a

natureza, as reflexións filosóficas (o tempo, a morte, o destino do home e a súa posición no
mundo, a sabiduría) e vitais e políticas. Unha cuarta parte das Odas pode considerarse
poesía amorosa, pero desde a distancia, desde a crítica, desde o cinismo. Non fala das súas
paixóns nin das súas emocións, descríbeas como se non fosen con el. É neste punto onde se
afasta de Catulo. Esta actitude non debe de sorprendernos vindo como ven dun epicúreo
que considera o amor como un conxunto de penas e preocupacións que a el non lle afectan
nin o inmutan.

A Oda 1.5 contén a mensaxe típica horaciana: o amor, a ocupación do ocio, é unha
ocupación efímera, que se esvae como o fume, indigna de confianza, aínda que por iso
mesmo pode ser dolorosa.
Quis multa gracilis te puer in rosa ¿Qué delicado muchacho, perfumado con olorosos
perfusus liquidis urget odoribus ungiientos, te estrecha entre abundantes rosas,
grato, pyrrha, sub antro? Pirra, en una gruta plácida?
Cui flavam religas comam, ¿Para quién sujetas tu dorada cabelIera
simplex munditiis? Heu quotiens fidem con cuidados sencillos? i Ay! cuántas veces lIorará
mutatosque deos flebit et aspera tu inconstancia y la de los dioses, e, inexperto,
nigris aequora ventis se asombrará de que vientos funestos encrespen
emirabitur insolens las aguas antes calmadas
qui nunc te fruitur credulus aurea, éste que ahora, confiado, se complace contigo, su tesoro,
qui semper vacuam, semper amabilem éste que te imagina siempre dispuesta, siempre
sperat, nescius aurae amorosa porque ignora la perfidia
fallacis. Miseri, quibus de la brisa. Míseros aquellos a quienes
intemptata nites. Me tabula sacer sin conocerte deslumbras. En cuanto a mí, la pared de un templo
votiva paries indicat uvida atestigua con una tabla votiva que mis ropas,
suspendisse potenti ya empapadas, las he colgado
vestimenta maris deo. en honor de la divinidad poderosa del mar.

(Tradución de Jaume Juan. Ed. Bosch 1987.)

Na Oda 3.28 Horacio preséntase como o poeta do viño e o amor e contén outra mensaxe
moi horaciana: é día de festa, e polo tanto tempo de ocio: hai que beber viño, tocar música
e facer o amor. (Tradución de Jaume Juan. Ed. Bosch 1987.)
Festo quid potius die Qué otra cosa mejor podría hacer en el día
Neptuni faciam? Prome reconditum, consagrado a Neptuno? Ármate de valor y escancia,
Lyde, strenua Caecubum Lide, cécubo de reserva,
munitaeque adhibe vim sapientiae, Así conseguirás un signo de sabiduría, tan difícil de
Inclinare meridiem Sientes que el mediodía [alcanzar.
sentis et, veluti stet volucris dies, ya declina y tú, como si el día volador pudiera detenerse,
parcis deripere horreo aún te abstienes de arrancar de la bodega
cessantem Bibuli consulis amphoram? el ánfora que espera desde el consulado de Bíbulo.
Nos cantabimus invicem Alternativamente cantaremos
Neptunum et viridis Nereidum comas; a Neptuno y a los verdes cabellos de las Nereidas,
tu curva recines lyra Tú, con la curva lira, cantarás en respuesta
Latonam et celeris spicula Cynthiae; a Latona y a las flechas de la veloz Cintia.
summo carmine, quae Cnidon Culminará nuestro canto la que gobierna
fulgentisque tenet Cycladas et Paphon Cnido y las luminosas Cícladas y acude
iunctis visit oloribus; a Pafos con yunta de cisnes,
dicetur merita Nox quoque nenia. y también la Noche será cantada con merecida nenia.

8
Aínda que Horacio algunha que outra vez perde o seu proverbial equilibrio deixándose
levar polo panexírico fácil, chegou a crear un método para facer poesía pública mediante
un proceso de asociación e sustitución, moi parecido ó de Virxilio na Eneida (Oda 3.5 )
Caelo tonantem credidimus Iovem En el cielo sabemos que reina Júpiter
Regnare; praesens divus habebitur tonante. Entre nosotros será considerado un dios
Augustus adiectis Britannis Augusto, cuando habrá anexionado a su imperio
Imperio gravibusque persis. (…) a los britanos y a los persas que nos agravian (…)

(Tradución de Jaume Juan. Ed. Bosch 1987.)

Pese á complexidade temática das Odas, a unidade, que se acada gracias a súa estructura,
foi reclamada por varios autores:
Composición lineal: odas cun número indeterminado de estrofas que desenvolven
un tema ou acontecemento progresivamente cunha gradatio ascendente ou
descendente.
Composición en anel: odas que comenzan e rematan cun mesmo tema.
Composición bimembre: odas con dúas partes de extensión similar, antitéticas ou
paralelas, con dous temas diferentes ou un tratamento diferente do mesmo tema.

A singularidade deste grupo de poemas, desde a perspectiva dos xéneros literarios, radica
en que ese mundo está contido dentro dos moldes da poesía lírica, que aparece así, gracias
a versatilidade métrica e rítmica, como o xénero non caracterizado, o que quere dicir que
serve para todo, fronte a disciplina estricta do resto dos xéneros. En Odas hai poesía
subxectiva e obxectiva sen que sexa fácil marcar un lindeiro, poesía de tono elevado, pero
tamén de tipo epigramático, poesía de contido mitolóxico, pero tamén das cousas cotiás:
esta actitude integradora é a manifestación da supremacía da aurea mediocritas.

É admirable que consiga sintetizar el só a Alceo, Safo, a Alcman e Teognis, Tirteo e Calino,
Anacreonte e Píndaro, sin esquecer o gran Calímaco, toda a lírica grega en molde latino.
Esta poesía proporcionoulle os moldes rítmicos. A poesía lírica latina tivo en Catulo e
Horacio os poeta máis senlleiros, ao longo da historia houbo outros pero inspirados en
concepcións artísticas e literarias diferentes.

Obra lírica de Horacio:

1) As Odas, que Horacio chamou Carmina, marcan o cumio da poesía lírica latina. Son 104
composicións reunidas en catro libros; están escritas en ton solemne e severo e abranguen
temas moi variados: sentimentos persoais, escenas da vida diaria, exaltacións patrióticas, ideais
da vida epicúrea, escenas mitolóxicas ...
Cada poema é coma unha estructura arquitectónica, cada verso vai ensamblado perfectamente
co seguinte. O poeta sabe da súa fama futura e quere que os seus poemas sirvan de canon, nas
súas composicións predomina o formal sobre o subxectivo, a diferencia de Catulo.
A melancolía, o escepticismo, o desfrute do momento presente (carpe diem), o contentarse
con pouco (aurea mediocritas), a inmortalidade da propia obra (exegi monumentum
aere perennium (...) non omnis moriar...) insértanse nos poemas de Horacio pero en
forma de situacións ou reflexións tópicas, non como elementos vivenciais do poeta.

2) Os Épodos (dezasete pezas), inspirados na lírica grega. É coñecido de xeito especial o que
comeza por «Beatus ille» que Frei Luís de León traduciu primeiro e imitou despois na súa
Oda á vida retirada. Aínda que normalmente esta obra vai incluída no xénero literario da
Sátira, nalgúns deles hai composicións impregnadas do espírito lírico das Odas.

9
BIBLIOGRAFÍA
Adaptado e traducido por Álvaro P. Vilariño de:

• ©Latín Bachillerato 2 – Editorial Casals 2000

• ©Latín II – Editorial Rodeira 2002
• http://w3.cnice.mec.es/eos/MaterialesEducativos/mem2001/scripta/scripta.htm
• Horacio “Carmina”. Editorial Bosch. Barcelona 1987.

Con pasaxes tomadas do traballo “A Lírica latina”, por Jose Manuel Otero, que á súa vez, cita esta bibliografía:

• Carmen Codoñer (ed). Géneros literarios Latinos. Salamanca, 1987.

• Carmen Codoñer (ed). Historia de la Literatura Latina. Madrid, 1997.
• E. Fraenkel. Horace. Oxford,1957
• R.O.A.M. Lyne. Poesía y sociedad augústea en Historia Oxford del Mundo Clásico,
• Madrid, 1988.
• R.O.A.M. Lyne. The Latin Love Poets from Catullus to Horace. Oxford, 1980.

10
CARPE DIEM
( Adaptado de http://perso.wanadoo.es/ccabanillas/topicos/index.html )

O moi frecuente tópico coñecido como Carpe diem –“aproveita o día”- consiste nunha
invitación a gozar do presente sen preocuparse do futuro. A formulación "carpe diem"
aparece por vez primeira en Horacio, na oda citada máis abaixo.

Moitas veces o tópico do carpe diem aparece en unión doutros lugares comúns, como
o da fugacidade do tempo (tempus fugit).

Tu ne quaesieris, scire nefas, quem mihi, quem tibi

finem di dederint, Leuconoe, nec Babylonios
temptaris numeros. Vt melius, quidquid erit, pati!
Seu pluris hiemes seu tribuit Iuppiter ultimam,
quae nunc oppositis debilitat pumicibus mare
Tyrrhenum: sapias, vina liques, et spatio brevi
spem longam reseces. dum loquimur, fugerit invida
aetas: carpe diem quam minimum credula postero.

Ti non preguntes, é ilícito sabelo, que fin a min e cal a ti

os deuses che concederon, Leuconóe, nin consultes
os cálculos babilónicos. ¡Que mellor é sufrir o que virá,
tanto si Xúpiter nos concedeu máis invernos como se este é o derradeiro,
que agora debilita ó mar tirreno contra as porosas rochas:
sé sabia, filtra o teu viño e, neste breve espacio de tempo,
recorta unha esperanza a longo prazo. Mentres falamos, terá fuxido o tempo
envexoso: goza do presente, sen fiar o máis mínimo no mañá.
Horacio, Odas, I, 11

Tamén podemos recoñecer o tópico do Carpe Diem neste poema de Catulo.

Vivamus, mea Lesbia, atque amemus, Vivamos, Lesbia miña, e amémos,

rumoresque senum severiorum
omnes unius aestimemus assis.
soles occidere et redire possunt:
nobis, cum semel occidit brevis lux,
nox est perpetua una dormienda ...
E que as faladorías deses vellos tan severos
nos importen todas un carallo.
Os soles poden poñerse e volver saír;
nós, tan pronto morra esta breve luz,
teremos que durmir unha noite perpetua...
Catulo, 5, 1-6.

11
C
on esto, se fue la Pipota,
diciéndoles:
- Holgaos, hijos, ahora que tenéis
tiempo; que vendrá la vejez y
lloraréis en ella los ratos que perdistes en
la mocedad, como yo los lloro.
Rinconete y Cortadillo, M. de Cervantes, Madrid,
Alianza 1992. P. 52
Saca de paseo a tus instintos
y ventílalos al sol,
y no dosifiques los placeres;
si puedes, derróchalos.
Si la rutina te aplasta,
dile que ya basta de mediocridad.
Hoy puede ser un gran día,
date una oportunidad.

I nesperadamente, Mutis nos soltó el

discurso más largo de su vida:
“Collige, virgo, rosas significa:
chingad cuanto podáis, chavalitas
menores de edad. Chingad con nosotros,
Hoy puede ser un gran día
imposible de recuperar,
un ejemplar único,
no lo dejes escapar.
los astutos latinos. Coged las rosas Que todo cuanto te rodea
carnales, porque luego sólo podréis coger lo han puesto para ti.
las flores de papel y de cera. Coged la rosa No lo mires desde la ventana
flácida de nuestros músculos varoniles, la y siéntate al festín.
rosa fermentada de nuestra vejez, porque
dentro de poco sólo podréis aspirar el Pelea por lo que quieres
perfume de esas rosas polvorientas que y no desesperes
son los pompones de maquillaje. si algo no anda bien.
¿Entendido? Eso es lo que los romanos
les recomendaban a las chavalitas, que Hoy puede ser un gran día
chingaran ocho o nueve veces diarias con y mañana también.
los senadores y con los poetas épicos.
Porque mucho latín y mucha hostia, pero Joan Manuel Serrat 1981
todos andaban majaras por el sexo

I
gratuito (...)".
El pensamiento de los monstruos, Felipe Benítez
Reyes, Barcelona, Tusquets, 2002. Pp. 85-86
lustre y hermosísima María,
mientras se dejan ver a cualquier
hora
en tus mejillas la rosada aurora,

H
Febo en tus ojos, y en tu frente el día,
oy puede ser un gran día.
Plantéatelo así,
y mientras con gentil descortesía
aprovecharlo o que pase de largo
mueve el viento la hebra voladora
depende en parte de ti.
que la Arabia en sus venas atesora
Dale el día libre a la experiencia
y el rico Tajo en sus arenas cría;
para comenzar,
y recíbelo como si fuera
antes que de la edad Febo eclipsado,
fiesta de guardar.
y el claro día vuelto en noche oscura,
huya la aurora del mortal nublado;
No consientas que se esfume,
asómate y consume
antes que lo que hoy es rubio tesoro
la vida a granel.
venza a la blanca nieve su blancura,
Hoy puede ser un gran día,
goza, goza el color, la luz, el oro
duro con él.
Luis de Góngora
Hoy pueder ser un gran día
donde todo está por descubrir,
si lo empleas como el último
que te toca vivir.
12
M ientras por competir con tu
cabello,
oro bruñido al sol relumbra en

llano
vano;
mientras con menosprecio en medio el

mira tu blanca frente el lilio bello;

mientras a cada labio, por cogello,
siguen más ojos que al clavel temprano;
y mientras triunfa con desdén lozano
del luciente cristal tu gentil cuello;
goza cuello, cabello, labio y frente,
antes que lo que fue en tu edad dorada
oro, lilio, clavel, cristal luciente,
no sólo en plata o viola troncada
se vuelva, mas tú y ello juntamente
en tierra, en humo, en polvo, en sombra,
en nada.
U na enfermera viene y no podemos
evitar preguntarle lo de siempre
aun a sabiendas de que no nos
puede dar más información que la
que los médicos nos han proporcionado.
Pero nos la da. No exactamente
información, un nuevo punto de vista,
una actitud diferente a la hora de evaluar
la cuestión, su particular interpretación
del "carpe diem": "Ustedes aférrense al
día. Piensen que hoy sigue aquí, y eso es
bueno. No intenten pensar en cómo va a
ser mañana, sólo en que hoy sigue aquí,
que resiste". Únicamente nos ha dedicado
tres minutos, pero nos ha regalado un
mundo.
Un milagro en equilibrio, Lucía Etxebarria

Luis de Góngora A Irene García

(criada)
La hora

T ómame ahora que aún es temprano

y que llevo dalias nuevas en la
mano.
Tómame ahora que aún es sombría
E n el soto,
los alamillos bailan
uno con otro.
Y el arbolé,
con sus cuatro hojitas,
esta taciturna cabellera mía. baila también.
¡Irene!
Ahora , que tengo la carne olorosa, Luego vendrán las lluvias
y los ojos limpios y la piel de rosa. y las nieves.
Ahora que calza mi planta ligera Baila sobre lo verde.
la sandalia viva de la primavera Sobre lo verde, verde,
que te acompaño yo.
Ahora que en mis labios repica la risa ¡Ay cómo corre el agua!
como una campana sacudida a prisa. ¡Ay mi corazón!
Después...¡oh, yo sé En el soto,
que nada de eso más tarde tendré! los alamillos bailan
uno con otro.
Que entonces inútil será tu deseo Y el arbolé,
como ofrenda puesta sobre un mausoleo. con sus cuatro hojitas,
¡Tómame ahora que aún es temprano baila también.
y que tengo rica de nardos la mano!
Federico García Lorca, Canciones.
Hoy, y no más tarde. Antes que anochezca
y se vuelva mustia la corola fresca.
hoy, y no mañana. Oh amante, ¿no ves
que la enredadera crecerá ciprés?
Juana de Ibarbourou (Uruguay 1892-1979)

13
O
ye latir la noche
en la voz subterránea
de las tardes,
y chascar la hojarasca
del otoño
en el suave mecerse de las frondas de
mayo.
Podredumbre en desorden ya acelera la
muerte
bajo la piel hermosa de los cuerpos.
Apresúrate, pues, corazón jubiloso.
Goza tarde, hojas verdes, luz viva en el
cabello,
claveles, labios que tus ojos siguen,
piel de la frente y cuello y alegre
primavera.
Francisco Álvarez Velasco
Que se nos va la pascua
¡Q ue se nos va la Pascua, mozas,
que se nos va la Pascua!
Mozuelas las de mi barrio,
loquillas y confiadas,
mirad no os engañe el tiempo,
la edad y la confianza.
No os dejéis lisonjear
de la juventud lozana,
porque de caducas flores
teje el tiempo sus guirnaldas.
¡Que se nos va la Pascua, mozas,
que se nos va la Pascua!
Vuelan los ligeros años
y con presurosas alas
nos roban, como harpías,
nuestras sabrosas viandas.
La flor de la maravilla
esta verdad nos declara,
porque le hurta la tarde
lo que le dio la mañana.
¡Que se nos va la Pascua, mozas,
que se nos va la Pascua!
Mirad que cuando pensáis
que hacen la señal de la alba
las campanas de la vida,
es la queda, y os desarma
de vuestro color y lustre,
de vuestro donaire y gracia,
y quedáis todas perdidas
por mayores de la marca.
¡Que se nos va la Pascua, mozas,
que se nos va la Pascua!
Yo sé de una buena vieja
que fue un tiempo rubia y zarca,
y que al presente le cuesta
harto caro el ver su cara,
porque su bruñida frente
y sus mejillas se hallan
más que roquete de obispo
encogidas y arrugadas.
¡Que se nos va la Pascua, mozas,
que se nos va la Pascua!
Y sé de otra buena vieja
que un diente que le quedaba
se lo dejó estotro día
sepultado en unas natas;
y con lágrimas le dice:
«Diente mío de mi alma.
yo sé cuándo fuistes perla,
aunque ahora no sois nada».
¡Que se nos va la Pascua, mozas,
que se nos va la Pascua!
Por eso, mozuelas locas,
antes que la edad avara
el rubio cabello de oro
convierta en luciente plata,
quered cuando sois queridas,
amad cuando sois amadas;
mirad, bobas, que detrás
se pinta la ocasión calva.
¡Que se nos va la Pascua, mozas,
que se nos va la Pascua!
Luis de Góngora
14
NON OMNIS MORIAR
Este tópico fai referencia á inmortalidade que o autor espera lograr da súa obra.

Exegi monumentum aere perennius

regalique situ pyramidum altius,
quod non imber edax, non Aquilo inpotens
possit diruere aut innumerabilis
annorum series et fuga temporum.
Non omnis moriar multaque pars mei
uitabit Libitinam; usque ego postera
crescam laude recens, dum Capitolium
scandet cum tacita uirgine pontifex.
Dicar, qua uiolens obstrepit Aufidus
et qua pauper aquae Daunus agrestium
regnauit populorum, ex humili potens
princeps Aeolium carmen ad Italos
deduxisse modos. Sume superbiam
quaesitam meritis et mihi Delphica
lauro cinge uolens, Melpomene, comam.

Levantei un monumento máis perenne que o bronce,

e máis alto que a rexia edificación das pirámides,
que nin a chuvia voraz, nin o Aquilón furioso
poderán derrubar, nin a inacabable
sucesión dos anos ou a fugacidade do tempo.
Non morrerei de todo, e unha gran parte de min
Evitará a Libitina; mais eu polas louvanzas futuras
Medrarei rexuvenecido, mentres ó Capitolio
Suba o Pontífice coa silenciosa vestal.
Dirase de min, por onde resoa o violento Aufido
e por onde o Dauno, pobre en auga,
reinou sobre agrestes pobos, que, aínda que de humile orixe
fun o primeiro capaz de adaptar o canto eolio
ós metros itálicos. Asume ti o orgullo
provocado polos meus méritos, e co loureiro de Delfos
cíngue, de bo grao, Melpómene, a miña cabeleira.
Horacio, Odas, III,
30
Para después de mi muerte
¡Y que vivas tú más que yo, mi canto!...
¡Cuando yo ya no sea, ¿Dónde irás a pudrirte, canto mío?
serás tú, canto mío! ¿En qué rincón oculto
¡Tú, voz atada a tinta, darás tu último aliento?
aire encarnado en tierra, ¡Tú también morirás, morirá todo,
doble milagro, y en silencio infinito
portento sin igual de la palabra, dormirá para siempre la esperanza!
portento de la letra,
tú nos abrumas! Miguel de Unamuno, Poesías

15
 BEATUS ILLE/LOCUS AMOENUS
O tópico coñecido como locus amoenus consiste, básicamente, na descrición
idealizada da natureza, con elementos naturais que se repiten (prado, sombra, aves
canoras, arroio), e que agradan a tódolos sentidos. O Beatus ille é o ideal da vida
retirada e contén tamén elementos do anterior, así como outros valores novos, como
o pracer de colleitar e consumir os alimentos propios dun fogar ben fornecido, ou a
ledicia que supón estar lonxe da axetreada vida da cidade.
É de destacar sen embargo que, fronte á versión de Frei Luis de León, o orixinal
Horaciano remataba cunha ironía que en realidade bota por terra todo o dito
anteriormente.

Beatus ille qui procul negotiis, Feliz quen vive, cal os d’ outro tempo,
ut prisca gens mortalium Lonxe de barafundas,
paterna rura bobus exercet suis, E labra os eidos que seu pai labraba,
solutus omni fenore, Con xugada de seu, libre d’ usuras!

neque excitatur classico meles truci
neque horret iratum mare,
forumque vitat et superba civium
potentiorum limina.
Ergo aut adulta vitium propagine
Nin guerreiro clarin nin mar airado
O seu sono conturban,
Nin âs portas s’ encorva d’ os magnates
Nin postes leva n-o patín d’ a curia.
Pero as ramas frondentes d’ a videira

altas maritat populos, C’ o vidueiro xunta,

aut in reducta valle mugientium Ou polastras ruis c’ o podon tronza,
prospectat errantis greges, E polastras enxerta mais robustas.
inutilisque falce ramos amputans Ou as vacas e bois desd’ o picouto
feliciores inserit, Ve pacer n-a llanura

aut pressa puris mella condit amphoris,
aut tondet infirmas ovis;
vel, cum decorum mitibus pomis caput
Autumnus agris extulit,
ut gaudet insitiva decerpens pira
certantem et uvam purpurae,
qua muneretur te, Priape, et te, pater
Silvane, tutor finium (...)
Ou o mel que espremeu garda n-as olas,
Ou os rexelos d’ o vellon desnuda.
Ou cando o rico outono ergue a cabeza
Coronada de frutas,
Revertendo pracer descolga as peras
Co’ a mao mesma que enxertou as pugas.
Ou á ti, Dios Priapo, á ti, Silvano,
Que d’ os lindeiros curas,
A vos agradecido os acios novos
Vai ofrecer d’ as coloradas uvas (...)

Haec ubi locutus fenerator Alfius, Esto dixo un tal Alfio, un usureiro,
iam iam futurus rusticus, Mui resalto á vivir d’ a agricultura;
omnem redegit Idibus pecuniam, Y-os cartos recolleu que tiña á logro,
quaerit Kalendis ponere. Y-os quince dias xa volveu â usura.

Q. Horacio Flaco: "Epodos" II, tradución galega de José García Mosquera (1817-1868)

16
¡Q ué descansada vida
la del que huye del mundanal
ruïdo,
y sigue la escondida
senda por donde han ido
los pocos sabios que en el mundo han
sido; que no le enturbia el pecho
de los soberbios grandes el estado,
ni del dorado techo
se admira, fabricado
del sabio moro, en jaspes sustentado!
No cura si su fama
canta con voz su nombre pregonera,
ni cura si encarama
la lengua lisonjera
lo que condena la verdad sincera (...)
Fray Luis de León: "Oda a la vida solitaria"
S
aliendo de las ondas encendido,
rayaba de los montes el altura
el sol, cuando Salicio, recostado
al pie de un alta haya, en la
verdura,
por donde un agua clara con sonido
atravesaba el verde y fresco prado,
él, con canto acordado
al rumor que sonaba,
del agua que pasaba,
se quejaba tan dulce y blandamente
como si no estuviera de allí ausente
la que de su dolor culpa tenía;
y así, como presente,
razonando con ella, le decía: (...)
Garcilaso de la Vega: "Égloga" I, vv 43-56
D
ichoso aquél, Horacio,
que huye del mundanal ruido
(y del tráfico
y del smog)
y, lejos de los negocios de la poesía,
se dedica (como aconseja Voltaire)
a cultivar su jardín.
Y a hacer el amor a una mujer callada,
y a desayunar frutas con té de menta,
y a practicar yoga al atardecer,
y a ver, tras la ventana azul,
el mar
que siempre nace
y nunca muere.
Arturo Dávila (Catulinarias)
C
orrientes aguas, puras,
cristalinas,
árboles que os estáis mirando en
ellas,
verde prado de fresca sombra lleno,
aves que aquí sembráis vuestras
querellas,
hiedra que por los árboles caminas,
torciendo el paso por su verde seno,
yo me vi tan ajeno
del grave mal que siento,
que de puro contento
con vuestra soledad me recreaba,
donde con dulce sueño reposaba,
o con el pensamiento discurría
por donde no hallaba
sino memorias llenas de alegría.
Y en este mismo valle, donde agora
me entristezco y me canso en el reposo,
estuve ya contento y descansado.
¡Oh bien caduco, vano y presuroso! (...)
Garcilaso de la Vega, "Égloga" I, vv. 239-256
Huerto en marrakech
¿T e acuerdas de aquel sur en el
rojo verano?
Entré en la breve noche para
gozar tu huerto:
rincón de madreselva, dos pequeños
naranjos,
y aquel jazmín tan negro de tanto olor,
rodando
la falda del ciprés que sube al cielo.
Bañó el árbol la luna, y se mojó mi
boca.
Y qué cansados luego las aguas y las
rosas,
el ciprés, los naranjos, el ladrón de
aquel huerto.
Y todo fue furtivo: el alba, luego el
sueño.
FRANCISCO BRINES, El otoño de las rosas.
17
 A VIDA D’ O CAMPO
VERSION GALLEGA D’A ODA D’ HORACIO Beatus ille, qui procul negotiis…
Traductor: José García Mosquera (1817-1868)
* Publicado por 1ª vez na “Gramática Gallega” de Juan A. Saco Arce, Lugo, Soto Freire, 1868
Feliz quen vive, cal os d’ outro tempo,
Lonxe de barafundas,
E labra os eidos que seu pai labraba,
Con xugada de seu, libre d’ usuras!
Nin guerreiro clarin nin mar airado
O seu sono conturban,
Nin âs portas s’ encorva d’ os magnates
Nin postes leva n-o patín d’ a curia.
Pero as ramas frondentes d’ a videira
C’ o vidueiro xunta,
Ou polastras ruis c’ o podon tronza,
E polastras enxerta mais robustas.
Ou as vacas e bois desd’ o picouto
Ve pacer n-a llanura
Ou o mel que espremeu garda n-as olas,
Ou os rexelos d’ o vellon desnuda.
Ou cando o rico outono ergue a cabeza
Coronada de frutas,
Revertendo pracer descolga as peras
Co’ a mao mesma que enxertou as pugas.
Ou á ti, Dios Priapo, á ti, Silvano,
Que d’ os lindeiros curas,
A vos agradecido os acios novos
Vai ofrecer d’ as coloradas uvas.
Ora â sombra deitado su d’ a encina,
Ou n-a grama teimuda,
Choular sinte n-o val sobre as areas
O cachon que d’ a serra se derrumba.
E dorme ô son d’ o rio, ô son d’ as aves
Que cantan n-a espesura,
Ou dorme ô son d’ a musical fontela
Que por entre o coyal salta e murmulla.
E n-a ruda estacion que bota neves
E tormentas e chuvias,
Sigue ô porco montés que cara â trampa
Vai, fuxindo d’ os cas que lle azapurra.
Ou colle n-a trapela o voraz tordo
Ou a lebre ou a grulla,
Premios d’ o gusto seu. N-estas faenas
¿Quén non esquece as amorosas cuitas?
E s’ hai unha muller que cuida a casa
E que os fillos educa,
Ou rubia de pudor, com’ as Sabinas,
Ou morena d’o sol, com’ as d’ a Pulla;
Muller que antes que cheque o seu marido
Xa n-a lareira agrupa
As rachas onde esbroncha a lavareda
Que arredor d’ o fogon quenta y-alumbra;
E lista acude á recadar o gando
Retozon de fartura,
Para munguir os ubres que as canadas
Enchen de leite rebordando espuma;
E vai logo â bodega e saca o viño
D’ a recendente cuba
E volve e pon a mesa, rica mesa
Que sin mercarse nada, en todo abunda;
¡Ai! por esta comida regalada,
Que amor e paz endulzan,
Eu as ostras deixara d’ o Lucrino
Que â xente d’ a ciudá tanto lle gustan.
Deixára o rodaballo y-os escravos,
S’ acaso algus empuxa
Á nosa costa o furacan soberbio
Que alá n-as costas d’ o Levante bufa.
Mais que o francolin xonio, mais que a pita
Que n-a Numidia empruma,
Soupéranme as acedas, ou as malvas,
Que moitos corpos delicados curan,
Ou a aña d’ as festas terminales,
Ou a verde aceituna,
Ou o pequeno chivo que d’ o lobo
Fresca trai n-o cernizo a mordedura.
¡Oh mesa afortunada! E ¡canto prace,
Entre tanta fortuna,
Ver baixar as ovellas d’ a encorgada
Cando xa fartas a cortella buscan!
¡Ver os bois que xunguidos e cansados
De’ facer a decrua,
Trân n-o xugo a rabela pendurada
C’ o temon arrastrando pol-a punta!
¡E ver, en fin, de rústicos escravos
Unha riseira chusma,
Groso enxame d’ a casa que de noite
Sentado n-a cociña o lar circunda!
Esto dixo un tal Alfio, un usureiro,
Mui resalto á vivir d’ a agricultura;
Y-os cartos recolleu que tiña á logro,
Y-os quince dias xa volveu â usura.
18
 Xosé Crecente Vega (1896-1948), no seu libro “Codeseira”, Santiago, 1933

O fortunatos nimium...!

Ben ditoso é o labrego que se poda E unha casilla, en pedra pedrexada;

valer en si, sin traballar no alleu; grande a lareira, para que a rolada
que ten pra dar ós fallos unha coda; de nenos queipa ó rente do remol.
un peso pra gastar; gado de seu.

Terras onde coller, si axuda a sorte, Con seu hórreo na eira, e seu alboio.
O maínzo a fartar, trigo e patacas; Ancho o curral. Ventás de cara ó sol...
e bos estrumes pra meter na corte, Quen esto ten ¿para que quer máis
e bos regados pra mante-las vacas. choio?

Álvaro de las Casas (1901-19??), no seu libro “Sulco e vento. Versos de ...”,
Porto, Edicôes ALPHA, 1936

BEATUS Ter pelos Santos ovos á farta,

ILLE .. . bolas de anguias no San Ramon,
nos Reises tartas e figos doces,
Para JOSÉ GARCIA e moitos galos para o Patron.
VIDAL

Ter vinho velho na pipa grande,

Non hai no mundo felicidade
como a de ser bon labrador,
sempre contento no chan própio,
traballando o própio terrón.
Trabalhar nas searas o trigo,
e nos hortas o bon freixó,
herbilhas tenras, grosos repolos,
boas cereixas pra o San Anton.
Ter moito gado pelos lameiros,
na corte ter os melhores bois,
cuatro porquinhos para as matanzas
e unha boa vaca pra o requesón.
de noces novas todo un arcon,
e moito milho para que os pobres
venhan busca-lo xunto de nós.
Ter un cabalo de sete palmos
para ir ás festas como un senhor,
e cans de caza para as cazatas
pra cuando un poda ser cazador.
Que ao ver-nos digan nosos vecinhos:
—ao fin é sangue do seu avó.
E as maes the digan aos pequerrechos:
—dáilhe beixinhos que é un gran
senhor.

Bruxelas - 1935.

* Textos entregados na conferencia pronunciada por Xesús Alonso Montero

“Dous imitadores do “Beatus Ille” de Horacio nos anos da II República: Xosé
Crecente Vega (1933) e Álvaro de las Casas (1936). Unha análise gramsciana”,
com XI Congreso Español de Estudios Clásicos.- Santiago, 18/9/2003.

19