TROKOVNO RAUNOVODSTVO

Financijsko raunovodstvo je skup naunih metoda i tehnika evidentiranja i vrijednosnog iskazivanja ekonomskih transakcija koje opisuju stanje i kretanje imovine glavnice, obaveza, prihoda, rashoda i financijskog rezultata preduzea. Raunovodstvo trokova mjeri kvalitetu proizvoda, produktivnost, proizvodne inovacije, moral i zadovoljstvo zaposlenih, te ukljuuje mjerenje preformanci, ocjenu investicija, raunanje trokova proizvoda i vrednovanje zaliha. Upravljako raunovodstvo je proces identifikacije, mjerenja, prikupljanja, analize, pripreme, interpretacije i komunikacije financijskih informacija upotrijebljenih plan, razvoj i kontrolu unutar organizacije. Troak je u novanim jedinicama iskazan iznos utroenog novca ili druge imovine, izvreih usluga ili nastalih obaveza u zamjenu za dobra ili usluge koje su primljene ili trebaju biti primljene. Rashod je svaki troak koji se moe sueliti sa prihodima obraunskog perioda. Gubitak je viak rashoda u irem smislu te rijei u odnosu na prihode...viak ukupnog ili odgovarajueg dijela trokova imovine u odnosu na povezane primitke u sluaju prodaje, rashodovanja ili u sluaju kad je imovina u potpunosti ili djelimino unitena nesretnim sluajem ili otpisana na neki drugi nain. Klasifikacija trokova vri se prema razliitim kriterijima: 1.po poslovnim funkcijama a)trokovi povezani sa proizvodnjom proizvoda b)tr.povezani sa prodajom proizvoda c)tr.povezani sa upravljakim aktivnostima d)tr.povezani sa financijskim aktivnostima. 2.po elementima a)direktni materijal b)direktni rad c)indirektni trokovi proizvodnje.

3.po proizvodima a)direktni trokovi b)indirektni trokovi 4.po odjelima a)proizvodni b)usluni 5.prema reagibilnosti na promjene u koliini proizvodnje a)varijabilni b)fiksni 6.prema razdoblju u kojem terete rashode a)kapitalizirani b)trokovi perioda Varijabilni troak se mijenja srazmjerno promjenama obima proizvodnje. Fiksni troak ostaje nepromijenjen u potpunosti za odreani period uprkos velikim promjenama u nivou proizvodnje. GRAF KRETANJA TROKOVA!!Str.7. Osnovne osobine direktnih trokova su: a)lako se povezuju sa odreenim gotovim proizvodima b)u pravilu su glavni troak odreenog proizvoda c)mogu se direktno prepoznati u procesu proizvodnje odreenog proizvoda. Fiksni indirektni trokovi su npr. amortizacija i odravanje fabrikih zgrada i opreme, te troak rada menadmenta i administracije. Varijabilni indirektni trokovi su indirektni materijal i indirektni rad(npr.plae osoba zaduenih za nadzor procesa proizvodnje).

Prijem zaliha u skladita se knjigovodstveno evidentira na osnovu slijedeih dokumenata:

1.faktura dobavljaa 2.otpremnica dobavljaa 3.prijemnica u skladite, koju potpisuje lice koje je zadueno za te zalihe 4.kalkulacija nabavne/prodajne cijene 5.ostali pomoni dokumenti FIFO metoda polazi od pretpostavke da se stavke zaliha koje su najranije nabavljene, prve i prodaju, a zalihe koje su posljednje nabavljene ostaju na zalihi na kraju razdoblja. Prednost ove metode u uslovima umjerene inflacije sastoji se u tome da je vrijednost zaliha na kraju najslinija tekuim trokovima nabavke zaliha jer su one vrednovane po posljednjim, najviim cijenama. Nedostatak ove metode u uslovima umjerene inflacije, trokovi prodatog, po pravilu e biti nii od zamjenskih trokova zaliha. Prema metodi prosjenog ponderisanog troka(WAC), cijene kotanja/nabavna vrijednost svake stavke odreuju se na osnovu ponderisanog prosjeka trokova slinih stavki na poetku razdoblja i trokova slinih stavki kupljenih ili proizvedenih tokom razdoblja. Metode koje se koriste pri raspodjeli trokova uslunih odjela na proizvodne su: 1.DIREKTNA metoda,je najjednostavnija, ukljuuje raspodjelu trokova uslunih odjela direktno na proizvodne odjele, zanemarujui sve usluge iz jednog uslunog odjela u drugi. 2.STEP metoda je tanija od direktne metode. Raspored uslunih odjela odvija se u koracima tako da se prvo raspodjeljuju trokovi koji su najvii, s tim da ona podrazumijeva da odjeli iji su trokovi rasporeeni ne primaju vie usluge. 3.RAUNSKA metoda otklanja mane direktne i step metode, poto po ovoj metodi i nakon alokacije trokova nekog uslunog odjela taj odjel naknadno prima alocirane trokove drugih uslunih odjela. Nosilac troka je bilo ta, to uzrokuje da se odvojeno mjere trokovi. 3 osnovne metode obrauna trokova su: 1.metod obrauna troka prema narudbi, nosilac troka je narudba 2.metod obrauna trokova procesa, nosilac trokova je masa identinih ili slinih proizvoda/usluga 3.kombinovana metoda je kombinacije ove dvije. Dva su osnovna nosioca troka: proizvod i odjeljenje. TSOT pretpostavlja da trokove uzrokuju proizvodi i obim proizvodnje. Zbog toga se ova analiza fokusira na pojedinane proizvode. TSOT rasporeuje sve indirektne trokove na pojedinane proizvode koristei baze za alokaciju(direktni sati rada, mainski sati i sl.).

Prema ABC sistemu uzrok pojavljivanja trokova je aktivnost a ne proizvod. Prema hijerarhiji trokovi se grupiu u vea cjeline na osnovu razliitih kljueva. ABC sistem koristi 4 tipa grupe trokova i to: 1.trokovi pridrueni svakom pojedinanom proizvodu(npr. direktni trokovi) 2.trokovi pridrueni seriji proizvoda(npr. trokovi podeavanja maina) 3.trokovi pridrueni vrsti proizvoda(npr. trokovi dizajniranja) 4.trokovi nastali za osiguranje uslova za proizvodnju(npr. administrativni trokovi) Procesni obraun trokova koristi se kada se proizvode proizvodi u velikom broju i kontinuirano. Dvije su osnovne metode kalkulacije zavrene i nezavrene proizvodnje na kraju: 1.ponderisani prosjek- ne pravi razliku izmeu stepena dovrenosti nezavrene proizvodnje na poetku i na kraju perioda, uzima zavrenost nedovrene proizvodnje na kraju. 2.FIFO- odvojeno evidentira trokove za nezavrenu proizvodnju na poetku i tekuu proizvodnju. kart je proizvodnja neprihvatljivog kvaliteta koja se moe eventualno prodati po snienoj cijeni u odnosu na ispravan proizvod. Ponovna obrada je proizvod na kojem su uoene greke koje se uz razumne trokove mogu ukloniti vraanjem proizvoda u proces proizvodnje da bi rezultat tog vraanja bio ispravan finalni proizvod. Otpad je materijal preostao nakon procesa proizvodnje a rezultat je tehnolokog procesa i ima nisku prodajnu cijenu u odnosu na cijenu finalnog proizvoda. Tipovi karta: a)normalni kart je rezultat procesa proizvodnje i pojavljuje se u uslovima izuzetno efikasne proizvodnje. Rukovodstvo mora procijeniti procenat normalnog karta, tj. karta koji je prihvatljiv, a trokovi ovog karta su trokovi finalnog proizvoda. b)abnormalni kart je kart koji se ne bih smio pojaviti u normalnim proizvodnim uslovima, tj. mogao se izbjei i njegovi trokovi se tretiraju kao trokovi perioda. Metode obrauna normalnog karta: 1.metoda koja evidentira normalnog karta, tanija je jer posebno evidentira trokove jedinica koje nisu stigle u fazu finalnog proizvoda.

2.metoda koja ne evidentira normalnog karta , manje precizna metoda, a sve trokove normalnog karta raspodjeljuje na sve finalne proizvode. Apsorpcioni pristup trokovima ne vri razdvajanje niti pravi razliku izmeu fiksnih i varijabilnih trokova proizvodnje ve se svi proizvodni trokovi tretiraju jednom integralnom cjelinom. Kod marginalnog pristupa(pristup varijabilnih trokova) trokovima dolazi do razdvajanja ukupnog prihoda na varijabilne trokove i ostatak prihoda koji se naziva kontribucijska mara. NAUI NA STRANI 52.!! Kada se od prihoda oduzmu uskladitivi trokovi prodatih gotovih proizvoda dobije se iznos koji se prema ova dva sistema razliito naziva. Prema sistemu varijabilnih trokova to je mara doprinosa ili pokria, a prema apsorpcionom sistemu to je bruto dobit. Kapacitet obino ukazuje na limit ili ogranienje koritenja nekog resursa. U teoriji se uglavnom razlikuju: 1.teorijski kapacitet koji se zasniva na pretpostavci pune efikasnosti(360 dana u godini, 3 smjene, max optereenje maina bez zastoja) i u praksi ovaj kapacitet nije ostvarljiv ili je ostvarljiv samo u kratkom vremenskom periodu. 2.stvarni(realni) kapacitet je teoretski kapacitet korigovan za neizbjene operativne gubitke(praznici, odravanje maina..). 3.normalni kapacitet je realni kapacitet iskazan na nivou zadovoljenja prosjene potranje kupaca za odreen vremenski period i ukljuuje sezonska, ciklina i druga kretanja. 4.denominator glavnog budeta je zasnovan na normalnom kapacitetu i sveden na odreeni vremenski period na koji glasi glavni budet a koji ukljuuje sezonska kretanja i dr.cikline pojave(npr.snienja cijena konkurenata za koje procijenimo da nee imati dugoroni efekat). SPIRALA SMRTI se pojavljuje u sluaju ako ne moemo prodati sve proizvode po stvarnoj cijeni. U tom sluaju moramo poveati prodajnu cijenu. Poveana cijena povlai smanjenje potranje, a time i smanjenje prodaje. Smanjena prodaja za sobom povlai rasporeivanje vie fiksnih na manji broj jedinica to dovodi do poveanja trokova po jedinici proizvoda. Poveanje trokova ima za posljedicu smanjenje dobiti, to povlai poveanje prodajne cijene i na taj nain zapoinje drugi krug spirale, koja stalno gura preduzee u poveanje prodajne cijene. CVP analiza(analiza troak ukupan prihod - profit) razmatra i utvruje odnose izmeu trokova i dobiti zavisno od obima aktivnosti. Kritinu taku u ovoj analizi ini taka pokria. Ona nastaje u onom obimu aktivnosti kada doe do podudarnosti visine ukupnih trokova sa visinom prihoda. Osnovne jednaine CVP analize: Dobit od poslovanja = ukupan prihod - (trokovi prodatih proizvoda + trokovi uprave i prodaje)
5

Neto dobit = dobit od poslovanja - porez na dobit Prelomna taka se definie kao onaj obim proizvodnje ili prodaje ili trenutak u vremenu aktivnosti, pri kome se ostvarenim prihodima od prodaje uinaka pokrivaju varijabilni trokovi za taj obim proizvodnje/prodaje i ukupni fiksni trokovi obraunskog perioda, obino poslovne godine. To znai da je poslovni rezultat preduzea na nivou prelomne take jednak nuli, jer se preduzee nalazi upravo u taki prelaska iz zone gubitka u zonu dobitka. Operativna poluga opisuje efekte koje fiksni trokovi imaju na promjene u dobiti od poslovanja, kako se promjene deavaju po prodanim jedinicama a samim tim i u kontribucionom dobitku. U bilo kojem nivou prodaje, nivo operativne poluge je jednak graninom dobitku podijeljenim sa dobiti od poslovanja. Proizvodni miks je izbor proizvoda i koliine proizvoda koji e se proizvoditi na ogranienim kapacitetima a sve u cilju maksimalne operativne dobiti. Postoje dvije osnovne metode obrauna sporednih proizvoda: a)proizvodni metod- u financijskim izvjetajima se trokovi sporednih proizvoda priznaju u momentu dovrenja proizvodnje, b)prodajni metod- priznaje trokove sporednih proizvoda u momentu prodaje.