Για την Οικολογική και Ιστορική

ανάδειξη της Λίμνης

Κουμουνδούρου
(Λίμνες των αρχαίων Ρειτών)

ΟΙΚΟ.ΠΟΛΙ.Σ. Χαϊδαρίου
Διαρκής Κίνηση Χαϊδαρίου

Ημερίδα για τους υγροτόπους της

Αττικής
Μέγαρα 24/5/09
J.A.Koupert "Χάρτες της Αττικής" 1878 - Το βέλος δείχνει τη Λίμνη
των Ρειτών, αφιερωμένη στη Θεά Δήμητρα που την αποξήραναν τη
δεκαετία του ΄60 και αποτελεί τμήμα των ΕΛΠΕ. Η μεγαλύτερη
Λίμνη, που ήταν αφιερωμένη στην κόρη της Περσεφόνη, είναι η
σημερινή Λίμνη Κουμουνδούρου.
Η Ιερά Οδός κατά μήκος της μήκος της παραλίας προς τη λίμνη
Κουμουνδούρου στις αρχές της δεκαετίας του 1930 (Πρακτικά
Αρχαιολογικής Εταιρείας 1937)
Η Λίμνη Κουμουνδούρου από το Ποικίλο Όρος.
Παρέμβαση – Συγκέντρωση στη Λίμνη
Κουμουνδούρου 7/12/08
Παρέμβαση – Συγκέντρωση στη Λίμνη
Κουμουνδούρου 7/12/08
 «Οικολογική και ιστορική ανάδειξη της
Λίμνης Κουμουνδούρου»

• H έρευνα για την «Οικολογική και

ιστορική ανάδειξη της Λίμνης
Κουμουνδούρου» (Οκτώβριος 2008)
που έχουν συντάξει ο ΟΙΚΟ.ΠΟΛΙ.Σ.
Χαϊδαρίου και η Διαρκής Κίνηση
Χαϊδαρίου αποτέλεσε το έναυσμα να:
 «Παρενέργειες» από την έρευνα του
ΟΙΚΟ.ΠΟΛΙ.Σ. και της Διαρκούς Κίνησης

• α) κατατεθούν πέντε ερωτήσεις στη

Βουλή (Παπαγιαννάκης, Οικονόμου
(2), Λεβέντης, Ξενογιαννακοπούλου).
• β) να προβληθεί το θέμα στα ΜΜΕ
(Ελεύθερος Τύπος, Καθημερινή,
ΟΙΚΟΛΟΓΕΙΝ, ΓΑΛΕΡΑ, ΣΚΑΪ,
ΑΖΙΜΟΥΘΕΙΟ, τοπικός τύπος Δυτικής
Αττικής, Blogs κ.λπ.).
 «Παρενέργειες» από την έρευνα του
ΟΙΚΟ.ΠΟΛΙ.Σ. και της Διαρκούς Κίνησης

• γ) να γίνει συγκέντρωση στη Λίμνη

για την προστασία της.
• δ) να προκαλέσει το ενδιαφέρον και
να το επισκεφτούν σχολεία και
περιβαλλοντικές ομάδες κ.λπ.
Επίσκεψη της 6ης τάξης του 7ου Δημοτικού
Σχολείου Χαϊδαρίου
 Περιβαλλοντική εκπαίδευση για τη Λίμνη
Κουμουνδούρου

• Εκπαιδευτικοί της δευτεροβάθμιας

εκπαίδευσης σε συνεργασία με τον
ΟΙΚΟ.ΠΟΛΙ.Σ. και τη Διαρκή Κίνηση έχουν
δημιουργήσει περιβαλλοντικά φυλλάδια με
θέμα τη Λίμνη Κομουνδούρου, τα οποία θα
τα συμπληρώνουν οι μαθητές μετά την
επίσκεψή τους στο χώρο.
Φωτογραφία της Λίμνης από την εκπαιδευτικό που ετοιμάζει
τα περιβαλλοντικά φυλλάδια
 Εδώ όμως προκύπτουν
διάφορα ερωτήματα:

• 1. Τι αξία έχει η Λίμνη

Κουμουνδούρου; - Ρύπανση -
Μελέτες/ Γνωστές Προτάσεις

• 2. Καθεστώς Προστασίας - Είναι

επισκέψιμη;

• 3. Τι προτείνουμε για τη Λίμνη;

 1. Η αξία της Λίμνης Κουμουνδούρου

Έχει μεγάλη ιστορική αξία.

Έχει οικολογικό ενδιαφέρον με
πλούσια και ποικίλη ορνιθοπανίδα.
 Ιστορική Αξία

• Από την αρχαιότητα υπήρχαν οι δύο Λίμνες

των Ρειτών.
• Η βόρεια Λίμνη που ήταν αφιερωμένη στη Θεά
Δήμητρα και η οποία ασεβώς αποξηράνθηκε τη
δεκαετία τού 70΄ και τώρα αποτελεί τμήμα των
ΕΛΠΕ Ασπροπύργου
• και η νότια Λίμνη που ήταν αφιερωμένη στην
κόρη της, υποχθόνια Θέα Περσεφόνη, την οποία
σήμερα αποκαλούμε Λίμνη Κουμουνδούρου.
 Ιστορική Αξία

• Πολλοί έλληνες και ξένοι περιηγητές

έχουν περιγράψει τις Λίμνες των Ρειτών,
που ήταν άμεσα συνδεδεμένες με τη
διεξαγωγή των Ελευσίνιων Μυστηρίων και
την Ιερά Οδό, όμως η περιγραφή τού
Παυσανία στα Αττικά του είναι η
παλαιότερη, εκείνη που έχει
αδιαμφισβήτητη ιστορική αξία.
 Ιστορική Αξία
Γράφει ο Παυσανίας:
• «Οι λεγόμενοι Ρειτοί μόνο που ρέουν όπως τα
ποτάμια- το νερό τους είναι θαλασσινό. Θα
μπορούσε να πιστέψει κανείς πως από τον Εύριπο
της Χαλκίδας ρέουν κάτω από το έδαφος σε μια
θάλασσα χαμηλότερη.
• Οι Ρειτοί από παράδοση θεωρούνται αφιερωμένοι
στην Κόρη και τη Δήμητρα, και ψάρια από αυτούς
μπορούν να πιάνουν μόνο οι ιερείς. Οι Ρειτοί,
όπως μαθαίνω, στην παλιά εποχή αποτελούσαν
το σύνορο της χώρας των Ελευσινίων προς τους
άλλους αθηναίους»
 Ιστορική Αξία
To ψηφισματικό ανάγλυφο για τη γεφύρωση των Ρειτών (ύψος 0,9 μ.
και πλάτος 0,57μ.), 422/421 π.Χ. (Αρχαιολογικό Μουσείο Ελευσίνας).
 Οικολογική αξία / Βιολογικό ενδιαφέρον

• Στις όχθες κυριαρχούν το

νεροκάλαμο, το βούρλο και το
Arthcocnemum Fruticosum.
• Το 1992 είχαν καταγραφεί ψάρια
διαφόρων μεγεθών μεταξύ αυτών και
κέφαλοι. Επίσης είχαν παρατηρηθεί
μεγάλα σμήνη γλάρων, ολιγομελείς
ομάδες πάπιες και μικρός αριθμός
μεταναστευτικών πουλιών ερωδιοί
και κύκνοι.
 Οικολογική αξία / Βιολογικό ενδιαφέρον

• Έχουν επίσης παρατηρηθεί στις

ημέρες μας, 2008, εκατοντάδες
πουλιά που ζουν στη λίμνη όπως
ερωδιοί   (λευκοτσικνιάς,
σταχτοτσκνιάς), αγριόπαπιες,
φαλαρίδες, γλάροι    (ασημόγλαρος,
καστανοκέφαλος).
• [Σημείωση: Θα ακολουθήσει
αναλυτική φωτογραφική παρουσίαση
της ορνιθοπανίδας από τη Διαρκή
 Γεωμορφολογία της Λίμνης

• Υψόμετρο ένα περίπου μέτρο από την

επιφάνεια της θάλασσας.
• Επιφάνεια 14, 32 στρέμματα (143.225
τ.μ.). Μήκος ακτογραμμής 1.305 μ.
• Μέγιστο μήκος 600 μ. – Μέγιστο
πλάτος 390 μ.
• Το βάθος δεν ξεπερνά το 1,5 μ. και μόνο
μια μικρή περιοχή γύρω από τις
υπολίμνιες πηγές έχει βάθος περίπου 2,80
μ.
Η ρύπανση της Λίμνης
 Η ρύπανση της Λίμνης

Η Λίμνη ρυπαίνεται υπόγεια και υπέργεια.

Υπόγεια από α) τα στραγγίσματα των Χωματερών
των Άνω Λιοσίων και της Φυλής β) των διαρροών
πετρελαιοειδών των ΕΛΠΕ Ασπροπύργου, τις
δεξαμενές ΕΛΙΝΟΙΛ και τις αποθήκες καυσίμων
του παρακείμενου στρατοπέδου (Ξηρογιάννη)
Υπέργεια από την εκπομπή ρύπων
(υδρογονάνθρακες, αιωρούμενα σωματίδια) των
εργοστασίων του Θριασίου. Σύμφωνα με
δημοσιεύματα του τύπου «οι τοξικές χημικές
ενώσεις ξεπερνούν ως και 10 φορές τα ανώτατα
όρια ασφαλείας».
Η ρύπανση της Λίμνης
Η ρύπανση της Λίμνης
 Η ρύπανση της Λίμνης
Τη ρύπανση της Λίμνης και της ευρύτερης
περιοχής επιβεβαιώνουν:

α) Μελέτες του ΙΓΜΕ, μία από αυτές «εντοπίζει

τρεις πετρελαιοκηλίδες έκτασης 435
στρεμμάτων στο υπέδαφος των Διυλιστηρίων
Ασπροπύργου, ενώ διαπιστώνεται και εκροή
πετρελαιοειδών στη Λίμνη Κουμουνδούρου
(1992).
β) Η Τεχνική Έκθεση του Ελληνικού Κέντρου
Θαλασσίων Ερευνών ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. που έγινε για
λογαριασμό του Δήμου Ασπροπύργου (Νοέμβριος
2006)
 Η ρύπανση της Λίμνης

• γ) Οι «Σημειώσεις εκπαιδευτικής εκδρομής της

Σχολής Μηχανικών Μεταλλείων ΕΜΠ (2004) –
Μάθημα Γεωλογία Ι»
• δ) Μία απλή επίσκεψη σήμερα δια «γυμνού
οφθαλμού»
• ε) Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Μιχ.
Σκούλλος, επικεφαλής του Εργαστηρίου Χημείας
Περιβάλλοντος
 Η ρύπανση της Λίμνης

• στ) Ο Δημ. Κατσίνης, ερευνητής-αναλυτής του

Εργαστηρίου Καυσίμων Λιπαντικών, στο Τμήμα
Μηχανικών Μεταλλείων Μεταλλουργών του
Ε.Μ.Π.
• ζ) Περιβαλλοντική Μελέτη 1ου Λυκείου Χαϊδαρίου
«έντονοι ρύποι πετρελοειδών, ΝΟ3 και ορισμένων
μετάλλων Cu, Zn, Fe» (1992).
Προτάσεις για την Οικολογική και Ιστορική
ανάδειξη της Λίμνης
Προτάσεις για την Οικολογική και Ιστορική
ανάδειξη της Λίμνης

ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΙ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΛΕΣ από το

1992
ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΟΜΑΣΤΕ ΑΛΛΕΣ

Το θέμα είναι από το σχεδιασμό να

περάσουμε στην φάση της
υλοποίησης.
Γνωστές Προτάσεις για την Οικολογική και
Ιστορική ανάδειξη της Λίμνης

• «Ανάπλαση της Δυτικής Πύλης», ΟΡΣΑ, 1991.

(Την επανεμφάνισαν με την ευκαιρία των
Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας το 2004 και την
ίδια εξακολουθούν να παρουσιάζουν κατά
καιρούς με παραλλαγές).
• ΙΓΜΕ.,1992.
• «Ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Καθαρισμού,
Εξυγίανσης και Περιβαλλοντικής Αποκατάστασης
Λίμνης Κουμουνδούρου», Πρόγραμμα LIFE,
Μάρτιος 1994. Στους συμμετέχοντες φορείς ήταν
και ο Δήμος Ασπροπύργου.
• «Υδρολογία της Λίμνης Κουμουνδούρου και
πηγές ρύπανσής της», Νομαρχία Δυτικής Αττικής
Γνωστές Προτάσεις για την Οικολογική και
Ιστορική ανάδειξη της Λίμνης

• «Μελέτη για την ποιότητα νερού και

ιζήματος στην Λίμνη Κουμουνδούρου», Τεχνική
έκθεση Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών
για λογαριασμό του Δήμου Ασπροπύργου», 2006.
• Έρευνες σχολείων και οικολογικών ομάδων
που θα μπορούσαν να ληφθούν υπ΄ όψιν (π.χ. 1ο
Γυμνάσιο Χαϊδαρίου, καθ.Κουτσουρέλης 1992/
ΟΙΚΟ.ΠΟΛΙ.Σ. και Διαρκής Κίνηση, 2008/ Σχολεία
του Ασπροπύργου και της Ελευσίνας).
2. Καθεστώς Προστασίας - Είναι επισκέψιμη;
 2. Καθεστώς Προστασίας - Είναι
επισκέψιμη;

• Ολόκληρη η Λίμνη και 50 μέτρα περιφερειακά,

και όχι μόνο το νερό, έχει χαρακτηριστεί ως
«ζώνη περιαστικού πάρκου», σύμφωνα με το νόμο
«περί προστασίας του ορεινού όγκου του
Αιγάλεω» (Ν. 2742, αρ.21/7-10-99 /ΦΕΚ 207Α)
• Από το 1974 έχει κηρυχτεί αρχαιολογικός χώρος
(ΦΕΚ 5/Β/8-1-1974, ΥΑ41/1/2-74)
Καθεστώς Προστασίας - Είναι επισκέψιμη;
 Καθεστώς Προστασίας - Είναι επισκέψιμη;

 Παρά το καθεστώς αυτό, οι επισκέπτες της

Λίμνης με περιβαλλοντικές ευαισθησίες,
αντιμετωπίζουν σοβαρά εμπόδια προσέγγισης
από τη διοίκηση του παρακείμενου στρατοπέδου
Ξηρογιάννη.

 Η απαγόρευση της επισκεψιμότητας δεν

προκύπτει όμως από τις απαντήσεις των
αρμοδίων υπουργείων σε ερωτήσεις βουλευτών
για θέματα που αφορούν τη Λίμνη.
Καθεστώς Προστασίας - Είναι επισκέψιμη;
Επίσκεψη της 6ης τάξης του 7ου Δημοτικού
Σχολείου Χαϊδαρίου
3. Τι προτείνουμε για τη
Λίμνη;
 3. Τι προτείνουμε για τη Λίμνη;

• Συνεργασία φορέων που εμπλέκονται με

την ιστορική και οικολογική προστασία
και ανάδειξη της Λίμνης. (Ορνιθολογική –
ΑΝΙΜΑ – Αρχαιολογική Υπηρεσία Ελευσίνας –
Τοπική Αυτοδιοίκηση – Υπουργείο Παιδείας –
Οικολογικοί Σύλλογοι και ομάδες
ευαισθητοποιημένων με το περιβάλλον πολιτών).
• Ίδρυση, σε συνεργασία με τους ανωτέρου
φορείς, Κέντρου Πληροφόρησης και
Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης σε υπάρχον
κτίριο του Λιμενικού στο λόφο.
 Τι προτείνουμε για τη Λίμνη;

• Διαμόρφωση χωμάτινου εκπαιδευτικού

μονοπατιού γύρω από ένα μικρό τμήμα της
Λίμνης σύμφωνα με τα πρότυπα «Natura trails»
(Μονοπάτια της φύσης).
• Σύνταξη και τήρηση ενός κανονισμού
επισκεψιμότητας (απαγόρευση motto gross,
στάθμευσης και κυκλοφορίας Ι.Χ. στην είσοδο και
περιμετρικά της Λίμνης, αποφυγή θορύβων κ.λπ.)
που θα εντάσσεται στο πλαίσιο της
Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και
Ευαισθητοποίησης.
• Κατασκευή δύο ειδικών «πύργων», ανατολικά και
δυτικά , για παρατηρήσεις πουλιών και
γενικότερα της ζωής της Λίμνης.
Τι προτείνουμε για τη Λίμνη;
 Τι προτείνουμε για τη
Λίμνη;
• Εντοπισμός των πηγών ρύπανσης και
λήψη κατάλληλων μέτρων.
• Απορρύπανση με ήπια μέσα -
καθαρισμός της λίμνης και
απομάκρυνση των φερτών υλικών. [Οι
εργασίες να γίνουν με τρόπο τέτοιο που να μην
αναστατώσουν τη ζωή στη Λίμνη και εκδιώξουν
τους πραγματικούς κατοίκους της, τα πουλιά.]
 Τι προτείνουμε για τη
Λίμνη;
Από τα παραπάνω προκύπτει ως συμπέρασμα ότι
διαφωνούμε:
• Με οχλούσες χρήσεις (καφετέριες κ.λπ.)παρόχθια
ή εντός της Λίμνης που θα αναστατώνουν την
υπάρχουσα ηρεμία της.
• Με τη διάνοιξη δρόμων, λεωφόρων κ.λπ.
περιφερειακά ή σε κοντινή απόσταση από τη
Λίμνη.
• Τη μεταφορά των δεξαμενών πετρελαιοειδών από
το Πέραμα στο στρατόπεδο Ξηρογιάννη που είναι
σε κοντινή απόσταση από τη Λίμνη.
• Την επιβάρυνση της ευρύτερης περιοχής με νέα
βιομηχανικές μονάδες και νέους ρύπους.
Εμείς θα παρακολουθούμε τις εξελίξεις στη
Λίμνη….
• Και σε συνεργασία με άλλους
ενδιαφερόμενου φορείς θα
προσπαθήσουμε να την
προστατεύουμε, να την θωρακίσουμε
νομικά και να αναδείξουμε την
ιστορική και οικολογική της αξία.
Σας ευχαριστούμε για την προσοχή
σας…
Φωτογραφίες:
 OIKO.ΠΟΛΙ.Σ. Χαϊδαρίου
 Διαρκής Κίνηση Χαϊδαρίου
 6η Τάξη του 7ου Δημοτικού Σχολείου Χαϊδαρίου (2008-2009)

Κείμενα:
Έρευνα «Για την οικολογική και ιστορική ανάδειξη της Λίμνης
Κουμουνδούρου» (αποσπάσματα)