P5

...kvantni brojevi, orbitale...

KVANTNOMEHANIKI MODEL ATOMA odreene putanje elektrona IZ BOHROVOG MODELA ZAMJENJUJE

prostorom vjerojatnosti nalaenja elektrona OKO ATOMSKE JEZGRE.

Elektron kao da je razmazan u prostoru oko jezgre.

KVANTNA MEHANIKA
Schrdingerova jednadba VJEROJATNOST pronalaska elektrona na odreenom podruju u atomu proporcionalna je kvadratu valne funkcije, 2. dualna priroda elektrona: ponaa se kao estica (masa m) i kao val (valna funkcija ili amplituda vala elektrona) 2 (gustoa vjerojatnosti) definira distribuciju elektronske gustoe u trodimenzionalnom prostoru oko jezgre (vjerojatnost po jedinici volumena)

podruja visoke gustoe naboja elektrona predstavljaju visoku vjerojatnost da se elektron nalazi u tom podruju prostora oko jezgre

val elektrona rasprostire se u svim smjerovima (x, y i z) i trodimenzionalan je

vjerojatnost pronalaenja e- na udaljenosti r od atomske jezgre atoma vodika

DISTRIBUCIJA ELEKTRONSKE GUSTOE

http://faculty.washington.edu/dwoodman/P robabilityDistribution/dswmedia/ProbDistW .html

 Valne funkcije moraju sadravati konstante odreenih vrijednosti da bi zadovoljavale Schrdingerovu jednadbu. Vrijednosti tih konstanti su KVANTNI BROJEVI koji definiraju ponaanje elektrona unutar atoma. Meusobno su ovisni. ORBITALA je valna funkcija koja odgovara nekoj kombinaciji kvantnih brojeva. Svaka orbitala odgovara odreenoj vrijednosti energije.

KVANTNI BROJEVI
GLAVNI KVANTNI BROJ SPOREDNI ILI AZIMUTSKI KVANTNI BROJ MAGNETSKI KVANTNI BROJ opisuju distribuciju elektrona u atomima, a dobiveni su matematikim rjeavanjem Schrdingerovih jednadbi KVANTNI BROJ SPINA

GLAVNI KVANTNI BROJ

POVEZAN JE S VELIINOM

ORBITALE:

n = 1, 2, 3,... to je n vei, vea je prosjena udaljenost

elektrona od jezgre, a time je vea (i manje stabilna) orbitala

SPOREDNI ili AZIMUTSKI KVANTNI BROJ (k)

A. Sommerfeld: e- se okree oko jezgre po krunim, ali i po eliptinim putanjama k sporedni kvantni broj govori o OBLIKU n ORBITALE (ovisi o velikoj i maloj poluosi elipse) vrijednost sporednog kvantnog broja ovisi o glavnom kvantnom broju n za Bohrov model atoma n = k ( e- se kree po krunoj putanji) mogue vrijednosti za k su sve cjelobrojne k vrijednosti od 1 do n, n tj. k = 1, 2, 3,..., n za jedno kvantno stanje uvijek odgovara jedna kruna putanja k = n i n 1 eliptinih putanja

k
n n

Za jedno kvantno stanje: k = n i n 1

n = 1 k = 1 (u prvom energijskom nivou ili K ljusci postoji samo kruna putanja) n = 2 k = 1 i 2 (u drugom energijskom nivou ili L ljusci postoji jedna eliptina i jedna kruna putanja) n = 3 k = 1, 2, 3 (u treem energijskom nivou ili M ljusci postoje dvije eliptine i jedna kruna putanja) n = 4 k = 1, 2, 3 i 4 (u N ljusci postoje 3 eliptine i jedna kruna putanja ISTI ENERGIJSKI NIVO MOE IMATI VIE ORBITA. STANJA ELEKTRONA KOJA PRIPADAJU ISTOM GLAVNOM ENERGIJSKOM NIVOU NAZIVAMO ENERGIJSKIM PODNIVOIMA ILI PODLJUSKAMA.

 Atomi s vie elektronskih ljuski:

kruna i eliptine putanje jedne te iste ljuske NEMAJU istu energiju, jer e- periodiki ulazi u unutranje ljuske i priblii se jezgri, te jakost polja jezgre djeluje na e-

najniu energiju unutar odreene elektronske ljuske ima elektron koji se kree po najizduenijoj elipsi (k = 1) podnivo te elipse oznaujemo slovom s (s = sharp) k=2 p (p = principal) k=3 d (d = diffuse) preuzeto od ve prije koritenih k=4 f (f = fundamental) oznaka za spektralne serije

STABILNOST ORBITALA
(n + l ) 1 2 3 4 5 6 7 8 n 1s 2s 2p 3p 3d 4d 4f 5f
E raste

r a

s
t e

3s 4s 4p 5p 5d 6d

5s 6s 6p

7s

s-elektroni (istog kvantnog broja) najvre su vezani uz jezgru, a f-elektroni najslabije

ENERGIJSKI NIVOI I ORBITALE

 ZAKLJUAK: Energijski podnivo unutar odreenoga glavnog energijskog nivoa odreen je glavnim kvantnim brojem n i sporednim kvantnim brojem k, tj. oznakom s, p, d, f.

 ustanovljeno je da impuls vrtnje moe biti nula, tako da se elektron ne vrti oko jezgre ve da titra prema jezgri i od jezgre, pa je zato uvedena nova oznaka za azimutski kvantni broj l - s vrijednostima l = k 1, tj. l = 0, 1, 2,..., n 1 l odgovaraju energijski podnivoi: 0 s 1 p 2 d 3 f

 P. ZEEMAN Zeemanov efekt: spektralna linija se pod utjecajem magnetskog polja rastavlja u vie linija

J. STARK: Spektralna linija se rastavlja pod utjecajem elektrinog polja

 Stern & Gerlach: eksperiment kojim je dokazan spin elektrona

MAGNETSKI KVANTNI BROJ

Vrtnjom elektrona oko jezgre nastaje magnetski moment, tj. elektron se ponaa kao magnet sa sjevernim i junim polom. iz kvantnih uvjeta izlazi da magnetskom momentu pripada magnetski kvantni broj m, koji odreuje energijski pod-podnivo ima cjelobrojne vrijednosti od k (paralelna orijentacija momenta) do +k (antiparalelna orijentacija momenta), te vrijednost 0 (okomita orijentacija)
S
paralelna orijentacija

okomita orijentacija

antiparalelna orijentacija

KVANTNI BROJ SPINA

s
smjer antiparalelan magnetskom polju

smjer paralelan magnetskom polju

KVANTNI BROJ SPINA

Stern & Gerlach su uoili da se elektroni orijentiraju paralelno ili antiparalelno magnetskom polju, ve prema okretanju elektrona kasnije je utvreno da je spin vlastito svojstvo elektrona i da ne potjee od vrtnje elektrona oko vlastite osi Kvantni broj spina s = 1/2 Kvantni broj orijentacije spina ms=+1/2 ili -1/2

ODNOS IZMEU KVANTNIH BROJEVA I ATOMSKIH ORBITALA

n 1 2 3 l 0 0 1 0 1 2 . . . ml 0 0 -1, 0, 1 0 -1, 0, 1 -2, -1, 0, 1, 2 . . . broj orbitala 1 1 3 1 3 5 . . . oznaavanje atomskih orbitala 1s 2s 2px, 2py, 2pz 3s 3px, 3py, 3pz 3dxy, 3dyz, 3dxz 3d x2 y2, 3dz2 . . .

. . .

OBLIK ATOMSKIH ORBITALA

valne funkcije koje definiraju orbitale proteu se od jezgre u beskonanost orbitale nemaju jasno definiran oblik sfernosimetrina i prostorno neusmjerena s orbitale

 p orbitale
za n = 2 i l = 1 imamo tri 2p orbitale identine u veliini, obliku i energiji; razlikuju se jedino u orijentaciji; usmjerene u prostoru p orbitale poveavaju se od 2p prema 3p i 4p, pa na dalje

vjerojatnost nalaenja elektrona na udaljenosti r od atomske jezgre vodika

 d orbitale za l = 2 imamo pet d orbitala

3dxy, 3dyz, 3dxz,3d x2 y2, 3dz2

 f orbitale

 g orbitale

n=1,l=0 m=0

n=2,l=0

n=2,l=1

n=3,l=0

n=3,l=1

n=3,l=2

n=4,l=0

n=4,l=1

n=4,l=2

n=4,l=3

m=1

m=2

m=3

ENERGIJE ORBITALA
ljuska ili energetska razina

1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p 4d 4f 5s 5p 5d 5f 6s 6p 6d 7s 7p

1 K-ljuska 2 L-ljuska 3 M-ljuska 4 N-ljuska 5 O-ljuska 6 P-ljuska 7 Q-ljuska

ORBITALE SE POPUNJAVAJU ELEKTRONIMA REDOM - OD NIE PREMA VIOJ ENERGIJI.

PRAVILO DIJAGONALA: redoslijed popunjavanja orbitala

E raste

ENERGIJE ORBITALA
1s 2s 3s 4s 5s 6s 7s
K-ljuska

2p 3p 4p 5p 6p 7p

L-ljuska

3d 4d 5d 6d

M-ljuska

4f 5f

N-ljuska O-ljuska P-ljuska Q-ljuska

ELEKTRONSKA KONFIGURACIJA
kako su elektroni distribuirani po atomskim orbitalama

RASPODJELA ELEKTRONA U KVANTNIM NIVOIMA I PAULIJEV PRINCIP

U atomu ne mogu imati dva elektrona iste vrijednosti sva etiri kvantna broja n, l, ml i ms.
ISTO KVANTNO STANJE U ATOMU MOE IMATI SAMO JEDAN ELEKTRON.

KVANTNI BROJEVI ODREUJU ENERGIJSKO STANJE ELEKTRONA n cjelobrojne vrijednosti od 1 do n () l cjelobrojne vrijednosti od 0 do n-1 ml cjelobrojne vrijednosti +l do l ms vrijednosti +1/2 i -1/2 vodik H H

1s1 MAKSIMALNI BROJ ELEKTRONA U ELEKTRONSKOJ LJUSCI JE 2n2

RASPODJELA ELEKTRONA U KVANTNIM NIVOIMA

K ljuska: 2 elektrona (1s2) (itaj: jedan es dva) L ljuska: 8 elektrona (2s2 2p6) M ljuska: 18 elektrona (3s2 3p6 3d10) N ljuska: 32 elektrona (4s2 4p6 4d10 4f14)

MAKSIMALNI BROJ ELEKTRONA U ODREENOJ LJUSCI = 2n2

HUNDOVO PRAVILO
C
1s2 2s2 2pX 2pY 2pZ

IZGRADNJA ORBITALA U ATOMU O

O 1s22s22p4

IZGRADNJA ORBITALA U ATOMU Na

Na 1s22s22p63s1

 The electron orbitals presented here represent a volume of space within which an electron would have a certain probability of being based on particular energy states and atoms. For example, in a simple lowest-energy state hydrogen atom, the electrons are most likely to be found within a sphere around the nucleus of an atom. In a higher energy state, the shapes become lobes and rings, due to the interaction of the quantum effects between the different atomic particles. In addition to technical merits, they make pretty pictures. The shape of the orbital depends on many factors. The most important are the quantum numbers associated with the particular energy state. These are n, the principal quantum number, l, the oribital quantum number, and m, the angular momentum quantum number. The following table shows some of these shapes.