REAKCIJE OKSIDACIJE I REDUKCIJE

REAKCIJAMA OKSIDACIJE I REDUKCIJE NAZIVAJU SE KEMIJSKE REAKCIJE KOD KOJIH DOLAZI DO PRIJENOSA ELEKTRONA IZMEU REAKTANATA
REDOKS REAKCIJE REDOKS JEDNADBE

REAKCIJE OKSIDACIJE I REDUKCIJE MOGUE SU U ONIM SUSTAVIMA KOJI IMAJU OKSIDACIJSKO I REDUKCIJSKO SREDSTVO

naboj 0 prije reakcije

ioni

2 Na + Cl2 2Na++ 2ClNa

oksidacija redukcija

Na+ + eredukcija
oksidacija

porast oksidacijskog broja

/2

Cl2 +

2e-

2Cl-

U REDOKS REAKCIJAMA SUDJELUJU DVA KEMIJSKA SREDSTVA: OKSIDACIJSKO SREDSTVO ili OKSIDANS koje prima REDUKCIJSKO SREDSTVO ili REDUCENS koje otputa

elektrone i pri tome se reducira

elektrone i pri tome se oksidira

OKSIDACIJA JE

OTPUTANJE ELEKTRONA PRI EMU SE POVEAVA OKSIDACIJSKI BROJ ATOMA, A REDUKCIJA JE PRIMANJE ELEKTRONA PRI EMU SE OKSIDACIJSKI BROJ SMANJUJE.

OKSIDACIJSKI BROJ
pojam uveden radi jednostavnijeg razmatranja i pisanja redoks jednadbi pokazuje u kojem se oksidacijskom stanju nalazi element u pojedinom spoju PREDSTAVLJA BROJ ELEKTRONA KOJE POJEDINI ATOM FORMALNO RAZMJENJUJE S DRUGIM ATOMIMA U MOLEKULI

PORAST OKSIDACIJSKOG BROJA NEKOG ELEMENTA U REAKCIJI POKAZUJE DA JE DOLO DO OKSIDACIJE TOG ELEMENTA. SMANJIVANJE OKSIDACIJSKOG BROJA POKAZUJE DA JE DOLO DO REDUKCIJE.

OZNAAVANJE OKSIDACIJSKOG BROJA

oznaava se arapskom brojkom u zagradi iznad simbola elementa

Na Cl

(-1)

(+1)

DOGOVORENA PRAVILA:
Oksidacijski broj svih atoma u elementarnom stanju jednak je nuli (0). Oksidacijski broj vodika u spojevima je (+1), osim u hidridima metala gdje je oksidacijski broj vodika (-1). Oksidacijski broj kisika u spojevima je (-2) osim u peroksidima kod kojih je oksidacijski broj kisika (-1). Fluor, kao najelektronegativniji element, uvijek ima oksidacijski broj (-1). Suma svih oksidacijskih brojeva elemenata, koji se nalaze u spoju, mora biti jednaka nuli. Suma svih oksidacijskih brojeva elemenata u kompleksnim ionima ili radikalima mora biti jednaka naboju iona ili radikala.

PRIMJERI:
Naite oksidacijske brojeve pojedinih elemenata u tvarima: N2, H2, S8, P4, Mn

U elementranom stanju oksidacijski broj je jednak nuli!

Naite oksidacijske brojeve pojedinih elemenata u tvarima: natrij-klorid NaCl natrij-oksid Na2O kalcij-oksid CaO aluminij-oksid Al2O3 metan CH4 ugljik-dioksid CO2 litij-hidrid LiH vodik-peroksid H2O2

Odredite oksidacijske brojeve mangana u navedenim oksidima: mangan-(II)-oksid MnO mangan-(III)-oksid Mn2O3 mangan-(IV)-oksid MnO2

Odredite oksidacijske brojeve u: eljezovom (II) oksidu diduik-pentaoksidu

sumpornoj kiselini

REDOKS JEDNADBE

Izjednaavanje redoks reakcija metodom parcijalnih redoks jednadbi

Primjer za procese u kiselom mediju:

Izjednaite jednadbu: C2O42- + MnO4- + H+ CO2 + Mn2+ + H2O

1. 2. 3. odrediti oksidacijske brojeve svih atoma odrediti koji se sudionici reakcije oksidiraju, a koji reduciraju napisati parcijalne jednadbe reakcija oksidacije i redukcije

 oksidacijski brojevi atoma:

(+3) (-2) (+7) (-2) (+4) (-2) (+2) (+1) (-2)

C2O42- + MnO4- + H+ CO2 + Mn2+ + H2O

C2O42- 2 CO2

oksidira se reducira se

MnO4- Mn2+ C2O42- - 2e- 2 CO2 MnO4- + 5e- Mn2+

parcijalne jednadbe
za svaku treba odrediti broj otputenih i primljenih e-

potrebno je izjednaiti broj kisikovih atoma na lijevoj i desnoj strani jednadbi dodavanjem molekula vode na stranu jednadbe gdje postoji manjak atoma kisika

C2O42- - 2 e- 2 CO2 MnO4- + 5 e- Mn2+ + 4 H2O

potom je potrebno izjednaiti broj vodikovih atoma na lijevoj i desnoj strani jednadbi dodavanjem H+ iona na onu stranu jednadbe gdje postoji manjak atoma vodika

C2O42- - 2 e- 2 CO2 MnO4- + 5 e- + 8 H+ Mn2+ + 4 H2O

svaku jednadbu treba pomnoiti odgovarajuim koeficijentom, kako bi se izjednaio broj otputenih i primljenih elektrona, tj. kako bi se broj elektrona sveo na najmanji zajedniki viekratnik

C2O42- - 2 e- 2 CO2 MnO4- + 5 e- + 8 H+ Mn2+ + 4 H2O

/ 5 / 2

5 C2O42- - 10 e- 10 CO2 2 MnO4- + 10 e- + 16 H+ 2 Mn2+ + 8 H2O

_______________________________________________

Kada se parcijalne jednadbe zbroje:

5 C2O42- + 2 MnO4- + 16 H+ 10 CO2 + 2 Mn2+ + 8 H2O

Broj atoma svakog pojedinog elementa mora biti jednak s obje strane jednadbe, pa je jednadbu potrebno PROVJERITI.

Zbroj naboja iona s lijeve strane jednadbe mora biti jednak zbroju naboja s desne strane jednadbe.

Izjednaavanje redoks reakcija metodom parcijalnih redoks jednadbi

Za procese u lunatom mediju:

Izjednaite jednadbu: ClO2 + OH- ClO2- + ClO3- + H2O

1. 2. 3. 4. 5. odrediti oksidacijske brojeve svih atoma odrediti koji se sudionici reakcije oksidiraju, a koji reduciraju napisati parcijalne jednadbe reakcija oksidacije i redukcije izjednaiti broj kisikovih atoma izjednaiti broj vodikovih atoma

 oksidacijski brojevi atoma:

ClO2 + OH- ClO2- + ClO3- + H2O

+4

(+4) (-2)

(+3) (-2)

(+5) (-2)

(+1) (-2)

ClO2 ClO2ClO2 ClO3+4 +5

+3

ClO2 + e- ClO2ClO2 - e- ClO3-

Izjednaimo broj kisikovih i vodikovih atoma:

ClO2 + e- ClO2-

ClO2 - e- + H2O ClO3ClO2 + e- ClO2ClO2 - e- + H2O ClO3- + 2 H+

_________________________________ _

Kod redoksa u lunatom mediju na svaku stranu jednadbe dodajemo onoliko OH- iona, koliko se u jednadbi pojavljuje H+ iona: ClO2 + e- ClO2ClO2 - e- + H2O + 2 OH- ClO3- + 2 H+ + 2 OHNa strani na kojoj se pojavljuju i H+ i OHioni, njihov zbroj prikazujemo u obliku molekula vode: ClO2 + e- ClO2ClO2 - e- + H2O + 2 OH- ClO3- + 2 H2O Uredimo jednadbu:

2 ClO2 + 2 OH- ClO2- + ClO3- + H2O

1. Izjednaite redoks jednadbu za navedeni proces:

KMnO4 + HCl KCl + MnCl2 + H2O + Cl2 1. odrediti oksidacijske brojeve 2. provjeriti koji oksidacijski brojevi se mijenjaju 3. napisati parcijalne jednadbe
1. redukcija MnO4- u Mn2+ ion u kiseloj sredini
(+7)

(+1) (+7) (-2)

(+1)(-1)

(+1)(-1)

(+2) (-1)

(+1) (-2)

(0)

MnO4- + 8H+ + 5e- Mn2+ + 4H2O

(-1) (0)

(+2)

2. oksidacija klorid-iona u elementarni klor

2Cl- - 2e- Cl2

4. broj elektrona to ga daje reducens mora biti jednak broju elektrona to ih prima oksidans moramo nai najmanji zajedniki viekratnik za elektrone u oba procesa MnO4- + 8H+ + 5 e- Mn2+ + 4H2O /2 2Cl- - 2 e- Cl2 /5 --------------------------------------2MnO4- + 16H+ + 10e- 2Mn2+ + 8H2O 10Cl- - 10e- 5Cl2
---------------------------------------------------------2MnO4- + 16H+ + 10Cl- 2Mn2+ + 8H2O + 5Cl2

Na poetku: KMnO4 + HCl KCl + MnCl2 + H2O + Cl2

Na kraju: 2KMnO4 + 16HCl 2KCl + 2MnCl2 + 8H2O + 5Cl2

2. Izjednaite navedenu redoks jednadbu:

(+2)(+6)(-2)

FeSO4 + KMnO4 + H2SO4 Fe2(SO4)3 + MnSO4 + K2SO4 + H2O Vodena otopina: 2Fe2+ + 2 SO42- + K+ + MnO4- + 2H+ + SO42- 2Fe3+ + 3 SO42- + Mn2+ + SO42- + 2K+ + SO42- + H2O

(+1) (+7)(-2)

(+1)(+6)(-2)

(+3) (+6)(-2)

(+2) (+6)(-2)

(+1) (+6)(-2)

(+1)(-2)

/ 5 2 Fe2+ - 2e- 2 Fe3+ MnO4- + 5e- + 8 H+ Mn2++ 4 H2O /2

10 Fe2+ - 10 e- 10 Fe3+ 2 MnO4- + 10 e- + 16 H+ 2 Mn2+ + 8 H2O

10Fe2+ + 2MnO4- + 16H+ 10Fe3+ + 2Mn2+ + 8H2O

10FeSO4 + 2KMnO4 + 8H2SO4 5Fe2(SO4)3 + 2MnSO4+ K2SO4 + 8H2O

3. Izjednaite redoks jednadbu prikazanog procesa:

(+1)(-1)

HI + H2SO4 H2S + I2 + H2O

(+1) (+6) (-2)

(+1) (-2)

(0)

(+1) (-2)

/ 4 2 I- - 2e- I2 SO42- + 8e- + 8 H+ S2- + 4 H2O /1 8 I- - 8 e- 4 I2 SO42- + 8 e- + 8 H+ S2- + 4 H2O

8 I- + SO42- + 8 H+ S2- + 4 I2 + 4 H2O 8 HI + H2SO4 H2S + 4 I2 + 4 H2O

4. Izjednaite redoks jednadbu:

(+1) (-2)

H2S + I2 S + HI

(0)

(0)

(+1) (-1)

I2 + 2e- 2IS2- - 2e- S H2S + I2 S + 2HI

5. Napiite jednadbe redoks reakcije:

(+1)(-1) (+1)(+3)(-2) (+1)(+6)(-2) (0) (+2)(-2) (+1)(+6)(-2)

KI + KNO2 + H2SO4 I2 + NO + K2SO4

2 NO2- + 2e- + 4 H+ 2 NO + 2 H2O

2I- - 2 e- I2
2KI + 2KNO2 + 2H2SO4 I2 + 2NO + 2K2SO4 + 2H2O

Izjednaavanje redoks reakcija metodom izravnog rjeavanja

1. 2. 3. 4.

5.

6.
7.

odrediti oksidacijske brojeve svih atoma odrediti koji se sudionici reakcije oksidiraju, a koji reduciraju atome koji mijenjaju oksidacijski broj povezati spojnom crtom, koja simbolizira proces prijelaza elektrona izraunati broj otputenih elektrona za kemijsku vrstu koja se oksidira (s lijeve strane jednadbe) i upisati ga na spojnu crtu, pri tome vodei rauna o BROJU ATOMA koji se oksidira izraunati broj primljenih elektrona za kemijsku vrstu koja se reducira (lijeva strana jednadbe) i upisati ga na crtu koja simbolizira proces redukcije, vodei rauna o BROJU ATOMA koji se reducira pomnoiti odgovarajuim faktorima, kako bi broj primljenih e- bio jednak broju otputenih enapisati sumarnu jednadbu

oksidacija; -2e-

Zn + H2SO4 H2 + ZnSO4
redukcija; +2e-

(0)

(+1)(+6)(-2)

(0)

(+2)(+6)(-2)

O: Zn 2e- Zn2+ R: 2H+ + 2e- H2 Zn + H2SO4 H2 + ZnSO4

napomene

REDOKSI

OKSIDACIJA I REDUKCIJA povezane su PRIJENOSOM ELEKTRONA!

Naboj prije reakcije NIJE JEDNAK naboju poslije reakcije!!!!!!!!!

ATOMI IONI: pozitivan i negativan naboj!!! Kad atom gubi naboj jednog ili vie e- OKSIDACIJA Kad atom prima naboj jednog ili vie e- REDUKCIJA Kod ionskih spojeva oksidacijski broj jest jednak naboju koji je element izgubio ili primio (npr. Na+) ALI

KOVALENTNI SPOJEVI graeni

su drugaije od ionskih atomi tih spojeva nemaju efektivan naboj i elementima pripisujemo oksidacijski broj prema dogovorenim pravilima za dodjeljivanje oksidacijskog broja(a pravila su utemeljena na elektronegativnosti)
elektronski par u molekuli se pripie ELEKTRONEGATIVNIJEM ATOMU

Neki metali i nemetali mogu imati razliite oksidacijske brojeve.

Fe3+, Fe2+, S4+, S6+, S2+ Mn2+, Mn3+, Mn4+, Mn7+