Web Programc›l›¤›

<<
MySQL
Web sitenizde veritaban› olarak hala MySQL kullanm›yor
musunuz? Bir numaral› aç›k kaynak veritaban› sunucusuna geçifl
yapman›n zaman› geldi.Frame’lerin kullan›fll› bir türevi olan
iframe’lerle web sitenize kullan›fll› özellikler katabilirsiniz.

Websitemde MySQL kullanmak için ne yapmal›y›m?

V
eritaban›ndan faydalanacak web uygulamalar›n›z için seçe-
bilece¤iniz farkl› veritaban› programlar› olsa da en genifl
kullan›ml› profesyonel program›n MySQL oldu¤u aflikar.
Özellikle Windows sunucular›nda kullan›m› basit oldu¤u için ama-
tör programc›lar taraf›ndan tercih edilen MS Access temelde bir ma-
saüstü veritaban› program› olup ayn› anda ifllem yapma konusunda
ciddi s›k›nt›lar› bulunmakta. Bu bak›mdan ticari ve profesyonel web
sitelerinizde MS Access yerine daha iyi performansa sahip daha gü-
venilir bir veritaban› program›na ihtiyac›n›z olacakt›r. Sahip oldu¤u
performansa göre düflük lisans ücreti ve aç›k-kaynak olmas›
MySQL’i bu alanda çoktan bir web standart› yapt› bile.
» Veritaban› nedir?
Web sitenizde MySQL veritaban›ndan faydalanmak için hosting hiz-
meti veren sunucuya MySQL’in yüklü olmas› gerekir. Mesela bir hos-
ting hizmetinden faydalanmay› düflünüyorsan›z alaca¤›n›z pakette
MySQL yer almal›d›r.
E¤er web aplikasyonlar›n›z› kendi makinenizde yaz›p test etmek
istiyorsan›z bu durumda kendi makinenize de MySQL’i yüklemeniz
gerekir.
MySQL’i makineme nas›l yüklerim?
MySQL’in kurulumu ve yönetimi, yaz›l›m›n versiyonuna ve çal›flt›¤›-
n›z iflletim sistemine göre de¤ifliklik gösterebilir. MySQL’in kullan›-
m› biraz kompleks olsa da performans› için buna de¤ecektir. Burada
3.23 sürümünün Windows’a kurulumunu örnek olarak verece¤iz.
Dileyenler www.mysql.com/downloads/index.html adresinden

Web için veritaban›n›n önemi

Veritabanlar› (database’ler), benzer verilerin düzenli bir flekilde
saklanabilmesine olanak sa¤layan yaz›l›mlard›r. Veritabanlar›, yeni
veri ekleme, silme ya da arama yapma gibi saklanan verilerin yö-
netilebilmesine de olanak tan›rlar. Böylece verilerinizin orijinal ha-
lini tek bir kaynakta bulundurup, ihtiyac›n›z olacak tüm dökümleri
bu kaynaktan oluflturursunuz.
Veritaban› olarak kullanabilece¤iniz yaz›l›mlar bafll›ca iki k›sma
ayr›labilirler. Bunlardan birincisi bir önceki bölümde de uygulad›¤›-
m›z üzere verileri saklamak için metin tabanl› ASCII (flat-file data-
base) dosyalar›ndan faydalanmak. Bu tür metinsel dosyalarda ve-
rileri birbirinden ay›rmak amac›yla ay›raç (delimiter) ad› verilen
özel karakter ya da karakter gruplar›ndan faydalan›l›r. Bu tarz dos-
yalar küçük çapl› veritabanlar› oluflturmakta kullan›labilir ancak bu
dosyalarla kompleks veritabanlar› ifllemlerini yapmak mümkün
de¤ildir.
Di¤er veritaban› yaz›l›mlar› ise ‹liflkili Veritabanlar› (relational
databases) olarak adland›r›lan ve sadece veri saklama ve yönetme
amac›yla gelifltirilmifl profesyonel yaz›l›mlard›r. Piyasada birbirin-
den farkl› özelliklere, farkl› performanslara ve tabi ki farkl› fiyatlara
sahip bir çok veritaban› program› mevcuttur. Bunlardan en bili-
nenleri MS Access, MS SQL Server, MySQL ve Oracle olarak sayabili-
riz.
Veritabanlar›n›n web aç›s›ndan önemine de¤inecek olursak, di-
namik web içeriklerinin ve bu yönde en etkin uygulamalar›n teme-
lini veritabanlar›n›n oluflturdu¤unu rahatl›kla söyleyebiliriz. Web
uygulamalar› denince en önde gelen olgulardan biri ‹çerik Yöneti-
mi’dir (Content Management). Günümüzde en iyi haz›rlanm›fl web
uygulamas›n›n içerik yönetimini site yöneticisine en fazla b›rakabi-
len uygulama oldu¤unu söyleyebiliriz. Tek bir kaynak dosyada bu-
lunan veriye an›nda ulafl›labilmesi ve elde edilen bilginin farkl› or-
tamlarda kullan›labilmesini amaçlayan uygulamalar›n tümü
ancak ve ancak veritaban› kullanmakla mümkündür.
✂

116• CHIP Workshop >>

 >> Web Programc›l›¤›

içinde tamsay› cimsinden urunNo ad›yla ve metin cinsinden urun-

MySQL’in sistemlerine uygun di- Tanim ad›yla birer alan (sütun) oluflturaca¤›z.
ledikleri bir sürümünü indirebilir-
ler. C:\>cd mysql\bin
3 MySQL’in ZIP’li kurulum dosya- C:\mysql\bin>mysqladmin create katalog
s›n› bir ZUP program›yla aç›n ve
içeri¤ini bilgisayar›n›zda herhan- C:\mysql\bin>mysql
gi geçici bir klasöre yerlefltirin.
3 Bu klasörde oluflan Setup.exe fiu an MySQL prompt’u içindeyiz. Art›k MySQL sunucumuza di-
dosyas›n› çal›flt›r›n. MySQL’i kur- rekt komutlar gönderebiliriz.
mak istedi¤iniz klasörü seçin
(Mesela C:\mysql dizinine). mysql> show databases;
3 Kurulum sihirbaz› tercihleriniz do¤rultusunda MySQL’i bilgisaya- Sistemdeki veritabanlar›n› göster. Bunlardan mysql isimli olan›
r›n›za kuracakt›r.
3 C:\mysql\bin klasörü içindeki winmysqladmin.exe dosyas›n› ça-
l›flt›rd›¤›n›zda MySQL’in grafiksel arayüzlü yöneticisi aç›lacakt›r.
MySQL yöneticisi (WinMySQLadmin) bir kereye mahsus olmak üze-
re kullan›c› ad› ve flifre girmenizi isteyecek. Bundan sonra MySQL su-
nucunuz hem çal›flacak hem de sisteminize servis olarak eklenecek
ve ekran›n›z›n sa¤ alt köflesine trafik lambas› simgesi gelecek.
3 Bu simgenin üzerine sa¤ t›klan›p Show me seçildi¤inde WinMySQ-
Ladmin penceresi görünecektir.
3 Sa¤ alt köfledeki trafik lambas› yeflil yand›¤› sürece sisteminizdeki kurulum aflamas›nda oluflan program›m›z›n kendi veritaban› olup
MySQL veritaban› sunucusu hizmette demektir. E¤er de¤ilse simge- bu ismi kendi oluflturaca¤›m›z veritabanlar›nda kullanamay›z.
nin üzerine sa¤ t›klay›n, Win NT üzerine gelin ve Start Service’i seçin.
Art›k MySQL’i sisteminize kurmufl oldunuz demektir. Bundan mysql>use katalog
sonra MySQL ile baz› denemeler yapmaya bafllayabiliriz.
MySQLadmin’i veya MySQL-Front ya da phpMyAdmin gibi harici
yaz›l›mlar› kullanarak veritaban›n›zda temel ifllemleri gerçeklefltire-
bilirsiniz. Biz bu ay öncelikle direkt olarak komut konsolu yard›m›yla
veritaban› oluflturmay› görece¤iz. Komut sat›r›yla mesela (katalog
isimli) yeni bir veritaban› ve bu veritaban› içinde (urunler isimli) ye-
ni bir tablo oluflturmak için afla¤›daki kodlar› kullanabiliriz. Tablo

katalog isimli yeni bir veritaban› oluflturduk

Sistemdeki veritabanlar›ndan katalog isimli olan›n› kullan.

mysql>create table urunler(urunNo int, urunTanim text);

Query OK, 0 rows affected (0.12 sec)

Katalog içine urunler isimli bir tablo olufltur. Tablomuzun iki ala-
n› olsun: tamsay› veri cinsinden urunNo ve tekst veri cinsinden
urunTanim.

<< CHIP Workshop • 117

 Web Programc›l›¤›
<<

Dilerseniz show tables ile var olan tablolar› görebilir, explain urunler ile
tablonuzun ayr›nt›lar›n› görüntüleyebilirsiniz

dizininde oluflacak katalog.sql isimli dosyaya kaydedilecektir. Sql

uzant›l› dosya sadece veritaban›n›zdaki verileri de¤il veritaban›n›n
yap›s›n› da kopyalar. Böylece ihtiyaç duyulan zamanlarda bu dosya
kullan›larak veritaban›m›z›n ayn›s› yeniden oluflturulabilir.
Biraz önce oluflturdu¤umuz veritaban›m›z›n kaynak dosyas›n›n
içeri¤i fluna benzer olacakt›r.

Katalog.sql
# MySQL dump 8.16
#
exit ile MySQL prompt’untdan ç›kabilirsiniz # Host: localhost Database: katalog
#--------------------------------------------------------
# Server version 3.23.43-nt

#
# Table structure for table 'urunler'
#

CREATE TABLE urunler (urunNo int(11) default NULL, p

urunTanim text) TYPE=MyISAM;

#
# Dumping data for table 'urunler'
MySQL’e direkt olarak komut göndermek için SQL (Structured #
Query Language) kullan›l›r. fiimdilik bu kadar MySQL denemesi ye-
terli. Web programc›lar› s›kl›kla veritaban› ifllemlerini ya bizzat Kaynak dosyadan veritaban› oluflturma
programlad›klar› ya da bu amaçla haz›rlanan sunucu tarafl› aplikas- Hiç umulmasa da sunucudaki veritaban›n›z›n bafl›na bir ifl gelirse,
yonlar› ile gerçeklefltirirler. phpMyAdmin bu tarz uygulamalardan ya da veritaban›n›z›n ayn›s›n› farkl› bir ortamda da oluflturmak is-
birisi olup web tabanl› grafiksel arayüzü ile MySQL veritaban› ifllem- terseniz yedeklenme s›ras›nda oluflan kaynak dosyas›n› kullanabilir-
lerini gerçeklefltirmede çok daha fazla kolayl›k sa¤lar. Önümüzdeki siniz. Bu durumda yapman›z gereken, önce yeni veritaban›m›z›
say›larda phpMyAdmin program›n› sistemimize nas›l kuraca¤›m›z› oluflturmak
görece¤iz. MySQL’e dönersek, MySQL’in kullan›m› ve kontrolü ile il-
gili daha detayl› bilgiyi MySQL’in dokümantasyonunda bulabilirsi- mysql> create database katalog2;
niz. MySQL ile ilgili bölümü kapamadan önce önemli bir uygulama-
dan da bahsetmeden geçmeyelim.

Veritaban› yedekleme
Oluflturmufl oldu¤unuz veritabanlar› sistemde kay›tl›d›r. Baz› du-
rumlarda bu kay›tlardan yedek al›nmas› gerekebilir. Bu durumda
MySQL’e, dilemifl oldu¤unuz veritaban›n›n kopyas›n› metin tabanl›
bir dosyaya almas›n› söyleyebilirsiniz.

C:\mysql\bin> mysqldump katalog > katalog.sql

Bu durumda katalog isimli veritaban›n›z›n içeri¤i C:\mysql\bin

✂

118• CHIP Workshop >>

 >> Web Programc›l›¤›
Daha sonra da kaynak dosyadan yedeklenmifl veritaban› içeri¤i-
mizi yeni veritaban›m›za eklemek.
C:\mysql\bin> mysql katalog2 < katalog.sql
Dilerseniz yeni veritaban›m›z katalog2’nin ilk veritaban›m›z ka-
talog’un ayn›s› oldu¤unu inceleyebilirsiniz. Bir aplikasyonun en
önemli parças›n›n sahip oldu¤u bilgi oldu¤unu düflünürsek, san›r›m
veritaban› yedekleme ve yedeklenmifl dosyadan yeni veritaban›
oluflturman›n ne derece hayati önem tafl›d›¤›n› tahmin edersiniz.
Apache Web Server
Bilgisayar›n›zdaki dosyalar› bir web sunucu ile paylafl›ma açmak için
1 numaral› web sunucusu ile çal›flmaya haz›r m›s›n›z?
1996’dan bu yana internetin en popüler web sunucusu olan
Apache ço¤umuzun kula¤›na yabanc› de¤il asl›nda. Farkl› platform-
larda, a¤›r ifllem trafi¤i alt›nda sorunsuzca çal›flabilmesi, 3.parti uy-
gulamalarla uygun hale getirilebilmesi gibi özellikler bir tarafa
Apache’nin en çok tercih edilen web sunucu olmas›nda flüphesiz be-
dava ve aç›k kaynak olmas›n›n çok büyük etkisi var. Gerçekte Apache
bir firman›n ürünü olmay›p farkl› ortamlardaki yaz›l›m gelifltiriciler
taraf›ndan canl› tutulan bir cemiyet projesi.
Bir yaz›l›m›n aç›k kaynak olmas› bir avantaj m›?
fiüphesiz evet. Aç›k kaynak yaz›l›mlar, kaynak kodlar› yani program›
oluflturan ve nas›l çal›flt›¤›n› gösteren kodlar›n herkesin paylafl›m›na
ve/veya kat›l›m›na sunulan yaz›l›mlard›r. Dilenirse yaz›l›m›n kendi-
sine programc›lar ilaveler (patch - yama) katabilir. Bundan daha
<< CHIP Workshop • 119
önemlisi ise güvenlik ile ilgili husustur. Aç›k kaynak yaz›l›mlar›n kod-
lar› ortada oldu¤undan program›n çal›flt›¤› anda ne gibi ifllerle mefl-
gul oldu¤u da yaz›l›m gelifltiriciler için aflikard›r. Bu yüzden Alman
Savunma Bakanl›¤› ‹nternet üzerinden görüflme yapt›¤› iflletim sis-
temini güvenli olmad›¤› gerekçesiyle Microsoft Windows’tan Unix’e
alm›flt› hat›rlarsan›z.
Apache web sunucusunun güvenlik aç›s›ndan bir baflka avantaj›
ise Microsoft sunucular›na göre daha az sald›r›ya maruz kalmas›
olarak gösterilebilir. Bir aralar hatta web Microsoft sunucular›n biz-
zat Microsoft için aç›k bir arka kap›s›n›n bulundu¤u, bu sunucular›n
daha fazla sald›r›ya maruz kalmas›ndan dolay› sigorta flirketlerinin
daha fazla prim istedi¤i gündeme gelmiflti. Öyle ya da böyle özellik-
le Unix üzerinde çal›flan Apache sunucular daha fazla tercih edil-
mekte oldu¤unu söyleyebiliriz. Ekim 2003’te yap›lan bir araflt›rma
‹nternet üzerindeki sunucular›n % 64’ünün Apache oldu¤unu ortaya
ç›kard›.
Neden “Apache”?
Bafllang›çta Apache isminin “A patchy server” yani sabit bir kod üze-
rine eklenen yamalardan oluflan bir sunucu oldu¤undan bu flekilde
adland›r›ld›¤› söyleniyordu ama Apache.org, program›n dayan›kl›l›-
¤›n› öne ç›kararak Apache yerlileri kabilesine atfen bir sayg› ifadesi
olarak bu ismi tercih etti¤ini söylüyor. Ne diyelim? Bizim için sak›n-
cas› yok.
Bilgisayar›n›z› bir web sunucuya dönüfltürün
Apache web sunucunun kurulumu
Sadece HTML ve JavaScript, DHTML veya Flash gibi istemci tarafl›
uygulamalar› kulland›¤›n›z web sayfalar›n›z› kendi bilgisayar›n›zda
gelifltirip kontrol etmenizde, haz›r olduklar›nda ise sunucunuza
transfer etmenizde hiç bir zorluk yok. Fakat e¤er ASP, JSP veya PHP
gibi sunucu tarafl› programlama yap›yorsan›z bilgisayar›n›zda bir
sunucu ortam› oluflturmak gerekecektir. Böylelikle yazaca¤›n›z apli-
kasyonlar› transfer etmeden önce test edebilirsiniz. Bu say›m›zda
Apache web sunucusunu bilgisayar›m›za nas›l kurup ayarlar›n› nas›l
yapaca¤›m›z› görece¤iz.
3 Öncelikle yine program›n sisteminize uygun bir versiyonunu indir-
mekle ifle bafllamak gerekiyor. Apache web sunucunun dosyalar›na
http://httpd.apache.org/download.cgi adresinden ulaflabilirsiniz.
3 Apache kurulum dosyas›na çift t›klayarak kuruluma bafllayabilirsi-
niz.
 Web Programc›l›¤›
<<

3 Apache kurulum s›ras›nda program dosyalar›n› nereye açmak iste-
di¤ini soracak. Diledi¤iniz bir yeri belirleyebilirsiniz. (Mesela
C:\Program Files\Apache )
Apache’nin ayarlar›
Apache belli bir grafiksel kullan›c› arayüzüne sahip olmad›¤›ndan
ayarlar›n› yapmak son kullan›c› için biraz gri gelebilir. Apache ile ilgi-
li ayarlar [Kurulum dizini]..\Apache\conf klasöründe bulunan
httpd.conf dosyas›ndan yap›l›r.

3 Typical’› seçin ve ilerleyin

3 Kurulum sihirbaz› seçimlerinize uygun olarak Apache’yi bilgisaya-
r›n›za kuracakt›r.

3 httpd.conf dosyas›n› Notepad gibi bir metin editöründe aç›n

Dosyada bu bölümü bulun

120 • CHIP Workshop >>

 >> Web Programc›l›¤›
Bu flekilde de¤ifltirin
Art›k Apache web sunucunuz çal›flmaya haz›r.
Apache Web Sunucu’nun çal›flt›r›lmas›
Windows platformunda Apache web sunucunuzu diler service ola-
rak dilerseniz manual olarak çal›flt›rabilirsiniz.
Sunucunuzu service olarak çal›flt›rmak için, yani bilgisayar›n›z
aç›ld›¤›nda sunucunuz da çal›flmaya bafllas›n istiyorsan›z:
Baflla menüsünden Apache menü seçimlerinden Install Apache as
a service’i seçin.
Sunucunuzu manual yani kendi iste¤inize ba¤l› olarak çal›flt›r-
mak istiyorsan›z:
Baflla menüsünden Apache menü seçimlerinden Start Apache’yi
seçin.
<< CHIP Workshop • 121
Bu durumda Apache sunucunuz bir pencere içinde çal›flmaya
bafllayacakt›r.
Bu pencere aç›k oldu¤u müddetçe sunucunuz çal›fl›yor demektir.
Bu pencereyi görmek istemiyorsan›z kapatmay›n, sadece küçültün.
Apache’de ilk sayfan›z
Apache sunucunuz çal›fl›r durumdayken bir taray›c› penceresi aç›n
ve adres çubu¤una
http://localhost
yaz›n ve [Enter]’a bas›n. Afla¤›daki gibi bir görüntüyle karfl›lafl›-
yorsan›z Apache ile ilk sayfan›z› sunmufl oluyorsunuz demektir. (Lo-
calhost sisteminizde lokal olarak çal›flan sunucuya ulaflmak için kul-
land›¤›m›z alan ad›d›r) fiimdi yapman›z gereken bu öntan›ml› (defa-
ult) sayfay› kendi sayfan›zla de¤ifltirmek.
Apache web sunucunun sayfalar› göstermek için kulland›¤› kla-
sör
[Kurulum klasörü] . . . \Apache\htdocs
mesela,
C:\Program Files\Apache\htdocs
klasörüdür. Bu klasörün içine konacak her dosya sunucunuz tara-
f›ndan ulafl›labilir olacakt›r. Öncelikle ifle bu klasörde bulunan önta-
n›ml› index.... sayfalar›n› silmekle ya da baflka bir yere kald›rmakla
bafllayabilirsiniz.
Bir web sayfas› oluflturun ve buna diledi¤iniz ismi vererek . . .
\Apache\htdocs klasörüne yerlefltirin. Web taray›c›n›zla http://lo-
calhost’a gitti¤inizde bu sefer klasörün içeri¤ini görebilirsiniz. Buna
kendi sayfan›z›n linki de dahil. Sayfan›z› görüntülemek için üzerine
t›klayabilirsiniz. Dilerseniz sunucu klasörü içine yeni klasörler de
oluflturup bunlar› sunucunuzla ulafl›labilir hale getirebilirsiniz.
Localhost’a gidildi¤inde sayfan›z›n ba¤lant› olarak de¤il de önta-
n›ml› olarak do¤rudan görünmesini istiyorsan›z sayfan›z›n ad›n› in-
dex.html olarak de¤ifltirin.
Apache web sunucunun kapat›lmas›
Apache web sunucusunu kapatmak için Apache’nin çal›flt›¤› siyah
pencereyi kapatmay›n. Bafllat menüsünden Apache menü seçimle-
rinden Stop Apache’yi seçin. Apache’nin çal›flt›¤› siyah pencere ken-
dili¤inden kapanacakt›r.
Sunucunuz hay›rl› olsun. Gelecek ay Apache web sunucumuza
PHP’yi kuraca¤›z.
Numan Pekgöz
numanp@chip.com.tr
 Java Serisi
<<

JAVA ile Programlama Bölüm 5

Bu ayki Java yaz›m›zda nesne yönelimli programc›l›¤›n temel tafllar›ndan olan s›n›flar konusunu
etrafl›ca ele alacak ve örneklerle inceleyece¤iz.

erhabalar! Yeni Java dersimizde mekteyiz. Örne¤in "int a;" dedi¤imizde a lar› yazarak önce yeni bir nesne türü yarat›-

M tekrar birlikteyiz. Önceki dersimiz-

de hat›rlarsan›z Java'da metotla-
r›n nas›l kullan›ld›¤›n› ve yarat›ld›¤›n› ayr›n-
isimli de¤iflkeni içerisinde tamsay›lar tuta-
cak biçimde, "double b; " dedi¤imizde b
isimli de¤iflkeni içerisinde virgüllü say›lar
yor ve daha sonra da yaratm›fl oldu¤umuz
bu "nesne türü cinsinden" s›n›f de¤iflkenleri
yaratarak bu s›n›flar› kullanabiliyoruz. Ya
t›l› olarak inceleyerek, devam›nda da dizile- tutabilecek flekilde ya da "String c[]; " dedi- da bir baflkas›n›n yaratm›fl oldu¤u bir s›n›f
rin metotlara parametre olarak gönderil- ¤imizde c isimli de¤iflkeni içerisinde String türünden yeni bir de¤iflken yaratabiliyor ve
mesine iliflkin birtak›m örnekler üzerinde türünde de¤erler tutan bir dizi fleklinde ya- yine bu de¤iflkeni kullanabiliyoruz.
çal›flm›flt›k. Bu örneklere iliflkin haz›r prog- ratm›fl oluyoruz. Yani de¤iflkenleri bilinen Asl›nda bundan önceki derslerde, önce-
ram dosyalar›n› da http://cs.bil- nesne türlerinden bir tanesi cinsinden yara- den yarat›lm›fl baz› s›n›flar› baz› zaten kul-
gi.edu.tr/~erman/kodlar/ adresinde bula- t›yoruz. lanm›flt›k. Örne¤in "JOptionPane" isimli s›-
bilece¤inizi söylemifltim. ‹flte bugün ö¤renece¤imiz flekilde, s›n›f- n›fa ait "showMessageDialog" ya da "sho-
Bundan sonraki dersler için de yine ayn›
flekilde kodlar› bu adreste bulundurmaya
çal›flaca¤›m. Önceki derslerimizi iyice tekrar
etti¤inizi ve verilmifl örnekleri de teker te-
ker yazarak denedi¤inizi umuyorum. Bili-
nen örnekleri bile sab›rla yazmak inan›n
çok fley ö¤retecektir.
Bugünkü dersimizde art›k nesne yöne-
limli programc›l›¤›n en önemli kavram›
olan s›n›flar› inceleyece¤iz. Önümüzdeki
derlerin birço¤u art›k bu s›n›flar› kullanmak
ve gelifltirmek üzerine olacak. Bu yüzden
burada basitlefltirerek anlatmaya çal›flt›-
¤›m bu temel kavramlar› iyice anlamaya ve
irdelemeye çal›flman›z› öneririm.

S›n›f kavram›:
Biliyoruz ki genel anlamda program yaza-
bilmek için çeflitli de¤iflkenler yarat›p kulla-
n›yoruz. Yarat›lan her de¤iflkenin bir türü
oldu¤unu ve yarat›ld›ktan sonra bu de¤ifl-
kenlerin de art›k birer nesne oldu¤unu gör- DegiskenTutan.java dosyas›

29 • CHIP Workshop >>

✂
 >> Java Serisi

wInputDialog" gibi metotlar› kullan›rken

asl›nda bu s›n›f› kullanm›fl olduk.

S›n›f Nedir?
flimdi biraz daha genel olarak s›n›flar›n ne
oldu¤undan bahsetmekte fayda var. S›n›f
denilen fley asl›nda birden fazla metot ve
de¤iflkeni bir arada tutan bir yap›d›r. Ancak
bu de¤iflken ve metotlar›n da ayn› göreve
iliflkin olmas› beklenir. Örne¤in ICQ benzeri
bir uygulamada en kaba flekilde görsel k›-
s›m ve a¤ ba¤lant›lar› olmak üzere iki k›s›m
oldu¤unu kabul edelim. Bu uygulaman›n
pencere flekli, rengi, dü¤melerin yeri v.b. ifl-
Bir s›n›f› kullanmak için için önce o s›n›f türünden nesne yaratmak gerekir.
leri üstlenecek birçok metot ve de¤iflkeni
olsa da hepsinin amac› asl›nda görselli¤i
sa¤lamakt›r. Yine benzer flekilde arka plan- duk. flimdi yine örnek bir s›n›f yaratal›m. Bu olmas›d›r. Bu nedenle s›n›f içerisinde ta-
da ba¤lant›lar› ayarlayan, kontrol eden bir- s›n›f kendi içerisinde sadece bir de¤iflken n›ml› di¤er tüm metodlar bu de¤iflkene eri-
çok metot ve de¤iflken de a¤ ayarlar› için tutsun ve bu de¤iflkenin de¤erini elde ede- flebilir ve de¤iflkeni kullanabilirler.
kullan›l›r. bilecek ya da de¤ifltirebilecek baz› metodla-
Bu durumda ayn› projeye iliflkin ama ay- r› olsun: this Anahtar Sözcü¤ü
r› görevleri üstlenen tüm metot ve de¤ifl- DegiskenTutan.java dosyas›ndaki ör- S›n›f içerisinde yaz›lm›fl olan "getX" isimli
kenleri bu iki ana s›n›f alt›nda toplamak nekte, bahsetti¤imiz bu s›n›f› yine s›n›f ile metod, bu "x" de¤iflkeninin içerisindeki de-
hem organizasyonda hem de tasar›mda ko- ayn› isimde olan "DegiskenTutan.java" dos- ¤eri geri döndürmektedir. Yaln›z dikkat edi-
layl›k sa¤lar. Bu iki k›s›m birbirinden ba¤›m- yas› içerisinde yaratt›k ve kaydettik. Biz as- lirse 9. sat›rda gerçekleflen bu geri döndür-
s›z tasarlanarak bir araya getirilebilir. Bu da l›nda burada "DegiskenTutan" isimli yeni me ifllemi s›ras›nda sadece de¤iflkenin ad›
projeye esneklik sa¤lar. bir nesne türü yaratm›fl oluyoruz. de¤il, onun yerine "this.x" fleklinde bir kul-
DegiskenTutan s›n›f›n›n 2. sat›r›nda ya- lan›m görmekteyiz. "this" anahtar sözcü¤ü
S›n›flar›n Yarat›lmas› rat›lan "x" isimli bir global de¤iflkeni bulun- özel bir anahtar sözcük olup noktadan son-
Bundan önce yazd›¤›m›z örneklerde asl›nda maktad›r. Bu de¤iflkenin global olmas›n›n ra gelen de¤iflken isimlerinin s›n›fa ait ol-
biz hep bir s›n›f ve bu s›n›f›n içerisinde de nedeni yarat›ld›¤› yerin herhangi bir meto- du¤unu ifade etmektedir. Yani 9. sat›rda
birtak›m metod ve de¤iflkenler yarat›yor- dun içinde de¤il de en d›fl faliyet alan›nda yaz›lan

return this.x;

ile kastedilen fley, ilgili s›n›fa ait olan "x"

isimli de¤iflkeninin geri döndürülece¤idir.
Yine s›n›f içerisinde yaz›lm›fl olan "setX"
isimli metod da kendisine parametre olarak
gelen ve c de¤iflkeninde tutlan de¤eri
"this.x" de¤ikenine, yani s›n›fa ait olan "x"
de¤iflkenine atamaktad›r.
Gördü¤ümüz gibi yazm›fl oldu¤umuz bu
yeni s›n›f içerisinde baflka de¤iflken ya da
metod bulunmamaktad›r. Peki ya madem
art›k bu s›n›f yaz›ld› ve kullan›ma haz›r, s›n›-
f› nas›l kullanabiliriz? fiimdi bu sorunun ce-
vab›n› verelim:

Yaz›lm›fl S›n›flar›n Kullan›lmas›

Baz› özel durumlar›n d›fl›nda, en genel biçi-
miyle bir s›n›f nesnesi ya da bildi¤imiz flek-
liyle bir s›n›f türünden de¤iflken, flu flekilde
yarat›l›r:

SinifAdi degisken = new SinifAdi();

Mesela, az önce yazm›fl oldu¤umuz "De-
giskenTutan" isimli s›n›f türünden bir de-
GenelSinif.java dosyas› ¤iflken de:

<< CHIP Workshop • 30

 Java Serisi
<<
DegiskenTutan a = new DegiskenTutan();

fieklinde yarat›lmaktad›r. Bu yaratma ifl-

lemini baflka bir s›n›f içerisinden yapabilir-
siniz. Burada vurgulanmas› gereken en
önemli nokta, yarat›lan her s›n›f de¤iflkeni-
nin asl›nda gerçek s›n›f›n bir kopyas› oldu-
¤udur. Yani biz yukar›daki gibi a isimli ve
DegiskenTutan türünde bir s›n›f nesnesi ve
yine ayn› flekilde

DegiskenTutan b = new DegiskenTutan();

b isimli baflka bir DegiskenTutan isimli

s›n›f nesnesi yaratt›¤›m›zda, bu iki nesne de
art›k kendilerine ait birer "setX" ve "getX"
metodlar› ile bir "x" de¤iflkeni bar›nd›rmak- GenelSinif2.java dosyas›
tad›r. A nesnesinin "x" de¤iflkeni ile b nes-
nesinin "x" de¤iflkeni art›k farkl›d›r. Ama iki- çal›flt›ral›m: nelSinif" olmas›, "DegiskenTutan" s›n›f›n›n
sinin de bir "x" de¤iflkeni vard›r. Yine ayn› ise sadece kullan›l›yor olmas›d›r. Çünkü
flekilde "a" nesnesi ile "b" nesnesinin "setX" java GenelSinif "GenelSinif" s›n›f› içerisinde "main" metodu
ve "getX" metodlar› vard›r ama her metod vard›r. Bununla ilgili ayr›nt›l› aç›klamay› ya-
kendi nesnesine ait olan "x" de¤iflkeni üze- Not: Burada görüyoruz ki "DegiskenTu- z›n›n ilerleyen k›s›mlar›nda zaten bulabile-
rinde ifllem yapabilir. tan.java" dosyas› sadece derleniyor ancak ceksiniz.
flimdi "DegiskenTutan.java" dosyas› ile GenelSinif.java gibi sonra da çal›flt›r›lm›yor. Örne¤imizde 7. ve 8. sat›rlarda Degis-
ayn› klasör içerisinde yer alan "GenelSinif" Bunun nedeni as›l çal›flan program›n "Ge- kenTutan s›n›f› türünden "a" ve "b" isimli 2
isimli yeni bir s›n›f daha yaratal›m ve bu ye-
ni s›n›f içerisinde de "DegiskenTutan" isimli
s›n›f› kullanal›m:
flimdi yazm›fl oldu¤umuz bu s›n›flar›
kaydettikten sonra çal›flt›rabilmek için flu
ifllemleri yapmam›z gerekmektedir.:

1) Öncelikle komut sat›r›nda bu s›n›f dos-

yalar›n› yazm›fl oldu¤unuz dizin içerisine cd
komutu yard›m›yla giriniz. Örne¤in bu di-
zin linux kullan›c›lar› için "/home/er-
man/kodlar" ya da windows kullan›c›lar›
için "C:\kodlar" ise, dizin içerisine girmek
için:

$cd /home/erman/kodlar

ya da

C:\> cd kodlar

yazman›z gerekmektedir.

2) flimdi s›ras›yla "DegiskenTutan.java"

dosyas›n› ve "GenelSinif.java" dosyas›n›
derleyelim:

javac DegiskenTutan.java
javac GenelSinif.java

3) Son olarak da GenelSinif.java dosyas›n› DegiskenTutan2.java dosyas›

31• CHIP Workshop >>

 >> Java Serisi
MainParametreleri.java dosyas›
de¤iflken ya da iki "DegiskenTutan" s›n›f›
nesnesi yarat›lmaktad›r. Daha sonra 9. sa-
t›rda a nesnesinin "setX" metodu "a" nesne-
sinin "x" de¤iflkeni de¤erini 10, "b" nesnesi-
nin "setX" metodu da "b" nesnesinin "x" de-
¤iflkeninin de¤erini 20 yapmaktad›r.
Dikkat ederseniz "a" ve "b" nesneleri de
"setX" ve "getX" metodlar›na sahiptir ve bu
metodlar› kullanmak için nesne ad›ndan
sonra "." iflareti ve sonra da metod ad›n›
yazmak gerekir. "a" ve "b" nesnelerinin t›p-
k› "DegiskenTutan" s›n›f› gibi metodlara ve
de¤iflkenlere sahip olmalar›n›n nedeni, bu
nesnelerin de yarat›l›rken "DegiskenTutan"
s›n›f› türünden yarat›lm›fl olmalar›d›r.
12. ve 13. sat›rlarda haz›rlanan "messa-
ge" isimli String de¤iflkeni içerisine ekranda
görülecek yaz› ve "getX" metodlar› yard›-
m›yla "a" ve "b" nesnelerinin "x" de¤iflkenle-
rinin içerisindeki de¤erler haz›rlanmakta-
d›r. En son olarak da "message" isimli de¤ifl-
ken içerisinde haz›rlanan bu son görüntü
"JoptionPane" isimli s›n›f›n "showMessage-
Dialog" isimli metodu yard›m›yla ekrana
gönderilmektedir.
Bu örnekten ç›karaca¤›m›z sonuç fludur;
Genel olarak yaz›lm›fl s›n›flar›n kullan›labil-
mesi için öncelikle bu s›n›flar türünden de-
¤iflkenler yarat›larak bu s›n›flar›n birer kop-
yas› ya da nesnesi ç›kar›lmal› ve s›n›fa ait
de¤iflken ve metodlar bu nesneler arac›l›-
¤›yla kullan›lmal›d›r. Ayr›ca gördü¤ümüz
gibi bir s›n›fa ait metodlar kullan›l›rken s›-
n›f nesnesinden sonra "." iflareti ve daha
sonra da metodun ad› yaz›lmaktad›r.
Bu örne¤imizde "a" ve "b" isimli s›n›f
nesneleri yarat›ld›ktan sonra, sahip olduk-
lar› "x" de¤iflkenlerine "setX" metodu ile de-
¤erler verilmektedir. Peki e¤er biz daha nes-
neyi yarat›rken hemen o anda "x" de¤iflke-
nine de¤er vermek istersek ne olacak? Bu-
nun için "bafllang›ç metodu" kavram›n› bil-
memiz gerekir.
S›n›flar›n Bafllang›ç Metodlar›:
<< CHIP Workshop • 32
S›n›flar›n bafllang›ç metodlar› bizim bildi¤i-
miz anlamda metodlardan biraz daha fark-
l›d›r. Bu metodlar›n en önemli özelli¤i, bir
s›n›f nesnesi yarat›l›rken otomatik olarak
ça¤r›lmalar›d›r. Mesela "DegiskenTutan" s›-
n›f› türünden bir nesne yarat›l›rken asl›nda
"new" anahtar sözcü¤ünden sonra bir me-
tod ça¤r›ld›¤›n› görmekteyiz:
DegiskenTutan a = new DegiskenTutan();
‹flte bu "DegiskenTutan()" isimli metod,
"DegiskenTutan" isimli s›n›f›n bafllang›ç
metodudur. Peki o zaman bafllangݍ metod-
lar›n›n normal metodlardan fark› nedir?
1) Bafllang›ç metodlar› kesinlikle ve kesin-
likle s›n›f ismiyle ayn› olmak zorundad›r.
E¤er bafllang›ç metodunun ismini verirken
s›n›f isminden farkl› bir isim kullan›rsan›z
bu metod art›k baflka bir metod olarak ka-
bul edilir. Örne¤in:
DegiskenTut -> Yanl›fl. S›n›f ismi Degis-
kenTutan o halde bafllangݍ metodunun is-
mi bu olamaz
Degiskentutan -> Yanl›fl. S›n›f isminde T
harfi de büyük. ‹sim, büyük küçük harf ba-
z›nda da ayn› olmak zorundad›r.
2) Bafllang›ç metodlar› geri dönüfl de¤erine
sahip de¤ildir. Yaln›z burada geri dönüfl de-
¤eri void demek istemiyorum. Bafllang›ç
metodlar›n›n geri dönüfl de¤eri gibi bir kav-
ramlar› yoktur. void ile yok baflka anlamlara
gelir.
3) Bir s›n›f›n birden fazla bafllang›ç metodu
olabilir. Bütün bafllang›ç metodlar› da s›n›f
ismiyle ayn› olmak zorundad›r ancak her bi-
rinin parametreleri birbirlerinden farkl› ol-
mak zorundad›r.
Biz bafllang›ç metodlar›n› genelde bir s›-
n›f türünden bir nesne yarat›rken, bu nes-
nenin de¤iflkenlerine birtak›m ilk de¤erler
vermek amac›yla yazar›z. Asl›nda tasarlad›-
¤›m›z bir s›n›fa bafllang›ç metodu yazmak
zorunda de¤iliz. Ancak bafllang›ç metodu
yazmam›flsak, nesne yarat›l›rken Java oto-
matik olarak bizim yerimize bofl bir hayali
bafllang›ç metodu yazar ve onu ça¤›r›r. E¤er
yazm›flsak bizim yazd›¤›m›z bafllang›ç me-
todunu ça¤›rmaktad›r.
flimdi tüm bu anlatt›klar›m›z› "Degis-
kenTutan" s›n›f›m›za bafllang›ç metodlar›
ekleyerek irdeleyelim. Ama bu sefer "Degis-
kenTutan" ve "GenelSinif" isimli s›n›flar›
"DegiskenTutan2" ve "GenelSinif2" olarak
de¤ifltirelim. Tabi ayn› de¤iflikli¤i dosya
isimlerinde de yapmay› unutmayal›m:
Bu örnekte görüyoruz ki; "GenelSinif2"
dosyas›n›n 7. sat›r›nda, "a" isimli "Degis-
kenTutan2" türünden s›n›f de¤iflkeni, "De-
giskenYutan2" s›n›f›n›n 5. sat›r›nda tan›m-
lanan bofl olan bafllang›ç metodu ile yarat›-
l›yor ve bu metodun içerisinde de "a" nes-
nesinin "x" de¤iflkenine 0 de¤eri veriliyor.
Ancak "GenelSinif2" çerisinde 8. sat›rda ya-
rat›lan "b" isimli ve "DegiskenTutan2" tü-
ründeki nesne, "DegiskenTutan2" isimli s›-
n›f›n 9. sat›rda tan›mlanm›fl ve int para-
metre alan bafllang›ç metoduyla yarat›ld›¤›
için bu "b" nesnesine ait olan "x" de¤iflkeni
nesne yarat›l›rken verilen 2 de¤erini al›yor.
Bu örnekte, bir s›n›f türünden nesne yarat›-
l›rken yap›lmas›n› istedi¤imiz birtak›m ilk
ifllemleri bafllang›ç metodlar› yard›m›yla
yapt›rabildi¤imizi görüyoruz.
NOT: Bafllang›ç metodlar› sadece nesne
yarat›l›rken ça¤r›l›r. Baflka bir zamanda bu
metodlar›n ça¤r›lmas›na izin verilmez.
main Metodu
fiu ana kadar dikkat ederseniz "main" me-
todu ile ilgili çok az ayr›nt›dan bahsettim.
Asl›nda bu metod da birtak›m özelliklere
sahip özel bir metoddur. flimdi yukar›da
yapm›fl oldu¤umuz örneklere bir göz atma-
n›z› istiyorum. Bu örnekler de "GenelSinif"
isimli s›n›f içerisinde "main" metodu varken
"DegiskenTutan" isimli s›n›f›n içerisinde
böyle bir metod yok. Ama her iki örnek de
düzgün bir flekilde çal›flabiliyor. Bunun ne-
denini flöyle aç›klayal›m:
Bu ana kadar gördük ki bir s›n›f nesnesi
ilk önce yaz›lmakta ve daha sonra da kulla-
n›lmaktad›r. Ancak kullan›lmadan önce
tüm nesneler öncelikle "javac" komutu ile
derlenmelidir. ‹flte bir java dosyas›n›n "ja-
vac" ile derlenmesi iflleminden sonra bir de
"java" komutu ile çal›flt›r›labilmesi için, o ja-
va dosyas› (ya da s›n›f›) içerisinde "main"
metodu olmas› gerekir. Yani çal›flt›r›labilir
s›n›flar›n main metodunu sahip olmalar›

gerekir. Aksi takdirde
java <Sinif_adi>
komutundan sonra ekranda afla¤›daki
gibi "main" metodunun bulunamad›¤›na
dair bir mesaj ile karfl›lafl›rs›n›z:
"java.lang.NoSuchMethodError: main"
Ancak "DegiskenTutan" gibi sadece bafl-
ka bir s›n›f içerisinde kullan›lmak üzere ta-
sarlanm›fl s›n›flar do¤rudan çal›flt›r›lmaya-
ca¤› için, onlar›n içerisinde main metodu ol-
mas›na gerek yoktur. Bu tür s›n›flar›n yuka-
r›daki örnekte de görüldü¤ü gibi sadece
derlenmesi, kullan›labilmeleri için yeterli
olacakt›r.
Özetle; yazd›¤›m›z programlarda birbi-
rinden farkl› görevleri üstlenmifl birçok s›n›-
f› bar›nd›ran java dosyalar› ve hepsini en
son olarak tek çat› alt›nda toplayacak ve
as›l program›n çal›flmas›n› sa¤layacak ge-
nel bir s›n›f›m›z olacakt›r. Ve tüm bu s›n›flar
içerisinde sadece ana program› çal›flt›racak
olan bu genel s›n›f içerisinde "main" meto-
du olmal›d›r. Di¤er s›n›flar› kullanabilmeniz
için, genel s›n›f da dahil olmak üzere hepsi-
ni java ile derlemelisiniz. Ancak program›
çal›flt›rmak için sadece genel s›n›f› java ko-
mutu ile çal›flt›rman›z yeterlidir.
Sonuç olarak; bir s›n›f java ile çal›flt›r›ld›-
¤› zaman, otomatik olarak içerisindeki ma-
in metodu ça¤r›lacakt›r. E¤er s›n›f içerisin-
de main metodu yoksa, böyle bir s›n›f "ja-
vac" ile derlenebilir ancak "java" ile çal›flt›r›-
lamaz!
main Metodu parametreleri:
"main" metodunun flu ana kadar hiç de-
¤inmedi¤imiz bir özelli¤i de ald›¤› paramet-
relerdir. Bu metod yaz›l›rken görmekteyiz ki
public static void main(String arg[])
fieklinde bir String dizisini parametre
olarak almaktad›r. "‹yi de bu parametre ne
ifle yar›yor?" diye merak etti¤inizi tahmin
ediyorum. Art›k bunu ö¤renme zaman›m›z
geldi. Öncelikle afla¤›da verilen "MainPara-
metreleri.java" isimli s›n›f› yaz›p kaydedi-
niz:
flimdi afla¤›da gösterildi¤i gibi bu s›n›f›
önce javac komutu ile derleyip daha sonra
java komutunun bu özel kullan›m› ile çal›fl-
t›r›n›z:
javac MainParametreleri.java
java MainParametreleri bir iki
Bu flekilde s›n›f› çal›flt›rd›¤›n›zda ekran-
da flöyle bir ç›k›fl göreceksiniz.
1. parametre:bir
2. parametre: iki
‹flte burada, java komutu ile "MainPara-
metreleri" s›nf›n› çal›flt›r›rken s›ras›yla ver-
di¤iniz "bir" ve "iki" isimli bu iki String de¤e-
ri, main metodunun pototipinde tan›mlan-
m›fl olan "arg" isimli String dizisine at›lm›fl-
t›r. "main" metodunun paramtresi olan bu
"String arg[]" dizisi bu örnekte oldu¤u gibi
bir s›n›f çal›flt›r›l›rken kullan›c›n›n vermek
istedi¤i parametreleri al›r ve daha sonra
program içerisinde kullan›labilmesi için
saklar.
Örnek program›m›z›n 5. ve 6. sat›rlar›n-
da "arg[0]" ve "arg[1]" ile bu girilen para-
metreleri kullanabildi¤imzi görmekteyiz.
Buradaki kullanma fleklimiz bu parametre-
leri sadece ekrana yazmak gibi anlams›z bir
ifllem gibi görünse de daha sonra ifle yarar
flekillerde kullanabilece¤imizi düflünebili-
riz.
1. parametre: bir
2. parametre: iki
S›n›flar›n public ve private Metod ve De-
¤iflkenleri
fiu ana kadar belirli iflleri yapabilmek
amac›yla metod ve de¤iflkenleri birarada
tutan nesneleri yaratmay› ve kullanmay›,
yani s›n›flar›n genel olarak kullan›m›n› gör-
müfl olduk. Bir s›n›f içerisinde çeflitli metod
StatikTest.java dosyas›
Java Serisi
<<
ve de¤iflkenler tutuyor ve daha sonra biz de
bu s›n›f türünden nesneler yaratarak bu
metod de¤iflkenleri kullanabiliyoruz.
Bazen bir s›n›f içerisinde yaz›lan metod
ya da de¤iflkenleri sadece s›n›f›n içerisinde
kullanmak isteyebiliriz. Yani baflka bir yer-
de bu s›n›f türünden yarat›lan bir de¤iflken
ile kullanmayaca¤›m›z ancak s›n›f›n kendi
içinde kullan›lmas› gereken metod ve de-
¤iflkenler olabilir. Bunu anlamak için "De-
giskenTutan" s›n›f›na tekrar dönelim. Biz
"DegiskenTutan" s›n›f› türünden bir "a"
nesnesi yaratt›¤›m›zda "a" nesnesi kendisi-
ne ait olan "x" de¤iflkenini:
a.x = 10;
fieklinde de¤ifltirebilir. Ancak biz bu fle-
kilde bir müdaheleye izin vermek istemiyor
olabiliriz. E¤er "a" nesnesinin "x" de¤iflkeni
de¤ifltirilecekse, böyle bir ifllemin "setX" gi-
bi bir metodla yap›lmas›n›, de¤iflkene "a.x"
diyerek do¤rudan eriflilememesini istiyor
olabiliriz. ‹flte bu durumlarda s›n›f içerisine
"x" de¤iflkeninin bafl›na bir "private" anah-
tar sözcü¤ü eklememiz gerekir. Yani "De-
giskenTutan" s›n›f›nda "x" de¤iflkeninin bil-
dirimi:
class DegiskenTutan {
private int x;
public Degiskentutan() {
...
fieklinde olursa, art›k "DegiskenTutan"
33 • CHIP Workshop >>
 >> Java Serisi
türünden "a" gibi bir nesne yarat›lsa bile,
"a.x" gibi bir eriflim yasaklanm›fl olur. An-
cak s›n›f içerisindeki bir metod "x" de¤iflke-
nine yine de ulaflabilir.
E¤er genel olarak özetlemek gerekirse;
s›n›flar içerisinde bildirilen "private" türün-
deki de¤iflkenlere d›flar›dan eriflilemez, an-
cak s›n›f›n di¤er metodlar› ile eriflilebilir.
Bu durum s›n›f›n private metodlar› için
de geçerlidir. E¤er s›n›f yaz›l›rken bir meto-
dun bafl›na "private" anahtar sözcü¤ü ekle-
nirse, bu metod da art›k d›flar›dan eriflile-
mez, sadece s›n›f içerisindeki di¤er metod-
lar taraf›ndan kullan›labilir bir hale gelir.
Mesela "DegiskenTutan" isimli s›n›fa afla¤›-
daki gibi bir "private" metod ekleyelim:
class DegiskenTutan {
private int x;
...
private void resetX() {
this.x = 0;
}
...
public setX(int c) {
this.resetX();
this.x = c;
} s›n›f nesnesi yaratmak gerekmez. Bu me-
} todlar› kullanmak için yaz›ld›klar› s›n›f is-
Bu flekilde "private" olarak bildirilmifl
"resetX" metodu art›k bu s›n›f türünden ya-
rat›lm›fl nesneler ile d›flar›dan kullan›lamaz.
Yani afla¤›daki gibi bir kullan›m geçersizdir:
class BaskaSinif {
public static void main(String arg[]) {
DegiskenTutan a = new
p
DegiskenTutan(2);
a.resetX();
/* YANLIfi! resetX private bir metoddur
Bu flekilde d›flar›dan kullan›lamaz.*/
...
} bilirsiniz.
} Bir metodun statik olarak yarat›labilme-
En son örnekte gördü¤ünüz gibi "a.re-
setX()" gibi bir ça¤r›m geçerli de¤ildir. Çün-
kü "DegiskenTutan" s›n›f›n›n "resetX" isimli
metodu "private" bir metoddur. Bu neden-
le, bu s›n›f türünden yarat›lm›fl olan "a"
nesnesi arac›l›¤›yla bu metoda d›flar›dan
eriflilemez. Ancak önceki örnekteki gibi "re-
setX" metodunu s›n›f›n di¤er bir metodu
olan "setX" metodu kullanabilmektedir.
De¤iflken ya da metodlar›n "private" ya da
"public" olmas›, bu metod ya da de¤iflkenle-
rin sadece d›flar›dan kullan›m› etkileyen bir
durumdur. S›n›f içerisindeki di¤er metodlar
<< CHIP Workshop • 34
GenelSinif3.java dosyas›
bu "private" de¤iflken ya da metodlara eri-
flebilirler.
Tüm bunlar›n bir sonucu olarak da, s›n›f-
lar yaz›l›rken yarat›lan "public" metod ve
de¤iflkenler, s›n›f nesneleri arac›l›¤›yla d›fla-
r›dan eriflilebilirler.
Statik Metod ve De¤iflkenler
fiu ana kadar ö¤rendiklerimizi ele ald›¤›-
m›zda neden JOptionPane s›n›f›n›n show-
Message isimli metodunu kullanmak için
JOptionPane s›n›f› türünden bir nesne ya-
ratm›yoruz? diye sormam›z gerekir.
Baz› metodlar yaz›ld›klar› s›n›flar içeri-
sinde statik olarak yaz›l›rlar. Bu türden sta-
tik olarak yaz›lm›fl metodlar› kullanmak için
minden sonra "." iflareti koyarak do¤rudan
metodu ça¤›rabilirsiniz. Ancak tahmin
edersiniz ki bir metod statik olarak yaz›l-
m›flsa genel amaçl› bir metod olmal›d›r.
Mesela JOptionPane isimli s›n›f›n show-
MessageDialog ya da showInputDialog
isimli metodlar› genel amaçl› olup her za-
man kullan›labilmektedir. Ekrana bir mesaj
penceresi ç›karmak ya da kullan›c›dan bir
girifl de¤eri almak için bir nesne yaratmaya
gerek yoktur.
Siz de kendi tasarlad›¤›n›z s›n›flar içeri-
sinde bu flekilde genel amaçl› metodlar yaz-
mak isterseniz bunlar› statik olarak yarata-
si için, metodun prototipinin bafl›na "static"
anahtar sözcü¤ü eklenir. Afla¤›daki iki örne-
¤i yaz›p kaydediniz:
Daha sonra da afla¤›daki s›ra ile derleyip
program› çal›flt›r›n›z:
javac StatikTest.java
javac GenelSinif3.java
java GenelSinif3
Bu örne¤i çal›flt›rd›¤›n›zda ekrana iki ta-
ne mesaj›n geldi¤ini göreceksiniz. Bu me-
sajlardan ilki, "GenelSinif3" isimli s›n›f›n 5.
sat›r›nda, "StatikTest" s›n›f›n›n statik meto-
du do¤rudan ça¤r›larak ekrana gelmifltir.
Gördü¤ümüz gibi, bir s›n›f›n statik metodu-
nu kullanmak için ilk önce o s›n›f türünden
bir nesne yaratmaya gerek yoktur. Çünkü
statik metodlar s›n›f ismi ve sonra ". " iflare-
ti yaz›ld›ktan sonra do¤rudan ça¤r›labilir-
ler. Ancak ikinci mesaj "StatikTest" s›n›f›n›n
"kayitliMesaj" isimli ve statik olmayan me-
todu sayesinde ekrana geldi¤inden, bu me-
todu kullanabilmek için ilk önce "Statik-
Test" s›n›f› türünden bir nesne yarat›lmas›
ve metodun da bu nesne arac›l›¤›yla ça¤›r›l-
mas› gerekir.
Uygulama Sorusu: ‹çerisinde tarih tutan
ve tarihlerle ilgili ifllemler yapabilen metot-
lar› bar›nd›ran bir s›n›f tasarlay›n›z. Yap›l-
mas› gereken ifllemler iki tarihin birbiriyle
k›yaslanmas›, tarih üzerine belirli bir gün
say›s› eklenebilmesi, tutulan tarihin göste-
rilmesi, tutulan tarihin de¤ifltirilmesi flek-
linde olmal›d›r.
Bu ifllemlerin her biri için s›n›f içerisinde
bir metot tasarlaman›z gerekmektedir.
Böyle bir s›n›f›n günü, ay› ve y›l› tutan de-
¤iflkenleri olmal›d›r. S›n›f› tasarlad›ktan
sonra, bu s›n›f› kullanan ve bu s›n›f türün-
den örnek nesneler yaratarak bunlar› kulla-
nan baflka bir genel s›n›f yaz›n›z ve tasar›-
m›n›z› bu nesneler üzerinde test ediniz. Uy-
gulaman›n cevab›n› bir sonraki dersimizde
bulabilirsiniz.
Nihayet bu dersimizin de sonuna gelmifl
bulunuyoruz. Nesne yönelimli programla-
ma tekni¤inin özünü oluflturan s›n›flar› ve
s›n›flar›n kullan›m›n› ö¤rendi¤imiz bu der-
simizi iyice sindirmenizi ve örnekleri de tek-
rar yazarak kendi bafl›n›za denemenizi ›s-
rarla öneririm.
Daha önce de söyledi¤im gibi derslerde
kulland›¤›m›z tüm örneklerin yaz›lm›fl dos-
yalar›n› http://cs.bilgi.edu.tr/~erman/ kod
lar adresinde bulabilirsiniz. Konuyla ilgili
soru, görüfl ve önerileriniz için postalar›n›z›
bekliyorum. ‹yi çal›flmalar..
Sevgi ve sayg›lar›mla,
Erman Aykaç
‹stanbul Bilgi Üniversitesi
Bilgisayar Bilimleri Bölümü