MODUL BMM 3109 - MORFOLGI BAHASA MELAYU

TAJUK 1 - MORFOLOGI BAHASA MELAYU

Morfologi ialah satu bidang ilmu yang mengkaji bentuk perkataan, struktur kata
dan penggolongan kata.
Str!tr kata dimaksudkan susunan bentuk bunyi ujaran atau lambang (tulisan)
yang menjadi unit tatabahasa yang bermakna.
B"#t! !$t$ pula ialah rupa unit tatabahasa, sama ada bentuk tunggal atau hasil
daripada proses pengimbuhan, pemajmukan dan penggandaan.
%"#ggolo#g$# !$t$ ialah proses menjeniskan perkataan berdasarkan
keserupaan bentuk dan fungsi dengan anggota lain dalam kumpulan yang sama.
Kesimpulannya, morfologi BM ialah bidang yang mengkaji struktur, bentuk dan
penggolongan kata dalam bahasa Melayu.
Morfologi ialah satu bidang dalam kajian bahasa yang mengkaji tentang perkataan
dan cara-cara pembentukkannya. Unit-unit tatabahasa yang menjadi unsur
perkataan disebut morfem. Morfem ialah unit yang terkecil dalam bahasa yang
berfungsi gramatis atau yang menjalankan tugas nahu.
erkataan ialah bentuk bahasa yang terkecil juga tetapi mengandungi makna yang
lengkap dan dapat berdiri sendiri.
%"&'"#t!$# K$t$
erkataan yang bersifat tunggal, contohnya rumah, tinggal dan putih.
erkataan yang dibentuk hasil daripada proses pengimbuhan, pemajmukan dan
penggandaan.
Contoh:
engimbuhan - meninggal dan meninggalkan.
emajmukan - reka bentuk dan surat khabar.
enggandaan ialah besar-besar dan baju-baju.

%"#gi&'($# K$t$
roses yang menggandingkan imbuhan pada kata dasar untuk membentuk kata
terbitan. !erdapat empat jenis imbuhan"
a#alan, akhiran, apitan dan sisipan.
$mbuhan-imbuhan ini apabila digandingkan dengan kata dasar membentuk kata
terbitan
!$t$ #$&$) !$t$ !"r*$ dan !$t$ $+*"!tif.
%"&$*&!$# K$t$
roses yang merangkaikan dua kata dasar atau lebih dan bentuk yang terhasil
memba#a makna tertentu.
Kata majmuk dieja terpisah dan bertindak sebagai satu unit iaitu bentuknya tidak
boleh menerima sebarang penyisipan unsur lain.

%"#gg$#+$$# K$t$
roses yang menggandakan kata dasar.
Kata dasar boleh mengalami penggandaan penuh atau penggandaan separa.
Kata dasar juga boleh digandakan secara berentak, iaitu berdasarkan rentak
bunyi tertentu.

D"fi#i,i I&'($#
T$t$'$($,$ D"-$# ./0001 2 erkataan-perkataan dalam sesuatu bahasa boleh
terdiri daripada bentuk dasar iaitu bentuk kata terkecil yang tidak menerima
sebarang imbuhan atau bentuk terbitan, bentuk yang dihasilkan daripada proses
memperluas bentuk dasar tadi melalui berbagai-bagai cara pembentukan kata.
$&'($# yang dimaksudkan ialah unit-unit bahasa tertentu yang ditambah pada
bentuk-bentuk lain yang menyebabkan perubahan makna nahunya.
!ercakup dalam imbuhan ialah bentuk-bentuk berikut " a#alan, akhiran, sisipan,
apitan, morfem kosong dan bentuk fleksi.
A'+ll$( H$,,$# ./0001 2 roses yang menggandingkan imbuhan pada kata
dasar untuk membentuk !$t$ t"r'it$#3
!erdapat empat jenis imbuhan, iaitu $-$l$#, $!(ir$#, $4it$#, dan ,i,i4$#.
$mbuhan-imbuhan ini, apabila digandingkan dengan kata dasar membentuk kata
terbitan daripada pelbaagai golongan, kata iaitu kata kerja, dan kata adjektif.
5i! S$fi$( K$ri& +$# r$!$# .19961 2 roses pembentukan kata dalam sesuatu
bahasa merupakan proses penyusunan morfem menurut peraturan sistem
morfologi bahasa itu.
%alam kebanyakan bahasa, proses pembentukan perkataan melibatkan
pengimbuhan.
R$&i#$( H*3 S$'r$# +$# R$(i& S7$& .19891 2 Morfem yang tidak boleh berdiri
dengan sendiri.
%i dalam pemakaiannya, i&'($# mestilah dirangkaikan dengan perkataan.
roses pengimbuhan ialah satu proses membentuk perkataan dengan cara
mengimbuhkan sesuatu perkataan dengan imbuhan-imbuhan tertentu supaya
dengan demikian akan timbullah satu perkataan yang memba#a konsep yang
baharu.

J"#i,-J"#i, I&'($#
$mbuhan yang asli dalam bahasa Melayu
$mbuhan yang dipinjam daripada bahasa asing.
I&'($#-i&'($# $,li +$l$& '$($,$ M"l$7
$mbuhan-imbuhan yang telah sedia ada dalam bahasa Melayu dapat dipecahkan
pula kepada empat jenis iaitu a#alan, akhiran, sisipan dan apitan.

A-$l$l$#
$mbuhan yang diletakkan di a#al perkataan (sebelum kata dasar) dalam
pemakaiannya. Misalnya ter-, ber-, me-, men-, mem-, meng-, meny, pe-, per-, di-, se,
ke-, dan lain-lain. Misalnya ber- dalam ber+jalan dan di- dalam di+ambil,

A!(ir$#
$mbuhan yang ditambah pada bahagian belakang kata dasar (sesudah kata dasar)
dalam pemakaian. Misalnya &kan dalam jalan+kan dan -i dalam akhir+i.
A4it$#
I&'($#, yang hadir secara mengepit kata dasar, iaitu dua bahagian imbuhan hadir
serentak di a#al dan diakhir kata dasar, misalnya ke-.....-an dalam ke+cantik+an dan
di-.....-i dalam di+ikut+i,

Si,i4$#
I&'($# yang hadir di celahan kata dasar. 'isipan terbahagi kepada empat iaitu er-,
el-, em- dan in-. Misalnya el- dalam t+el+unjuk, -in- dalam s+in+ambung,-er- dalam
s+er+uling dan em-, dalam g+em+uruh.
Morf"& Ko,o#g
!idak (ujud dalam bahasa Melayu.
Fl"!,i
!idak (ujud dalam bahasa Melayu.

I&'($#-i&'($# %i#*$&$# +$l$& '$($,$ M"l$7
Umumnya, dapat dibahagikan unsur-unsur imbuhan asing ini kepada tiga kumpulan
mengikut asal imbuhan-imbuhan tersebut. tiga kumpulan ini ialah "
I&'($# S$#,!rit
$mbuhan yang berasal daripada bahasa 'anskrit ialah jenis imbuhan yang telah lama
ke dalam sistem tatabahasa bahasa Melayu. enggunaan imbuhan ini amat produktif
dan telah menjadi sebati dengan perkataan-perkataan dasar dalam bahasa Melayu.
)amun, terdapat dua jenis imbuhan pinjaman daripada bahasa 'anskrit iaitu
a#alan dan akhiran.

A-$l$#
A!(ir$#
maha
maharaja
man
seniman
tata
tatabahasa
man
budiman
pra
prakata
#an
angka#an
s#a
s#adaya
#an
jelita#an
tuna
tunabusana
#ati
olahraga#ati
eka
ekabahasa
#ati
seni#ati
d#i
d#itahunan
nita
karyanita
tri
tribulan
nita
biduanita
panca
pancaindera

I&'($# Ar$' %$r,i
engaruh bahasa *rab-arsi terhadap bahasa Melayu bermula sejak kedatangan
$slam ke alam Melayu kira-kira abad ke-+, masihi. 'ebagai bahasa rasmi agama
$slam, bahasa *rab telah mendapat tempat dalam kalangan orang Melayu dan ini
memudahkan proses asimilasi unsur-unsur bahasa *rab ke dalam bahasa Melayu,
terutamanya dari segi pengambilan bentuk-bentuk katanya. )amun demikian,
terdapat dua jenis imbuhan pinjaman daripada bahasa *rab-arsi iaitu a#alan dan
akhiran.

A-$l$#
A!(ir$#
bi-
biadap
-#i
dunia#i
bila-im
-i
abadi
binormal
-iah
lahiriah
-in
hadirin
munafikin
-at
hadirat
munafikat
-ah
.ariah
solehah
I&'($# Y#$#i : L$ti# - I#gg"ri,
$mbuhan asing yang paling banyak diba#a masuk ke dalam bahasa Melayu berasal
daripada imbuhan bahasa /unani & 0atin & $nggeris. !etapi umumnya tersebut tidak
berfungsi sebagai imbuhan dalam bahasa Melayu kecuali beberapa imbuhan a#alan
seperti pro-,anti-, mono-, poli-, auto- dan supra-.

A-$l$#
A!(ir$#
pro-
probarat
-isme
sosialisme
anti-
antikerajaan
-isme
nasionalisme
poli-
poliklinik
-ik
prolifik
auto-
autograf
-ik
saintifik
sub-
subbidang
-si
sensasi
supra-
supranasional
-si
re1olusi
hetero-
heterograf
-al
praktikal
heksa-
heksagon
-al
klinikal
hidro-
hidrolisis
-is
potensi
homo-
homogen
-is
praktis
hiper-
hiperbola
kilo-
kilometer
makro-
makrolinguistik


infra-
intrajabatan
inter-
inter1okal

R$*$( 130 2 B"#t!-B"#t! I&'($# %i#*$&$# +$l$& B$($,$ M"l$7
M"#gi!t T$t$'$($,$ B$($,$ D"-$#


133 %ro,", %"&'"#t!$# K$t$ +$l$& B$($,$ M"l$7

%alam bahasa Melayu terdapat empat bentuk kata, iaitu kata tunggal, kata terbitan,
kata majmuk, dan kata ganda. Kata tunggal tidak melibatkan apa-apa proses
pembentukan, tetapi tiga bentuk kata lain melibatkan proses-proses tertentu. roses-
proses ini ialah pengimbuhan. pemajmukan, penggandaan dan akronim

13331 %ro,", %"#gi&'($#

%ro,", 4"#gi&'($# ialah proses yang menggandingkan imbuhan pada kata
dasar untuk membentuk kata terbitan. !erdapat empat jenis imbuhan, iaitu a#alan,
akhiran, apitan, dan sisipan. $mbuhan-imbuhan ini, apabila digandingkan dengan
kata dasar membentuk kata terbitan daripada pelbagai golongan kata iaitu kata kerja,
dan kata adjektif. Berikut diperlihatkan beberapa contoh proses pengimbuhan.

I&'($# .A-$l$#1
K$t$ +$,$r
K$t$ t"r'it$#
em-
ba#a
pemba#a
Memper-
kuat
memperkuat
-isme
nasional
nasionalisme
-i
dekat
dekati
eng-.....-an
isytihar
pengisytiharan
Men-.....-i
ikut
mengikuti
Ke-...-an
sihat
kesihatan
Ber-....-an
lari
berlarian
-er-
gigi
gerigi
-em-
gilang
gemilang
%ro,", 4"#gi&'($# boleh berlaku pada pelbagai tahap. engimbuhan boleh
berlaku pada sejumlah kecil kata akar, misalnya ber- + tapa ( bertapa ), ke- + tawa
( ketawa ) dan ke- + mudi ( kemudi ).

'ebahagian besar proses pengimbuhan berlaku pada kata dasar, yang
menghasilkan kata terbitan. Kata terbitan yang dihasilkan oleh proses pengimbuhan
boleh menjadi kata dasar bagi proses pengimbuhan kali kedua. %aripada kata dasar
karang, misalnya, dapat dilahirkan pengarang melalui imbuhan 4"5-3 engarang
pula dapat menerima apitan ke-...-an, menerbitkan kepengarangan.

Berikut ialah beberapa contoh lain "
K$t$ D$,$r
I&'($#
K$t$ T"r'it$#
libat
terlibat
keterlibatan
lanjur
terlanjur
keterlanjuran
balik
terbalik
menterbalikkan
sambung
sinambung
kesinambungan
1333/ %ROSES %EMAJMUKA5

%ro,", 4"&$*&!$# ialah proses yang merangkaikan dua kata dasar atau lebih
dan bentuk yang terhasil memba#a makna tertentu. 'ebagai contoh, kerusi dan
malas masing-masing mempunyai makna tersendiri, tetapi apabila dirangkaikan
membentuk kata majmuk kerusi malas. !idak dapat diselitkan apa-apa unsur antara
dua kata dasar ini2 maksudnya, dalam bahasa Melayu tidak terdapat ungkapan 3
kerusi yang malas atau kerusi dan malas atau 3 kerusi untuk malas.


1333/31%"#gi&'($# K$t$ M$*&!
Kata majmuk boleh menerima imbuhan seperti kata dasar lain. 4ara pengimbuhan
kata majmuk terdapat dalam dua bentuk, iaitu "

1333/3131 A4$'il$ !$t$ &$*&! &"#"ri&$ $-$l$# $t$ $!(ir$#) "*$$##7$ t"t$4
t"r4i,$(3
;o#to(#7$ 2

urus niaga
- berurus niaga
cari gali
- mencari gali
reka bentuk
- direka bentuk
daya serap
- daya serapan
1333/313/ A4$'il$ !$t$ &$*&! &"#"ri&$ $4it$#) "*$$##7$ &"#*$+i '"r<$#t&)
;o#to(#7$ 2

lipat ganda
- melipatgandakan
surat khabar
- persuratkhabaran
urus niaga
- diurusniagakan
ibu bapa
- keibubapaan

1333/31 %"#gg$#+$$# K$t$ M$*&!
Kata majmuk boleh mengalami proses penggandaan. enggandaan kata majmuk
melibatkan penggandaan unsur pertama sahaja.

;o#to(#7$ 2
rumah sakit
- rumah-rumah sakit
guru besar
- guru-guru besar
5aja Muda
- 5aja-raja Muda
!imbalan )aib 4anselor
- !imbalan-timbalan )aib 4anselor
'atu kekecualian ialah penggandaan yang melibatkan perkataan yang telah mantap.
%alam hal ini, penggandaan berlaku kepada keseluruhan perkataan.

;o#to(#7$ "
setiausaha
- setiausaha-setiausaha
ja#atankuasa
- ja#atankuasa-ja#atankuasa
tanggungja#ab
- tanggungja#ab-tanggungja#ab

13333 %ROSES %E5GGA5DAA5
%ro,", 4"#gg$#+$$# ialah proses yang mengulangi kata dasar, sama ada
secara penuh, separa atau berentak iaitu berdasarkan rentak bunyi tertentu. %engan
kata lain, terdapat tiga jenis penggandaan, iaitu 2
+. enggandaan penuh,
6. enggandaan separa, dan
,. enggandaan berentak.

1333331 %"#gg$#+$$# 4"#(
enggandaan penuh ialah proses yang mengulangi seluruh kata dasar. !erdapat
dua jenis penggandaan penuh, iaitu "
7 /ang melibatkan kata dasar yang tidak menerima apa-apa imbuhan.
4ontohnya "
'ekolah
+ 7 sekolah-sekolah
makan
+ 7 makan-makan
besar
+ 7 besar-besar
baju
+ 7 baju-baju

7 /ang melibatkan kata dasar yang menerima imbuhan.
4ontohnya "
pelari
+ 7 pelari-pelari
perbualan
+ 7 perbualan-perbualan
kekasih
+ 7 kekasih-kekasih
kejadian
+ 7 kejadian-kejadian
133333/ %"#gg$#+$$# ,"4$r$
%"#gg$#+$$# ,"4$r$ ialah proses yang mengulangi sebahagian kata dasar sahaja.
enggandaan separa berlaku pada dua jenis kata dasar, iaitu "
7 pada kata dasar tunggal dan la-imnya melibatkan pengulangan suku kata
pertamanya serta letak pengulangan itu pada bahagian hadapan kata dasar. 8okal
dalam bentuk gandaan ini mengalami proses pelemahan, menjadikannya 1okal e
pepet. roses ini dapat digambarkan seperti yang berikut "

jari
jejari
jejari
siku
sisiku
sesiku
sungut
susungut
sesungut
pohon
popohon
pepohon
laki
lalaki
lelaki
7 pada kata dasar yang berimbuhan. enggandaan separa yang berlaku hanya
mengulangi kata dasar dan tidak melibatkan imbuhan. enggandaan ini berlaku
pada kata kerja dan kata adjektif, dan boleh terletak di bahagian belakang kata dasar
atau di bahagian hadapan kata dasar.


K$t$ D$,$r B"ri&'($#
I&'($#
tersenyum
tersenyum-senyum
bercakap
bercakap-cakap
setinggi
setinggi-tinggi
membantu
bantu-membantu
mencuit
cuit-mencuit
menari
tari-menari
mengejar
kejar-mengejar
1333333 %"#gg$#+$$# B"r"#t$!
enggandaan berentak ialah proses yang mengulangi kata dasar mengikut rentak
bunyi tertentu dalam kata dasar itu. %alam penggandaan berentak, seluruh kata
dasar digandakan dan bunyi-bunyi tertentu diulang atau diubah. Berdasarkan
perubahan dan pengulangan bunyi demikian, penggandaan berentak terbahagi
kepada tiga jenis, iaitu "
+ enggandaan Berentak engulangan 8okal
6 enggandaan Berentak engulangan Konsonan
, enggandaan Berentak Bebas

7 %"#gg$#+$$# B"r"#t$! %"#gl$#g$# B"'$,
%alam penggandaan ini, bunyi yang diulang ialah 1okal, iaitu yang mempunyai ciri-
ciri keharmonian 1okal,
4ontohnya "
sayur
- sayur-mayur
ramah
- ramah-tamah
cerai
- cerai-berai
7 %"#gg$#+$$# B"r"#t$! %"#gl$#g$# Ko#,o#$#
%alam penggandaan ini, penggandaan berlaku pada persamaan bunyi-bunyi
konsonan tertentu,
4ontohnya "
kayu
- kayu-kayan
tanah
- tanah-tanih
simpang
- simpang-siur
%"r($ti$#2
Kata ganda mesti dieja dengan sempang. 'alah, misalnya, jika ditulis 3ipar duai.
13330 KATA AKRO5IM
Mengikut !atabahasa "ewan, turut tergolong ke dalam bentuk kata tunggal ialah
!$t$ $!ro#i&3 Kata akronim ialah kata singkatan yang terbentuk dengan
menggabungkan huruf a#al suku kata atau gabungan huruf a#al dan suku kata
daripada satu rangkai kata dan ditulis serta dilafa-kan sebagai kata yang #ajar.
4ontohnya "
*B$M - Angkatan Belia Islam Malaysia
Bernama - B"rita 5$sional M$laysia
Kugiran - !mpulan gitar r$#cak

;$r$ M"#li, K$t$ A!ro#i&
!erdapat tiga cara menulis kata akronim dalam bahasa Melayu, bergantung pada
cara pembentukkannya.

1333031 Ditli, +"#g$# (rf '",$r ,"lr(#7$
*kronim yang terbentuk daripada gabungan beberapa huruf a#al rangkai kata yang
disingkatkan, keseluruhannya ditulis dengan huruf besar, jika kata nama khas.
4ontohnya "
*B$M - Angkatan Belia Islam Malaysia
UM)9 - United Malay 5ational Organisation
133303/ Ditli, +"#g$# (rf !"<il ,"lr(#7$
*kronim yang terbentuk daripada gabungan huruf a#al dan : atau suku kata ditulis
dengan huruf kecil keseluruhannya, jika bukan kata nama khas.

4ontohnya "
tabika - t$man 'imbingan !$nak-kanak
purata - 4kul r$t$
kugiran - !mpulan gitar r$#cak
133303/ Ditli, '"r&l$ +"#g$# (rf '",$r
;ika akronim yang terbentuk daripada gabungan huruf a#al dan : atau suku
katanya itu menjadi kata nama khas, kata akronim itu ditulis bermula dengan huruf
besar.
4ontohnya "
Bernama - B"rita 5$sional M$laysia
$ntan - I#stitut Tadbir A#am 5egara
roton - %"rusahaan Otomobil 5asional

< %"r($ti$#2 0a-imnya kata akronim terbentuk untuk kata nama khas dan
pembentukannya agak longgar serta tidakberdasarkan prinsip yang jelas. 9leh itu,
proses pembentukan kata seperti ini tidak digalakan sebagai satu kaedah
pembentukan kata bagi membentuk perkataan baharu atau kata istilah dalam
bahasa Melayu.
TAJUK / %ERKATAA5 DA5 BE5TUK %ERKATAA5 BAHASA MELAYU
/31 K$t$ T#gg$l +$# B"#t! K$t$ T#gg$l
K$t$ T#gg$l ialah kata yang tidak mengalami proses pengimbuhan,
pemajmukan dan penggandaan. %alam bahasa Melayu, kata tunggal boleh terdiri
hanya satu suku kata atau mempunyai lebih daripada satu suku kata. 4ontohnya "

Kata !unggal 'atu 'uku Kata
had, am, rak, cam, #ang, bom,cas, das, cat, dram, teks, -ink, golf, skrip, trak, skru
Kata !ungga %ua 'uku Kata
dia, suka, akan, asal, bulat, meja, jauh, dekat, sini, sana
Kata !unggal !iga 'uku Kata
bahaya, cahaya, gembira, berita, almari, laksana, isyarat
Kata !unggal =mpat 'uku
Kata dan lebih
uni1ersiti, sayembara, mahasis#a, cenderamata, personifikasi
Kata !unggal - *kronim
(>abungan ?uruf *#al)
*B$M, UM)9, *%U), M*'.
Kata !unggal - *kronim
(>abungan 'uku Kata)
cerpen, purata, tadika, taska, cereka
Kata !unggal - *kronim
(>abungan ?uruf *#al dan:
'uku Kata - )ama Khas)
$ntan ($nstitut !adbiran *#am )egara)
Mara (Majlis *manah 5akyat)
ernas (erbadanan )asional)
/3/ K$t$ T"r'it$# +$# B"#t! K$t$ T"r'it$#

K$t$ t"r'it$# ialah kata yang terhail daripada proses pengimbuhan iaitu proses
mengandingkan imbuhan pada kata dasar.imbuhan itu pula terdiri daripada kata
nama, kata kerja dan lain-lain. 4ontoh bentuk imbuhan adalah seperti di ba#ah yang
merangkumi a#alan, akhiran, sisipan dan apitan.

Kata !erbitan Bera#alan
(*#alan Kata )ama)
pe)-, pel-, per-, ke-, juru, maha, tata-, pra-, sub-, eka-, d#i-,anti, infra-, ko-, makro-,
mikro-, pro-, semi-, tele-
Kata !erbitan Bera#alan
(*#alan Kata Kerja)
me)-, memper-, ber- bel-, ter-, di-, diper-
Kata !erbitan Bera#alan
(*#alan Kata *djektif)
ter-, se-, te-
Kata !erbitan Berakhiran
(*khiran Kata )ama)
-an, -#an, -man, -#ati, -isme, -in, -at, -ah,
-ita, -is, -
Kata !erbitan Berakhiran
(*khiran Kata Kerja)
-kan, -
Kata !erbitan Berapitan
(*pitan Kata )ama)
pe)-, -an, per-, -an, pel-@-an, ke-@-an
Kata !erbitan Berapitan
(*pitan Kata Kerja)
me)-@-kan, ber-@-kan, ber-@, -an, di-@-kan, me)-@- , di-@- , diper-@-kan,
diper--,
memper-@-kan, memper-@-
Kata !erbitan Berapitan
(*pitan Kata *djektif)
ke-@-an
Kata !erbitan Bersisipan
('isipan Kata )ama)
-el-, -em-
Kata !erbitan Bersisipan
('isipan Kata *djektif)
-el-, -er-, -em-, -in-
/33 K$t$ K$t$ M$*&! +$# B"#t! K$t$ M$*&!
K$t$ M$*&! ialah kata yang terbentuk dengan merangkaikan kata dasar atau lebih
dan memba#a makna yang tertentu (baharu). Kata majmuk bertindak sebagai satu
unit dan kebanyakkannya dieja terpisah. 4ontohnya seperti di ba#ah.

Kata Majmuk Bebas
bandar raya, lebuh raya, terima kasih, tengah hari, kereta lembu, Ketua Menteri,
erdana Menteri, )aib 4anselor, %uta Besar
Kata Majmuk $stilah Khusus
model linear, garis pusat, lut sinar, cakera padat, telefon dail terus
Kata Majmuk Kiasan:'impulan
Bahasa
anak emas, berat mulut, buah tangan, kaki ayam, kaki bola
Kata Majmuk yang Mantap
antarabangsa, suruhanjaya, tandatangan, matahari, kerjasama, pesuruhjaya,
bumiputera, beritahu, kakitangan, ja#atankuasa, sukarela, setiausaha, olahraga,
#arganegara, tanggungja#ab

Kata Majmuk ;amak
(>andaan kata pertama)
alat-alat tulis, guru-guru besar, kapal-kapal terbang,

Kata Majmuk ;amak
(enada ;amak - semua, banyak,
sekumpulan, persatuan, para,
pertubuhan, barisan, sebahagian)

semua Ketua 'etiausaha, sekumpulan guru penolong kanan, ersatuan Bekas
erajurit,

Kata Majmuk !erbitan
(*#alan dan *khiran)

dicampur aduk, mengambil alih, dikenal pasti, daya serapan
Kata Majmuk !erbitan
(*pitan)
mencampuradukkan, pengambilalihan, pengenalpastian.

/30 K$t$ G$#+$ +$# B"#t! K$t$ G$#+$
K$t$ g$#+$ ialah kata yang terhasil melalui proses mengulang kata dasar.
engulangan kata dasar itu boleh melibatkan seluruh kata dasar atau digandakan
secara berima. 4ontohnya seperti di ba#ah.

Kata >anda enuh
rama-rama, kupu-kupu, cantik-cantik, elok-elok, kalau-kalau, jangan-jangan, pulau-
pulau
Kata >anda 'epara
lelaki, lelayang, berlari-lari, tertanya-tanya, tolong-menolong

Kata >anda Berentak
lauk-pauk, kusut-masai,lintang-pukang, simpang-
perenang, gunung-ganang

/39 Golo#g$# K$t$ T#gg$l
K$t$ T#gg$l ialah kata yang tidak mengalami proses pengimbuhan, pemajmukan
dan penggandaan. %alam bahasa Melayu, kata tunggal boleh terdiri hanya satu suku
kata atau mempunyai lebih daripada satu suku kata.

/3931 %"#ggolo#g$# K$t$2 K$t$ 5$&$

Kata )ama *m (Konkrit)

baju, seluar, kucing, masjid

Kata )ama *m (*bstrak)
mimpi, perasaan, kemahuan, idaman, kehendak, keadaan

Kata )ama Khas
(?idup - Manusia)
Kata )ama Khas
(?idup - Bukan Manusia)
/*B %atuk 'eri %r. Mahathir, *llahyarham !un *bdul 5a-ak, *lya )abila, 5afeah,
'udirman
'ang Kancil, 'i Belang, 4omel, !ompok, 8anda %iana (orkid)
;ibrail, ;in.
Kata )ama Khas
(!ak ?idup)
roton erdana 8A, roton (aja, Bangunan entadbiran Kerajaan ersekutuan,
Kementah

Kata >anti )ama (%iri ertama)
aku, beta, daku, kami, patik, hamba, saya

Kata >anti )ama (%iri Kedua)
anda, a#ak, dikau, engkau, kamu, kalian, tuanku, tuan hamba
Kata >anti )ama (%iri Ketiga)
baginda, beliau, dia, ia, mereka
Kata >anti )ama (!unjuk)
ini, itu
Kata >anti )ama (!anya)
apa, siapa, mana, berapa
Kata >anti )ama (!empat)
sana, sini, situ
/393/ Golo#g$# K$t$ T"r'it$#
%"#ggolo#g$# K$t$2 K$t$ K"r*$

Kata Kerja !ransitif (*ktif)
membeli, menggunakan, mendiami, mengabaikan, mempererat, menyiram

Kata Kerja !ransitif (asif)
dibeli, digunakan, didiami, diabaikan, dipererat, disiram
Kata Kerja !ak !ransitif
(!ak Berpelengkap)
bangun, datang, tersenyum, kerkibaran, menguning, membesar, terduduk,

Kata Kerja !ak !ransitif
(Berpelengkap)

tinggal, beransur, berbantalkan
/3933 %"#ggolo#g$# K$t$2 K$t$ A+*"!tif

Kata *djektif 'ifat:Keadaan
berani, cerdik, cerdas, gopoh

Kata *djektif (arna
hitam, putih, merah, biru

Kata *djektif Ukuran
cetek, dalam, kecil, nipis, tebal

Kata *djektif Bentuk
bukur, bundar, bulat, leper

Kata *djektif ancaindera
ayu, buruk, bising, mersik, merdu, hapak, la-at, manis, basah, halus

Kata *djektif (aktu

Baru, lama, spontan, segera
Kata *djektif 4ara
cepat, deras, laju, perlahan

Kata *djektif erasaan

benci, cinta, ghairah, ingin
/3930 %"#ggolo#g$# K$t$2 K$t$ Tg$,
Kata tugas tidak berfungsi sebagai unsur inti dalam sebarang predikat, baik
predikat frasa nama, frasa kerja ataupun frasa adjektif. Kata tugas mempunyai
tugas-tugas tertentu dalam pembinaan sesuatu frasa, klausa dan ayat. Berdasarkan
kriteria
kedudukan dan fungsi dalam binaan ayat, kata tugas dapat dikelompokkan kepada "
kata penyambung ayat, kata praklausa, prafrasa dan kata pascakata


/393031 K$t$ %"#7$&'#g A7$t

K$t$ %"#7$&'#g A7$t
Kata ?ubung >abungan
dan, atau, tetapi, serta, lalu, malahan, sambil, kemudian.
Kata ?ubung ancangan 5elatif
yang
Kata ?ubung ancangan Komplemen
baha#a, untuk
/39303/ K$t$ %r$!l$,$
K$t$ %r$!l$,$
Kata 'eru
#ah, amboi, aduh
Kata !anya
bagaimana, siapa, bila, berapa
Kata erintah
sila, jemput, tolong, jangan, usah, harap, semoga.
Kata embenar
ya, benar, betul.
Kata angkal *yat
Maka, alkisah, hatta, syahadan
/393033 %r$fr$,$
K$t$ %r$fr$,$
Kata Bantu
akan, pernah, sedang, mahu, masih, hendak, belum
Kata enguat
amat, sangat, paling
Kata enegas
juga, lah, kah, tah, pun
Kata )afi
tidak, bukan
Kata emeri
ialah, adalah
Kata 'endi )ama
di, dari, dalam, ke, pada
Kata Bilangan
beberapa, banyak, ramai,dua, tiga, kelima
Kata *rah
atas, situ, dalam
/393030 K$t$ %$,<$!$t$

K$t$ %$,<$!$t$
Kata embenda
yang, -nya
Kata enekan
-nya

TAJUK 3 - %ROSES %EMBE5TUKA5 KATA BAHASA MELAYU
7 Kata !unggal
7 Kata !erbitan

331 D"fi#i,i K$t$ T#gg$l

erkataan-perkataan dalam bahasa Melayu yang tidak menerima sebarang
imbuhan atau tidak menerima sebarang imbuhan atau tidak mengalami proses
penggandaan dan perangkaian (!atabahasa %e#an, 6BBC).

Kata tunggal ialah bentuk kata yang terdiri daripada hanya satu bentuk dasar,
iaitu tidak menerima apa-apa bentuk imbuhan atau kata dasar yang lain. Kata
tunggal mengandungi satu suku kata atau lebih daripada satu suku kata.

33131 J"#i,-J"#i, K$t$ T#gg$l

Kata !unggal terdiri daripada Kata !unggal 'atu 'uku Kata, %ua 'uku Kata,
!iga 'uku Kata, =mpat 'uku Kata dan *kronim. !ahukah anda, apa yang
dimaksudkan akronim sebagai Kata !unggal D *kronim sebagai Kata tunggal itu
adalah akronim yang berasal daripada kata singkatan yang terbentuk dengan
menggabungkan huruf a#al suku kata atau gabungan kombinasi huruf a#al dan
suku kata daripada satu rangkai kata, dan ditulis serta dilafa-kan sebagai kata yang
#ajar (!atabahasa %e#an, +EEA).

33133 K$t$ T#gg$l +$l$& '$($,$ M"l$7
3313331 K$t$ T#gg$l
%engan berasaskan pelaksanaan tatabahasa, kata tunggal dapat dibahagikan
kepada dua jenis (rujuk 5ajah +.F)"
i. Unit yang bebas dan dapat berdiri sendiri
;o#to(2
i. Kamu.
ii. 'udahD
iii. $niD

ii. Unit yang tidak dapat berdiri sendiri tetapi memerlukan sekurang-
kurangnya satu unit yang bebas untuk melaksanakan tugas nahunya.
;o#to(2
i. di manaD
ii. ke Kuala 0umpur
iii. dari !erengganu
331333131 K$t$ T#gg$l S$t S! K$t$
;umlah kata tunggal dalam bahasa Melayu terhad, iaitu dipercayai kira-kira FBB.
'esetengahnya terdiri daripada kata pinjam asing, terutamanya bahasa *rab dan
bahasa $nggeris. Berdasarakan rajah + di atas, pola gabungan kata tunggal bahasa
Melayu adalah seperti berikut "
+ +. K8 4ontohnya " yu, ru, ya
6 6. 8K 4ontohnya " am
, ,. K8K 4ontohnya " cat, bah, tin, bin, lap, dan, cap
C C. KK8K 4ontohnya " staf, draf, krim, gred, blok, brek
F F. K8KK 4ontohnya " bank, -ink, golf,
A A. KKK8 4ontohnya " skru, skaf,
G G. KKK8K 4ontohnya " 'krip, stra#
33133313/ K$t$ T#gg$l D$ S! K$t$
*ntara pola-pola Kata !unggal dengan dua suku kata adalah seperti berikut "
+ +. 8 H K8 4ontohnya " aku, ini, apa, iri
6 6. 8 H 8K 4ontohnya " ais, aur, aib, air
, ,. 8 H K8K 4ontohnya " i-in, acah, alat, ulat
C C. 8K H K8 4ontohnya " undi, asli, unta
F F. 8K H K8K 4ontohnya " ambil. $blis, umpan
A A. K8 H 8 4ontohnya " dia, bau, ria
G G. K8 H 8K 4ontohnya " jauh, liar, kuih
I I. K8 H K8 4ontohnya " jala, pasu, teko
E E. K8 H K8K 4ontohnya " jarum, telur dan hiris
+B +B. K8K H K8 4ontohnya " lampu, binti, senda
++ ++. K8K H K8K 4ontohnya " sandar, jemput, sunting
= %"r($ti$#2 'ebahagian besar daripada perkataan dalam bahasa Melayu terdiri
daripada dua suku kata. !erdapat ++ pola suku kata bagi kata tunggal dua suku kata.

331333133 K$t$ T#gg$l Tig$ S! K$t$
;umlah kata tunggal dengan tiga suku kata dalam bahasa Melayu agak kecil, tetapi
pola suku katanya agak banyak, iaitu +E. 'ebahagian besar daripada perkataan tiga
suku kata merupakan kata pinjaman.
+ +. K8 H 8 H K8 4ontohnya " cuaca, biasa, biola
6 6. K8 H 8 H K8K 4ontohnya " siuman, tualang
, ,. 8 H K8 H 8 4ontohnya " usia, idea, urea
C C. K8 H K8 H 8 4ontohnya " mulia, barua
F F. K8 H K8 H 8K 4ontohnya " tempua, mentua, seluar
A A. K8K H K8 H 8K 4ontohnya " sekian, haluan
G G. 8 H K8 H 8K 4ontohnya " mendiang, tempias, manfaat
+ I. 8 H K8 H K8 4ontohnya " utara, ilahi, asasi
6 E. 8 H K8 H K8K 4ontohnya " ija-ah, amaran, ibarat
, +B. 8K H K8 H K8 4ontohnya " almari, isteri, umpama
C ++. K8 H K8 H K8 4ontohnya " seteru, budaya. !eruna
F +6. K8K H K8 H K8 4ontohnya " menteri, mesteri, soldadu
A +,. 8 H K8 H 8K 4ontohnya " ideal, akaun, elaun
G +C. 8K H K8 H 8K 4ontohnya " ilmiah, akliah
I +F. K8 H K8 H K8K 4ontohnya " teratak, belukar, hikayat
E +A. K8K H K8 H K8K 4ontohnya " matlamat, cenda#an, sembilan
+B +G. K8 H K8K H K8 4ontohnya " belanja, terumbu keranda
++ +I. K8K H K8K H K8 4ontohnya " sempurna
+6 +E. K8 H K8K H K8K 4ontohnya " belimbing, kelompok
331333130 K$t$ T#gg$l E&4$t S! K$t$ +$# L"'i(
!erdapat sebilangan kecil kata tunggal yang terdiri daripada empat suku kata.
Kebanyakkan merupakan kata pinjaman. *ntaranya seperti berikut "
+ +. K8 H K8 H 8K H K8 4ontohnya " keluarga, biduanda
6 6. K8 H K8K H K8 H K8 4ontohnya " belantara, bijaksana
, ,. K8K H K8 H K8 H K8 4ontohnya " laksamana, sandi#ara
C C. K8K H K8 H 8 H K8 4ontohnya " sentiasa
F F. K8 H K8 H K8 H K8 4ontohnya " bidadari, sanubari, selesema
A A. K8 H K8 H K8 H K8K 4ontohnya " mu-akarah, kelemumur
G G. K8K H K8 H K8 H K8K 4ontohnya " sentimeter
I I. K8K H K8K H K8 H K8 4ontohnya " dispensari, singgahsana
E E. K8 H K8 H 8 H K8K 4ontohnya " mesyuarat, nasional
+B +B. 8 H K8 H K8K H K8 H K8 4ontohnya " uni1ersiti
++ ++. K8K H K8 H K8 H K8 H K8K 4ontohnya " kosmopolitan
+6 +6. K8 H K8 H K8 H K8 H K8 H K8 4ontohnya 2 maharajalela


331333139 K$t$ A!ro#i&
Mengikut !atabahasa "ewan, turut tergolong ke dalam bentuk kata tunggal ialah
!$t$ $!ro#i&3 Kata akronim ialah kata singkatan yang terbentuk dengan
menggabungkan huruf a#al suku kata atau gabungan huruf a#al dan suku kata
daripada satu rangkai kata dan ditulis serta dilafa-kan sebagai kata yang #ajar.
4ontohnya "
*B$M - Angkatan Belia Islam Malaysia
Bernama - B"rita 5$sional M$laysia
Kugiran - !mpulan gitar r$#cak

33133313931 ;$r$ M"#li, K$t$ A!ro#i&
!erdapat tiga cara menulis kata akronim dalam bahasa Melayu, bergantung pada
cara pembentukkannya.


$3 Ditli, +"#g$# (rf '",$r ,"lr(#7$
*kronim yang terbentuk daripada gabungan beberapa huruf a#al rangkai kata yang
disingkatkan, keseluruhannya ditulis dengan huruf besar, jika kata nama khas.
4ontohnya "
*B$M - Angkatan Belia Islam Malaysia

'3 Ditli, +"#g$# (rf !"<il ,"lr(#7$
*kronim yang terbentuk daripada gabungan huruf a#al dan : atau suku kata ditulis
dengan huruf kecil keseluruhannya, jika bukan kata nama khas.
4ontohnya "
tabika - t$man 'imbingan !$nak-kanak
purata - 4kul r$t$
kugiran - !mpulan gitar r$#cak



<3 Ditli, '"r&l$ +"#g$# (rf '",$r
;ika akronim yang terbentuk daripada gabungan huruf a#al dan : atau suku katanya
itu menjadi kata nama khas, kata akronim itu ditulis bermula dengan huruf besar.

4ontohnya "
Bernama - B"rita 5$sional M$laysia
$ntan - I#stitut Tadbir A#am 5egara
roton - %"rusahaan Otomobil 5asional

< %"r($ti$#2 0a-imnya kata akronim terbentuk untuk kata nama khas dan
pembentukannya agak longgar serta tidakberdasarkan prinsip yang jelas. 9leh itu,
proses pembentukan kata seperti ini tidak digalakan sebagai satu kaedah
pembentukan kata bagi membentuk perkataan baharu atau kata istilah dalam
bahasa Melayu

33/ K$t$ T"r'it$#
K$t$ t"r'it$# ialah bentuk perkatan yang dihasilkan melalui proses pengimbuhan,
iaitu proses yang menggandingkan imbuhan pada kata dasar.
$mbuhan terdiri daripada morfem terikat sementara kata dasar ialah bentuk
morfem bebas yang dapat menerima imbuhan. !erdapat empat jenis imbuhan , iaitu"
+. $-$l$#, yang hadir sebelum kata dasar, misalnya ber- dalam berjalan dan di-
dalam diambil,
6. $!(ir$#, yang hadir sesudah kata dasar, misalnya &kan dalam jalankan dan
-i dalam ikuti,
,. $4it$#, yang hadir secara mengepit kata dasar, iaitu dua bahagian imbuhan
hadir serentak di a#al dan diakhir kata dasar, misalnya ke-.....-an dalam keindahan
dan di-.....-i dalam diikuti,
C. ,i,i4$#, yang hadir di celahan kata dasar, misalnya el- dalam telunjuk dan
-in- dalam sinambung.
%alam bahasa melayu, sejumlah besar perkataannya #ujud dalam bentuk kata
terbitan dan jumlah imbuhan yang membentuk kata terbitan ini juga banyak.
$mbuhan- imbuhan ini dihuraikan di ba#ah ini.

33/31 I&'($# $-$l$#
%alam bahasa melayu terdapat tiga jenis imbuhan a#alan, iaitu "
+. a#alan kata nama
6. *#alan kata kerja
,. *#alan kata adjektif

33/3131 A-$l$# K$t$ 5$&$
*#alan kata nama ialah a#alan yang, apabila bergabung dengan kata dasar,
membentuk kata nama,
4ontohnya "
A-$l$#
%"r!$t$$#
pe)- J
per-
pe-
ke-
juru-
maha-
tata-
pra-
sub-
supra-
eka-
d#i-
pe-
pem-
pen-
peng-
penge-
pelukis, pe#angi, penyanyi
pembalut, pembeli, pemberi
pendatang, pencari, penjual
pengguna, pengayuh, pengukur
pengebom, pengetin, pengecat
perasap, perbara, pertapa
pesara, pekedai, peguam
ketua, kehendak, kelepek
jurubahasa, jurujual, juruterbang
mahasis#a, mahaguru, maharaja
tatabahasa, tatanegara, tatanama
prasejarah, prakata, prasangka
subbidang, subsistem, subkategori
suprakelas, suprasistem, suprakategori
ekabahasa, ekasuku, ekahala
d#ibahasa, d#ifungsi, d#ibudaya
33/313/ A-$l$# K$t$ K"r*$
*#alan kata kerja ialah yang, apabila bergabung dengan kata dasar akan
membentuk kata kerja.
4ontohnya "
A-$l$#
%"r!$t$$#
me#- $
me-
mem-
men-
meng-
menge-
melukis, menari, merasa
membeli, memberi, membalut
mendaki, menduga, mentadbir
mengaji, mengasuh, menghasut
mengebom, mengetin, mengecat
memperisteri, memperbesar, memperoleh
berkata, bersetuju, berbangga
terkata, terasa, tersenyum
diatur, dibeli, disuruh
diperisteri, diperbesar, diperoleh
memper-
ber-
ter-
di-
diper-
33/3133 A-$l$# K$t$ A+*"!tif
*#alan kata adjektif ialah a#alan yang, apabila bergabung dengan kata dasar,
membentuk kata adjektif . terdapat hanya dua a#alan adjektif , iaitu "

A-$l$#
%"r!$t$$#
ter -
se-
terpandai, termerah, terpanjang
seputih, sehalus, sejernih
33/3130 I&'($# A!(ir$#
%alam bahasa Melayu terdapat hanya dua jenis imbuhan akhiran, iaitu "
+. akhiran kata nama, dan
6. akhiran kata kerja

33/3139 A!(ir$# K$t$ 5$&$
*khiran kata nama ialah akhiran yang, apabila bergabung dengan kata dasar,
membentuk kata nama.
4ontohnya "
A!(ir$#
%"r!$t$$#
-an
-#an
-man
-#ati
-isme
--in
-at
-ah
ajaran, silaan, bacaan
ilmu#an, budaya#an, usaha#an
budiman, seniman
seni#ati, peraga#ati
nasionalisme, sosialisme, komunisme
hadirin, muslimin
hadirat, muslimat
usta-ah, sultanah
33/3136 A!(ir$# K$t$ K"r*$
*khiran kata kerja ialah, apabila bergabung dengan kata dasar, membentuk kata
kerja. !erdapat hanya dua akhiran kata kerja, iaitu kan dan i .
4ontohnya "
A!(ir$#
%"r!$t$$#
-kan
-i
lahirkan, ambilkan, hulurkan
ikuti, jalani, sertai
33/313> I&'($# A4it$#
%alam bahasa Melayu terdapat tiga jenis apitan, iaitu "
+. apitan kata nama
6. apitan kata kerja
,. apitan kata adjektif

33/3138 A4it$# K$t$ 5$&$
*pitan kata nama ialah apitan yang, apabila bergabung dengan kata dasar, akan
membentuk kata nama.
4ontohnya "
A4it$#
%"r!$t$$#
pe#-.....-an:
pe-....-an
pem-.....-an
pen-....-an
peng-.....-an
penge-.....-an

pelaksanaan, perusuhan, penyuluhan
pembukaan, pemburuan, pemfitnahan
pendakian, pencucian, pentauliahan
penguduran, penggandaan, pengkhayalan
pengesahan, pengeboman, pengekodan
pe-......-an
per-.....-an
ke-...-an

pendalaman, pesisiran, petempatan
perjumpaan, persamaan, perlumbaan
kecantikan, kebijakan, kelurusan

33/3139 A4it$# K$t$ K"r*$
*pitan kata kerja ialah apitan yang, apabila bergabungan dengan kata dasar,
membentuk kata kerja.
4ontohnya"
A4it$#
4"r!$t$$#
me#-......kan
me-.....-kan
mem-.....-kan
men-....-kan
meng-....-kan
menge-....kan
ber-....-kan
ber-....-an
di-...-kan
me#-.....-i
me-....-i
men-...-i
mem-...-i
meng-....-i
di-......-i
diper-.....-kan
diper-....-i
memper-.....-kan
memper-....-i
ke-....-an

memajukan, melakukan, menanyakan
membe-akan, memfat#akan, memberikan
mendirikan, mentakrifkan, mensyaratkan
menggulingkan, mengelakkan, mengkhususkan
mengehadkan, mengesyorkan, mengepinkan
beralaskan, berbekalkan, berjudulkan
bertaburan, bergantungan, beratapan
ditaburkan, didorongkan, digulingkan

melalui, menyedari, me#arnai
mendahului, mencucuri, menjauhi
membanjiri, membelakangi, membasahi
menghendaki, menga#asi, mengkhianati
dianugerahi, didekati, dianuti
diperdengarkan, diperlihatkan, diperbahaskan
diperingati
memperdengarkan, memperlihatkan,
memperingati
kehujanan, kepanasan, kecurian

33/31310 A4it$# K$t$ A+*"!tif
*pitan kata adjektif ialah apitan yang, apabila digabungkan dengan kata dasar,
membentuk kata adjektif. ?anya terdapat satu apitan kata adjektif , iaitu ke-.....-an.
4ontohnya "
A4it$#
%"r!$t$$#
ke-.....-an
ke-.....-an
ke-.....-an
kemelayuan
keinggerisan
kearaban
33/31311 I&'($# Si,i4$#
Bentuk sisipan tidak lagi produktif dalam bahasa Melayu sebagai satu cara
membentuk perkataan. Maksudnya, tidak ada perkataan baharu yang dibentuk
dengan sisipan. Bentuk-bentuk kata sisipan sudah membeku dalam kata terbitan dan
tidak dapat hadir dala m perkataan-perkataan lain, kecuali dalam beberapa istilah
yang baru dicipta. !erdapat dua sisipan yang masih #ujud, iaitu"
+. sisipan kata nama, dan
6. sisipan kata adjektif.

33/3131/ Si,i4$# K$t$ 5$&$
'isipan kata nama ialah sisipan yang, apabila hadir di celahan kata dasar,
membentuk kata nama.
4ontohnya "
,i,i4$#
4"r!$t$$#
-el-
-er-
-em-
telunjuk, telapak, kelemumur
seruling, keruping
kemuning, kemuncup
33/31313 Si,i4$# K$t$ A+*"!tif
'isipan kata adjektif ialah sisipan yang, apabila hadir di celahan kata dasar,
membentuk kata adjektif.
4ontohnya "
Si,i4$#
%"r!$t$$#
-el-
-er-
-em-
-in-
selerak, gelembung
serabut, gerodak
gemilang, gemuruh, sementara
sinambung
'ecara berkumpulan, berikan li&$ <o#to( 4"r!$t$$# yang mengandungi setiap
kata tunggal mengikut jenisnya dalam bahasa Melayu seperti yang telah anda
pelajari. astikan contoh perkataan tersebut berada pada posisi yang berbe-a.

'ecara berkumpulan, berikan li&$ <o#to( 4"r!$t$$# yang mengandungi setiap
kata terbitan mengikut jenisnya dalam bahasa Melayu seperti yang telah anda
pelajari. astikan contoh perkataan tersebut berada pada posisi yang berbe-a.
TAJUK 0
%ro,", %"&'"#t!$# K$t$ B$($,$ M"l$7
7 Kata Majmuk
7 Kata >anda
031 D"fi#i,i K$t$ M$*&! B$($,$ M"l$7
roses yang merangkaikan dua kata dasar atau lebih dan bentuk yang terhasil
memba#a makna. Kata majmuk dieja terpisah dan bertindak sebagai satu unit, iaitu
bentuknya tidak boleh menerima sebarang penyisipan. (!atabahasa %e#an, +EEA).
4ontoh kata majmuk " kerusi malas, terima kasih, biru laut, dan tele%on dail terus.

Kata majmuk hendaklah dibe-akan daripada frasa. %ua perkataan digabungkan
menjadi kata majmuk bertindak sebagai satu unit, dengan maksud tidak boleh
menerima sebarang penyisipan. *ntara rumah batu, misalnya tidak dapat disisipkan
perkataan yang ( rumah yang batu) atau perkataan dan (rumah dan batu ). $ni
berbe-a dengan rumah besar,sebuah frasa, yang boleh menerima yang (rumah
yang besar) atau dengan frasa pinggan mangkuk, yang boleh menerima dan
(pinggan mangkuk ).

03/ J"#i,-J"#i, K$t$ M$*&!

%alam bahasa Melayu, jumlah kata majmuk adalah besar, yang sebahagiannya
besar terdiri daripada kata nama. Berdasarkan jenisnya, kata majmuk dapat
digolongkan kepada tiga kategori, iaitu "
+ i. Kata Majmuk 5angkaian bebas
6 ii. Kata Majmuk engimbuhan
, iii. Kata Majmuk enggandaan
03/31 K$t$ M$*&! 7$#g T"r+iri +$ri4$+$ R$#g!$i$# K$t$ B"'$,
4ontohnya "
bandar hijau
hijau daun
terima kasih
guru besar
bom tangan
kuning langsat
campuk aduk
segi empat panjang
dalam kategori ini juga termasuk bentuk kata yang digunakan sebagai gelaran,
contohnya "

%uta Besar
'etiausaha olitik
rofesor Madya
Ketua 'etiausaha
!imbalan Ketua erpustakaan
!imbalan )aib 4anselor
03/3/ K$t$ M$*&! 7$#g B"r'"#t! I,til$( !(,,
4ontohnya "
deria rasa
telefon dail terus
segi tiga
pita suara
medan sinaran
segi empat panjang
03/33 K$t$ M$*&! 7$#g M"#+!#g M$!,+ Ki$,$#) i$it Si&4l$# B$($,$
4ontohnya "
kaki ayam
rabun ayam
panjang tangan
pilih kasih
anak emas
tumbuk rusuk

03/3331 B"#t! K$t$ M$*&! 7$#g T"l$( M$#t$4
0a-imnya kata majmuk dieja secara terpisah, misalnya kertas kerja dan urus setia.
)amun, terdapat sebilangan kecil kata majmuk yang penggunaannya sudah
dianggap mantap sebagai satu perkataan yang utuh, #alaupun bentuk kata tersebut
ternyata mempunyai dua kata dasar. erkataan-perkataan sedemikian (sebanyak
+F) tetap dieja sebagai satu perkataann, iaitu "

antarabangsa
sukarela
ja#atankuasa
tanggungja#ab
olahraga
setiausaha
bumiputera
tandatangan
kerjasama
pesuruhjaya
beritahu
suruhanjaya
kakitangan
#arganegara
matahari

'elain itu, terdapat sejumlah perkataan yang secara la-imnya dianggap satu
perkataan dan dieja secara bercantum #alaupun kelihatan terdiri daripada gabungan
perkataan.
*ntaranya "

+. Kata )ama
4ontohnya " peribadi, hulubalang
6. Kata *djektif
4ontohnya " sukacita, dukalara
,. Kata 'endi )ama
4ontohnya " daripada, kepada
C. Kata ?ubung
4ontohnya " manakala, #alhal, barangkali
F. Kata !anya
4ontohnya " bagaimana
03/333/ %"#gg$#+$$# K$t$ M$*&!
%alam penggandaan kata majmuk, pada kebiasaannya melibatkan penggandaan
unsur pertama kata sahaja.
4ontohnya "
*lat-alat tulis, gambar-gambar rajah, )aib-naib 4anselor, Menteri-menteri besar,
>uru-guru Besar

)amun, kekecuali berlaku iaitu penggandaan yang melibatkan benntuk yang telah
mantap dan melibatkan penggandaan keseluruhan unsur.
4ontohnya "
(arganegara-#arganegara, tandatangan-tandatangan, setiausaha-setiausaha

03/3333 %"#gi&'($# K$t$ M$*&!
Kata majmuk juga dapat menerima imbuhan untuk membentuk kata terbitan.
!erdapat dua kata majmuk yang melibatkan pengimbuhan, iaitu "

a. Kata majmuk yang menerima imbuhan merupakan a#alan dan akhiran sahaja
dan dieja terpisah. 4ontohnya "

campur aduk menjadi bercampur aduk
ambil alih menjadi mengambil alih
daya serap menjadi daya serapan

b. Kata majmuk menerima imbuhan yang merupakan apitan dan ejaannya
bercantum. 4ontohnya "

campur aduk menjadi mencampuradukan
ambil alih menjadi pengambilalihan
satu padu menjadi menyatupadukan

033 K$t$ G$#+$

K$t$ g$#+$ ialah perkataan yang mengalami proses pengulangan pada kata dasar
(!atabahasa %e#an, +EEA). Kata >anda dalam bahasa Melayu dapat dibahagikan
kepada tiga jenis, iaitu "
+.kata ganda penuh,
6. kata ganda separa, dan
,. kata ganda berentak

03331 K$t$ G$#+$ %"#(
Kata ganda penuh ialah kata ganda yang mengalami ulangan secara keseluruhan.
Kata ganda penuh boleh terdiri daripada "
+. kata ganda penuh yang tediri daripada kata dasar.
4ontohnya "
rumah-rumah
buku-buku
masjid-masjid
6. kata ganda penuh yang terdiri daripada kata berimbuhan.
4ontohnya "
pelajar-pelajar
ajaran-ajaran
kementerian-kementerian

0333/ K$t$ G$#+$ S"4$r$
Kata ganda separa ialah kata ganda yang terbentuk melalui penggandaan
sebahagian kata dasar sahaja. Kata ganda separa boleh terdiri daripada "
+. kata ganda yang berasal daripada kata dasar tunggal yang penggulangannya
berlaku pada suku kata pertama sahaja disertai pelemahan 1okal dalam suku kata
tersebut kepada 1okal e pepet.
4ontohnya "
0aki-laki menjadi lalaki menjadi lelaki
'iku-siku menjadi sisiku menjadi sesiku
;ari-jari menjadi jajari menjadi jejari
0angit-langit menjadi lalangit menjadi lelangit

6. kata ganda yang berasal daripada kata berimbuhan, tetapi yang penggandaan
berlaku hanya pada kata dasar dan tidak melibatkan imbuhannya. engganda
separa jenis ini berlaku hanya pada golongan kata kerja dan kata adjektif. Bentuk
gandaan boleh terletak di belakang kata dasar atau dibahagian hadapan.
4ontohnya "
%i Bahagian Belakang Kata %asar
%i bahagian ?adapan Kata %asar
berlari-lari
mencari-cari
sepandai-pandai
cinta-mencintai
bantu-membantu
kejar-mengejar
03330 K$t$ G$#+$ B"r"#t$!
Kata ganda berentak ialah kata ganda yang mengalami penggulangan kata dasar
mengikut rentak bunyi tertentu dalam kata dasar. 'eluruh kata dasar digandakan dan
bunyi-bunyi tertentu diulang atau diubah. Berdasarkan pengubahan dan
pengulangan bunyi-bunyi tertentu, kata ganda berentak terbahagi kepada tiga jenis
iaitu "
+. kata ganda berentak yang terbentuk melalui pengulangan 1okal.
4ontohnya "
'ayur-mayur
4alar-balar
'aki-baki

6. kata ganda berentak melalui pengulangan konsonan
4ontohnya 2
mundar-mandir
tanah-tanih
kayu-kayan
,. kata ganda berentak bebas, iaitu yang terbentuk berdasarkan rentak bunyi, tetapi
tidak melibatkan ciri-ciri persamaan bunyi.
4ontohnya "
kusut-masai
ipar-duai
rempah-ratus
lintang-pukang
0*!$?*)

+. !eliti kata majmuk dalam Bahasa Melayu berdasarkan contoh di beri.
Kemudian, )yatakan jenis kata majmuk tersebut.
+ a. 'impang siur
6 b. Mengadu domba
, c. enyahtaksaan
C d. Melatih tubi
F e. engambilalihan
6. !eliti kata terbitan dalam bahasa Melayu berdasarkan contoh diberi.
Kemudian, nyatakan kata terbitan tersebut.
a. >unung-ganang
b. 0intang pukang
c. 0elabi
d. okok-pokok
e. *nak beranak
TAJUK 9 GOLO5GA5 KATA BAHASA MELAYU
931 Ko#,"4 Golo#g$# K$t$ B$($,$ M"l$7

(alaupun )ik 'afiah Karim et.al. (+EEA) menggolongkan perkataan Bahasa Melayu
berdasarkan kriteria sintaksis dan kriteria semantik namun, ahli-ahli bahasa lain pula
membahagikannya berdasarkan pemahaman masing-masing.
;iri-;iri Golo#g$# K$t$ B$($,$ M"l$7
(alaupun terdapat pelbagai pendapat tentang golongan kata Bahasa Melayu,
namun perbincangan dalam topik F dan topik A hanya menjurus kepada empat
golongan perkataan, iaitu kata nama, kata kerja, kata adjektif dan kata tugas.
'ehubungan itu, perbincangan seterusnya ditumpukan kepada ciri-ciri golongan kata
nama dan kata kerja Bahasa Melayu
93/31 ;iri-;iri Golo#g$# K$t$ 5$&$
>olongan kata nama merangkumi sejumlah perkataan yang boleh menjadi unsur inti
kepada binaan frasa nama dan la-imnya perkataan ini menamakan orang, tempat
atau benda. >olongan kata nama ini boleh dibahagikan pula kepada sub golongan
berdasarkan ciri-ciri semantik, iaitu kata nama khas, kata nama am dan kata ganti
nama seperti rajah di ba#ah.

J"#i,-J"#i, Golo#g$# K$t$ 5$&$

>olongan kata nama terdiri daripada kata nama khas, kata nama am dan kata ganti
nama.
K$t$ #$&$ !($, ialah kata yang digunakan untuk rujukan khusus pada sesuatu
nama orang, hai#an, benda, perbadanan (institusi), undang-undang, bangsa,
bahasa, pangkat, dan seumpamanya.
?uruf pertama kata nama khas ditulis dengan huruf besar dalam tulisan.
Kata nama khas pula dibahagikan kepada dua, iaitu nama khas hidup dan nama
khas tidak hidup.
)ama khas hidup dibahagikan kepada dua, iaitu manusia dan bukan manusia.
K$t$ 5$&$ A& ialah perkataan yang merujuk benda, perkara atau konsep yang
umum sifatnya.
Kata nama am boleh dibahagikan kepada kumpulan-kumpulan kecil berdasarkan
ciri makna perkataannya, iaitu
i. hidup atau tidak hidup,
ii. manusia atau bukan manusia,
iii. $nstitusi atau bukan institusi
i1. konkrit atau abstrak
1. berbilang atau tak berbilang"
K$t$ G$#ti 5$&$ ialah perkataan yang menjadi pengganti kata nama khas dan
kata nama am.
Kata ganti nama dibahagikan kepada dua golongan kecil, iaitu
(i) Kata ganti nama diri2 dan
(ii) Kata ganti nama tunjuk.
Kata ganti nama diri pula dibahagikan kepada dua, iaitu kata ganti nama diri orang
dan kata ganti nama diri tanya. 'eterusnya, kata ganti nama diri orang dibahagikan
kepada tiga, iaitu kata ganti nama diri orang pertama, kedua dan ketiga.
;iri-;iri Golo#g$# K$t$ K"r*$

>olongan kata kerja pula merangkumi sejumlah kata dasar yang menjadi unsur inti
dalam binaan frasa kerja.
>olongan kata kerja dapat dibahagikan kepada dua kumpulan, iaitu kata kerja
transitif dan kata kerja tak transitif.
Kata kerja transitif pula boleh dibahagikan kepada kata kerja transitif aktif dan kata
kerja transitif pasif.

J"#i,-J"#i, Golo#g$# K$t$ K"r*$

erkataan-perkataan golongan kata kerja bahasa Melayu terbahagi kepada empat
jenis, iaitu (i) kata kerja aktif transitif, (ii) kata kerja aktif tak transitif dan (iii) kata kerja
pasif.

(a) Kata kerja aktif transitif

Kata kerja aktif transitif adalah kata kerja yang boleh menerima objek tepat dan
objek tak tepat (sipi) dalam ayat aktif transitif yang predikatnya mengandungi kata
kerja. %alam ayat transitif ini, kata kerjanya hendaklah menerima a#alan me-, sama
ada sebagai a#alan yang tersendiri atau sebagai sebahagian daripada apitan me-@
kan, me-@i, memper-@kan, memper-@i atau akhiran &i dengan menduduki
kedudukan kata kerja dalam rangkai kata predikat.
4ontoh"
i) 'amad membacakan ayahnya surat.
ii) engarang itu menulis buku.
iii) *minah sedang mencuci pakaian.
i1) $bu sedang menggoreng ikan di dapur.

(b) Kata kerja aktif tak transitif

Kata kerja tak transitif adalah kata kerja yang tidak boleh menerima objek dalam
ayat-ayat yang predikatnya mengandungi kata kerja. Kata kerja aktif tak transitif
boleh dibahagikan kepada dua kumpulan iaitu kumpulan kata kerja yang tidak
menerima sebarang imbuhan seperti perkataan-perkataan tidur, duduk, jatuh, datang
dan pergi dan kumpulan yang menerima salah satu daripada imbuhan-imbuhan "
me-, ber-, ber-@an dan ter seperti perkataan menangis, berkereta, terjatuh, dan
bersendirian.
4ontoh "

i) ega#ai itu berkereta ke pejabat.
ii) elajar-pelajar itu pergi ke ulau Besar semalam.
iii) *nak ak Mat menangis di dalam bilik.
i1) >adis itu tersenyum.
1) adi sedang menguning.
1i) emuda itu sedang berbual.

(c) Kata kerja pasif

Kata kerja pasif ialah kata kerja untuk ayat pasif sebagai la#an ayat aktif transitif.
!erdapat tiga jenis kata kerja pasif, iaitu
(i) Kata kerja pasif bera#alan ber- seperti berasah, berlipat, bertulis
dan sebagainya.
(ii) Kata kerja pasif bera#alan ter- seperti terangkat, terbunuh, tercapai
dan sebagainya.
(iii) Kata kerja pasif ke @..an seperti kecurian, kedinginan, kehujanan
dan sebagainya.
AKTI?ITI
+.'ecara berpasangan, kenal pasti kata nama am, kata nama khas dan kata
ganti nama berdasarkan senarai perkataan yang berikut"

!ugu )egara %ia
4angkul 4antik
'epet ?ospital
'iti Mereka
Meja Kuala 0umpur
'edih Komputer
Kamu !un *li

6. 'ecara berkumpulan (tiga hingga empat orang), pilih satu petikan akhbar
yang sesuai dan jalankan akti1iti berikut"
i. Kenal pasti jenis-jenis kata kerja yang terdapat dalam petikan tersebut.
ii. Bina ayat yang tepat berdasarkan kata kerja tersebut.





LATIHA5
$si tempat kosong di ba#ah ini dengan ja#apan yang tepat tentang golongan kata
nama dan kata kerja.
i. Kata nama ialah kata yang digunakan untuk namaKKKKKKK, namaKKKKKK
nama KKKKKdan namaKKKKKKK.
ii. KKKKKKKialah kata yang merujuk khusus kepada nama orang, hai#an, benda,
perbadanan dan sebagainya serta dieja dengan huruf beasr.
iii. Kata nama khas dibahagikan kepada dua, iaitu nama khas KKKKKKKKdan
nama khasKKKKKKK KKKKKKKKKKK.
i1. Kata ganti nama ialah kata yang menggantikan KKKKK KKKKKK.
1. Kata kerja ialah perkataan yang menunjukkan KKKKKKKKKKKK
1i. Kata kerja dibahagikan kepada dua kumpulan, iaitu kata kerja KKKKKKKKdan kata
kerja KKKK KKKKKKKKKKKK.

TAJUK 6
GOLO5GA5 KATA BAHASA MELAYU

630 KA5DU5GA5 ISI

Untuk pengetahuan anda, kandungan isi untuk topik ini meliputi huraian tentang
konsep golongan kata adjektif dan kata tugas Bahasa Melayu, seperti yang
dikemukakan khususnya berdasarkan pendapat )ik 'afiah Karim et.al (+EEA, 6BBA)
dan ahli-ahli bahasa yang lain. erbincangan selanjutnya pula ditumpukan kepada
ciri-ciri dan jenis-jenis golongan kata adjektif dan kata tugas Bahasa Melayu.

631 Ko#,"4 +$# ;iri-;iri Golo#g$# K$t$ A+*"!tif

!ahukah anda baha#a kata adjektif yang juga dikenali sebagai kata sifat merupakan
perkataan yang menjadi unsur inti dalam binaan frasa adjektifD. Lrasa adjektif pula
boleh terdiri daripada satu atau beberapa perkataan yang mengandungi kata adjektif
dan unsur lain seperti kata bantu atau kata penguat. *yat yang mempunyai kata
adjektif adalah seperti contoh yang berikut"

*hmad sangat pandai bermain mu-ik.
emuda itu baik sungguh.
Buah cempedak itu enak sekali.

63/ J"#i,-J"#i, Golo#g$# K$t$ A+*"!tif

*nda tentu telah mengetahui baha#a kata adjektif yang juga dikenali sebagai kata
sifat merupakan perkataan yang menjadi unsur inti dalam frasa adjektif seperti manis
sekali,
sudah lama sungguh, masih lebat lagi. Kata dalam golongan kata adjektif
menerangkan keadaan atau sifat sesuatu nama atau frasa nama. Kata adjektif
mudah dikenali jika kata berkenaan didahului oleh kata penguat seperti amat,
sangat, sungguh, sekali, paling, agak, benar. Kata adjektif boleh terbentuk
berdasarkan kata itu sendiri atau terbentuk secara menerima imbuhan2 sama ada
imbuhan a#alan, apitan, atau sisipan (*li Mahmood et.al. 6BBG)
Menurut )ik 'afiah Karim et.al. (6BBA) kata adjektif terbahagi kepada sekurang-
kurangnya sembilan jenis, iaitu (i) kata adjektif sifatan atau keadaan2 (ii) kata adjektif
#arna2 (iii) kata adjektif ukuran2 (i1) kata adjektif bentuk2 (1) kata adjektif #aktu2 (1i)
kata adjektif jarak2 (1ii) kata adjektif cara2 (1iii) kata adjektif perasaan2 dan (iM) kata
adjektif pancaindera

Kata adjektif sifatan atau keadaan ialah perkataan yang digunakan bagi
menerangkan sifat atau keadaan sebagai unsur keterangan kepada kata nama,
seperti contoh berikut"

kuat pintar nakal
keras lemah sihat
bijak cergas jahat

4ontoh ayat" i. Budak nakal selalu kena marah
ii. %ia lemah dalam matematik
iii. Kubu pertahanan pemberontak itu amat kuat.
i1. *nak ak Kamar bijak sekali.
1. eserta itu berdiri dengan cergas.

Kata adjektif #arna sebagai unsur keterangan kepada kata nama ialah
perkataan yang memberi pengertian #arna, seperti contoh berikut"

jingga perang hitam
putih biru kelabu

4ontoh ayat" i. *dik suka pakai baju hijau.
ii. akaian pelajar sekolah ber#arna putih.
iii. Baju kesukaan saya ber#arna kuning.
i1. Kereta merah itu kepunyaan abang.
1. %ia memiliki mata ber#arna biru.

Kata adjektif ukuran sebagai unsur keterangan kepada kata nama ialah perkataan
yang memberi pengertian ukuran, seperti contoh yang berikut"

tebal gemuk panjang
nipis kurus pendek
tinggi rendah kecil

4ontoh ayat" i. Buku tebal itu sudah saya baca.
ii. *naknya masih kecil lagi.
iii. Badannya semakin kurus.
i1. Kertas nipis itu tidak boleh digunakan lagi.
1. okok itu semakin hari semakin tinggi.

Kata adjektif bentuk sebagai unsur keterangan kepada kata nama ialah
perkataan yang memberi maksud rupa bentuk, seperti contoh berikut"

lurus bulat bujur
bengkok leper bundar
lonjong buncit tajam
4ontoh ayat" i. ;alan lurus mudah dilalui.
ii. Bentuk buah kelapa itu lonjong.
iii. Mukanya bujur sirih.
i1. inggan leper itu untuk pinggan makan.
1. Matanya tajam memandang ke hadapan

Kata adjektif #aktu sebagai unsur keterangan kepada kata nama ialah
perkataan yang memberi pengertian konsep masa, seperti contoh yang berikut"

kerap a#al sering
jarang le#at silam
baharu dahulu lampau

4ontoh ayat" i. Kedatangannya lewat hari ini.
ii. %ia berada di kampus sehari suntuk.
iii. Kenangan silam sukar dilupakan.
i1. )enek masih menyimpan barang-barang lama.
1. 4ikgu menasihatkan kami supaya datang awal

Kata adjektif jarak sebagai unsur keterangan kepada kata nama ialah
perkataan yang memberi makna konsep ruang seperti contoh yang berikut"

nyaris dekat
hampir jauh

4ontoh ayat" i. 5umahnya tidak jauh dari ejabat os.
ii. Uni1ersiti itu dekat dengan lebuhraya.
iii. %ia berdiri hampir dengan kereta saya.

Kata adjektif cara sebagai unsur keterangan kepada kata nama ialah
perkataan yang memberi pengertian keadaan kelakuan atau ragam, seperti contoh
yang berikut"

pantas deras ligat
lambat gopoh perlahan
laju cermat cepat

4ontoh ayat" i. Kereta itu dipandu dengan laju.
ii. 'iapa cepat dia dapat.
iii. >asing itu berpusing ligat.
i1. *rus sungai itu sangat deras.
1. %ia cermat apabila berbelanja.

Kata adjektif perasaan ialah perkataan yang digunakan sebagai unsur
keterangan kepada kata nama yang memberi pengertian atau konsep perasaan,
seperti contoh yang berikut"

kasih takut malu
sayang hendak geram
cinta rindu marah

4ontoh ayat" i. %ia masih marah kepada saya.
ii. )enek itu terlalu kasih akan cucunya.
iii. Mereka amat rindu akan kampung halaman.
i1. Kanak-kanak itu takut akan kucing.
1. emuda itu masih malu untuk bersuara

Kata adjektif pancaindera sebagai unsur keterangan kepada kata nama ialah
perkataan yang memba#a konsep sentuh, dengar, pandang, bau, dan rasa seperti
contoh yang berikut"
N7$ndera sentuh

lembik kasar licin
halus kesat keras

i. 0antai itu licin kerana baru dicuci.
ii. Kulit mukanya sangat halus.
iii. Kain yang kesat itu ialah kain lap.
i1. Buku itu berkulit keras.
1. %a#ai kasar itu untuk dibuat ampaian.

N7 $ndera dengar

nyaring lembut mersik
merdu garau serak

i. 'uaranya merdu bagai buluh perindu.
ii. !eriakannya nyaring sungguh.
iii. Kebanyakan lelaki bersuara garau.
i1. 'aya suka mendengar suaranya yang lembut.
1. *lunan musik itu mersik.

N7 $ndera pandang

comel hodoh molek
cantik buruk segak

i. emuda segak itu guru saya.
ii. Kakaknya suka berpakaian cantik.
iii. 5umah buruk itu tidak berpenghuni.
i1. %ia ingin mengah#ini pemuda tampan.
1i. akaian pengantin itu molek sungguh.

N7 $ndera bau

#angi hanyir harum
busuk hancing tengik

i. Bunga ros itu harum baunya.
ii. Bangkai ikan itu menyebabkan bau hanyir.
iii. )asi tengik itu tidak boleh dimakan.
i1. 'etiap hari dia memakai minyak wangi.
1. Bau busuk itu datangnya dari lori sampah.

N7 $ndera rasa

manis kelat masam
masin payau la-at

i. 'etiap hari kita minum air tawar.
ii. 'emua orang suka makanan la&at.
iii. Buah limau masam rasanya.
i1. 'aya tidak suka minum ubat pahit.
1. Kuih tradisional itu terlalu manis.

633 Ko#,"4 +$# ;iri-;iri Golo#g$# K$t$ Tg$,

>olongan kata tugas merupakan golongan kata yang bersifat pelbagai jenis
(keterangan). %engan perkataan lain, golongan kata tugas bukan sahaja
mengandungi golongan kecil yang berbe-a malah turut menunjukkan sifat yang
sama, iaitu tidak boleh menjadi unsur inti untuk frasa nama, frasa kerja, dan frasa
adjektif.
Kata tugas juga menjadi salah satu unsur dalam ayat, klausa atau frasa untuk
mendukung maksud sesuatu tugas sintaksis tertentu. 'ehubungan itu, fungsi kata
tugas dalam ayat adalah sebagai pemeri, penerang, penentu, penghubung,
pembenar, penguat, penegas, dan sebagainya. Berikut disenaraikan kelompok kata
tugas dan contoh-contoh perkataan yang berfungsi untuk mendukung sesuatu tugas
dalam sintaksis tertentu.

kata hubung " dan, atau, tetapi
kata seru " #ah,amboi,cis
kata tanya " apa, berapa, siapa
kata perintah " sila, tolong, harap
kata pangkal ayat " hatta, maka, syahadan
kata bantu " akan, sudah, pernah
kata penguat " sangat, amat, paling
kata penegas " juga, lah, tah, kah, pun
kata nafi " tidak, bukan
kata pemeri " ialah, adalah
kata sendi nama " di, dari, dalam, daripada
kata pembenar " ya, betul, benar
kata bilangan " dua, segala, banyak
kata arah " atas, ba#ah, tepi

630 J"#i,-J"#i, Golo#g$# K$t$ Tg$,

Kata tugas ialah sejenis perkataan yang hadir dalam ayat, klausa, atau frasa untuk
mendukung sesuatu tugas tertentu seperti kata penyambung ayat, berfungsi sebagai
kata praklausa, prafrasa, atau sebagai kata pascakata. 'ila rujuk jadual yang berikut
untuk huraian tentang jenis-jenis kata tugas (*li Mahmood et.al.6B+B)
J"#i,
K$t$
Tg$, K
K$t$
Tg$, K

.i1
K$t$
H'#g
G$'#g$#
+ +. Menghubungkan klausa yang sama tara sifatnya.
+ 7 >abungan