Νίκος Γαλάνης

Καθηγητής Χημείας
2ο Λύκειο Ηρακλείου ΧΗΜΙΚΉ ΚΙΝΗΤΙΚΉ
Ταχύτητα:
Ρυθμός μεταβολής της συγκέντρωσης
ενός από τα αντιδρώντα ή προϊόντα
Για την αντίδραση: αΑ + βΒ → γΓ + δΔ, έχουμε:
➢ Ταχύτητα κατανάλωσης του Α: ➢ Ταχύτητα παραγωγής του Γ:
Δ [Α] Δ[ Γ ]
υΑ = − υΓ =
Δt Δt
➢ Ταχύτητα κατανάλωσης του B: ➢ Ταχύτητα παραγωγής του Δ:
Δ [ Β] Δ[Δ ]
υB = − υΔ =
Δt Δt

Πως συνδέονται οι ταχύτητες παραγωγής και κατανάλωσης;

Γνωρίζουμε ότι οι στοιχειομετρικοί συντελεστές δείχνουν την αναλογία με την οποία αντι­
δρούν τα αντιδρώντα και παράγονται τα προϊόντα, έτσι, για την παραπάνω αντίδραση, γράφουμε:

mol A που καταναλώθηκαν α

= , διαιρώντας με τον όγκο το πρώτο μέλος δημιουργούμε λόγο συ­
mol Β που καταναλώθηκαν β
γκεντρώσεων:

mol
A που καταναλώθηκαν
V α [A ]που καταναλώθηκε α Δ [A] α
= ή = ή = , διαιρώντας με
mol β [Β]που καταναλώθηκε β Δ [Β] β
Β που καταναλώθηκαν
V
Δ[ A]
Δt α υ
το χρόνο δημιουργούμε λόγο ταχυτήτων: = ή Α = α ή 1⋅υ Α = 1⋅υ Β
Δ [Β] β υΒ β α β
Δt
Καταλήγουμε λοιπόν στη γενική πρόταση:

Οι λόγοι των στοιχειομετρικών συντελεστών,

είναι και λόγοι μεταξύ των ταχυτήτων.
Δουλεύοντας αντίστοιχα και για τα προϊόντα έχουμε:

1 1 1 1
⋅υ Α = ⋅υ Β = ⋅υΓ = ⋅υ Δ
α β γ δ
Η ταχύτητα της αντίδρασης μπορεί να υπολογιστεί από οποιοδήποτε παραπάνω όρο. Εάν αντικατα­
στήσουμε τις ταχύτητες παραγωγής και κατανάλωσης γράφουμε:

1 Δ [Α] 1 Δ[ B] 1 Δ [Γ] 1 Δ [Δ ]
υαντίδρασης = − ⋅ =− ⋅ = ⋅ = ⋅
α Δt β Δt γ Δt δ Δt
http://schoolchemistry.blogspot.com (1) e-mail & MSN ID: schoolchem@gmail.com
 Καμπύλη αντίδρασης:
C = f(t)
Η καμπύλη της αντίδρασης δείχνει πως μεταβάλλεται η συγκέντρωση ενός αντιδρώντος ή προϊ­
όντος με το χρόνο. Προκύπτει ΠΑΝΤΑ πειραματικά!

Μερικά ποιοτικά γραφήματα συγκέντρωσης χρόνου (καμπύλες αντίδρασης):

C C
(mol/L) (mol/L)

t (s) t (s)
(α) (β)

Στο διάγραμμα (α) παρατηρείται ελάττωση
της συγκέντρωσης με την πάροδο του
χρόνου, οπότε συμπεραίνει κανείς ότι πρόκειται
για καμπύλη αντιδρώντος.
Επίσης, η συγκέντρωση τείνει ασυμπτωτικά
σε μία τιμή διάφορη του μηδέν, οπότε κατα­
λήγει κανείς στο συμπέρασμα ότι το συγκεκρι­
μένο αντιδρόν είναι σε περίσσεια.
C
(mol/L)
t (s)
(γ)
Παράδειγμα (αντιπροσωπευτική άσκη­
ση) στην καμπύλη αντίδρασης:
Έστω η αντίδραση:
Α(g) + 2B(g) → 2Γ(g)
Στο διπλανό διάγραμμα φαίνεται η μεταβολή των
συγκεντρώσεων των αέριων συναρτήσει του (β)
χρόνου. Να εξηγήσετε ποιες από τις επόμενες προ­
τάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες.
i. Το αρχικό μίγμα των αερίων Α και Β είναι
ισομοριακό.
ii. Η καμπύλη (1) αντιστοιχεί στο αέριο Γ, ενώ
Στο διάγραμμα (β) παρατηρείται ελάττωση
της συγκέντρωσης με την πάροδο του
χρόνου, οπότε συμπεραίνει κανείς ότι πρόκειται
για καμπύλη αντιδρώντος.
Επίσης, η συγκέντρωση τείνει ασυμπτωτικά
στο μηδέν, οπότε καταλήγει κανείς στο συ­
μπέρασμα ότι το συγκεκριμένο αντιδρόν δεν
είναι σε περίσσεια (περιοριστικό).
Στο διάγραμμα (γ) παρατηρείται αύξηση της
συγκέντρωσης με την πάροδο του χρόνου,
οπότε συμπεραίνει κανείς ότι πρόκειται για κα­
μπύλη προϊόντος.
Επίσης, η συγκέντρωση, εφόσον δεν υπάρχει
στο δοχείο κάποια ποσότητα από το συγκεκρι­
μένο προϊόν, ξεκινάει από το μηδέν.
C
(mol/L)
C0
(1)
(α)
C0 (2)
2
(3)
t (min)

http://schoolchemistry.blogspot.com (2) e-mail & MSN ID: schoolchem@gmail.com

 η καμπύλη (2) αντιστοιχεί στο αέριο Α.
iii. Τα αέρια Α και Β καταναλώνονται με τον ίδιο ρυθμό.
Λύση:

Θεωρούμε ότι το μίγμα είναι ισομοριακό, αποτελείται δηλαδή από ίσα mol ή αλλιώς ίσες συγκε­
ντρώσεις, έστω C0. Δημιουργούμε πίνακα συγκεντρώσεων:
Α + 2Β → 2Γ
Αρχικά C0 C0
Αντιδρούν/Παράγονται
Τελικά
Πίνακας 1
Έπειτα εντοπίζουμε ποιο αντιδρόν βρίσκεται σε περίσσεια. Σύμφωνα με τη στοιχειομετρία της
αντίδρασης εάν αντιδρούσε όλη η ποσότητα του Α, θα χρειαζόταν διπλάσια ποσότητα από το Β, δη­
λαδή 2C0. Όμως από το Β έχουμε μόνο C0. Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι το Α είναι σε περίσσεια ενώ
το Β είναι το περιοριστικό, οπότε και θα αντιδράσει όλη η ποσότητά του. Συμπληρώνουμε τον πί­
νακα ως εξής:
Α + 2Β → 2Γ
Αρχικά C0 C0
Αντιδρούν/Παράγονται C0/2 C0 C0
Τελικά C0/2 -- C0
Πίνακας 2
Να σημειωθεί ότι ο λόγος των στοιχειομετρικών συντελεστών είναι και λόγος μεταβολών συγκε­
ντρώσεων. Άρα, η γραμμή του πίνακα «Αντιδρούν/Παράγονται» είναι ανάλογη με τους στοιχειο­
μετρικούς συντελεστές. Μπορούμε λοιπόν να γράψουμε:

α  στοιχειομετρικός συντελεστής αντιδρώντος , που αντιστοιχεί στη καμπύλη 2 (Ι)

=
β  στοιχειομετρικός συντελεστής αντιδρώντος , πουαντιστοιχεί στη καμπύλη 3
Από το διάγραμμα (ή από τον πίνακα συγκεντρώσεων) γίνεται φανερό ότι:
C0
α  2 1 (ΙΙ)
= =
β C0 2
Οπότε απαντάμε:
i. Η πρόταση είναι σωστή. Αυτό συμπεραίνεται διότι ξεκινώντας από ισομοριακές ποσότητες
(C0) καταλήγουμε να υπάρχει πλήρη αντιστοιχία στις τιμές του πίνακα 2 και του γραφήμα­
τος της εκφώνησης.
ii. Η πρόταση είναι σωστή. Η καμπύλη (1) αντιστοιχεί στο μοναδικό προϊόν, δηλαδή στο Γ. Η
καμπύλη (2) αντιστοιχεί σε εκείνο το αντιδρόν που έχει συντελεστή 1, ενώ η καμπύλη (3)
αντιστοιχεί σε εκείνο το αντιδρόν που έχει συντελεστή 2. Η αντιστοίχηση των αντιδρώντων
φανερώνεται και από το λόγο των μεταβολών των συγκεντρώσεων (σχέση ΙΙ) και από τον
αντίστοιχο πίνακα 2 (Το Α ξεκινά με C0 και καταλήγει σε C0/2, ενώ το Β ξεκινά με C0 και
καταλήγει σε μηδέν).
iii. Η πρόταση είναι λανθασμένη. Ο λόγος ταχυτήτων είναι και λόγος στοιχειομετρικών συντε­
λεστών, οπότε η ταχύτητα κατανάλωσης του B είναι διπλάσια από τη ταχύτητα κατανάλω­
υΑ 1
σης του A ( =  2 υΑ = υ B ).
υΒ 2

http://schoolchemistry.blogspot.com (3) e-mail & MSN ID: schoolchem@gmail.com

Να λυθούν οι ασκήσεις:
(1) Σε ένα κλειστό δοχείο όγκου 4L, εισάγονται 4 mol αερίου Α και 4 mol αερίου Β, οπότε
1
πραγματοποιείται η μονόδρομη αντίδραση 2 Α + Β → Γ + 2 Δ.
2
i. Να γράψετε την έκφρα­ 2A + ½Β → Γ + 2Δ
ση της ταχύτητας για Αρχικά
την παραπάνω αντίδρα­ Αντιδρούν/Παράγονται
ση. Τελικά
ii. Να συμπληρώσετε τον
παρακάτω πίνακα χρησι­
μοποιώντας συγκε­
ντρώσεις.
n
Δίνεται C= .
V
iii. Να συμπληρώσετε το
ακόλουθο διάγραμμα Συ­
γκέντρωσης – Χρόνου
για το Α και Γ εάν γνωρί­
ζετε ότι η αντίδραση τε­
λείωσε σε 4 λεπτά.

(2) Σε ένα κλειστό δοχείο όγκου 2L, εισάγονται 3 mol αερίου Α και 4 mol αερίου Β, οπότε
2
πραγματοποιείται η μονόδρομη αντίδραση 2 Α + Β → Γ + 4 Δ.
3
i. Να γράψετε την έκφρα­ 2 Α + 2/3 Β → Γ + 4 Δ
ση της ταχύτητας για την Αρχικά
παραπάνω αντίδραση. Αντιδρούν/Παράγονται
ii. Να συμπληρώσετε τον
Τελικά
παρακάτω πίνακα χρησι­
μοποιώντας συγκε­
ντρώσεις.
n
Δίνεται C= .
V
iii. Να συμπληρώσετε το
ακόλουθο διάγραμμα Συ­
γκέντρωσης – Χρόνου
για το Α και Δ εάν γνωρί­
ζετε ότι η αντίδραση τε­
λείωσε σε 4 λεπτά.

http://schoolchemistry.blogspot.com (4) e-mail & MSN ID: schoolchem@gmail.com