ΙΟΝΤΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ

14 Ερωτήσεις Α και Β Θέματος

στους Πρωτολυτικούς Δείκτες και στην Ογκομέτρηση

ΘΕΜΑ Α
Ερωτήσεις Πολλαπλής Επιλογής.
Σε καθεμία από τις παρακάτω ερωτήσεις να σημειώσετε τη σωστή απάντηση.

1) Το χρώμα που αποκτά ένα διάλυμα όταν σε αυτό προστεθεί μικρή ποσότητα ενός
πρωτολυτικού δείκτη, σε θερμοκρασία 25ο C εξαρτάται:
α) μόνο από τη σταθερά ιοντισμού του δείκτη,
β) μόνο από το pH του διαλύματος,
γ) από το pH του διαλύματος και στη σταθερά ιοντισμού του δείκτη,
δ) από άλλους παράγοντες εκτός από το pH και τη σταθερά ιοντισμού του δείκτη.
[Δ ]
Το χρώμα του διαλύματος καθορίζεται από την τιμή του πηλίκου [HΔ] το οποίο ισούται με
[Δ ] K a(HΔ)
 .
[HΔ] [H3O  ]

[Δ ]
2) Το πηλίκο [HΔ] των συγκεντρώσεων των συζυγών μορφών ενός πρωτολυτικού δείκτη ΗΔ
έχει στους 25ο C τη μεγαλύτερη τιμή, όταν μικρή ποσότητα του δείκτη προστεθεί σε υδατικό
διάλυμα:
α) HCl 0,1 M β) NH4Cl 0,1 M γ) NH3 0,1 M δ) NaOH 0,1 M
[Δ ] K a(HΔ)

 
Από τη σχέση: [HΔ] [H3 O ] προκύπτει ότι τη μεγαλύτερη τιμή την έχει το πηλίκο όταν η
[Η3Ο+] είναι η μικρότερη. Αυτό συμβαίνει στο διάλυμα δ).

3) Στην ογκομέτρηση, στους 25ο C, διαλύματος CH3COOH με πρότυπο διάλυμα ΚΟΗ ο

καταλληλότερος δείκτης είναι (στην παρένθεση η περιοχή pH χρωματικής αλλαγής του δείκτη):
α) μπλε βρωμοφαινόλης (3 – 4,6) β) ερυθρό μεθυλίου (4,4 – 6,2)
γ) μπλε βρωμοθυμόλης (6 – 7,6) δ) φαινολοφθαλεΐνη (8,2 – 10)
Στο ισοδύναμο σημείο της ογκομέτρησης το διάλυμα έχει pH > 7 λόγω των ιόντων CH3COO-.

4) Ογκομετρούνται 50 mL υδατικού διαλύματος ΝΗ3 0,1 Μ και 50 mL υδατικού διαλύματος

CH3NH2 0,1 M με το ίδιο πρότυπο διάλυμα HCl, στην ίδια θερμοκρασία . Αν η CH3NH2 είναι
ισχυρότερη βάση από την ΝΗ3 τότε στο ισοδύναμο σημείο:
α) θα καταναλωθεί περισσότερος όγκος του πρότυπου διαλύματος στην ογκομέτρηση της
ΝΗ3,
β) θα καταναλωθεί περισσότερος όγκος του πρότυπου διαλύματος στην ογκομέτρηση της
CH3ΝΗ2,
γ) θα καταναλωθεί ο ίδιος όγκος του πρότυπου διαλύματος και στις δύο ογκομετρήσεις.
Οι ποσότητες mol των βάσεων είναι ίσες οπότε απαιτείται η ίδια ποσότητα mol του πρότυπου
διαλύματος σύμφωνα με τις χημικές εξισώσεις των αντιδράσεων εξουδετέρωσης:
NH3 + HCl  NH4Cl και CH3NH2 + HCl  CH3NH3Cl.

5) Ίσοι όγκοι υδατικών διαλυμάτων: Δ1:HCl και Δ2: HF τα οποία έχουν την ίδια τιμή pH
ογκομετρούνται με το ίδιο πρότυπο διάλυμα NaOH στην ίδια θερμοκρασία. Τότε στο
ισοδύναμο σημείο:
α) θα καταναλωθεί μεγαλύτερος όγκος πρότυπου διαλύματος στην ογκομέτρηση του Δ1,
 β) θα καταναλωθεί μεγαλύτερος όγκος πρότυπου διαλύματος στην ογκομέτρηση του Δ2,
γ) θα καταναλωθούν ίσοι όγκοι του πρότυπου διαλύματος και στις δύο ογκομετρήσεις.
Αφού τα διαλύματα έχουν την ίδια τιμή pH μεγαλύτερη συγκέντρωση έχει το Δ2 διότι περιέχει
ασθενές οξύ. Αφού οι όγκοι είναι ίσοι απαιτούνται περισσότερα mol NaOH στην ογκομέτρηση
του HF.

6) Ογκομετρείται υδατικό διάλυμα ασθενούς οξέος ΗΑ όγκου 20 mL με πρότυπο διάλυμα

Ca(OH)2 0,005 Μ. Στο ισοδύναμο σημείο καταναλώθηκαν 80 mL πρότυπου διαλύματος.
Η συγκέντρωση του ΗΑ είναι:
α) 0,04 Μ β) 0,02 γ) 0,01
H αντίδραση εξουδετέρωσης είναι: 2HA + Ca(OH)2  CaA2 + 2H2O. Στο ισοδύναμο σημείο
n  2nCa(OH)2  20mL  CHA  2  80mL  0,005  CHA  0,04 M
ισχύει HA .

7) Στους 25ο C ογκομετρείται διάλυμα ενός ασθενούς οξέος ΗΑ με πρότυπο διάλυμα NaOH και
στο ισοδύναμο σημείο καταναλώθηκαν 20 mL του πρότυπου διαλύματος. Όταν είχαν
προστεθεί 10 mL του πρότυπου διαλύματος τότε το ογκομετρούμενο διάλυμα είχε pH = 5.
Η σταθερά ιοντισμού του ΗΑ είναι ίση με:
α) 10-5 β) 10-10 γ) 10-5/2
Στο μέσο της ογκομέτρησης, δηλαδή όταν έχει εξουδετερωθεί η μισή ποσότητα του ΗΑ
υπάρχει ρυθμιστικό διάλυμα HA/NaA με τους συζυγείς ηλεκτρολύτες να βρίσκονται σε ίσες
συγκεντρώσεις, άρα pH = pKa = 5.

8) Στο διπλανό σχήμα φαίνεται η καμπύλη μιας

ογκομέτρησης (25o C). Η ογκομέτρηση αυτή μπορεί να
είναι:
α) διαλύματος HF από πρότυπο διάλυμα ΚΟΗ,
β) διαλύματος ΝΗ3 από πρότυπο διάλυμα HCl,
γ) διαλύματος ΗΝΟ3 από πρότυπο διάλυμα NaOH,
δ) διαλύματος ΝΗ3 από πρότυπο διάλυμα ΗF.
Αφού στο ισοδύναμο σημείο pH = 7 είναι αλκαλιμετρία
ισχυρού οξέος.

9) Ογκομετρούμε 50 mL από τα παρακάτω υδατικά

διαλύματα ίδιας συγκέντρωσης:
K  4  10 4
(Δ1): HNO2 ( a ) (Δ2): HCl
5
CH3 COOH K a  2  10 K  2  10 4
(Δ3): ( ) (Δ4): HF ( a )
με το ίδιο πρότυπο διάλυμα NaOH. Το κατακόρυφο τμήμα της καμπύλης ογκομέτρησης θα
έχει μικρότερο ύψος στην ογκομέτρηση του διαλύματος:
α) Δ1 β) Δ2 γ) Δ3 δ) Δ4
Το ύψος του κατακόρυφου ελαττώνεται όταν ελαττώνεται η ισχύς του οξέος.

10) Ογκομετρούμε διάλυμα CH3COONa με πρότυπο διάλυμα HCl, στους 25ο C.

Στο ισοδύναμο σημείο το ογκομετρούμενο διάλυμα έχει
α) pH = 7 β) pH < 7 γ) pH > 7
Πραγματοποιείται η αντίδραση: CH3COONa + HCl  CH3COOH + NaCl οπότε στο ισοδύναμο
σημείο, λόγω του οξέος CH3COOH έχουμε pH < 7.

ΘΕΜΑ Β

11) Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες.

α) Με έναν πρωτολυτικό δείκτη μπορούμε να βρούμε με ακρίβεια το pH ενός διαλύματος.
 Λάθος. Μπορούμε να βρούμε σε ποια περιοχή ανήκει το pH ενός διαλύματος.
β) Το χρώμα που αποκτά ένα διάλυμα με τη προσθήκη μικρής ποσότητας πρωτολυτικού
δείκτη εξαρτάται μόνο από το pH του διαλύματος. Λάθος.
Εξαρτάται και από την Ka του δείκτη.
γ) Υδατικό διάλυμα CH3COOH ογκομετρείται με πρότυπο διάλυμα ΚΟΗ. Στο ισοδύναμο
σημείο για το pH του ογκομετρούμενου διαλύματος ισχύει pH > 7. Σωστό.
Πραγματοποιείται η εξουδετέρωση: CH3COOH + KOH  CH3COOK + H2O. Στο
ισοδύναμο σημείο το διάλυμα είναι βασικό λόγω του ιόντος CH3COO- το οποίο προκύπτει
από τη διάσταση του άλατος.
δ) Είναι δυνατόν σε μία ογκομέτρηση να χρησιμοποιηθεί δείκτης, η περιοχή pH χρωματικής
αλλαγής του οποίου να μην περιλαμβάνει το pH στο ισοδύναμο σημείο. Σωστό.
Αρκεί η χρωματική αλλαγή να βρίσκεται στο κατακόρυφο τμήμα της καμπύλης
ογκομέτρησης.
ε) Κατά την ογκομέτρηση ΝΗ3 με πρότυπο διάλυμα HCl πριν το ισοδύναμο σημείο
σχηματίζεται ρυθμιστικό διάλυμα. Σωστό.
Πραγματοποιείται η αντίδραση: NH3 + HCl  NH4Cl. Πριν το ισοδύναμο σημείο έχουμε
ρυθμιστικό διάλυμα NH3/NH4+.
Να αιτιολογήσετε όλους τους χαρακτηρισμούς σας.

12) Στο διπλανό σχήμα παριστάνεται μία καμπύλης

ογκομέτρησης που πραγματοποιήθηκε στους 25ο C. Το
πρότυπο διάλυμα είναι ισχυρός ηλεκτρολύτης.
Να χαρακτηρίσετε κάθε μία από τις παρακάτω
προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες.
α) Πρόκειται για ογκομέτρηση οξυμετρίας. Λάθος.
Είναι αλκαλιμετρία αφού το πρότυπο διάλυμα είναι
διάλυμα βάσης. Η καμπύλη ξεκινά από χαμηλές
τιμές pH και αυξάνεται οπότε ογκομετρείται οξύ.
β) Το ογκομετρούμενο διάλυμα είναι διάλυμα ασθενούς
οξέος. Σωστό.
Στο ισοδύναμο σημείο είναι pH > 7 άρα το ανιόν του άλατος αντιδρά με το νερό και το
διάλυμα είναι βασικό (αν ήταν ισχυρό οξύ τότε στο ισοδύναμο σημείο το διάλυμα θα ήταν
ουδέτερο).
γ) Στο σημείο Α το ογκομετρούμενο διάλυμα είναι ρυθμιστικό διάλυμα. Σωστό.
Πριν την πλήρη εξουδετέρωση υπάρχει ρυθμιστικό διάλυμα ΗΑ/Α-.
δ) Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως δείκτης η ασθενής βάσης Β με Kb = 10-5. Σωστό.
pK a(BH )  9
Είναι όσο δηλαδή και το pH στο ισοδύναμο σημείο. Άρα ο δείκτης είναι
κατάλληλος.
Να αιτιολογήσετε όλους τους χαρακτηρισμούς σας.

K a(HΔ)  3  10 5
13) Πρωτολυτικός δείκτης ΗΔ με προστίθενται σ’ ένα διάλυμα το οποίο έχει pH = 5.
[Δ ]
α) Να βρείτε το πηλίκο των συγκεντρώσεων των συζυγών μορφών [HΔ] .
[Δ ] K a(HΔ) 3  105
 
 5
 3.
Είναι [HΔ] [H3 O ] 10
β) Να βρείτε το βαθμό ιοντισμού του δείκτη.
Αν C η συγκέντρωση του δείκτη και α ο βαθμός ιοντισμού του τότε στην κατάσταση

ισορροπίας ισχύει: [Δ ]  α  C και [HΔ]  C(1  α) οπότε:
 [Δ ] α C 3
3  3  α  3  3α  α  .
[HΔ] C (1  α) 4
γ) Να εξετάσετε αν ο δείκτης αυτός είναι κατάλληλος για την ογκομέτρηση υδατικού
διαλύματος ΝΗ3 0,2 Μ (Kb = 10-5) με πρότυπο διάλυμα HCl 0,2 M.
Από την αντίδραση εξουδετέρωσης: NH3 + HCl  NH4Cl προκύπτει ότι, αφού οι
συγκεντρώσεις είναι ίσες θα απαιτείται όγκος από το πρότυπο διάλυμα, ίσος με τον όγκο
του ογκομετρούμενου διαλύματος. Τελικά θα προκύψει διάλυμα NH4Cl 0,1 Μ το οποίο
έχει:
[H3 O ]  K a  C  105 M  pH  5.
Η τιμή αυτή του pH βρίσκεται στην περιοχή
χρωματικής αλλαγής, άρα ο δείκτης είναι κατάλληλος για αυτή την ογκομέτρηση.
Η θερμοκρασία είναι 25ο C όπου Kw = 10-14.

14) Σε θερμοκρασία 25ο C ογκομετρούνται 20 mL υδατικού διαλύματος HF 0,1 M (Δ1) και 20 mL

υδατικού διαλύματος HCOOH 0,1 M με το ίδιο πρότυπο διάλυμα NaOH 0,1 Μ.
Α. Όταν έχουν προστεθεί 10 mL πρότυπου διαλύματος το διάλυμα Δ1 έχει pH = 3,15 και το
διάλυμα Δ2 έχει pH = 3,7. Από το δεδομένο αυτό προκύπτει ότι:
α) ισχυρότερο οξύ είναι το HF,
β) ισχυρότερο οξύ είναι το HCOOH,
γ) τα δύο οξέα έχουν την ίδια ισχύ,
δ) δεν μπορούμε να συγκρίνουμε την ισχύ των οξέων.
Τα δύο διαλύματα έχουν τον ίδιο όγκο και την ίδια συγκέντρωση οπότε απαιτούν τον ίδιο
όγκο του πρότυπου διαλύματος για το ισοδύναμο σημείο ίσο με 20 mL διότι το πρότυπο
διάλυμα έχει την ίδια συγκέντρωση με τα ογκομετρούμενα διαλύματα. Όταν έχουν
προστεθεί 10 mL από το πρότυπο διάλυμα τότε έχουμε ρυθμιστικό διάλυμα με ίσες
συγκεντρώσεις, άρα pH = pKa. Για το HF: Ka = 10-3,15 και για το HCOOH: Ka = 10-3,7.
Οπότε το HF είναι το ισχυρότερο οξύ.
Β. Στο ισοδύναμο σημείο:
α) το ογκομετρούμενο διάλυμα έχει μεγαλύτερη τιμή στην ογκομέτρηση του Δ1,
β) το ογκομετρούμενο διάλυμα έχει μεγαλύτερη τιμή στην ογκομέτρηση του Δ2,
γ) το ογκομετρούμενο διάλυμα έχει την ίδια τιμή pH και στις δύο ογκομετρήσεις,
δ) δεν μπορούμε να συγκρίνουμε τις τιμές pH των δύο διαλυμάτων.
Στο ισοδύναμο σημείο το Δ1 θα περιέχει NaF και το Δ2 HCOONa. Οι συγκεντρώσεις των
αλάτων θα είναι ίσες. Το HCOO- θα έχει μεγαλύτερη τιμή pH διότι είναι ισχυρότερη βάση
από το F-.
Γ. Και στις δύο ογκομετρήσεις χρησιμοποιήθηκε ο ίδιος πρωτολυτικός δείκτης ΗΔ.
[Δ ]
Τότε στο ισοδύναμο σημείο των δύο ογκομετρήσεων το πηλίκο [HΔ] :
α) έχει την ίδια τιμή και στις δύο ογκομετρήσεις,
β) έχει μεγαλύτερη τιμή στην ογκομέτρηση του Δ1,
γ) έχει μεγαλύτερη τιμή στην ογκομέτρηση του Δ2.
Το διάλυμα του NaF θα έχει μεγαλύτερη [Η3Ο+]. Το πηλίκο των συγκεντρώσεων των
[Δ ] K a(HΔ)
 
συζυγών μορφών του δείκτη ισούται με [HΔ] [H3 O ] οπότε θα έχει τη μεγαλύτερη τιμή
στο διάλυμα Δ2 όπου η [Η3Ο+] είναι μικρότερη.
Να επιλέξετε σε κάθε ερώτηση τη σωστή απάντηση και να δικαιολογήσετε την επιλογή σας.

zaxsavvas@gmail.com