Katı Atık Sinop

KATI ATIK YÖNETİMİ
YASAL DÜZENLEMELER
VE
SİNOP ÖRNEĞİ
MEHMET YENİÇERİOĞLU
Şehir ve Bölge Plancısı
2006
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ........................................................................................................................... 5
I. BÖLÜM..................................................................................................................... 6
I. KATI ATIK YÖNETİMİ.............................................................................................. 6

I.1. TÜRKİYE’DE KATI ATIK YÖNETİMİNDEKİ HUKUKİ KURALLAR.................................................. 6
I.1.1. TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI (1982)............................................................................... 6
I.1.2. ÇEVRE KANUNU.................................................................................................................................. 7
I.1.3. BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİ KANUNU........................................................................................7
I.1.4. BELEDİYE KANUNU............................................................................................................................7
I.1.5. BELEDİYE GELİRLERİ KANUNU......................................................................................................8
I.1.6. UMUMİ HIFZISIHHA KANUNU......................................................................................................... 8
I.1.7. İLLER BANKASI KANUNU................................................................................................................. 8
I.1.8. TÜRK CEZA KANUNU.........................................................................................................................9
I.1.9. İLLER BANKASI UYGULAMA YÖNETMELİĞİ.............................................................................. 9
I.1.10. TEHLİKELİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ.............................................................. 10
I.1.11. TIBBİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ.........................................................................10
I.1.12. ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ............................................................ 10
I.1.13. AMBALAJ VE AMBALAJ ATIKLARININ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ..................................11
I.1.14. KATI ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ......................................................................... 11
I.1.14.1. SORUMLULUKLAR.............................................................................................................. 11
II. BÖLÜM.................................................................................................................. 13
II. BERTARAF YÖNTEMLERİ................................................................................... 13

II.1 ENTEGRE SİSTEMLER............................................................................................................................. 13
II.2. KATI ATIKLARIN GERİ KAZANILMASI VE BERTARAFI İÇİN ALTERNATİF YÖNTEMLER....14
II.2.1. AYRI TOPLAMA VE GERİ KAZANMA..........................................................................................14
II.2.2. DÜZENLİ DEPOLAMA YÖNTEMİ.................................................................................................. 14
II.2.2.1. YÖNTEMİN AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI...............................................................15
II.2.2.2. YER SEÇİMİ............................................................................................................................ 15
II.2.2.3. DEPOLAMADA İSTİSNALAR.............................................................................................. 16
II.2.2.4. DEPO TESİSİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ........................................................................... 16
II.2.2.5. DEPO TABANININ TEŞKİLİ................................................................................................ 17
II.2.2.5.1. MİNERAL GEÇİRİMSİZLİK TABAKASI......................................................................... 17
II.2.2.5.2. DEPO ZEMİNİNİN HAZIRLANMASI............................................................................... 18
II.2.2.5.3. SIZINTI SUYUNUN TOPLANMASI.................................................................................. 19
II.2.2.5.4. SIZINTI SUYU MİKTARININ AZALTILMASI................................................................ 19
II.2.2.5.5. DEPO GAZININ UZAKLAŞTIRILMASI........................................................................... 20
II.2.2.5.6. DEPO SAHASININ KAPATILMASI.................................................................................. 22
II.2.2.5.7. KATI ATIK DEPO SAHASININ İŞLETİLMESİ VE BAKIMI.......................................... 23
II.2.3. YAKMA............................................................................................................................................... 24
II.2.4. KOMPOST........................................................................................................................................... 25
II.2.5. DİĞER YÖNTEMLER........................................................................................................................ 26
II.2.5.1. PİROLİZ................................................................................................................................... 26
II.2.5.2. PLAZMA ENERJİSİ YÖNTEMİ............................................................................................ 27
II.2.6. EKONOMİK AÇIDAN KARŞILAŞTIRMA...................................................................................... 27
II.2.7. AKTARMA İSTASYONLARI............................................................................................................27
III. BÖLÜM................................................................................................................. 29
III. SİNOP ÖRNEĞİ.................................................................................................... 29

III.1. PROJENİN AMACI...................................................................................................................................29
2
III.2. DAHA ÖNCE YAPILAN ÇALIŞMALAR ..............................................................................................29
III.3. KAPSAM................................................................................................................................................... 29
III.4. PROJE BÖLGESİ İÇİN GENEL BİLGİLER............................................................................................30
III.4.1. KONUM..............................................................................................................................................30
III.4.2. DEPOLAMA SAHASI İÇİN BİLGİLER...........................................................................................32
III.4.2.1. DÜZENLİ DEPOLAMA SAHASI YERİ...............................................................................32
III.4.2.2. LOKASYONU........................................................................................................................ 32
III.4.2.3. ARAZİNİN MEVCUT KULLANIMI VE ÖZELLİKLERİ................................................... 32
III.4.2.4. BERTARAF TESİSİNE ULAŞIM......................................................................................... 33
III.4.2.5. JEOLOJİK ÖZELLİKLER..................................................................................................... 33
III.4.2.6. HİDROJEOLOJİ..................................................................................................................... 34
III.5. KATI ATIK DÜZENLİ DEPOLAMA SAHASI GENEL YERLEŞİMİ.................................................. 34
III.5.1. BEKÇI BINASI (12)...........................................................................................................................35
III.5.2. KANTAR BINASI (13) VE ELEKTRONIK TARTI ÜNITESI (16)................................................ 35
III.5.3. HALK KATI ATIK DÖKÜM (S107) ALANI VE KATI ATIK SÖNDÜRME ALANI (S108).......36
III.5.4. İDARE BINASI (9).............................................................................................................................36
III.5.5. TEKERLEK YIKAMA ÜNITESI (17).............................................................................................. 36
III.5.6. GARAJ VE ATÖLYE BINASI (11).................................................................................................. 36
III.5.7. OTOPARK (18).................................................................................................................................. 36
III.5.8. ÇİT...................................................................................................................................................... 36
III.5.9. SIZINTI SUYU HAVUZLARI (S109)...............................................................................................36
III.5.10. AYIRMA TESISI (10)......................................................................................................................37
III.5.11. TESIS AYDINLATMASI................................................................................................................ 37
III.5.12. GÜNLÜK ÖRTÜ DEPOLAMA SAHASI....................................................................................... 37
III.6. NÜFUS PROJEKSİYONLARI .............................................................................................................37
III.7. ATIK PROJEKSİYONU............................................................................................................................42
III.8. KATI ATIK DEPOLAMA SAHASI......................................................................................................... 44
III.8.1. TABAN İZOLASYONU.................................................................................................................... 45
III.8.2. ÜST YÜZEY GEÇİRİMSİZLİK SİSTEMİ........................................................................................46
III.8.3. SIZINTI SUYU MİKTARI VE ARITIMI..........................................................................................47
III.8.4. GAZ OLUŞUM MİKTARI................................................................................................................ 49
III.8.5. GAZ TOPLAMA SİSTEMİ................................................................................................................54
III.8.6. ATIK TABAKALARI VE NIHAI DOLUM HALI........................................................................... 55
III.8.7. SAHA ULAŞIM YOLU VE KONTROL YOLU...............................................................................56
III.8.8. HAFRIYAT PLANI VE SEDDE SISTEMI....................................................................................... 57
III.8.9. ÇEVRE DRENAJI ............................................................................................................................. 58
III.8.10. PEYZAJ............................................................................................................................................ 60
III.9. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI’NIN PROJEYE YAKLAŞIMI....................................................... 60
IV. SONUÇ VE ÖNERİLER....................................................................................... 60
KAYNAKÇA.............................................................................................................. 61
TABLOLAR
TABLO 1. PROJE BÖLGESİ KENTSEL NÜFUS SAYIMI SONUÇLARI (DİE, 2000)

................................................................................................................................... 38
TABLO 2. İLLER BANKASI NÜFUS ARTIŞ KATSAYILARI.................................... 40
TABLO 3. İLLER BANKASI YÖNTEMİNE GÖRE NÜFUS PROJEKSİYONLARI....41
TABLO 4. PROJE BÖLGESİ NÜFUS PROJEKSİYONLARI.................................... 42
3
TABLO 5. ATIK PROJEKSİYONU............................................................................ 43
TABLO 6. SAHA DEPOLAMA KAPASİTESİ........................................................... 45
TABLO 7. METEOROLOJİ İSTASYONU ORTALAMA YAĞIŞ DEĞERLERİ.......... 47
TABLO 8. DEPO GAZININ YÜZDE DAĞILIMI......................................................... 49
TABLO 9. 1 TON ATIĞIN DEPO SAHASINDA KALDIĞI SÜREDE

OLUŞTURACAĞI GAZ MİKTARI.............................................................................. 50
TABLO 10. DEPOLAMA SAHASINDA YILLARA BAĞLI GAZ OLUŞUMU............ 52
ŞEKİLLER
ŞEKİL 1. DÜZENLİ DEPOLAMA TESİSİ.................................................................. 17
ŞEKİL 2. GAZ TOPLAMA BACASI TİP KESİTİ....................................................... 21
ŞEKİL 4. YAKMA TESİSİ.......................................................................................... 25
ŞEKİL 5. AKTARMA İSTASYONU........................................................................... 28
ŞEKİL 6. SİNOP’UN TÜRKİYE’DEKİ YERİ.............................................................. 31
ŞEKİL 8. GENEL YERLEŞİM PLANI ...................................................................... 35
ŞEKİL 9. SİNOP (MERKEZ) İÇİN EKA VE GEKA MALZEME DAĞILIMI................ 44
ŞEKİL 10. TABAN TİP İZOLASYON KESİTİ............................................................ 45
ŞEKİL 11. YÜZEY GEÇİRİMSİZLİĞİ TİP KESİTİ..................................................... 46
4
GİRİŞ
Ülkemizdeki hızlı nüfus artışı ve gelişen sanayileşmeye paralel olarak, plansız şehirleşme ve
halkın sosyal ve ekonomik durumlarındaki değişikliklere paralel olarak, katı atık üretimindeki
artışlar, önemli çevre problemlerinden biri olmaya başlamıştır.
Bugün büyük küçük birçok yerleşim biriminin karşılaştığı en önemli çevre problemlerinden
birisi de evsel katı atıklardır. Özellikle büyük şehirlerimizde ve turistik yörelerimizde bu
problemler daha da artmaktadır. Bu atıkların değerlendirilmesi ve çevreye zarar vermeden
bertaraf edilmesi gerekmektedir. Bu problemler belediyelerin uygulayacağı entegre bir katı
atık yönetimi sistemi ile çözülebilir.
Bu sistem doğrultusunda, atıkların çevre ve insan sağlığına zarar vermeden toplanması,
taşınması, geri kazanılabilir atıkların diğer yaş atıklardan ayrı olarak, kaynağında ayrı
biriktirilmesi ve ayrılan bu kuru atıkların (cam, metal, plastik vs.) geri kazanım tesislerinde
değerlendirilerek, ekonomiye tekrar kazandırılması gerekir. Yine atıklar içindeki organik
karakterdeki atıkların da atık içindeki yüzdesi, kalitesi ve uygun pazar bulunması
doğrultusunda kompost tesislerinde değerlendirilerek, kompost üretilmesi ve
değerlendirilemeyen atıkların da düzenli depolama sahalarında depolanması en uygun yöntem
olacaktır.
Atıkların geri kazanımı işlemi sonucu elde edilecek ekonomik değerin yanı sıra, en önemli
faydası, depolanacak atık miktarı azalacak ve depo sahasında daha fazla atık depolanacaktır.
Katı atık içindeki geri kazanılabilir atıkların ayrılması ile depo sahalarının ömrü ortalama %
40 daha uzamakta olup, yatırım ve işletme maliyetleri de düşmektedir.
Katı atık; üreticisi tarafından atılmak istenen, insan ve çevre sağlığı açısından düzenli bir
şekilde bertaraf edilmesi gereken katı maddeleri ve arıtma çamurlarını ifade eder.
5
Katı atıkları kısaca;
• Evsel katı atıklar (Çöp)
• İri katı atıklar
• Arıtma çamuru
• Özel Atıklar (tıbbi atık, yakma tesisi külleri gibi)
• Sokak süprüntüleri
• İnşaat ve hafriyat atıkları
• Endüstriyel ve ticari evsel katı atıklar olarak sınıflandırabiliriz.
I. BÖLÜM
I. KATI ATIK YÖNETİMİ

Az atıklı üretimin desteklenmesi, katı atıkların, hammadde veya başka amaçlara yönelik
olarak yeniden kullanılması, hava, su ve toprak ortamına ve canlılara zarar vermeyecek
şekilde bertarafının gerçekleştirilmesi sistemi ve bu sistemin içinde yer alan toplama, taşıma,
geri kazanım ve bertaraf işlemlerinin tümüne Katı Atık Yönetimi denir.
I.1. TÜRKİYE’DE KATI ATIK YÖNETİMİNDEKİ HUKUKİ KURALLAR

Ülkemizde katı atıkların yönetimi konusunda mevzuat açısından bir eksiklik
bulunmamaktadır. Konuyla ilgili çok sayıda kanun ve teknik yönetmelikler bulunmaktadır.
Bunları kısaca şöyle özetleyebiliriz.
I.1.1. TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI (1982)

Kanun No: 2709 Kabul Tarihi: 7 Kasım 1982
1982 yılında kabul edilen Anayasamızın 56. maddesinde;

“Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve
vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak; insan ve madde
gücünde tasarruf ve verimi artırarak, işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını
tek elden planlayıp hizmet vermesini düzenler.
6
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal kurumlarından yararlanarak,
onları denetleyerek yerine getirir.
Anayasamızın 56. maddesi uyarınca, gerek Devlet, gerekse vatandaşların çevreyi kirletmemek
ve korumak görevleri vardır. Bu bağlamda atıkların oluşturulduğu yer olan konutlar ve iş
yerlerinde yaşayan vatandaşların çevreyi kirletmemek adına çaba sarf etmeleri, atıkları
toplayan ve bertaraf eden Belediyelerin de yine çevreyi kirletmemek ve korumak adına uygun
bertaraf sistemlerini oluşturmaları gerekmektedir” hükmü yer almaktadır.
I.1.2. ÇEVRE KANUNU

Kanun No:2872 Kabul Tarihi:9.8.1983
Bu Kanunun amacı, bütün vatandaşların ortak varlığı olan çevrenin korunması, iyileştirilmesi;
kırsal ve kentsel alanda arazinin ve doğal kaynakların en uygun şekilde kullanılması ve
korunması; su, toprak ve hava kirlenmesinin önlenmesi; ülkenin bitki ve hayvan varlığı ile
doğal ve tarihsel zenginliklerinin korunarak, bugünkü ve gelecek kuşakların sağlık, uygarlık
ve yaşam düzeyinin geliştirilmesi ve güvence altına alınması için yapılacak düzenlemeleri ve
alınacak önlemleri, ekonomik ve sosyal kalkınma hedefleriyle uyumlu olarak belirli hukuki ve
teknik esaslara göre düzenlemektir.
1983 yılında yayımlanan kanunun 8. maddesinde “Her türlü atık ve artığı, çevreye zarar
verecek şekilde, ilgili yönetmeliklerde belirlenen standartlara ve yöntemlere aykırı olarak
doğrudan ve dolaylı biçimde alıcı ortama vermek, depolamak, taşımak, uzaklaştırmak ve
benzeri faaliyetlerde bulunmak yasaktır.
Kirlenme ihtimalinin bulunduğu durumlarda ilgililer kirlenmeyi önlemekle; kirlenmenin
meydana geldiği hallerde kirleten, kirlenmeyi durdurmak, kirlenmenin etkilerini gidermek
veya azaltmak için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler.” hükmü bulunmaktadır.
I.1.3. BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİ KANUNU

Kanun No: 5216 Kabul Tarihi: 10.7.2004
Büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumluluklarını kapsayan 7. maddenin i) bendinde;

“Sürdürülebilir kalkınma ilkesine uygun olarak çevrenin, tarım alanlarının ve su havzalarının
korunmasını sağlamak; ağaçlandırma yapmak; hafriyat toprağı, moloz, kum ve çakıl
depolama alanlarını, odun ve kömür satış ve depolama sahalarını belirlemek, bunların
taşınmasında çevre kirliliğine meydan vermeyecek tedbirler almak; büyükşehir katı atık
yönetim plânını yapmak, yaptırmak; katı atıkların kaynakta toplanması ve aktarma
istasyonuna kadar taşınması hariç katı atıkların ve hafriyatın yeniden değerlendirilmesi,
depolanması ve bertaraf edilmesine ilişkin hizmetleri yerine getirmek, bu amaçla tesisler
kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek; sanayi ve tıbbî atıklara ilişkin
hizmetleri yürütmek, bunun için gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya
işlettirmek; deniz araçlarının atıklarını toplamak, toplatmak, arıtmak ve bununla ilgili
gerekli düzenlemeleri yapmak” Hükmü yer almaktadır.
I.1.4. BELEDİYE KANUNU

7
Kanunun 14. maddesinde görev ve sorumluluklar bölümünün a) fıkrasında “çevre ve çevre
sağlığı, temizlik ve katı atık hizmetlerini yapar veya yaptırır” hükmü getirilmiştir.
Belediyenin yetkileri ve imtiyazlarını kapsayan 15. maddenin g) bendinde ise “Katı atıkların
toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri kazanımı, ortadan kaldırılması ve depolanması ile
ilgili bütün hizmetleri yapmak ve yaptırmak” yetkisi ve sorumluluğu belediyelere verilmiştir.
Bu maddeler çerçevesinde Büyükşehir Belediyeleri sınırları içerisinde kalan belediyeler katı

atıkları toplama ve taşıma sorumluluğundadırlar. Büyükşehir Belediyeleri sınırları içerisinde
yer almayan belediyeler ise katı atıkları toplama, taşıma ve bertaraf etme
sorumluluğundadırlar.
I.1.5. BELEDİYE GELİRLERİ KANUNU

Bu kanunun 44 maddesine ek olarak 1993 yılında, 3914 sayılı Çevre Temizlik Vergisi
çıkarılmıştır. Vergi, Maliye Bakanlığı tarafından, belediye gelirlerini artırmak ve evsel
atıkların toplanması ve bertarafı gibi konuları kapsamaktadır. Bu vergi, katı atıklar ve atık su
başlığı altında iki kısma ayrılmıştır.
Çevre Temizlik Vergisi ilçe belediyeleri tarafından toplanmakta, toplanan verginin %20’si
Büyükşehir Belediyelerine, %10’u Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Kirliliği Önleme Fonuna
aktarılmaktadır.
I.1.6. UMUMİ HIFZISIHHA KANUNU

Bu kanunda atık yönetimi hizmetleri Madde 248 de “Belediyesi olan her şehir ve kasabada
sokakların yıkanmak ve süpürülmek sureti ile temiz tutulması mecburidir. Toplanan
süprüntüler, bunların etrafa yayılmasına ve dökülmesine mani olacak vasıtalarla nakledilerek
şehir ve kasabanın durumuna göre imha edilir. Nüfusu 50 binden fazla olan şehirlerde bu
atıkların geri kazanılması için gerekli yatırımlar yapılır.” hükmü yer almaktadır. Bu
doğrultuda atık hizmetlerinin yürütülmesinden belediyeler sorumlu tutulmaktadır.
I.1.7. İLLER BANKASI KANUNU

Belediyelerin imar faaliyetlerine finansman temin etmek amacı ile 11 Haziran 1933 tarihinde
kurulan Belediyeler Bankasının belediyelerin yanı sıra, özel idareler ve köyler de dahil olmak
üzere daha geniş bir alanda hizmet vermek amacı ile bu görevini İller Bankasına devretmiştir.
Kanunun 1inci maddesinde belirtilen kuruluş amacı doğrultusunda Bankanın görev ve
yetkilerinin yer aldığı Madde 7 de;
A) Birinci maddede gösterilen idare ve kurumların yapacakları mahalli kamu hizmetleriyle

ilgili tesisler, yapılar ve diğer işleri vücuda getirmelerini kolaylaştırmak; şehir, kasaba ve
köylerin kuruluş ve imarı yolundaki plan ve programların gerçekleştirilmesini desteklemek
amacıyla bunlara, kendi yönetmeliğinde yazılı esas ve şartlara göre kredi sağlamak;
8
B) Bu idare ve kurumların istemleri üzerine harita, plan, proje, keşif ve etütleri yapmak veya
yaptırtmak, idare ve kurumların vücuda getirecekleri tesis ve yapılardan mahallince
yaptırılmasına imkan olmayan veya Banka tarafından toplu olarak yapılmasında fayda
bulunanları, yatırım programları içinde meydana getirmek, idare ve kurumların istemleri
aranmaksızın bunların Banka yatırım programında yer alan işlerden hibe veya fon
yardımlarının katkısıyla gerçekleştirilecek olanları Banka eliyle yapmak veya yaptırmak
hükmü yer almaktadır. Bu doğrultuda atık yönetimi konusunda ve bu hizmetlerin yürütülmesi
için kurulacak tesislerin projelendirilmesi ve inşası konularında belediyelere yardımcı
olunmaktadır.
I.1.8. TÜRK CEZA KANUNU

Çevrenin kasten kirletilmesi

MADDE 181. - (1) İlgili kanunlarla belirlenen teknik usullere aykırı olarak ve çevreye zarar
verecek şekilde, atık veya artıkları toprağa, suya veya havaya kasten veren kişi, altı aydan iki
yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Atık veya artıkları izinsiz olarak ülkeye sokan kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile
cezalandırılır.
(3) Atık veya artıkların toprakta, suda veya havada kalıcı özellik göstermesi hâlinde,
yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza iki katı kadar artırılır.
(4) Bir ve ikinci fıkralarda tanımlanan fiillerin, insan veya hayvanlar açısından tedavisi zor
hastalıkların ortaya çıkmasına, üreme yeteneğinin körelmesine, hayvanların veya bitkilerin
doğal özelliklerini değiştirmeye neden olabilecek niteliklere sahip olan atık veya artıklarla
ilgili olarak işlenmesi hâlinde, beş yıldan az olmamak üzere hapis cezasına ve bin güne kadar
adlî para cezasına hükmolunur.
(5) Bu maddenin iki, üç ve dördüncü fıkrasındaki fiillerden dolayı tüzel kişiler hakkında
bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur.
Çevrenin taksirle kirletilmesi

MADDE 182. - (1) Çevreye zarar verecek şekilde, atık veya artıkların toprağa, suya veya
havaya verilmesine taksirle neden olan kişi, adlî para cezası ile cezalandırılır. Bu atık veya
artıkların, toprakta, suda veya havada kalıcı etki bırakması hâlinde, iki aydan bir yıla kadar
hapis cezasına hükmolunur.
(2) İnsan veya hayvanlar açısından tedavisi zor hastalıkların ortaya çıkmasına, üreme
yeteneğinin körelmesine, hayvanların veya bitkilerin doğal özelliklerini değiştirmeye neden
olabilecek niteliklere sahip olan atık veya artıkların toprağa, suya veya havaya taksirle
verilmesine neden olan kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
I.1.9. İLLER BANKASI UYGULAMA YÖNETMELİĞİ

Yönetmelik No: 58/1
Bu yönetmelik 4759 sayılı İller Bankası Kanununun 30.11.1989 tarihli ve 3590 sayılı
Kanunla değişik 28 inci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır. Bu yönetmelik ile İller
Bankasının; idare ve denetleme şekillerini ve yapacağı işlerle il özel idareleriyle belediye ve
köy tüzel kişiliği haiz olan veya olmayan ve katma bütçeli idare ve kurumlar ile İller Bankası
arasındaki iş ve işlemleri, bunların başarılması için takip edilecek usul, esas ve şartları Banka
merkez ve taşra teşkilatının kuruluş, çalışma, görev ve yetkileri düzenlenmiştir.
9
Yönetmeliğin Üçüncü Kısım Bankanın Görev ve Yetkileri Bölümü Madde 9 da;
a) Ortak idarelerin kendi kanunları gereğince yapmaya yetkili bulundukları mahalli kamu
hizmetleriyle ilgili tesisler, alt ve üst yapılar ve diğer işlerin yapılmasını kolaylaştırmak, şehir,
kasaba ve köylerin kuruluş ve imarı yolundaki plan ve programların gerçekleştirilmesini
desteklemek amacıyla bu idarelere, bu Yönetmelikte yazılı esas ve usullere göre kredi
sağlamak, bu konularda kurulmuş ve kurulacak olan fonlardan tahsis yapmak,
b) (Değişik: RG 30/9/2003-25245) Bakanlık kuruluş kanunu hükümleri saklı kalmak üzere

ortak idarelerin istemleri halinde harita, plan, proje, keşif ve etüdleri yapmak veya yaptırmak,
Banka yıllık yatırım programında bulunan yapım işlerinin ihalesinin ise ortak idareler
tarafından yapılması esas olup, talep halinde ihale sürecinde ortak idarelere her türlü teknik
bilgi ve eleman desteği sağlamak, ortak idarelerin ihale yapamayacağı durumlarda (Mülga
ibare: RG-02/07/2005-25863) ortak idareler adına ihale yapmak,
Bankanın gerek kuruluş kanunu ve gerekse uygulama yönetmeliğinde belirtilen hususlarda

açık olarak katı atık hizmetlerinin ismi geçmese de bu hizmetler hem alt yapı hem de üst yapı
hizmetleri olduğundan Bankanın diğer yürüttüğü alt ve üst yapı tesisleri sınıfında
değerlendirebiliriz.
I.1.10. TEHLİKELİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ

27 Ağustos 1995 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmelik,
tehlikeli özellik taşıyan atıkların üretimi, toplanması, geçici olarak depolanması, taşınması,
geri kazanılması, bertaraf edilmesi, ithali ve ihracatına ilişkin yasak, sınırlama ve
yükümlülükleri, alınacak önlemleri, yapılacak denetimleri, tabi olunacak hukuki ve cezai
sorumlulukları düzenler. Bu yönetmelikte, çeşitli tarihlerde değişiklikler yapılmış olup, en son
değişiklik 14.3.2005 tarihinde yapılmıştır.
I.1.11. TIBBİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ

20 Mayıs 1993 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmelik,
sağlık kuruluşlarından kaynaklanan atıkların ayrı olarak toplanması, geçici depolanması, geri
kazanılması, nihai bertaraf alanına taşınarak yakılması veya düzenli depolanması süreçlerinde
uyulacak teknik ve idari esaslar ile bu esaslara göre yapılacak işlerin kimler tarafından ve
nasıl yapılacağı ile ilgili kuralları ihtiva etmektedir. Yönetmelik son olarak 22.07.2005
tarihinde düzenlenmiştir.
I.1.12. ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ

6 Haziran 2002 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmelik,
tesisler henüz proje aşamasında iken çevresel etki değerlendirmesi sürecinde uyulacak teknik
ve idari esaslar ile bu esaslara göre hazırlanacak ÇED Raporu ve ÇED Ön Araştırma Kontrol
Listesi ve Değerlendirme Tablosunun hangi tip faaliyetler ve hangi yöreler için isteneceğini,
içereceği hususları, inceleme ve değerlendirmede uyulacak esasları, izleme-denetlemede
yetkili mercileri ve İnceleme-Değerlendirme Komisyonunun çalışma usulleri ile ilgili
hususları ihtiva eder. Yönetmelik son olarak 16.12.2003 tarihinde düzenlenmiştir.
10
I.1.13. AMBALAJ VE AMBALAJ ATIKLARININ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ
1 Ocak 2005 tarihinde yürürlüğe giren Yönetmeliğin amacı; Çevresel açıdan belirli kriter,
temel koşul ve özelliklere sahip ambalajların üretimi, Ambalaj atıklarının çevreye zarar
verecek şekilde doğrudan ve dolaylı bir şekilde alıcı ortama verilmesinin önlenmesi, öncelikle
ambalaj atıklarının oluşumunun önlenmesi, önlenemeyen ambalaj atıklarının tekrar kullanım,
geri dönüşüm ve geri kazanım yolu ile bertaraf edilecek miktarının azaltılması, ambalaj
atıklarının yönetiminde gerekli teknik ve idari standartların oluşturulması ve bununla ilgili
prensip, politika ve programlar ile hukuki, idari ve teknik esasların belirlenmesidir.
Bu Yönetmelik, kullanılan malzemeye (plastik, metal, cam, kağıt-karton, kompozit ve
benzeri) ve kaynağına (evsel, endüstriyel, ticari, işyeri) bakılmaksızın ülke içinde piyasaya
sürülen bütün ambalajları ve ambalaj atıklarını kapsar.
I.1.14. KATI ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ

14.3.1991 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği ile ülke genelinde evsel katı atıkların toplanmaları, taşınmaları, geri
kazanılmaları, bertarafı, düzenli depo alanlarının yer seçimi, inşası ve işletilmesi konularında
teknik ve idari esaslar belirlenmiştir.
Yönetmeliğin amacı, her türlü atık ve artığın çevreye zarar verecek şekilde, doğrudan veya
dolaylı bir biçimde alıcı ortama verilmemesi, depolanması, taşınması, uzaklaştırılması ve
benzeri faaliyetlerin yasaklanması, çevreyi olumsuz yönde etkileyebilecek olan tüketim
maddelerinin idaresini belli bir disiplin altına alarak, havada, suda ve toprakta kalıcı etki
gösteren kirleticilerin hayvan ve bitki nesillerini, doğal zenginlikleri ve ekolojik dengeyi
bozmasının önlenmesi ile buna yönelik prensip, politika ve programların belirlenmesi,
uygulanması ve geliştirilmesidir.
Yönetmelik, meskun bölgelerde evlerden atılan evsel katı atıkların, park, bahçe ve yeşil
alanlardan atılan bitki atıklarının, iri katı atıkların, zararlı atık olmamakla birlikte evsel katı
atık özelliklerine sahip sanayi ve ticarethane atıklarının, evsel atıksu arıtma tesislerinden elde
edilen (atılan) arıtma çamurlarının, zararlı atık sınıfına girmeyen sanayi arıtma tesisi
çamurlarının, hafriyat toprağı ve inşaat molozunun toplanması, taşınması geri kazanılması,
değerlendirilmesi, bertaraf edilmesi ve zararsız hale getirilmesine ilişkin esasları ihtiva
etmektedir. Yönetmelik son olarak 25.04.2002 tarihinde düzenlenmiştir.
Yönetmelik özet olarak şu konuları ihtiva etmektedir:
• Geri kazanım ve değerlendirme
• Düzenli depolama
• Kompostlaştırma
• Yakma
• Arıtma çamurları
• İdari konular
Yönetmeliğin atık yönetimi konusuna yön veren 3 temel ilkesi bulunmaktadır.
• Az atık üretilmesi
• Atıkların geri kazanılması ve değerlendirilmesi
• Atıkların çevreye zarar vermeden bertaraf edilmesi
I.1.14.1. SORUMLULUKLAR
Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde sorumluluklar aşağıdaki şekilde yer almaktadır.
11
• Katı atık üreten kişi ve kuruluşlar, en az katı atık üreten teknolojiyi seçmekle, mevcut
üretimdeki katı atık miktarını azaltmakla yükümlüdürler.
• Bu yönetmelik kapsamına giren katı atıkların bertarafı sırasında belediyeler ve
yetkilerini devrettiği kişi ve kuruluşlar işlettikleri katı atık tesislerinin planlanmasında
ve işletilmesinde; insanların ruh ve beden sağlığına, hayvan sağlığına, doğal bitki
örtüsüne, yeşil alanlara ve binalara, toplumun düzeni ve emniyetine, yeraltı ve yerüstü
su alanları ile su rezerv sahalarına zarar vermeyecek, hava, gürültü yönünden çevre
kirlenmesini önleyecek uygun tedbirleri almak zorundadırlar.
• Çevre ve Orman Bakanlığı, mahallin en büyük mülki amiri ve belediyeler katı atık
bertarafı ile ilgili olarak konut ve işyerlerinde daha az atık üretilmesini temin etmek,
atık içerisinde zararlı madde atılmasını önlemek, katı atıkları değerlendirme ve
maddesel geri kazanma çalışmalarına katılımı sağlamak üzere ilgili kişilere yönelik
olarak gerekli eğitim çalışmalarını yaparlar.
• Ayrı bertaraf edilmesi gereken atıkları üreten; hastaneler, klinikler, laboratuarlar ve
benzeri yerlerin hastalık bulaştırıcı enfekte, kimyasal, radyolojik ve tehlikeli atıklarını,
tüketicilerin kullanılmış akü ve piller ile ilaç atıklarını evsel atıklar ile birlikte atmaları
yasaktır.
• Çevre ve Orman Bakanlığı, ambalaj malzemelerinin kullanımını ve atık miktarını
kontrol altına almak ve bu atıkların değerlendirilmesini sağlamak, ekolojik dengenin
bozulmasını önlemek amacı ile kota veya depozito uygulamasını zorunlu kılar.
Yönetmelik gereğince, kota veya depozito uygulamasına tabi işletmeler, ambalaj
atıklarının toplanmasını ve geri kazanımını sağlarlar. Geri kazanımın mümkün
olmadığı durumlarda ise çevreye zarar vermeyecek şekilde diğer yöntemlerle bertaraf
eder veya ettirirler.
• İller Bankası, ilgili mevzuat gereği, belediyelerden aldığı yetki doğrultusunda
belediyeler adına, Katı Atık Bertaraf Tesisleri için etüd, proje, ekipman temini,
danışmanlık ve inşaat işleri yapmakla yükümlüdür.
12
II. BÖLÜM
II. BERTARAF YÖNTEMLERİ

Günümüzde evsel katı atıklara, sadece çöp olarak bakılıp, bunlar çevreye rasgele
atılmamaktadır. Atıklar öncelikle geri kazanılmakta ve geri kalan kısımları çeşitli yöntemlerle
bertaraf edilmektedir. Bu yöntemler kısaca şöyledir.
• Ayrı toplama ve geri kazanma
• Düzenli depolama
• Yakma
• Kompostlaştırma
• Diğer yöntemler
* Piroliz
* Plazma yöntemi
Belediyelerin yerel öncelikleri; mali, idari, teknik ve ekipman durumlarına göre bu sistemlerin
biri veya bir kaçı birlikte uygulanabilmektedir. Birlikte uygulanan bu sistemlere Katı Atık
Yönetimi Entegre Sistemleri adı verilir.
II.1 ENTEGRE SİSTEMLER

• Kaynakta Ayrı Toplama + Geri Kazanma + Düzenli depolama
• Yakma + Düzenli depolama
• Kompostlaştırma + Düzenli depolama
• Kompostlaştırma + Yakma + Düzenli depolama
• Ayrı toplama ve geri kazanma + Kompostlaştırma + Yakma + Düzenli
13
Depolama
Şeklinde olabilir. Görülüyor ki, hangi tip entegre sistem seçilirse seçilsin, Düzenli Depolama
Tesisine ihtiyaç duyulmaktadır.
II.2. KATI ATIKLARIN GERİ KAZANILMASI VE BERTARAFI İÇİN

ALTERNATİF YÖNTEMLER
Yeterli atık bertaraf altyapısının sağlandığı veya sağlanmak üzere olduğu bazı yerler
bulunmakla birlikte, Türkiye’nin büyük kısmında bu altyapı halen çok yeterli değildir. Bu
nedenle, halk sağlığı ve çevrenin korunması açısından, temel katı atık bertaraf altyapısının
sağlanması için bir yatırım programının başlatılması gerekmekteydi. Çevre ve Orman
Bakanlığının hibe programı ile Ülke genelinde Bertaraf Tesisi hamlesi başlatılmış oldu.
II.2.1. AYRI TOPLAMA VE GERİ KAZANMA

Kaynağında ayrılan farklı türlerdeki bazı geri kazanılabilir maddeler birbiriyle karışık olduğu
için bunları nihai depolama noktasına getirildiklerinde birbirinden ayrılması gerekmektedir.
Gelişmiş ülkelerde kamuoyunun evsel ve ticari atıkların geri kazanılması konusundaki
baskıları arttıkça Geri Kazanım Tesisleri de yaygınlaşmaya başlamıştır. Bu tesisler, manuel
sistemlerin, mekanik sistemlerin veya bunların kombinasyonunun kullanılmasına göre üç
genel gruba ayrılırlar.
Mekanik Geri Kazanım Tesislerinde işe yarar maddeleri ayırmak için bu maddelerin
büyüklük, boyut, yoğunluk ve manyetiklik gibi doğal özelliklerinden faydalanılan çeşitli
prosesler kullanılmaktadır.
Manuel Sistemler toplama bantlarına ve diğer fiziksel ayıklama yöntemlerine dayanır.
Geçmişte tamamen mekanik yöntemlere dayalı geri kazanım tesislerinin tasarım ve işletme
prosedürleri açısından çok külfetli olduğu ve beklentileri karşılamadığı görülmüştür. Manuel
ve Mekanik sistemlerin bir karışımı ile işletilen tesisler bu aşamada Türkiye için en uygun
teknoloji olarak görülmektedir.
II.2.2. DÜZENLİ DEPOLAMA YÖNTEMİ

Seçilen atık işleme ve bertaraf yöntemi ne olursa olsun düzenli depolama tesislerinin, katı atık
yönetim sisteminin temel bileşeni olduğu herkes tarafından kabul edilmektedir. Evsel katı atık
yakma tesislerinin yaygın şekilde kullanıldığı ülkelerde bile, yakma tesislerinden çıkan
küllerin ve genel olarak işlenen atıklardan geri kalan artıkların düzenli depolama sahalarında
bertaraf edilmesi gerekmektedir.
Düzenli depolama alanlarını açık çöp sahalarından ayıran fark, düzenli depolama sahalarında
sızıntı sularının ve depo gazı emisyonlarının kontrol edilmesini sağlayacak bir tasarım
kullanılması, işletme çalışmalarının rasyonel hale getirilmesi suretiyle bertaraf işlemlerinin
veriminin artırılması ve aynı zamanda çevre sağlığı üzerindeki etkilerin en aza indirilmesidir.
Düzenli depolama tesislerinin tasarımı ve çalıştırılması, mühendislik ve ekonomik
prensiplerin uygulanması ile mümkündür. (Çevre Bakanlığı, 2002, 12)
14
II.2.2.1. YÖNTEMİN AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI
Avantajları:
• En ekonomik yöntemdir.
• Kullanılıp kapatılan araziden rekreasyon amacıyla istifade edilir.
• Geniş iş imkanları doğar.
• Yöre halkı, elde edilecek enerji ve imkanlardan öncelikle istifade eder.
Dezavantajları:
• Her bakımdan uygun yer bulmak güçtür.
• Deponi alanları için, başlangıçta psikolojik muhalefet ile karşılaşılabilir.
• Döküme kapatılmış katı atık depo alanlarında göçük ve yerel çökmeler olabileceğinden
devamlı bakımı gereklidir.
• Sıvı ve gaz sızıntıları da kontrol altında bulundurulmalıdır.
Düzenli depolama tesislerinin tasarımı ve çalıştırılması ilmi, mühendislik ve ekonomik
prensiplerin uygulanması ile mümkündür ve öğeleri arasında; sahanın seçimi, düzenli
depolama metotları, tamamlanmış deponilerde yer alan rekreasyonlar, gaz ve sıvı
sızıntılarının kontrolü, tasarım ve işletme yer alır.
II.2.2.2. YER SEÇİMİ

Düzenli depolama, depo sahası için uygun yer seçimi ile başlar. Yer seçiminde dikkat
edilecek hususlar şunlardır:
• Yerleşim birimlerine uzaklık,
• Havaalanına uzaklık,
• İçme ve kullanma suyu ile su toplama havzaları arasındaki ilişki,
• Çevredeki yeraltı suyu hareketi,
• Jeolojik, jeoteknik ve hidrojeolojik yapı,
• Tektonik yapı,
• Kırık ve çatlaklı bölgeler,
• Sel, çığ, heyelan ve erozyon bölgeleri,
• Çevredeki trafik ve ulaşım yollarının durumu,
• Hakim rüzgar yönü,
• Sulak alanlar,
• Taşıma mesafesi,
• Sahanın toplam depolama kapasitesi,
• Sahanın çevreden görünüşü,
gibi faktörler dikkate alınmalıdır.
• Katı Atık döküm sahaları, en yakın yerleşim birimine en az 1000 metre mesafede
olmalıdır.
• Havaalanına en az 5000 metre uzaklıkta olmalıdır.
15
• İçme, kullanma ve sulama suyu temin edilen yeraltı ve yerüstü sularını koruma
bölgelerinde inşa edilmemelidir.
• Deprem bölgelerinde fay üzerinde inşa edilmemelidir.
• Taşkın riskinin yüksek olduğu yerlerde, çığ, heyelan ve erozyon bölgelerinde inşa
edilmemelidir.
• Sulak alanlarda hiçbir şekilde inşa edilmemelidir.
• Şehircilik açısından, Katı Atık depo sahaları hakim rüzgar yönünde inşa edilmemelidir.
• Kurulan tesisin konumu, imar planında belirtilerek, işletmeye kapatıldıktan itibaren en az
40 yıl yerleşime açılmaması sağlanmalıdır.
• Depolama sahası en az 10 yıllık ihtiyaca cevap verecek kapasitede olmalıdır.
(Çevre Bakanlığı, 1996)
II.2.2.3. DEPOLAMADA İSTİSNALAR
Evsel atıkları düzenli depolamak maksadı ile inşa edilen depolara,
• Sıvıların ve sıvı atıkların,
• Akıcılığı kayboluncaya kadar suyu alınmamış arıtma çamurlarının,
• Patlayıcı maddelerin,
• Hastane ve klinik atıklarının,
• Hayvan kadavralarının,
• Radyoaktif madde ve atıklarının,
• Tehlikeli atık sınıfına giren katı atıkların,
• Evsel nitelikte olmayan endüstriyel atıkların,
• Hafriyat toprağının,
Depolanmaması gerekir.
Bu tür atıklar, evsel atıklardan ayrı olarak, zemin geçirimsizliği iki kat artırılmış ayrı
bölmelerde depolanırlar.
II.2.2.4. DEPO TESİSİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ

1. Kapasite: Düzenli depo tesisinin, günlük, aylık ve yıllık kapasitesi belirlenir. Evsel katı
atık depolanacak düzenli depo tesislerinin kapasiteleri, en az nüfusu 10.000 ve büyük olan
yerleşim birimlerinde 10 yıllık depolama ihtiyacını karşılayacak şekilde planlanır.
Kapasitenin tayininde kişi başına üretilen çöp miktarı, sahanın hacmi, çöp yüksekliği gibi
konular göz önünde bulundurulur.
2. Trafik: Depo tesisine ulaşım ve depo alanı iç yollarında geçiş, her türlü hava şartlarında
mümkün olmalıdır.
3. Tel Çit: Kontrolsüz girişlerin, evcil ve yabani hayvanların depo sahasına girmelerini
önlemek amacıyla depo tesisinin etrafı 2 m. yüksekliğinde çitle çevrilmelidir.
Bazı durumlarda ilave olarak tel örgünün dışında, 2-3 sıra, bölgenin iklimine uygun olarak
ağaçlandırma yapılır.
16
4. Giriş Bölgesi: Depo tesisi girişinde, girişi kontrol altında tutmak, gelen katı atıkları
muayene etmek ve tartmak amacıyla; bekçi kulübesi, işletme ve bakım binalarının yanı sıra,
kantar binasının da bulunması gerekir.
5. Lastik Yıkama: Depolama sahasında kirlenen araba tekerleklerinin, yolları kirletmemesi
ve çevreye zarar vermemesi için lastikleri yıkayıcı bir sistem kurulur veya araçların hızlı
gidebileceği, en az 300 m. uzunluğunda bir hat yapılır.
Şekil 1. Düzenli Depolama Tesisi
II.2.2.5. DEPO TABANININ TEŞKİLİ

Katı atık depo sahalarında çevre kirliliği açısından en önemli problem sızıntı suyudur. Her
türlü kirletici parametreyi ihtiva eden sızıntı suyu, kontrol altına alınmadığında yeraltı ve
yüzeysel su kaynaklarını kirletmektedir. Sızıntı suyunun bu olumsuz etkisini önlemek için
depo sahasının tabanı geçirimsiz hale getirilir. Bu geçirimsizliği sağlamak için tabii ve suni
malzemeler veya bunun her ikisi de bir arada kullanılabilir.
II.2.2.5.1. MİNERAL GEÇİRİMSİZLİK TABAKASI

Depo tabanına; sıkıştırılmış kalınlığı en az 60 cm. olan kil veya aynı geçirimsizliği sağlayan
doğal ya da yapay malzeme serilir. Bu malzemelerin geçirimlilik katsayısı (permeabilite)
1x10-8 m/sn’den büyük olamaz. Az çatlaklı kaya zeminlerde ise bu değer 1x10-7 m/sn olarak
alınır.
Depo tabanının, en az 3 metre kalınlığında doğal kil ve benzeri 1x10-8m/sn geçirimlilik
katsayısını sağlayan bir malzeme olması durumunda, depo tabanı tekrar geçirimsizlik
malzemesi ile kaplanmaz. Bu durumda geçirimlilik katsayısının sahanın her yerinde 1x10-8
17
m/sn olması sağlanır. İçme ve kullanma suyu havzalarının uzun mesafeli koruma alanında
inşa edilecek düzenli depo sahası tabanında, sıkıştırılmış kalınlığı 60 cm. olan kil tabakasının
üzerine, kalınlığı 2 mm. olan yüksek yoğunluklu polietilen folye (HDPE) serilir. Serilecek
folyenin yoğunluğu 941-965 kg/m³ arasında olmak zorundadır. (Çevre Bakanlığı, 1996)
II.2.2.5.2. DEPO ZEMİNİNİN HAZIRLANMASI

Depo yerinin seçiminde tabanı sağlam, zemin emniyet gerilmesi yüksek araziler tercih
edilmelidir. Ancak depo sahası geçirimsiz bir yapıya sahip olsa dahi, taban ilave işlemlerle
geçirimsiz hale getirilerek, zeminin her yerinde geçirimlilik kat sayısının (1 x 10 -8 m/sn) aynı
olması sağlanır.
Depo sahasının üst kısmındaki tarım toprağı sıyrılarak, biriktirilmeli ve ilerde sahanın
yeşillendirilmesinde kullanılmalıdır. Zemin bitki ve ağaç köklerinden temizlenir. Bu işlemden
sonra depo sahasının minimum 30 cm. derinliğindeki toprak tabakası sürülerek gevşetilir ve
yol altyapısı sıkıştırma tekniğine uygun olarak tekrar sıkıştırılır.
Bu tabakanın üzerine sıkıştırılmış kalınlığı en az 60 cm. olan kil veya aynı geçirimsizliği
sağlayan doğal ya da yapay malzeme serilir. İyi bir sıkıştırmanın sağlanması ve çatlamaların
meydana gelmemesi için kilin optimum nemde olması lazımdır. Sıkıştırma işlemi silindir,
keçi ayağı (kompaktör) gibi yol altyapısında kullanılan aletlerle yapılabilir.
Sıkıştırılmış zeminin geçirimlilik katsayısı en az 1x10-8 m/sn. olmalıdır. Derinliği en az 10
metre ve az çatlaklı olan kaya zeminlerde bu değer 1x10-7 m/sn. olarak alınabilir.
Folye serilirken, kaba ve sivri parçaların delme etkisinden korunmalıdır. Koruma, ince kum
tabakası veya geotekstil malzeme ile sağlanabilir. Koruma tabakası olarak kullanılacak
kumun içinde 2-10 mm arası daneler %15’den fazla olmamalıdır. Bu koruyucu tabakanın
kalınlığı en az 10 cm olmalıdır. (Çevre Bakanlığı, 1996)
18
II.2.2.5.3. SIZINTI SUYUNUN TOPLANMASI
Sızıntı suyu, çöp deposunun çevre açısından önemli bir parametresidir. Sızıntı suyunun ana
kaynağı yağmur suları ve çöpün ihtiva ettiği sudur. Çöplük işletmede iken hektar başına
günde yaklaşık 2-5 m³ sızıntı suyu oluşur. Sızıntı suyu miktarı; atıkların kompozisyonu,
miktarı, türü ve yağışlara göre değişir.
Katı atık deposunda oluşan bu sızıntı suları; geçirimsiz hale getirilen depo tabanı üzerine dren
boruları döşenerek, bir noktada toplanır. Hidrolik ve statik olarak hesaplanması gereken
drenaj borularının çapı minimum 100 mm ve minimum eğimi %1 olmalıdır. Bu borular,
basınca dayanıklı yüksek yoğunluklu polietilen (HDPE) delikli veya yarıklı borulardır. Bu
boruların et kalınlığı 10 mm. veya 16 Atü iç basınca dayanacak şekilde olmalıdır.
Dren boruları, münferit borular şeklinde, yatayda ve düşeyde kıvrım yapmadan doğrusal
olarak depo sahası dışına çıkar. Depo tesisi çıkışında kontrol bacaları bulunur. Ayrıca dren
boruları çevresine iri taşlar yerleştirilir. Bu taşların üzerine çakıl filtre yerleştirilir. Bu filtrenin
boru sırtından itibaren yüksekliği minimum 30 cm olur. Drenaj sisteminde kullanılan çakılın
çapı 16/32 veya 8/16’dan küçük ve kireç oranı da %30 dan çok olmamalıdır. (Çevre
Bakanlığı, 1996)
II.2.2.5.4. SIZINTI SUYU MİKTARININ AZALTILMASI

• Sızıntı suyunun kaynağı öncelikle çöplük üzerine yağan yağmurdur. Yağmurun kısa
sürede depo gövdesini terk etmesi için dolgu üstüne eğim vermek gerekmektedir. Bu eğim
%3 den küçük olmamalıdır.
19
• Sahanın etrafındaki yüzey sularının çöp deposuna girmesi önlenmelidir. Bunun için saha
kenarına drenaj hendekleri açılır. Buradaki sular çöplükteki sızıntı sularına karıştırılmadan
ayrıca drene edilirler. Kanallar, yüzey sularının tamamını taşıyabilecek kapasiteye sahip
olmalıdır.
• Depo sahası önceden belirlenmiş etaplar halinde işletilmeli, her bir etap tamamen
doldurulmadan bir sonraki etap başlatılmamalıdır.
• Etaplar atık boşaltma sahasının en yüksek kısmından başlayarak sıra ile birbirini
izlemelidir. Böylece dolum yapılan bölgeden kaynaklanan sızıntı sularının, sahanın diğer
bölgelerine düşen yağmur sularına karışması önlenir.
II.2.2.5.5. DEPO GAZININ UZAKLAŞTIRILMASI
Depo gazı, depolanan organik atıkların mikrobiyolojik ayrışma sonucunda ortaya çıkan veya
depolanan atığın gaz fazına geçen kısmı olarak isimlendirilir. Depo dolgusunun teşkil
edilmesinden sonra gövde içine hava girişi olmadığından, ortamda daha önceden mevcut
bulunan oksijenin bitmesinden sonra gövde içinde anaerobik reaksiyon başlar. Bu reaksiyon
sonucu ortamdaki organik maddeler parçalanarak H2S, CO2 ve CH4 (Metan) gazları ortaya
çıkar.
Gaz çıkışı atık stabilize oluncaya kadar devam eder. Metan çıkışı depolama yapılmasından
itibaren, birkaç ay sonra başlayarak 2 yıla kadar artarak çıkmaya başlar. Yaklaşık 20 yıl sonra
stabil hale gelebilir. Bu sürede gazın % 75’i çıkar. Mutlak anaerobik şartlarda çöp deposunda
% 54 metan, % 45 CO2 ve az miktarda da diğer gazlar bulunur. Metan hariç diğer gazlar
kokulu olduğundan hemen fark edilirler. Ortalama 1 m³ çöpten 100-400 m³ gaz çıkmaktadır.
Bu gazlar çevreye yayılarak koku, yangın, patlamalar ve zehirlenmelere sebep olabilirler.
Depo gazları (özellikle metan) kanalizasyon, telefon ve elektrik kabloları boruları vasıtası ile
yeraltından 200 m. mesafelere kadar yayılabilmektedir. Depo sahası çevresindeki binalara
aynı yollar ile yayılarak çeşitli patlamalara, boğulma ve zehirlenmelere de sebep olabilirler.
Kapalı ortamlarda metan gazının patlama sınırı %15’dir.
Depo gazının, hem çevreye yayılıp tehlike oluşturmasını önlemek ve hem de toplanan gazı
değerlendirebilmek için bir gaz toplama sistemi ile bu gazların toplanması gerekmektedir.
Toplanan bu gazlar değerlendirilmeyecek ise kontrollü olarak atmosfere verilirler.
Gaz toplama bacaları, depo sahasında dolgu yapılmadan önce, depo tabanı ve drenaj sistemi
tesis edildikten sonra inşa edilir veya dolgu işlemi tamamlandıktan sonra sondajla açılırlar. Bu
baca veya kuyuların çapı 1m olmalıdır.
Eğer depo sahasında oluşan gazlardan enerji elde edilecek ise (elektrik, ısınma vs.) bacanın
ortasına yüksek yoğunluklu polietilen (HDPE)’den mamul delikli ya da yarıklı diren borusu
yerleştirilir. Bu borunun etrafı çakıl veya mıcır ile doldurulur. Gaz bacalarında
kullanacağımız boruların, yüzey alanının %15’i delik veya yarıklı olmalıdır. Gaz kuyuları bir
yakma ünitesine (fakel) bağlanarak kuyularda biriken gazlar yakılır veya enerji elde edilir.
Depo gazlarından faydalanılmayacak ise kuyunun içi sadece mıcır ve çakılla doldurularak,
gazlar doğrudan pasif olarak atmosfere verilir. Gaz toplama kuyularında kullanacağımız mıcır
20
veya çakıl kalkersiz olmalıdır. Depo sahasındaki gazların iyi bir şekilde toplanabilmesi için
kuyular 50-80 metre mesafelerle açılır veya inşa edilirler.
Eğer gaz toplama bacaları çöp dökümünden önce inşa ediliyorsa, zeminde hazırlanan temel
üzerine 1 m. çapında çelik hasır veya bu işlemi yerine getirecek başka malzemeler
yerleştirilir. Bunun ortasına delikli veya yarıklı gaz borusu indirilir, etrafı kalkersiz çakılla
doldurulur. Dolum yükseldikçe gaz bacası da yükseltilir. Çöp dökümü sırasında gaz
bacalarının kapanmamasına ve hasar görmemesine dikkat edilmelidir. (Çevre Bakanlığı,
1996)
Şekil 2. Gaz Toplama Bacası Tip Kesiti
21
II.2.2.5.6. DEPO SAHASININ KAPATILMASI
Depolama işleminin tamamlanmasından sonra, çöp dökümüne kapatılacak sahalar, tekniğine
uygun olarak kapatılmalıdır. Bunun için önce depo sahası üst yüzeyine şekil verilir ve
geçirimsiz hale getirilerek yağmur sularının depo içine girmesi engellenir.
Depo sahasının kapatılmasında şu sıra takip edilir:
• Sıkıştırılmış ve düzeltilmiş çöpün üzerine 50 cm kalınlığında dengeleme tabakası serilir.
Burada kullanılan toprağın çeşidi farketmez. Yalnız homojen olmasına dikkat edilir.
• Bu tabaka üzerine 60 cm sıkıştırılmış mineral (kil) geçirimsizlik tabakası serilir. Ayrıca
kil tabakası ile birlikte veya sadece 2 mm kalınlığında HDPE folye de kullanılır. Bu
tabakanın permeabilitesi 1x10-8 m/sn olmalıdır.
• Bu geçirimsiz tabakanın üzerine 30 cm kalınlığında drenaj tabakası inşa edilir. Bu
tabakanın teşkilinde genellikle kireç oranı düşük çakıl kullanılır. Bu tabaka sayesinde,
yağış ve sulama suları çöp gövdesine intikal etmeden toplanarak, tahliye edilir. Bu
tabakanın permeabilitesi 1x10-3 m/sn olmalıdır.
• Bu tabakanın üzerine, ekilecek ve dikilecek bitkilerin kök derinliğine göre en az 1 metre
kalınlığında tarım toprağı serilir. Depo kütlesine düşen yağmurun kısa sürede sahayı terk
etmesi için bu tabakanın eğiminin %3’den büyük olması gerekir.
• Bundan sonra depo sahası, bölgenin iklim şartlarına uyum sağlayan bitki ve ağaçlar
ekilerek/dikilerek yeşillendirilir.
• Ayrıca kapatılmış bu depo sahalarından; yeşil alan, park ve spor alanları gibi rekreasyon
amaçlı olarak da faydalanılabilir. Ancak bu sahaların yanına veya üzerine kesinlikle bina-
tesis yapılamaz.
22
Şekil 3. Depo Sahası Üst Geçirimsizlik Sistemi (www.istac.com.tr)
II.2.2.5.7. KATI ATIK DEPO SAHASININ İŞLETİLMESİ VE BAKIMI

Çevreye zarar vermeyen sağlıklı bir çöp dolgusu elde etmek ve depo sahası kapasitesinin
planlanan süreden önce doldurulmasını önlemek için işletmenin tekniğine uygun olarak
yapılması gerekmektedir. Tekniğine uygun olarak depo sahasının işletilmesi aşağıdaki esaslar
doğrultusunda yapılmalıdır:
• Çöpler sahaya kontrol edilerek ve tartılarak alınır.
• Yanan veya sıcak çöpler varsa, söndürüldükten ve soğutulduktan sonra depolanır.
• Tehlikeli ve zararlı atıklar depo sahasına kabul edilmez.
• Sıvı atıklar depo sahasına depolanmaz.
• Tıbbi atıklar evsel atıklarla birlikte depolanamazlar.
• Çöpler döküldükten sonra tabakalar halinde sıkıştırılarak depolanırlar.
• Döküm sonunda bu çöplerin üstü 10-15 cm kalınlığında toprak örtü (günlük örtü) ile
kapatılırlar. Böylece koku, haşere üremesi, toz gibi olumsuz etkiler önlenir.
• Depoya dolgu yapılmasına başlanıldığında ilk katı atık tabakası yüksekliği 2 m. olmadan,
ağır sıkıştırma araçları sahaya girmemelidir. Böylece depo tabanı geçirimsizlik sistemi ve
dren boruları zarar görmez.
• Dolgu sırasında toz ve koku emisyonları mümkün mertebe önlenmelidir.
• Sahaya düşen yağmur suları kontrol edilerek atıkların içine intikali önlenmelidir.
• Sahaya çöp dökümü kontrollü olarak yapılmalı ve gaz bacalarının zarar görmeleri
önlenmelidir.
• İşletme sırasında yeraltı ve yüzey suları kirletilmemelidir.
• Günlük olarak depolanan atıkların miktarı ve cinsi gibi özelliklerinin bilinmesi için veriler
kaydedilmelidir.
• Saha çevresine açılacak izleme-gözlem kuyuları vasıtasıyla depo sahasından
kaynaklanabilecek sızıntı suyu ve gaz yayılması kontrol altında tutulmalıdır.
• Ayrıca saha içi yolların ve yüzeysel su kanallarının bakımı ve kontrolü periyodik olarak
yapılır.
23
• Döküme kapatılan bölgeler yeşillendirilerek, şev stabilitesi ve erozyon önlenir.
II.2.3. YAKMA
Yakma, çok sayıda ülkede nihai olarak düzenli depolama sahalarında bertaraf edilmesi
gereken atık miktarlarını azaltmak ve atıktan ısı ve elektrik enerjisi elde etmek için yaygın
şekilde kullanılan bir yöntemdir. Yakma işleminin yaygın şekilde kullanıldığı ülkeler arasında
Almanya, Fransa, Hollanda, Danimarka ve Japonya sayılabilir. Bu ülkelerin çoğunda atıklar;
kağıt, plastik ve yanabilir diğer madde oranları yüksek olduğu için genelde yüksek kalori
değerine sahiptir (6300-9400 kJ/kg arasında), nem oranları düşüktür (%35) ve kalıcı (inert)
maddelerin ve yanmaz nitelikteki diğer maddelerin oranı düşüktür.
Bu ülkelerde yakma teknolojisi oldukça gelişmiştir ve hala önemli bir sorun teşkil eden baca
emisyonları bir kontrol teknolojisiyle kontrol edilmektedir.
Evsel katı atıkların yakılması için iki temel teknoloji bulunmaktadır: Kütlesel Yakma ve
Akışkan Yatak.
Kütlesel Yakma nispeten basit bir seçenektir. Atıklar tipik olarak yakma odası içinde yavaşça
hareket eden bir ızgaranın üzerine beslenir, yanma sonucu açığa çıkan gazlar (elektrik
üretmek için) bir tribünden ve hava kirliliği önleme ünitelerinden geçirilir ve son olarak
bacadan atmosfere verilir. Yakma işleminden önce sadece atıkların içindeki büyük hacimli
atıklar ve basınçlı kutu gibi tehlike yaratabilecek maddeler ayıklanır.
Akışkan Yataklı Yakma işleminde, önceden işlemden geçirilen atıklar kum, kireç taşı,
alüminyum veya seramik malzeme gibi kalıcı maddelerle doldurulmuş ve yüksek basınçlı
hava verilerek 'akışkan' hale getirilmiş yanmaz kaplamalı silindirik bir fırına enjekte edilir. Bu
teknoloji dünya çapında nispeten daha az denenmiş bir teknoloji olmakla birlikte, çok esnek
bir şekilde işletilebilir ve kütlesel yakma tesislerine kıyasla farklı kalori değerine sahip çok
çeşitli atıkların yakılmasında kullanılabilir. Ancak kütlesel yakma teknolojisinin aksine, evsel
atıkların akışkan yataklı fırına verilmeden önce işlemden geçirilmesi gereklidir.
24
Şekil 4. Yakma Tesisi
II.2.4. KOMPOST
Kompostlaştırma işlemi uygun yöntem ve ekipmanlar kullanarak, katı atık içinde bulunan
organik maddelerin kontrollü bir şekilde mikroorganizmalar tarafından dekompoze
(çürütülerek) edilerek, toprak için çok önemli olan humus ayarında bir maddeye
dönüştürülmesidir. Kompostlaştırma sonucu elde edilen ürüne kompost denir.
Tüm dünyada ve özellikle Avrupa'da evsel atıkların kompostlaştırılması yakın zamanlarda
tekrar gündeme gelen bir konudur. Bu ilginin nedeni bazı ülkelerde organik atıkların düzenli
depolama tesislerinde bertaraf edilmesine sınırlama getirilmesinden kaynaklandığı gibi,
kompost kalitesinde ve kompostlaştırma tekniklerinde sağlanan gelişmeler de bu teknolojinin
tekrar gündeme gelmesine neden olmuştur.
Kompostlaştırma işleminden verim alabilmek için organik atıkların kaynağında ayrılmış
olmaları, özellikle de tarım sektöründen, gıda endüstrilerinden, pazarlardan, otel ve
restoranların mutfaklarından, park ve bahçelerden gelen atıkların kullanılması gerekir.
Kompostlaştırma temel olarak bir bertaraf yönteminden öte geri kazanım yöntemidir. Bu
sebeple eğer atık kompozisyonu uygun ise atık yönetiminde yer alması gereken bir sistemdir.
Yatırım maliyetlerinin yüksek olmasına karşın, atıkların değerlendirilmesi ve tekrar
ekonomiye katılması açısından ve çevre açısından önem arz eden bir sistemdir.
Kompostlaştırma yönteminin düzenli depolamaya bir alternatif değil, destekleyici bir sistem
olarak görülmesi uygun olacaktır. Ayıca evsel atıklar içindeki organik atıkların
kompostlaştırılması sonucu, mevcut depo alanlarının kullanım ömürleri artar, hem de bu
atıkların parçalanması sonucu ortaya çıkan zararlı gazlar en aza indirilmiş olur.
Üretilen kompostun birçok kullanım alanı mevcuttur. Bu yüzden pazarlamada sıkıntı pek
yaşanmaz. Özellikle tarla tarımında, bağlarda, arazi ıslahından, civcivler için yataklık olarak
ve belediyelerin park ve bahçelerinde kullanılmasının yanı sıra yakıt veya gözenekli tuğla
yapımında hammadde olarak da kullanılmaktadır.
Bugün kompostlama tekniklerin büyük gelişmeler sağlanmış olup bir çok kompostlama
tekniği mevcuttur. Ancak esas olarak iki türlü kompostlama yöntemi mevcuttur:
II.2.4.1. AEROBİK (HAVALI) KOMPOSTLAMA

Havalı kompostlama katı atık bünyesinde bulunan organik maddelerin oksijenli şartlarda
mikroorganizmalar tarafından parçalanması ve zararsız hale getirilmesi işlemidir.
25
Bu yöntemde tesis teknolojileri açısından iki gruba ayrılır:
a) Açık Sistemler (Statik Kompostlama Sistemleri): Küçük miktarda atığın
kompostlanabildiği daha çok köy ve küçük kasabalar için tavsiye edilen açık sistemlerdir.
Bu sistemler de katı atıklar hazırlandıktan sonra gerekiyorsa nem ayarlaması yapılır ve
yığınlar oluşturulur. Yığınlar atıkların oksijenle teması için her 3-7 günde bir aktarılır. 21
günlük bekleme süresinden sonra ham kompost olgunlaştırmaya bırakılır. Aktarma yerine
zorlanmış havalandırma yöntemi de kullanılabilir. Ancak havalandırma sistemi maliyeti
oldukça artırır.
b) Kapalı-Kontrollü Sistemler (Dinamik Kompostlama Sistemleri): Büyük şehir atıkları için
tavsiye edilen kapalı-kontrollü sistemlerdir. Bu tip sistemlerde genellikle fermantasyon
için kule-silolar veya döner reaktörler kullanılır. Bu sistemde kompostlaştırma süresi
oldukça kısalır. Parçalanarak hazırlanmış katı atıklar fermantasyon ünitesinden yavaş ve
devamlı bir şekilde geçerler. Bu sırada reaktöre hava verilerek fermantasyonun oluşması
sağlanır. Oldukça fazla mekanik ekipman ve yeterli proses kontrolü gerektiren bir sistem
olduğu için ilk yatırım ve işletme maliyetleri yüksektir. Bu sitemin işletilebilmesi için
kalifiye personele ve iyi bir yönetime ihtiyaç vardır.
II.2.4.2. ANAEROBİK (HAVASIZ) KOMPOSTLAMA

Bu sistem henüz fazla uygulanmamaktadır. Bu kompostlama teknolojisi geliştirme ve pilot
tesis uygulamaları safhalarındadır. Genelde büyükşehir için tavsiye edilmektedir. Havalı
sistemlere göre oldukça kompleks olan bu sistemin en önemli özellikleri; daha yüksek nem
oranında uygulanması (%65-85) ve komposta ilaveten yan ürün olarak enerji üretiminde
kullanılabilecek biogaz elde edilmesidir. Bu tür tesislerden elde edilen enerjinin %50 'si
sistemi işletmeye harcanmakta diğer %50'si ise arıtıldıktan sonra gaz olarak veya elektrik
enerjisine çevrilip satılabilmektedir. Net elektrik üretimi 150kw saat/ton organik atık olarak
verilmektedir.
II.2.5. DİĞER YÖNTEMLER

II.2.5.1. PİROLİZ
Piroliz, organik maddelerin gaz, sıvı ve katı bileşenler üretecek şekilde ısıl ayrışıma
uğramasıdır. Bu işlem daha sonra bu bileşenlerin ayrı ayrı yakılması ile devam eder.
Bu işlem aşağıdaki reaktörlerde uygulanabilmektedir;
• İkili akışkan yatak sistemi,
• Dışarıdan ısıtmalı bir damıtma, koklaştırma odası veya döner fırın,
• İçinde, beslenen malzemenin türbülant bir akışla yeniden dolaştırılarak sıcak kömür ile
karıştırıldığı herhangi boş bir tüp şeklindeki reaktör.
Ürün üretimi ve işlemin ısıl verimliliği, beslenen malzemenin kalitesi ve işletme koşullarına
bağlı olarak değişkenlik gösterir. Düşük sıcaklıklarda daha yüksek miktarda zift ve kömür
üretilirken, yüksek sıcaklıklar gaz üretimini artırmaktadır.
26
II.2.5.2. PLAZMA ENERJİSİ YÖNTEMİ
Plazma Enerjisi ile yakma yönteminin atık imhasına uygulanması ve klasik yakma fırınlarının
yüksek teknolojisi ile tasarımlanması sorunu çözmüştür. Plazma yakma yöntemi atık
imhasında iki seçenek sunmaktadır.
Fosil yakıtlar kullanılarak yakılan atıklardan geri kalan ve hala zararlı durumda olan cürufu
tamamen zararsız bir ürün haline getirmek,
Atıkların doğrudan doğruya plazma yakma yöntemi ile yok etmek.
Her iki yöntemde de çöpten geriye kalan vitrifiye olmuş, inert, hiçbir şekilde çevreye
kimyasal tepkimeye girmeyen çakıl taşı özelliğindeki cüruf, çimento fabrikalarında dolgu
maddesi olarak kullanılabileceği gibi stabilize materyali olarak da yol yapımı, inşaat sektörü
gibi alanlarda da kullanılabilmekte ve bir ekonomik değer kazanmaktadır.
II.2.6. EKONOMİK AÇIDAN KARŞILAŞTIRMA

Atık bertarafı sistemlerini maliyet açısından karşılaştıracak olursak, 1 ton çöpün bertaraf
maliyeti şöyledir: (İstanbul Büyükşehir Belediyesi, 1992)
Bertaraf Yöntemi Maliyet

Geri kazanım 2.19 $
Düzenli depolama 8.40 $
Kompostlaştırma 10.49 $
Yakma 80.97 $
II.2.7. AKTARMA İSTASYONLARI

Mevcut toplama sistemleri incelendiğinde, katı atık toplama sistemlerinin ayrılmaz bir
bölümünü teşkil eden aktarma istasyonlarının Türkiye’de özellikle büyükşehir belediyeleri ve
atık yönetimi hizmetleri için birlik kuran belediyeler için bir ihtiyaç olduğu görülmektedir.
27
Belediyelerdeki mevcut çöp toplama araçlarının çoğu küçük ve eski araçlardır. Bunlar
özellikle bertaraf sahası uzakta ise taşıdıkları az çöp ile sahaya ulaşmak için uzun mesafeler
kat etmelerinin yanı sıra, eski olmaları sebebiyle sık sık da arızalanmaktadırlar. Böylece
zaman ve akaryakıt tüketimi artmakta ve belediyenin atık hizmetlerinin yürütülmesinde
performansı düşmektedir. Bugün akaryakıt girdileri belediyeler için büyük bir yük teşkil
etmektedir. Bu doğrultuda günümüzde belediyeler için aktarma istasyonlarının önemi hızla
artmaktadır.
Şekil 5. Aktarma İstasyonu
İlk etapta aktarma istasyonu belediyeye bir yük getirse de tesis işletmeye açıldığında,
akaryakıt, zaman, amortisman ve işçi gibi girdilerin düşeceği ve belediyenin atık yönetimi
hizmetlerinde performansının artacağı görülecektedir. Ancak yapılacak araştırmalar sonucu
aktarma istasyonu belediye için verimli ve gerekli görülürse tercih edilmelidir.
Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliğine göre; katı atıkların taşınmasının ekonomik olmasını
sağlamak, taşıma hattındaki trafiğe fazla yüklenmemek için şehirlerin merkezi yerlerinde
aktarma istasyonları kurulabilir. Bu istasyonlarda küçük hacimli araçlarla toplanan katı
atıkların daha büyük hacimli araçlara aktarılarak, bu araçlarla işleme ve depo yerlerine
taşınması sağlanır. Aktarma direkt taşıma aracına yapılabileceği gibi, bir ara depoya
boşaltıldıktan sonra, yeni araca doldurmak şeklinde dolaylı olarak da gerçekleştirilebilir.
Aktarma istasyonlarının koku, toz, gürültü ve görünüş yönünden çevreyi kirletmemesi için
boşaltma ve yükleme işlemlerinin yapıldığı yerler, kapalı olarak inşa edilmelidir.
Aktarma istasyonlarının çeşitli tasarım esaslarına göre ve düşük seviyedeki basit
teknolojilerden son derece gelişmiş yüksek teknolojilere kadar çeşitli seviyelerde
projelendirilmeleri ve inşa edilmeleri mümkündür.
28
Aktarma istasyonu planlanıyor ise özellikle küçük belediyeler için işletme maliyeti düşük
ancak temel unsurları taşıyan aktarma istasyonu teknolojisi seçilmelidir. Büyük belediyeler
için daha komplike ve gelişmiş yüksek teknolojilerin seçilmesi daha verimli olacaktır.
(İstanbul Büyükşehir Belediyesi, 1992)
III. BÖLÜM
III. SİNOP ÖRNEĞİ
III.1. PROJENİN AMACI

Sinop İli’nin katı atık sorununa çözüm getirmek amacı ile Sinop (Merkez) başta olmak üzere
Gerze ve Erfelek Belediyelerinin bir araya gelerek oluşturdukları Birliğin katı atıklarının Katı
Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’nde belirtilen kriterler çerçevesinde mühendislik tasarım
projesinin yapılmasıdır.
III.2. DAHA ÖNCE YAPILAN ÇALIŞMALAR

İller Bankası tarafından Sinop, Erfelek, Gerze Belediyeleri için ortak katı atık bertaraf tesisi
projesi hazırlatılmış ve 2000 yılında onaylanmıştır. Ancak Çevre ve Orman Bakanlığı’nın
görüşleri doğrultusunda, Projenin güncellenmesi gerekmektedir. ( Sinop Belediyesi, 2002)
III.3. KAPSAM
Proje kapsamında günümüz atık miktarı ve kompozisyonu doğrultusunda, depolama sahasının
projelendirilmesi yapılmıştır. Mevcut projenin revize edilmesi kapsamında, aşağıdaki konular
yer almaktadır;
• Katı atık düzenli depolama lotları,

• Hafriyat planı ve sedde sistemi,
• Taban izolasyonu,
• Sızıntı suyu toplama ve arıtma sistemi,
• Atık tabakaları ve nihai dolum hali,
• Nihai örtü sistemi,
• Peyzaj
• Gaz toplama sistemi
29
• Yeraltı suyu drenajı
• Yüzey suyu drenajı
• Şev stabilite hesapları
• Saha ulaşım yolu ve kontrol yolu.
Revizyon kapsamında yer almayan konularda İller Bankası tarafından hazırlatılmış olan proje
raporuna uyulmuştur. (Sinop Belediyesi, 2005, 4)
III.4. PROJE BÖLGESİ İÇİN GENEL BİLGİLER
III.4.1. KONUM
Sinop İli, Orta Karadeniz Bölgesi’nde ve Türkiye’nin de en kuzey noktasında üç tarafı deniz
ile çevrili bir yarımadada bulunmaktadır. Batısında Kastamonu, güneydoğusunda Çorum ve
doğusunda Samsun’un yer aldığı Sinop, 41°12’ - 42°06’ kuzey enlemleri ve 34°14’-35°26’
doğu boylamları arasındadır. Sinop’un Türkiye’deki yeri Şekil 6’daki haritada gösterilmiştir.
(Sinop Belediyesi, 2005, 5)
30
Şekil 6. Sinop’un Türkiye’deki Yeri
31
III.4.2. DEPOLAMA SAHASI İÇİN BİLGİLER
III.4.2.1. DÜZENLİ DEPOLAMA SAHASI YERİ

Proje sahası, Sinop İli Merkez ilçe sınırları içerisinde, 41o56’25’’ kuzey enlemi 35o02’40’’
doğu boylamı coğrafi koordinatları üzerinde, batısında Sinop-Gerze Devlet Karayolu,
doğusunda Eldevüz, kuzeyinde Yenimahalle ve güneyinde Uzungürgen köyleri ile
sınırlandırılmış Meşedağı Mevkii ile anılan bölgede yer almaktadır. Yaklaşık 130-150 ha
alana sahip olan bölge, orman amenajman haritalarında “meşe ormanı” vasfı ile belirtilmiştir.
Düzenli katı atık depolama sahası olarak projelendirilmesi düşünülen kısım yukarıda sınırları
tarif edilen bölge içerisinde, bölgenin kuzeydoğusunda yaklaşık 20 ha alanı kapsamaktadır.
Saha, kuzeyden güneye hafif yamaç biçiminde +60 m kotundan başlayarak 260 m boyunca
+90 m kotuna kadar yükselerek (% 11 eğim) daha sonra aynı kotta +140 m daha uzanıp,
doğudan batıya doğru ise aynı eş yükseltiler biçiminde hafif dalgalanma gösterip ortada su
toplama çanağı oluşturarak yaklaşık 450 m boyunca devam etmektedir. (Sinop Belediyesi,
2005, 7)
III.4.2.2. LOKASYONU
Düzenli depolama sahası olarak seçilen alan Meşedağı mevkiinde, Sinop’un güney batısında
yaklaşık 12 km mesafede yer almaktadır. Sinop-Erfelek yolu üzerinde 12 km mesafeden 1 km
lik bağlantı yolu ile sahaya ulaşım yapılmaktadır. Sahanın 1000 m civarında herhangi bir
yerleşim yeri bulunmamaktadır. En yakın yerleşim 1250 m güneydoğusundaki Eldevüz
Mahallesidir. (Sinop Belediyesi, 2005, 18)
III.4.2.3. ARAZİNİN MEVCUT KULLANIMI VE ÖZELLİKLERİ

Proje bölgesine yönelik olarak seçilen Meşedağı mevkiindeki alan için yaklaşık bir hesap
yapılarak depolama ihtiyacının karşılanması hedeflenmiştir. Depolama sahası yaklaşık 20
hektar büyüklüğündedir. Arazinin kuzey, batı, güney ve doğu kesimi yoğun orman ile
kaplıdır. Saha ise ağaçlar ile kaplıdır. Sahanın topografyası katı atık depolama amacına uygun
olarak düzenlenecektir. Proje Revizyonu kapsamında katı atık depolama sahasının yaklaşık 3
hektarında da düzenli depolama yapılacaktır. Depolama sahasında, taban eğimleri azami 1/4
olacak şekilde hazırlanacak olan depolama alanında emniyetli dolum eğimleri kullanılarak 15
yıllık proje ömrü için hesaplanan katı atıkların düzenli depolama ile bertaraf edilebileceği
belirlenmiştir. Katı atık sahasının hacim ve alan hesaplamalarında sedde, taban izolasyonu,
günlük ara örtü, son örtü hacimleri de dikkate alınmıştır. (Sinop Belediyesi, 2005, 18)
32
III.4.2.4. BERTARAF TESİSİNE ULAŞIM
Depolama sahasına ulaşım Sinop - Erfelek yolu üzerinden sağlanacaktır. Bu yolun 12.
km’sinde sola dönülerek yaklaşık 1 km uzunluğunda bağlantı yolu sayesinde sahaya
ulaşılmaktadır. (Sinop Belediyesi, 2005, 20)
III.4.2.5. JEOLOJİK ÖZELLİKLER

Düzenli katı atık depolama sahası olarak projelendirilmesi düşünülen kısım yukarıda sınırları
tarif edilen bölge içerisinde, bölgenin kuzeydoğusunda yaklaşık 20 ha alanı kapsamaktadır.
Sinop-Gerze-Erfelek katı atık düzenli depolama sahasının planlanmasına yönelik olarak
ayrıntılı Jeoteknik inceleme çalışması daha önceden hazırlanmış uygulama projesi aşamasında
gerçekleştirilmiştir. Jeoteknik inceleme çalışmasında sahanın jeolojik ve hidrojeolojik
çalışmaları yapılmış ve zemini temsil eden numuneler üzerinde laboratuvar çalışmaları
gerçekleştirilmiştir.
Bölgede hakim jeolojik birim olarak metamorfitler, çakıltaşı, kireçtaşı, türbiditik kumlu
kireçtaşı, şey-marn, volkanik tüf, dayk ve bazalt sayılabilir. Bölge yoğun tektonizma etkisinde
kaldığından özellikle jeosenklinallerin yaygınlığı göze çarpmaktadır. Jeomorfolojik bakımdan
lagün, falez vb. oluşumların mevcudiyeti bakımından bölgede birçok araştırma yapılmıştır.
Sismografik açıdan incelendiğinde Sinop İli’nin, Marmara Denizi’nden başlayıp Bolu,
Amasya, Erzincan’dan Van Gölü’ne kadar uzanan Anadolu fay hattının kuzeyinde ve fay
hattının etki alanına oldukça uzakta kalmakta olduğu görülmektedir. İl, Sinop Afet İşleri
Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanmış olan Türkiye Deprem Bölgeleri haritasında 4.
Deprem Bölgesi’nde yer almaktadır. Anılan kaynağa göre Sinop ve yöresinin deprem
özellikleri Şekil 7’de verilmektedir. (Sinop Belediyesi, 2005, 20)
Şekil 7. Sinop ve Yöresinin Deprem Özellikleri (Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, 1996)
33
III.4.2.6. HİDROJEOLOJİ
Genel jeolojik özellikler Proje Bölgesi’nde, genellikle geçirimsiz bir yapının bulunduğunu ve
yeraltı su potansiyelinin oldukça düşük olduğunu göstermektedir. Yerinde yapılan
gözlemlerde de, proje alanının yeraltı suyu açısından bir önemi olmadığı saptanmıştır.
İklimsel dağılım nedeniyle sahil şeridinde, kışın bol yağış ve ılık bir hava hakim olup yazın
sıcak ve yağmurlu bir rejim seyretmekte, denizden uzak güney kesimde ise, kışların soğuk ve
yağmurlu, yazların sıcak olduğu görülmektedir. Sinop çevresinde yerüstü su kaynakları tespit
edilmiş olup debilerinin 0.02 lt/sn ile 4.12 lt/sn arasında değiştiği ölçümlerle belirlenmiştir.
III.5. KATI ATIK DÜZENLİ DEPOLAMA SAHASI GENEL YERLEŞİMİ

Katı atık düzenli depolama sahalarında gerekli olan ve proje bölgesi katı atık düzenli
depolama sahasında uygulanacak olan idari tesis ve üniteler aşağıda listelenmiştir:
• Bekçi binası (12)

• Kantar binası (13 ) ve elektronik tartı ünitesi (16)
• Halk katı atık döküm alanı (S107) ve katı atık söndürme alanı (S108)
• İdare binası (9)
• Tekerlek yıkama ünitesi (17)
• Garaj ve atölye binası (11)
• Otoparklar (18)
• Çit
• Sızıntı suyu havuzu ve arıtma tesisi (S109)
• Ayırma tesisi (10)
• Katı atık lotları (S101-S102-S103)
• Tıbbi atık lotları (S104)
• Günlük örtü depolama alanı (S105)
• Pilot kompost tesisi (S110)
• Pompa İstasyonu (21)
Depolama sahası, tüm tesisleri ile birlikte Genel Yerleşim Planında (Şekil 8) görülmektedir
34
Şekil 8. Genel Yerleşim Planı
(Sinop Belediyesi, 2005, Ekler)
III.5.1. BEKÇI BINASI (12)

Yoldan depolama sahasına giriş iki tarafa açılan sürgülü kapı ile sağlanacaktır. Bekçi Binası
tesisin girişinde yer alacaktır. Kontrol görevlisinin çalışmasına imkan verecek boyut ve
şekilde düzenlenmiştir. Tesise giriş ve çıkış bekçi tarafından kontrol edilecektir. (Sinop
Belediyesi, 2005, 22)
III.5.2. KANTAR BINASI (13) VE ELEKTRONIK TARTI ÜNITESI (16)

Depolama sahasına ulaşacak katı atık toplama aracı, kantar binası yanında yol üzerinde yer
alan kantar üzerinde durarak taşıdığı atık miktarı belirlenecektir. Bilgisayar destekli tartımlar
kantar binası içerisinden izlenerek otomatik kayıt tutulacaktır. Atık toplama aracı buradan
ulaşım yolu sayesinde atıkları dökeceği bölüme devam edecektir. Kantar, atık toplama
araçlarının tartımına olanak sağlayacak şekilde 50 ton kapasiteli olarak boyutlandırılmıştır.
Tesise getirilen atıkların, toplanan atıkların içerisinde bulunan kızgın küllerle tutuşturulması
ihtimaline karşı yangın hidrantları ile donatılmış bir platform, yanan çöpleri söndürme alanı
olarak planlanmıştır. (Sinop Belediyesi, 2005, 22)
35
III.5.3. HALK KATI ATIK DÖKÜM (S107) ALANI VE KATI ATIK SÖNDÜRME
ALANI (S108)
Hava şartlarının, katı atık sahasına erişimi engellediği veya aciliyet gösteren durumlarda
geçici süre için katı atık dökmek amacıyla bir alan düzenlenmiştir. Normal şartlar altında bu
alan halk tarafından kullanılabilecek ve sahada atıklar geçici olarak depolanabilecektir. Bu
alan zemin seviyesinde bir platform olacaktır. Söz konusu durumlarda atık toplama araçları
atıklarını bu alana dökerek tesisi en kısa yoldan terk etme olanağını bulmaktadırlar. (Sinop
III.5.4. İDARE BINASI (9)

Depolama sahasının idari merkezini bu tesis oluşturmaktadır. Tek katlı bir yapı olan idare
binası, konum olarak atık sahasının giriş noktasına yakın bir yerde bulunmaktadır.
Bina içerisinde oluşturulacak laboratuvarda, ölçüm programı dahilinde, yüzey suyu, sızıntı
suyu, yer altı suyundan alınacak örneklerin analizleri yapılacaktır. (Sinop Belediyesi, 2005,
24)
III.5.5. TEKERLEK YIKAMA ÜNITESI (17)

Depolama sahasından dışarıya olası kirlilik taşınmasını engellemek için tekerlek yıkama
ünitesi düzenlenmiştir. Ünite hem katı atık sahasından hem de acil katı atık döküm alanından
dönecek katı atık toplama araçlarının tekerleklerinin yıkanmasına imkan verecektir. (Sinop
III.5.6. GARAJ VE ATÖLYE BINASI (11)

Atölye ve garaj, düzenli depolama sahasında kullanılacak kompaktör, dozer gibi ekipmanın
bakımı ve onarımı için kullanılacaktır. Bu amaca yönelik olarak tam kapasiteli bir atölye
planlanmıştır. Bu ünitede duş, tuvalet ve soyunma odası yer alacaktır. (Sinop Belediyesi,
2005, 24)
III.5.7. OTOPARK (18)

Depolama sahası içerisinde iki farklı otopark düzenlenmiştir. Otoparklardan bir tanesi gelen
çöp kamyonlarına hizmet verecektir. Diğeri personel tarafından kullanılacaktır. (Sinop
III.5.8. ÇİT
Katı atık sahası, tesis ve üniteleri içine alan depolama sahası tel çit ile çevrelenmektedir. Bu
çit depolama sahasına giriş ve çıkışı kontrol altına almaktadır. Rüzgar etkisi ile muhtemel
kağıt vb. malzemenin uçuşarak taşınmasını ayrıca her türlü hayvanın saha içine girişini de
engellemektedir. (Sinop Belediyesi, 2005, 24)
III.5.9. SIZINTI SUYU HAVUZLARI (S109)

Katı atık sahasının taban izolasyonunda yer alacak ayrı bir toplama sistemi ile toplanacak
sızıntı suyu lagünlerde toplanacak ve lagünlerin kapasitesinin dolmasına yakın sızıntı suyu
karakteristiğine uygun bir paket arıtma seçilecektir.
Arıtma tesisine, sızıntı suyu havuzundan gelen atıksular verilecektir. Bu ünitelerde düzenli
aralıklarla kalitatif ve kantitatif ölçümler yapılarak, ölçüm programında kaydedilecektir.
36
III.5.10. AYIRMA TESISI (10)
Proje bölgesi katı atık düzenli depolama sahası projesi, organik ve değerlendirilebilir atıkların
ayrı toplanması esasına göre düşünülmüş ve katı atık sahasında organik atıklar depolanacak,
değerlendirilebilir atıklar ise atık ayırma tesisinde cam, metal, plastik, kağıt-karton gibi
bileşenlerine ayrılacaktır. Bu amaca yönelik olarak depolama sahası girişinde bir atık ayırma
tesisi planlanmıştır. Atık ayırma tesisi günlük 10 ton ayırma kapasitesine göre planlanmıştır.
Atık ayırma tesisinde ayrı toplanmış Geri Kazanılabilen Atıklar (GEKA) niteliğindeki
malzemenin sınıflandırılması için elle ayırmanın uygun olduğu kabul edilmiştir. Tesise çöp
kamyonu dışında sıkıştırmasız ayrı bir araçla toplanarak gelen ambalaj atığı poşetleri, görevli
yardımıyla yırtılarak, malzeme besleme bunkerine dökülür ve yükleme – yükseltme
konveyörü yardımıyla ön ayırma bandına ulaştırılır. Ön ayırma bölümünde gazete kağıdı,
karton, beyaz kağıt, iri teneke ve plastikler ayrılır. Ön ayırmanın amacı söz konusu
malzemelerin döner tambura girerek kalitelerinde olabilecek bozulmaları ve hacimli olmaları
sebebiyle tambur ve ana ayırma bandı arasındaki muhtemel sıkışmaları önlemektir. Kaba
bölümü ayrılan malzemeler döner bir tamburun içine konveyör bandın üstünden dökülür.
Tamburda dane çapı 5 cm’den küçük olan malzemeler (taş, toz, izmarit vs) ayrılır ve kalan
malzemeler konveyör bandın üstüne homojen bir şekilde dökülür. Bu kısımda ise PET, PVC,
PE, PP, PS, alüminyum, cam ve lamine kartonlar elle, metaller ise manyetik bir seperatör ile
otomatik olarak ayrılacaktır. Bandın sonuna kadar gelen değerlendirilemeyecek malzemeler
ise düzenli depolama alanına gönderilir. Bu şekilde ayrılan atıkların günlük olarak
sınıflandırılarak, preslenmesi ve tartılması sayesinde verimli bir işletme sağlanması
beklenebilir. (Sinop Belediyesi, 2005, 26)
III.5.11. TESIS AYDINLATMASI

Meşedağı katı atık düzenli depolama sahasında giriş bölgesinde ve özellikle saha içi yollar
boyunca aydınlatma olacaktır. (Sinop Belediyesi, 2005, 27)
III.5.12. GÜNLÜK ÖRTÜ DEPOLAMA SAHASI

Atıkların üzerinin günlük olarak örtülmesi; sinek, koku ve haşaratların çevrede oluşmasını
engellemek için yapılması gerekmektedir. Bu amaçla saha içerisinde günlük örtü toprağının
depolanacağı bir saha düşünülmüştür. Bu örtü için gereken depolama hacmi 2 metre
kalınlığındaki bir çöp için 0,15 m örtü toprağı gerektiği düşünülerek hesaplanırsa;
2030 yılı için 52664 * (0,15/2,00) = 3950 m³/yıl
3950 m³/yıl / 52 hafta/yıl = 76 m³
Buna göre ayrılmış olan 200 m³ lük örtü toprağı sahası yaklaşık 3 haftalık ihtiyaca karşılık
gelmektedir. (Sinop Belediyesi, 2005, 27)
III.6. NÜFUS PROJEKSİYONLARI

Projede kullanılacak katı atık miktarının hesaplanmasına yönelik en önemli parametrelerden
biri proje bölgesinin nüfus tahminidir. Nüfus tahminleri için Tablo 1’de belirtilen resmi nüfus
sayım sonuçları analiz edilmiştir.
37
Tablo 1. Proje Bölgesi Kentsel Nüfus Sayımı Sonuçları (DİE, 2000)
Yıllar Sinop Gerze Erfelek Toplam

1940 4 838 3 412 - 8 250
1945 4 995 4 272 - 9 267
1950 5 780 4 320 - 10 100
1955 7 307 3 925 - 11 232
1960 10 214 4 680 1 890 16 784
1965 13 354 5 387 2 244 20 985
1970 15 096 6 823 2 554 24 473
1975 16 098 7 313 4 634 28 045
1980 18 328 6 327 3 066 27 721
1985 23 148 7 370 3 672 34 190
1990 25 537 8 609 4 262 38 408
1997 28 574 8 976 4 072 41 622
2000 30502 10013 3659 44174
Görüldüğü üzere değerler arasında nüfusların aniden artış veya azalma gösterdiği süreksizlik
noktaları bulunmaktadır. Bunun nedeni, eldeki verilerin başlangıç yılı olan 1940 yılından bu
yana Sinop İli’nde yer alan idari birimlerin sayısının ve sınırlarının değişim göstermesidir.
Öyle ki, 1940 yılında Sinop (Merkez), Ayancık, Boyabat ve Gerze ilçelerinden ibaret olan
Sinop İli’nde, bu ilçelere 1950-55 yılları arasında Duragan, 1955-60 yılları arasında Erfelek
ve Türkeli, 1985-90 yılları arasında Dikmen ve Saraydüzü ilçeleri katılmıştır. Dolayısıyla,
proje bölgesi kapsamında incelenen üç ilçeye (Sinop-Merkez, Gerze, Erfelek) dahil olan bir
nüfusun belli dönemlerde yapılan sayımlarda başka ilçelere dahil edilmesi durumu söz konusu
olmuştur. (Sinop Belediyesi, 2005, 27)
1950 yılına kadar 6094 km² olan Sinop İli yüzölçümü, 1950-55 arasında idari sınırlarında
yapılan tadilat nedeniyle 11 km² azalmış, 1955-60 yılları arasındaki yeni düzenlemelerle 221
km²’lik bir bölgeyi daha kaybederek 5862 km²’lik bugünkü sınırlarına çekilmiştir. Bu dönem
süresince Duragan, Erfelek ve Türkeli ilçeleri teşkil edilmiş ve bu nedenle 1960 yılına kadar
proje bölgesi içinde yer alan Merkez İlçe 275 km², Gerze İlçesi 371 km² küçülmüştür. Bu
durum nedeniyle istatistiksel çalışmada hataları azaltmak gayesiyle her üç ilçe için de ilk
ortak verilerin mevcut olduğu 1960 yılı nüfusu, veri kümesinin başlangıcını oluşturmuştur.
Proje bölgesinin nüfus seyir eğiliminin sorunsuz takip edildiği dönem 1960-1985 arasındaki
25 senelik dönemdir. 1985-90 yılları arasında Boyabat İlçesi’nden 226 km² ayrılarak
Saraydüzü İlçesi ve Gerze İlçesi’nden 467 km² ayrılarak Dikmen İlçesi kurulmuştur.
Dolayısıyla çoğalma eğrisinin temsil edici niteliğinin bozulmaması açısından 1990 ve 1997
yıllarına ait nüfus verilerinde, eskiden proje bölgesi içinde yer alan Dikmen nüfusunun
Gerze’ye dahil edilerek, artış katsayılarının hesaplanması daha doğru gözükmektedir. Ancak
Proje Bölgesi’nin gerçek sınırları belirlenmiş olduğu ve gelişimini şu andaki nüfusun tayin
edeceği göz önünde bulundurularak projeksiyonlara esas teşkil edecek değer olarak 2000 yılı
nüfus verileri kullanılacaktır.
38
Düzenli depolama projesine esas alınacak nüfuslar İller Bankası Yöntemi ile hesaplanan
nüfuslardır. (İller Bankası, 2004)
İller Bankası Yöntemi

İller Bankası yönteminde iki nüfus sayımı arasındaki nüfus artış katsayısı aşağıdaki formül ile
hesaplanmaktadır:
p = [ ( Ny / Ne )1 / a - 1 ] x 100
p = Nüfus artış katsayısı
Ny = Şehrin son nüfus sayımı sonucu
Ne = Şehrin nüfus artışına baz alınan daha önceki nüfus sayım sonucu
a = İki nüfus sayımı arasındaki yıl farkı
En son nüfus sayımı ile önceki nüfus sayımları arasında hesaplanan p katsayılarının
ortalaması alınarak, p* değeri hesaplanmakta,
k
p* = (1/k) x Σ pi
i=1
k = Hesaplanan p değerlerinin sayısı,
ve aşağıdaki formül kullanılarak gelecekteki proje nüfusu değerleri tahmin edilmektedir:
N = Ny x ( 1+ p*/100 )n
N = Gelecek nüfus (kişi)

Ns = Son nüfus sayım sonucu (kişi)
p*= Nüfus artış katsayısı
n = Hesaplanması istenen yıla kadar geçecek süre (yıl)
İller Bankası yöntemine göre yapılan nüfus artış katsayıları hesabı Tablo 2’de verilmiştir. İller
Bankası yöntemine göre p katsayısının %3’den büyük çıkması durumunda p=%3 alınması ve
%1’den küçük hesaplanması durumunda da p=%1 alınması kabul edilmektedir.. Sinop
(Merkez), Gerze ve Erfelek için p değerleri sırasıyla %2.32,%1 ve %1,16 olarak tespit
edilmiştir. Bu katsayılara göre yapılan nüfus projeksiyonlarının hesabı ise Tablo 3’de
verilmiştir.
Kırsal Nüfus
39
Proje bölgesinde nüfus hesaplarına dahil olmayan ancak mücavir saha içerisinde yer alması
nedeniyle belediye tarafından çöpleri toplanan köylerde bulunmaktadır. Bu köylerin 1997 yılı
nüfus değerleri aşağıdadır. (Kaynak: Sinop, Gerze, Erfelek Ortak Katı Atık Tatbikat
Projesi,2000)
Korucuk Köyü 1597 kişi
Bostancılı Köyü 985 kişi
Akliman Köyü 160 kişi
Osmaniye Köyü 870 kişi
Toplam 3612 kişi
Sinop Merkezi’nin 1997 kentsel nüfusuna oranlarsak;

3612 / 28574 =0,13
olarak bulunur. Buna göre kırsal kesimdeki nüfus artışı nüfus Sinop (Merkez) ile aynı
kalacağı kabulü ile Sinop(Merkez) nüfusunun % 13 ‘ü alınarak hesaplanacaktır. (Sinop
Turist Nüfusu
Bölgede 3 aylık bir dönemde turizmde canlılık görülmektedir. Sinop Valiliği’nce yapılan
çalışmadan elde edilen bilgilere göre, yazın 3 aylık dönemdeki turistik nüfus, kentsel nüfusun
%75 mertebesindedir. Buna göre 3 aylık dönem dışında pik faktörü 1 kabul ederek ağırlıklı
ortalama katsayısı(k ort) ;
K ort = 1,75*3+9*1,00 =1,19

12
olarak hesaplanmıştır.
Kritik nüfus artışı hesaplamaları, Sinop, Gerze ve Erfelek Belediyelerinin nüfus toplamının
%19 u alınarak hesaplanmıştır. (Sinop Belediyesi, 2005, 30)
Tablo 2. İller Bankası Nüfus Artış Katsayıları
40
SİNOP(MERKEZ) GERZE ERFELEK
Yıl Nüfus P P kabul Nüfus P P kabul Nüfus P P kabul
1960 10214 2,7728290428 2,773 1890 1,6652458313 1,665 10214 -0,0496753565 1,00
1965 13354 2,3879990084 2,388 2244 1,4067454029 1,406 13354 -0,8192874437 1,00
1970 15096 2,3722419237 2,372 2554 1,2056403788 1,205 15096 -1,3591640073 1,00
1975 16098 2,5893447055 2,589 4634 -0,9404717990 1,00 16098 -1,8813211848 1,00
1980 18328 2,5795198786 2,580 3066 0,8880000619 1,00 18328 -2,9775008927 1,00
1985 23148 1,8562437407 1,856 3672 -0,0236411165 1,00 23148 -5,4336305393 1,00
1990 25537 1,7925148504 1,793 4262 -1,5139098727 1,00 25537 -8,9375283373 1,00
1997 28574 2,2003599642 2,200 4072 -3,5020219845 1,00 28574 -29,4986025870 1,00
P ort 2,32 P ort 1,16 P ort 1,00

(İller Bankası, 2004)
Tablo 3. İller Bankası Yöntemine Göre Nüfus Projeksiyonları
YILLAR SİNOP ERFELEK GERZE TOPLAM KIRSAL TURİZM GENELTOPLAM

2000 30502 3659 10013 44174 3965 8393
2001 31210 3701 10113 45024 4057 8555 57637
2002 31934 3744 10214 45892 4151 8720 58764
2003 32675 3788 10316 46779 4248 8888 59914
2004 33433 3832 10420 47684 4346 9060 61090
2005 34208 3876 10524 48608 4447 9236 62291
2006 35002 3921 10629 49552 4550 9415 63517
2007 35814 3967 10735 50516 4656 9598 64770
2008 36645 4013 10843 51500 4764 9785 66049
2009 37495 4059 10951 52505 4874 9976 67356
2010 38365 4106 11061 53532 4987 10171 68690
2011 39255 4154 11171 54580 5103 10370 70053
2012 40166 4202 11283 55651 5222 10574 71446
2013 41097 4251 11396 56744 5343 10781 72868
2014 42051 4300 11510 57861 5467 10994 74321
2015 43027 4350 11625 59001 5593 11210 75805
41
2016 44025 4401 11741 60166 5723 11432 77321
2017 45046 4452 11858 61356 5856 11658 78870
2018 46091 4503 11977 62571 5992 11889 80452
2019 47161 4555 12097 63813 6131 12124 82068
2020 48255 4608 12218 65081 6273 12365 83719
2021 49374 4662 12340 66376 6419 12611 85405
2022 50520 4716 12463 67699 6568 12863 87129
2023 51692 4771 12588 69050 6720 13120 88890
2024 52891 4826 12714 70431 6876 13382 90688
2025 54118 4882 12841 71841 7035 13650 92526
2026 55374 4938 12969 73281 7199 13923 94403
2027 56658 4996 13099 74753 7366 14203 96322
2028 57973 5054 13230 76256 7536 14489 98282
2029 59318 5112 13362 77792 7711 14781 100285
2030 60694 5172 13496 79361 7890 15079 102331
Yapılan nüfus projeksiyonunun kıyaslanabilmesi için proje bölgesinde daha önceden yapılmış
projeksiyonlar Tablo 4 de verilmiştir. Tablodan da görüldüğü gibi nüfus tahminleri birbirine
oldukça yakındır.
Tablo 4. Proje Bölgesi Nüfus Projeksiyonları

Yıllar Kanalizasyon İçme suyu İmar Planı Proje
Projesi Projesi Üstel Log. 2.Derece Nüfusu
2000 34 883 37 148 50 545 41 611 35 431 56 532
2005 40 695 44 721 63 892 49 833 40 004 62 291
2010 47 475 53 839 68 690
2015 55 384 64 817 75 805
2020 64 612 78 029 83 719
2025 75 377 93 937 92 526
2030 102 331
III.7. ATIK PROJEKSİYONU

Katı atık düzenli depolama sahasına gelecek olan atık miktarının belirlenmesi, tesisin doğru
projelendirilmesi açısından oldukça önem teşkil eder. Proje bölgesinde oluşacak atık
miktarları Tablo 5 de verilmiştir. Geri kazanılabilir atık miktarı %18 olmasına rağmen bunun
42
tamamı ayrıştırılamamaktadır. Atıkların kaynağında ayrı toplanmaması nedeniyle geri
kazanılacak atık miktarında yüksek miktarda kayıp olmaktadır. Bu nedenle atık projeksiyonu
yapılırken geri kazanılır atık miktarı yaklaşık olarak %6 alınmıştır. (Sinop Belediyesi, 2005,
32)
Tablo 5. Atık Projeksiyonu
GERİ
EVSEL NİTELİKLİ KATI KAZANILA DEPOLANACAK DEPOLANACAK
YIL NÜFUS ATIK N MİKTAR ATIK MİKTARI EKLENİK ATIK
kg/kişi/gün ton/gün ton/yıl ton/yıl ton/yıl m3/yıl m3/yıl
2005 62291 0,9 56 20440 1226 19214 27449 27449
2006 63517 0,9 57 20805 1248 19557 27939 27939
2007 64770 0,9 58 21170 1270 19900 28429 56368
2008 66049 0,9 59 21535 1292 20243 28919 85287
2009 67356 0,9 61 22265 1336 20929 29899 115186
2010 68690 0,9 62 22630 1358 21272 30389 145575
2011 70053 0,9 63 22995 1380 21615 30879 176454
2012 71446 0,9 64 23360 1402 21958 31369 207823
2013 72868 0,9 66 24090 1445 22645 32350 240173
2014 74321 0,9 67 24455 1467 22988 32840 273013
2015 75805 1,2 91 33215 1993 31222 44603 317616
2016 77321 1,2 93 33945 2037 31908 45583 363199
2017 78870 1,2 95 34675 2081 32594 46563 409762
2018 80452 1,2 97 35405 2124 33281 47544 457306
2019 82068 1,2 98 35770 2146 33624 48034 505340
2020 83719 1,2 100 36500 2190 34310 49014 554354
2021 85405 1,2 102 37230 2234 34996 49994 604348
2022 87129 1,2 105 38325 2300 36025 51464 655812
2023 88890 1,2 107 39055 2343 36712 52446 708258
2024 90688 1,2 109 39785 2387 37398 53426 761684
2025 92526 1,2 111 40515 2431 38084 54406 816090
2026 94403 1,2 113 41245 2475 38770 55386 871476
2027 96322 1,2 116 42340 2540 39800 56857 928333
2028 98282 1,2 118 43070 2584 40486 57837 986170
2029 100285 1,2 120 43800 2628 41172 58817 1044987
2030 102331 1,2 123 44895 2694 42201 60287 1105274
43
Not: Atık yoğunluğu 0,7 ton/ m3 alınmıştır.
Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi tarafından Sinop (Merkez) için Evsel Katı Atık
malzeme dağılımının izlenmesine ilişkin yapılan çalışmalarda, merkeze ait çöp
karakteristiğinin çevre ilçelerle farklılık göstermediği saptanmıştır. Bu nedenle Sinop
(Merkez)’e ait geri kazanım miktarı tüm proje sahası için aynı kabul edilebilir. Bu çalışma da
geri kazanım potansiyeli % 18 olarak belirtilmektedir. Yapılan atık projeksiyonunda geri
kazanılan miktar hesaplarında bu değer baz alınmıştır. Şekil 9 de Sinop için Evsel Atık ve
Geri Kazanılabilir Atık miktarları gösterilmektedir. (Sinop Belediyesi, 1997).
İnorganik Kökenli
Kül/Cüruf/Diğer
%14
Kağıt/Karton
Metal %44
Alüminyum/Çelik
Geri Kazanılabilir %17
Malzeme
%18
Organik Kökenli
Plastik
Yiyecek/Tekstil/
PET/PVC/PP/PS/PE
Naylon/Bahçe Atıkları Cam
%17
%68 Renksiz/Yeşil/Kahverengi
%22
Şekil 6,1 Sinop(Merkez) için EKA ve GEKA malzeme dağılımı
Şekil 9. Sinop (Merkez) İçin EKA ve GEKA Malzeme Dağılımı
III.8. KATI ATIK DEPOLAMA SAHASI

Sahada ortalama rüzgar hızı 6,5 m/sn ve kuzeybatı yönündedir. Kuzeybatı yönünde bir
yerleşim olmadığı için çevrede kokudan dolayı bir rahatsızlık oluşması ihtimali yoktur. Saha,
proje bölgesinin yaklaşık 15 yıllık katı atık depolama ihtiyacını karşılamaktadır. Bu
hesaplamalarda I.Etap depolama sahası alanı 3 ha ve atık yoğunluğu 0,7ton/m³ olarak
alınmıştır. Depolama sahasında 1/4 eğim kullanılarak optimum kazı ve arazi kullanımı
44
planlanmıştır. Taban izolasyonu için kullanılacak olan malzemeden dolayı taban eğimi azami
1/4 alınmıştır. Depolama sahasında atıklar 60 m yüksekliğinden başlayıp kuzeye doğru
sürdürülerek 85 m yüksekliğinde bir tepe oluşturacaktır. Yüzey geçirimsizliği ile tepe noktası
yüksekliği 87 kotunda olacaktır. Tablo 6 da sahanın kapasitesine ait bilgiler yer almaktadır.
Saha boyunca ortalama 15-17 m atık depolanacağına dayanılarak hacim hesabı yapılmıştır.
Uygulama projesi aşamasında arazinin topografyası ve eğimleri düzenlenmelidir.
Tablo 6. Saha Depolama Kapasitesi

Depolama
Kapasitesi(m3) Alan(m2) Kapasite(yıl) Dönem(yıl)
555.000 30.000 15 2006-2020
III.8.1. TABAN İZOLASYONU

Katı atık sahasından zemine ve yeraltı suyuna sızıntı suyu, gaz girişini önlemek amacıyla
taban izolasyonu düzenlenmiştir. Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’ne göre;
• Saha tabanı, kalınlığı en az 60 cm kil zeminle sıkıştırılır,

• Permeabilite katsayısı en az 1x10-8 m/sn olmalıdır,
• Sızıntı suyunun toplanması için dren tabakası oluşturulur,
Atık
Drenaj borusu, HDPE, perfore, min. Ø100 mm
Sızıntı Suyu Drenaj Tabakası, Çakıl 16/32,

30 cm, 10-3m/sn
Geçirimsizlik Tabakası (Kil), 60 cm(30+30), ≤10-8 m/sn.
Tabi Zemin
Şekil 10. Taban Tip İzolasyon Kesiti
Taban izolasyonu için yeterince emniyetli ve ekonomik çözüm şöyle sıralanmaktadır:

Depo alanındaki bitkisel toprak öncelikle sıyrılacaktır. Daha sonra depo tabanına 30 cm lik kil
tabakası serilecek ve sıkıştırılacaktır. Kil tabakası kalınlığı 60 cm olana kadar bu işleme
devam edilecektir. Kullanılacak kilin geçirimlilik katsayısı 1x10-8 m/sn den büyük
olmayacaktır. Daha sonra üzerine 30 kalınlığında çakıldan oluşan drenaj tabakası ve bunun
45
içinde 2/3 delikli ya da yarıklı sızıntı suyu borusu yerleştirilecektir. Şekil 10 de taban
geçirimsizlik tabakasının kesiti verilmiştir. (Sinop Belediyesi, 2005, 35)
III.8.2. ÜST YÜZEY GEÇİRİMSİZLİK SİSTEMİ

Depolama alanında depolama işlemi tamamlandıktan sonra, yağış sularının depo alanına
sızmasını engellemek için, depo alanında oluşacak gazın toplanmasını sağlamak amacı ile
depo sahası üst yüzeyi geçirimsiz hale getirilecektir. Depo üst yüzeyi geçirimlilik katsayısı
1x10-8 m/sn den küçük olacak şekilde geçirimsiz hale getirilecektir. Düzenli depolama
sahasında kullanılacak tip yüzey kesiti Şekil 11 de verilmiştir.
Bitkisel Toprak Tabakası 1m
Drenaj Tabakası, Çakıl 16/32, 30 cm,
Geçirimsizlik Tabakası, 60 cm, ≤10-8 m/sn. (Kil)
Gaz Drenaj Tabakası, Çakıl 16/32,30 cm

Dengeleme Tabakası, 30 cm, (Düşük kohezyonlu
malzeme)
Atık
Şekil 11. Yüzey Geçirimsizliği Tip Kesiti
• Dengeleme Tabakası: 0.30 m kalınlığında olup düşey tabakalara yataklık etmekte ve üst
katmanlarda yerleştirilecek geçirimsizlik tabakasının bütünlüğünü korumaktadır. Bu
tabaka kohezyonu düşük homojen malzemelerden oluşur.
• Gaz Drenaj Tabakası: 0.30 m kalınlığında olup, atık sahasında oluşan gazların yatay
olarak gaz toplama sistemine ulaştırılması görevini üstlenmektedir. Bu şekilde
geçirimsizlik tabakaları gaz basınçlarından korunmaktadır.
• Mineral Geçirimsizlik Tabakası: 0.60 m kalınlığında olup 0.30 m’lik tabakalar halinde
yerleştirilen kil malzemesi kullanılmalı ve geçirimsizlik katsayısı 1 x 10 -8 m/sn’den düşük
olmalıdır.
• Drenaj tabakası: 0.30 m kalınlığında olup tarım toprağından süzülen suları drene etmek
için kullanılmakta ve bu sayede geçirimsizlik tabakası üzerinde oluşabilecek su kütlesinin
en az düzeye indirilmesi sağlanmaktadır.
46
• Bitkisel Toprak Tabakası: 1.0 m kalınlığında olup bitki örtüsünün yerleşmesini sağlayacak
düzeyde bir toprak malzemesinden oluşacaktır. Bu tabakada ayrıca donma ve
çözülmelerden dolayı geçirimsizlik tabakası üzerinde oluşabilecek etkiler de en az düzeye
indirecektir
Mineral geçirimsizlik tabakaları için uygun kil malzemesi temini, uzak bir mesafeden
yapıldığı takdirde, alt ve üst yüzeyinde jeotekstil yerleştirilmiş halde kullanılan bentonit esaslı
örtü alternatif olarak düşünülebilir. (Sinop Belediyesi, 2005, 36)
III.8.3. SIZINTI SUYU MİKTARI VE ARITIMI

Sızıntı suyu miktarı, çöpün ayrışması sonucu ortaya çıkan su ile çöp içerisine sızan yağmur
sularının karışmasından ibarettir. Sinop Meteoroloji istasyonu ortalama yağış değerleri tablo 7
de verilmektedir.
Tablo 7. Meteoroloji İstasyonu Ortalama Yağış Değerleri
Aylar Ortalama
Yağış
(mm)
Ocak 73.8
Şubat 50.5
Mart 46.7
Nisan 39.2
Mayıs 35.3
Haziran 34.2
Temmuz 31.1
Ağustos 40.4
Eylül 63.2
Ekim 80.7
Kasım 88.7
Aralık 86.2
Yıllık 670.0
Çöp deposu içine sızacak yağmur suyu miktarı;

a.Yüzey toprağının cinsine
b.Bu toprağın sıkıştırma derecesine
c.Yüzeyin eğimine
d.Sıcaklık derecesine
e.Bitki örtüsüne
47
f.Rutubet miktarına vb. faktörlere bağlıdır.
Sızıntı suyu miktarı kompaktör ile sıkıştırma yapılması durumunda yıllık yağış miktarının
%40 ı olarak kabul edilebilmektedir. Buna göre sızıntı suyu miktarının hesaplanması
yapıldığında;
Düzenli depolama alanı = 30000 m2
Qdüzenli=0,6700m/yıl*30000 m2*0,40
= 8040 m3/yıl
= 22 m3/gün
Bazı katı atık literatürlerinde bu değer Qs=0,9-8,6 m3/ha. gün olarak verilmektedir.
Buna göre hesaplama yapıldığında ise;
Qs=3,0 ha* 8,6 m3/ha. gün
=25,8 m3/gün değeri bulunur.
İki değerin birbirine yakın olduğu görülmektedir. Burada her iki değerde max. ölçekle
bulunmakla birlikte arıtmanın boyutunu gereksiz büyütmemek 22 m3/gün değeri kabul
edebiliriz.
Sızıntı suyunun bertarafı için nihai çözüm olarak arıtma tesisi önerilmektedir. Arıtma
tesisinden önce toplamı 33.012 m3 lük 5 lagün yapılacaktır. Bu lagünler yaklaşık 4 yıl arıtma
tesisi olmadan işletme yapılmasına olanak sağlayacaktır. Lagünlerin 2 tanesi öncelikle
yapılacak, diğerleri daha sonra inşa edilecektir. Bu süre içinde sızıntı suyu miktar ve
kompozisyonu incelenerek uygun bir arıtma tesisi seçimi yapılabilir.
Dolayısıyla sızıntı suyu arıtma tesisi için 22 m³ / g debi değeri dikkate alınacaktır. Diğer
taraftan arıtma tesisine verilecek organik yüklemenin 10 000 mg / l BOİ5 olabileceği kabul
edilirse günde
10 000 mg/lt x (22x1 000) lt/g x 10-6 kg/mg = 220 kg/gün BOİ5
giderebilecek bir sistemin tasarlanması gerekmektedir.
Sinop Ortak Katı atık tesisinin sızıntı suyu arıtma tesisi için dört farklı seçenek ele alınabilir.
Bunlar:
1. Sızıntı suyu geri devri
2. Sızıntı suyu paket arıtma sistemi tasarımı
3. Sızıntı suyu ön arıtımı ve vidanjör ya da şebeke ile mevcut bir arıtma tesisine
transfer
4. Sızıntı suyu geri devri ve harici arıtma kombinasyonu
İlk seçenek olarak gösterilen geri devir işlem Sinop ilinin meteorolojik özellikleri göz önünde
bulundurulduğunda uygun bir çözüm olarak görülmemektedir.
Sızıntı sularının miktarının ve içeriğinin sürekli değişiklik göstermesi göz önüne alınarak
arıtma sisteminin son derece esnek olarak tasarlanmasında, özellikle ardışık kesikli reaktör
sistemleri tercih edilmektedir. Sinop ortak katı atık tesisi doğal yapı özellikleri dikkate
48
alındığında sızıntı suyu arıtma tesisinin seçenek 2’de belirtilen paket arıtma uygulaması
düşünülebilir. Önerilen arıtma kombinasyonunda sızıntı suyu ve miktarının özelliklerinin
değişken olması sebebiyle biyolojik arıtma sonrası ileri arıtma proseslerinin (aktif karbon,
mambran filtrasyon ve U.V oksidasyonu gibi) uygulanacağı veya benzeri paket arıtma
çözümüne gidilmesi önerilmektedir.
Seçenek 3’de belirtilen ön arıtma sonrası mevcut atıksu arıtma tesisine transfer bir alternatif
olarak düşünülebilir. Ancak yakın çevrede herhangi bir arıtma tesisi bulunmadığından
uygulanır bir çözüm değildir.
Seçenek 4’deki uygulamada geri devir ve harici arıtma kombinasyonu da benzer şartlar
dolayısıyla uygun bulunmamaktadır. (Sinop Belediyesi, 2005, 37)
III.8.4. GAZ OLUŞUM MİKTARI

Depolama alanındaki çöplerde meydana gelen kimyasal, fiziksel ve biyolojik reaksiyonlar
sonucu depo gazı meydana gelmektedir. Depo gazının yüzde dağılımı tablo 8 de verilmiştir.
Gazın bileşimi yaklaşık 18 ay sonunda kararlılık göstermeye başlar.
Tablo 8. Depo Gazının Yüzde Dağılımı

Hacimsel Ortalama (yüzde olarak)
Depolamaya başlamadan sonra
geçen süre Azot Karbondioksit Metan
0-3 5,2 88 5
3-6 3,8 76 21
6-12 0,4 65 29
12-18 1,1 52 40
18-24 0,4 53 47
24-30 0,2 52 48
30-36 1,3 46 51
36-42 0,9 50 47
42-48 0,4 51 48
1 kg organik karbondan, ideal gazlar kanununa göre tümüyle gaz haline dönüştürüldüğünde
1.868 m3 gaz elde edilmektedir. Laboratuar şartlarında oluşan depo gazı miktarı için aşağıdaki
bağıntı geçerlidir.
Gt =1,868 *Co*(0,014*T+0,28)*(1-10k*t)
T ; Sıcaklık(oC) (25-35 oC)

Co ;organik karbon(kg/ton) (170-220kg/ton)
Gt; t zamanına kadar oluşan depo gazı miktarı(m3/t)
49
K ;ayrışma sabiti (0,035-0,050)
T; zaman(yıl)
Almanya’da organik maddelerin %80 inin 12-15 yılda ayrıştığı kabul edilmektedir.
Co 200 kg,T=26 oC ve k=0,035 kabulü ile 1 ton atığın depo sahasında oluşturacağı gaz
miktarı Tablo 9 de verilmektedir. Tablo 10 de oluşacak gaz miktarının yıllara göre dağılımı
verilmektedir. (Sinop Belediyesi, 2005, 40)
Tablo 9. 1 Ton Atığın Depo Sahasında Kaldığı Sürede Oluşturacağı Gaz Miktarı
k; 0,03 sabit sayı O YILA KADAR YIL İÇİNDE

TOPLANAN OLUŞAN GAZ
sıcaklık 26 derece GAZ MİKTARI MİKTARI
Co; 200 kg/ton Cn Cnet
Coe 241 kg/ton
yıl m3/ton m3/ton
0 0
1 16,1 16,1
2 31,1 15,0
3 45,1 14,0
4 58,2 13,1
5 70,4 12,2
6 81,8 11,4
7 92,4 10,6
8 102,3 9,9
9 111,6 9,3
10 120,2 8,6
11 128,3 8,1
12 135,8 7,5
13 142,8 7,0
14 149,4 6,6
15 155,5 6,1
16 161,2 5,7
17 166,5 5,3
18 171,5 5,0
50
19 176,1 4,6
20 180,5 4,3
21 184,5 4,0
22 188,3 3,8
23 191,8 3,5
24 195,1 3,3
25 198,1 3,1
26 201,0 2,9
27 203,7 2,7
28 206,2 2,5
29 208,5 2,3
30 210,7 2,2
31 212,7 2,0
32 214,6 1,9
33 216,3 1,8
34 218,0 1,6
35 219,5 1,5
36 221,0 1,4
37 222,3 1,3
38 223,5 1,2
39 224,7 1,2
40 225,8 1,1
51
Tablo 10. Depolama Sahasında Yıllara Bağlı Gaz Oluşumu
yıl 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Yı çöp
l miktarı 17155 17520 17520 18250 18615 18980 18980 19710 20075 27375 27740 28470 29200 29200 29930
toplam
gaz gaz gaz gaz gaz gaz gaz gaz gaz gaz gaz gaz gaz gaz gaz gaz
üretimi üretimi üretimi üretimi üretimi üretimi üretimi üretimi üretimi üretimi üretimi üretimi üretimi üretimi üretimi üretimi
m3/yıl m3/yıl m3/yıl m3/yıl m3/yıl m3/yıl m3/yıl m3/yıl m3/yıl m3/yıl m3/yıl m3/yıl m3/yıl m3/yıl m3/yıl m3/yıl
1 2006 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2 2007 275950 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 275950
3 2008 257532 281822 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 539354
4 2009 240343 263011 281822 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 785176
5 2010 224301 245456 263011 293564 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1026332
6 2011 209330 229073 245456 273970 299436 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1257265
7 2012 195358 213784 229073 255684 279450 305307 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1478656
8 2013 182319 199514 213784 238618 260797 284929 305307 0 0 0 0 0 0 0 0 1685268
9 2014 170150 186198 199514 222691 243390 265911 284929 317049 0 0 0 0 0 0 0 1889832
10 2015 158793 173770 186198 207828 227145 248163 265911 295888 322921 0 0 0 0 0 0 2086617
11 2016 148194 162171 173770 193956 211984 231599 248163 276138 301367 440346 0 0 0 0 0 2387688
12 2017 138303 151347 162171 181010 197835 216141 231599 257707 281252 410955 446218 0 0 0 0 2674538
13 2018 129072 141245 151347 168929 184630 201714 216141 240507 262480 383526 416435 457960 0 0 0 2953986
14 2019 120457 131818 141245 157653 172307 188251 201714 224454 244960 357927 388639 427393 469703 0 0 3226521
15 2020 112417 123020 131818 147131 160806 175686 188251 209472 228610 334037 362699 398867 438352 0 0 3011166
16 2021 104913 114809 123020 137310 150073 163959 175686 195491 213352 311741 338491 372244 409094 0 0 2810183
17 2022 97911 107146 114809 128145 140057 153016 163959 182443 199111 290934 315898 347398 381789 0 0 2622616
52
18 2023 91376 99994 107146 119592 130708 142803 153016 170266 185821 271515 294813 324211 356306 0 0 2447567
19 2024 85277 93320 99994 111610 121984 133271 142803 158901 173419 253393 275136 302571 332524 0 0 2284203
20 2025 79585 87091 93320 104161 113842 124376 133271 148295 161844 236480 256771 282376 310330 0 0 2131742
21 2026 74273 81278 87091 97208 106244 116074 124376 138397 151041 220696 239633 263529 289616 0 0 1989456
22 2027 69316 75853 81278 90720 99152 108327 116074 129160 140960 205965 223639 245939 270286 0 0 1856669
23 2028 64689 70790 75853 84665 92534 101097 108327 120539 131552 192218 208712 229524 252245 0 0 1732745
24 2029 60371 66065 70790 79014 86358 94349 101097 112493 122771 179388 194781 214204 235409 0 0 1617090
25 2030 56342 61656 66065 73740 80594 88051 94349 104985 114577 167415 181780 199907 219697 0 0 1509158
26 2031 52581 57541 61656 68818 75215 82174 88051 97978 106929 156241 169647 186564 205033 0 0 1408428
27 2032 49072 53700 57541 64225 70195 76690 82174 91438 99792 145812 158324 174112 191348 0 0 1314423
28 2033 45796 50116 53700 59938 65509 71571 76690 85335 93131 136080 147757 162490 178576 0 0 1226689
29 2034 42740 46771 50116 55938 61137 66794 71571 79639 86915 126997 137894 151645 166657 0 0 1144814
30 2035 39887 43649 46771 52204 57056 62336 66794 74324 81114 118521 128691 141523 155533 0 0 1068403
31 2036 37225 40736 43649 48720 53248 58175 62336 69363 75700 110610 120101 132077 145152 0 0 997092
32 2037 34740 38017 40736 45468 49694 54292 58175 64733 70647 103227 112085 123262 135464 0 0 930540
33 2038 32421 35479 38017 42433 46377 50668 54292 60413 65932 96337 104604 115034 126422 0 0 868429
34 2039 30257 33111 35479 39601 43282 47286 50668 56380 61531 89907 97622 107356 117984 0 0 810464
35 2040 28238 30901 33111 36958 40393 44130 47286 52617 57424 83906 91106 100191 110109 0 0 756370
36 2041 26353 28839 30901 34491 37697 41185 44130 49105 53591 78306 85025 93503 102760 0 0 705886
37 2042 24594 26914 28839 32189 35181 38436 41185 45828 50014 73079 79350 87263 95901 0 0 658773
38 2043 22953 25117 26914 30040 32832 35870 38436 42769 46676 68202 74054 81438 89500 0 0 614801
39 2044 21421 23441 25117 28035 30641 33476 35870 39914 43561 63649 69111 76002 83526 0 0 573764
40 2045 19991 21876 23441 26164 28596 31242 33476 37250 40653 59401 64498 70930 77951 0 0 535469
53
41 2046 18657 20416 21876 24418 26687 29157 31242 34764 37940 55436 60193 66195 72748 0 0 499729
42 2047 17411 19053 20416 22788 24906 27211 29157 32443 35408 51736 56175 61777 67893 0 0 466374
43 2048 16249 17782 19053 21267 23244 25394 27211 30278 33044 48283 52426 57654 63361 0 0 435246
44 2049 15165 16595 17782 19847 21692 23699 25394 28257 30839 45060 48927 53806 59132 0 0 406195
45 2050 14152 15487 16595 18523 20244 22118 23699 26371 28780 42053 45661 50214 55185 0 0 379082
46 2051 13208 14454 15487 17286 18893 20641 22118 24611 26859 39246 42613 46863 51502 0 0 353781
47 2052 12326 13489 14454 16133 17632 19264 20641 22968 25067 36626 39769 43735 48064 0 0 330168
48 2053 11504 12589 13489 15056 16455 17978 19264 21435 23394 34182 37115 40816 44856 0 0 308133
49 2054 10736 11748 12589 14051 15357 16778 17978 20004 21832 31900 34638 38091 41862 0 0 287564
50 2055 10019 10964 11748 13113 14332 15658 16778 18669 20375 29771 32326 35549 39068 0 0 268370
54
III.8.5. GAZ TOPLAMA SİSTEMİ
Katı atık sahalarında, atık kütlesinden oluşacak gazın girişini önlemek ve buna bağlı
tehlikeleri engellemek amacıyla aktif veya pasif gaz toplama sistemleri uygulanmaktadır.
Pasif gaz toplama sisteminde atık kütlesinde açılan/açılmış kuyularla toplanan gaz doğrudan
atmosfere bırakılmaktadır. Bu eski depolama sahalarında gaz potansiyelinin düşük olduğu ve
patlama riskinin bulunmadığı durumlarda uygulanmaktadır.
Gaz toplama kuyuları katı atık düzenli depolama sahalarında iki türlü uygulanmaktadır. Yatay
ve düşey toplama hatları ile atık kütlesindeki gaz toplanabilmektedir. Yatay toplama son
yıllarda terk edilen bir yöntem haline gelmiştir. Zira atık kütlesinde zamana bağlı oturmalara
paralel olarak bacalar ve bacaları birleştiren yatay kollektörler hasar görmektedir. Dolayısıyla
gaz toplanamadığı gibi bir tehlike haline de dönüşebilmektedir. (Sinop Belediyesi, 2005, 46)
Şekil 12. Gaz Toplama Kuyuları Yerleşim Planı (Sinop Belediyesi, 2005, Ekler)
Düşey toplama sisteminde de gaz bacaları işletme sırasında inşa edilebileceği gibi işletme
sonrasında atık kütlesine sondaj açmak suretiyle de bacalar açılabilir. İşletme sonrasında gaz
bacası için sondaj yapmak birikmiş gaz potansiyeli ve maliyeti bakımından elverişli
olmamakta; sadece zorunlu durumlarda tercih edilmelidir.
54
İşletmeye paralel olarak düzenlenen gaz toplama bacaları ise atık tabakasının yükselmesine
paralel olarak teçhizatı büyütülmektedir. İşletme sırasında kompaktör operatörleri bu bacalara
çarparak hasar meydana gelmekte bu ise ancak gaz bacasına konacak çelik muhafaza ile
önlenmektedir. İşletme sırasında yükselen atık kütlesine paralel olarak baca içerisindeki çelik
muhafaza da yukarıya çekilmekte, böylelikle bacalar hasarlara karşı dayanıklı hale
getirilmektedir. Bu tür gaz bacası maliyet açısından ve gaz potansiyelini verimli olarak
toplayarak yakmak açısından rasyonel çözüm olarak ön plana çıkmamaktadır. Çünkü işletme
sırasında gaz bacası kullanımı, özellikle baca etrafında atıkların homojen olan sıkışmamasına
sebep olmakta bu da sonuçta verimsiz bir gaz toplama sistemi oluşturmaktadır.
Dikey toplama sistemi projelendirilecek ve işletme aşamasında da yükseltilerek

uygulanacaktır. Böylelikle işletme sırasında atık kütlesinde oluşacak gaz tehlike yaratmadan
dışarıya alınabilecek işletmeye son verildikten sonra da uzun yıllar boyunca oluşmaya devam
edecek gazın düzenli olarak toplanması da düşey kuyular ile sağlanabilecektir. Proje bölgesi
için de bu sistem önerilmektedir. Yanda gaz toplama bacası tip kesiti verilmiştir.
Gaz bacalarının birbirine olan mesafesi ortalama 50 m dolaylarındadır. Depolama sahasında 6
adet gaz bacası planlanmıştır. Gaz toplama bacalarının teçhizi kuyulara benzerlik
göstermektedir. Katı atık kütlesinin kimyasal özelliklerinden dolayı kuyu içerisinde perfore
boru olarak HDPE boru kullanılmaktadır.
III.8.6. ATIK TABAKALARI VE NIHAI DOLUM HALI

Katı atık düzenli depolama sahalarında dökülen atıklar tabakalar halinde depolanır. Atıkların
serilmesi maksimum 50 cm kalınlığında şeritler halinde yapılacaktır. Burada sıkıştırılmış atık
toplam yüksekliği maksimum 2 m’dir. Günlük çalışma tamamlandığında atıklar “ara örtü
tabakası” ile kapatılır. Böylelikle koku, uçuşma, dağılma vb. olaylar önlenmekte diğer bir
çalışma gününe yönelik hazırlık yapılmaktadır. Katı atık sahasında atık toplama araçlarının
dökeceği atıklar kompaktör tarafından yukarıda tariflendiği şekilde serilerek
sıkıştırılmaktadır.
Depolama sahasında ham arazi yaklaşık 2 m. kadar sıyrılarak dolum alanı oluşturulmuştur.
Ham araziden sedde ve yol olarak yararlanılmıştır. Hafredilen alanın üzerine 60 cm kil, 30 cm
çakıl yerleştirilmiştir. Çakıl tabakasının üzerine drenaj sistemi kurulmuştur. I. Kademe alanın
doldurulmasına en düşük kotlu noktadan başlanacaktır. Dolum eğimleri 3/1 - 3,5/1 ile 4/1
arasında değişmektedir. (Sinop Belediyesi, 2005, 47)
55
Şekil 13. Nihai Dolum Planı (Sinop Belediyesi, 2005, Ekler)
III.8.7. SAHA ULAŞIM YOLU VE KONTROL YOLU

Depolama sahası içerisindeki katı atık sahasına ulaşım, tesislerin ortasından, bekçi binasından
geçen güzergah üzerinden planlanmıştır. Katı atık sahası içerisinde düzenlenecek yollar
stabilize yol olarak planlanmaktadır.
Depolama sahasının gerek işletme sırasında gerekse işletme sonrası bakım ve kontrol
aşamalarında gaz toplama sistemi, katı atık sahasını izlemek, kontrol etmek ve gereği
durumunda müdahale etmek amacıyla planlanan yollar aynı zamanda kontrol yolları olarak da
kullanılacaktır.
Katı atık sahasını çevreleyen dış yollar 7 m, iç yollar 10 m genişliğinde planlanmıştır.
Kullanılan minimum kurp yarıçapı 20 m maksimum kurp yarıçapı 400 m dir. Kullanılan
maksimum boyuna eğim %12 dir. (Sinop Belediyesi, 2005, 47)
56
III.8.8. HAFRIYAT PLANI VE SEDDE SISTEMI
Atık depolama kademesi sedde sistemleri ile çevrelenecektir. Bu seddeler hafriyat işlemi
sırasında oluşturulacaktır. İki tür sedde sistemi tasarlanmıştır. Atık depolama alanı dış sınırı
1/5 ila 1/3 eğimlerinden oluşan bir sedde sistemi ile çevrelenecektir. Atık depolama alanının
içindeki bölümler ve hücreler ise 1/3 ile 1/5 eğimlerinden oluşan sedde sistemi ile ayrılmıştır.
Sedde sistemlerinin oluşturulması yağmursuyu drenajı, sızıntı suyu drenajı, saha içi ulaşım
yollarının oluşturulması, nihai örtü kilitlenmesi gibi görevleri yerine getirecektir.
Yapılan jeoteknik araştırmalarında, sahada yüzeyden başlayarak 2 m derinliğe kadar inen
katmanlar şöyle belirlenmiştir: Ortalama 30 cm bitkisel toprak katmanının altında sahadaki
lokasyona göre sarı renkli, çok katı kıvamlı, siltli kil, sonra kahverengi sert kil tabakası veya
sadece kahverengi sert kil tabakası. Sahada yapılan permeabilite deneyleri, kahverengi sert kil
tabakasının tabii permeabilitesinin 1x10-8 m/sn’ den az olduğunu göstermiştir. Sarı renkli çok
katı kıvamlı siltli kilin permeabilitesinin ise 1x10-8 m/sn değerlerinin üzerinde olduğu
görülmüştür. Jeoteknik araştırmalarda yapılan saha ve laboratuvar deneyleri sonucunda, her
iki tür kil katmanın sahada hafredildikten sonra tekrar kontrollü bir şekilde sıkıştırıldığı
takdirde Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliğine uygun şekilde permeabilitesi 1x10-8 m/sn’den
az olacağını göstermiştir. (Sinop Belediyesi, 2005, 49)
Şekil 14. Sedde Kesitleri (Sinop Belediyesi, 2005, Ekler)
57
Sahada yapılacak hafriyat planı, her kademe için gerekli olan kil kademesi taban izolasyonu,
sedde inşaatı, ara örtü ve nihai örtü malzemeleri gereksiniminin büyük bir kısmını karşılamak
üzere planlanmıştır. Buna göre her kademede 2 m derinlikte hafredilen tabii zeminden 30 cm’
lik bitkisel toprak hafredilecektir.
III.8.9. ÇEVRE DRENAJI

Düzenli depolama sahasının su toplama havzasına düşecek yağışın gerek işletme gerekse
işletme tamamlandığında atık gövdesine bir zarar teşkil etmemesi için yüzey suyu drenajı
tercih edilmektedir. Proje bölgesi düzenli depolama sahası için de bu amaca yönelik yüzey
suyu toplama kanalları planlanmıştır.
Drenaj kanalları tüm katı atık sahasını ve tesis ile binaları çevreleyecek şekilde planlanmıştır.
Depolama sahasına göre hesaplanacak olursa;

Q = A*C*I
A:yağmur suyunun toplandığı alan (ha) (beslenme havzası olarak 3 ha lik alanın ikiye
bölünmüş olduğundan hesaplamalarda alan ikiye bölünmüştür.)
Q=yağmur tekerrür süresine ve yağış süresine bağlı bulunan debi(tekerrür süresi=10 yıl, yağış
süresi 10 dk.alınırsa)
C :Toprak cinsi,topografya ve bitki örtüsüne bağlı akış katsayısı(0,8 alınmıştır)
I=140mm/sa
I=140/60= 2,33mm/dk
I(lt/sn/ha) = 166,7*2,33 =389lt/sn/ha
Q = A*C*I
= 1,5*0,8*389
=466,8 lt/sn
= 0,46 m3/sn
Su toplama hendeği trapez kesit olarak boyutlandırılacaktır. Yerinde grobeton dökülerek inşa
edilecektir.
Boyutlandırma Manning Formülü esas alınarak yapılacaktır.
Q=1/n*R(2/3) * J(1/2)*A
Q : m3/sn
n :pürüzlülük katsayısı
R :hidrolik yarıçap (m)
A : akış yönünde su kesit alanı(m2)
58
J=1/500m/m sahada en düşük eğim olacak şekilde inşa edilecektir.
A=(0,5+1,5)*(0,35/2)=0,35m2
R=Islak alan/ıslak çevre
=0,35/(0,5+2√2*0,5)
=0,18m
Qdolu =1/0,015*(0,18)2/3*0,0051/2*0,35
=0,52 m3/sn
Q/Qdolu=0,46/0,52
Bu değer bize tam dolu akış olmadığını ve seçilen kesitin uygun olduğunu göstermektedir.
59
Şekil 15. Çevre Drenaj Sistemi Planı (Sinop Belediyesi, 2005, Ekler)
III.8.10. PEYZAJ
Depolama sahası, işletme sırasında ve işletme sonrasında yapılacak peyzaj ile çevreyle
uyumlu bir şekle dönüştürülecektir. Son örtü tamamlandıktan sonra üstteki toprak tabakası
üstüne humus dökülmektedir. Bu seviyenin üzerine kökleri uzun olmayan bitkiler seçilerek
katı atık sahası üst yüzeyi bitkilendirilecektir. Katı atık sahası ömrünü tamamladığında son
örtü düzenlenerek yeşil bir görüntü oluşturulacaktır. (Sinop Belediyesi, 2005, 51)
III.9. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI’NIN PROJEYE YAKLAŞIMI

Katı Atık Bertaraf Tesisi Projesi yaptıracak Belediye Birliklerine, Çevre ve Orman Bakanlığı
tarafından, Avrupa Birliği Fonlarından “HİBE” şeklinde finans desteği sağlanmaktadır.
Belediye Birlikleri tarafından hazırlanacak olan proje kapsamında; Halihazır Harita, Jeolojik
Etüt, ÇED (Çevresel Etki Değerlendirmesi) Raporu ve Uygulama Projeleri için Çevre ve
Orman Bakanlığı tarafından Proje bedelleri hibe olarak verilmektedir.
Ayrıca, hazırlanan Projelerin Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından onaylanmasını müteakip
inşaat uygulama ihalesini yapan Belediye Birliklerine 1.000.000. YTL destek sağlanmakta ve
bu bedel Belediye Birliklerine hibe şeklinde verilmektedir.
IV. SONUÇ VE ÖNERİLER

I. Bölümde, yürürlükte bulunun mevzuat irdelenmiştir. İrdelenen yürürlükteki kanunlarda katı
atıkların; toplanması, taşınması ve bertarafı aşamalarında belediyelere çeşitli sorumluluklar
verilmiştir. Kanunlar doğrultusunda hazırlanan ve yürürlükte bulunan yönetmeliklerde de söz
konusu tesislerin hangi kriterlere göre yapılması konusunda teknik konuları kapsamaktadır.
Yönetmeliklerde belirlenen teknik konular da II. Bölümde ele alınmıştır. Bertaraf yöntemleri
incelenmiş olup, Türkiye’de üretilen katı atık kompozisyonu, yatırım ve işletme parametreleri
de dikkate alınarak en uygun yöntemin Düzenli Depolama Tesisi olduğu sonucuna
ulaşılmaktadır. II. Bölümde; Düzenli Depolama Tesisinin oluşturulmasında dikkat edilmesi
gereken teknik konular detaylandırılmıştır. Yer seçimi, depo taban geçirimsizlik sistemi,
sızıntı suyu ve depo gazlarının toplanması ile üst yüzey geçirimsizlik sisteminin hangi
yöntemle yapılacağı tarif edilmiştir. Yukarıda belirtilen yöntem ile inşa edilen ve işletme
kriterlerine uygun olarak kullanılan depolama alanlarından çevreye herhangi bir kirletici
parametre yayılmamaktadır.
III. Bölümde; yukarıda belirtilen kriterler doğrultusunda hazırlanan Sinop (Merkez), Gerze,
Erfelek Ortak Katı Atık Bertaraf Tesisi Projesi incelenmiştir. Bu projenin incelenmesinin
nedeni, Düzenli Depolama Tesisi inşa edilmeden önce proje kapsamında hangi konuların ele
alındığı, nüfus ve atık projeksiyonlarının hangi yöntemle yapıldığı, jeolojik etütlerin
depolama sahası yer seçimine ve mühendislik çalışmalarına etkileri, sahada oluşacak sızıntı
suyu ve depo gazlarının hacimlerini hesaplama yöntemleri, depolama ömrünü tamamlamış
sahaların kapatılması konularının hangi yöntemlerle gerçekleştirildiği ortaya koymaktır.
60
Katı Atık Bertaraf Tesisi yaptırmak isteyen belediyelerimizin öncelikle, ulaşım olanaklarını
irdeleyerek, belediye birliklerini kurmaları gerekmektedir.
Yer seçimi çalışmaları sırasında Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Raporu
hazırlanmaktadır. Rapor kapsamında; yerleşim birimleri, havaalanı, içme ve kullanma suyu
ile su toplama havzaları arasındaki ilişki, çevredeki yeraltı suyu hareketi, jeolojik, jeoteknik
ve hidrojeolojik yapı, tektonik yapı, kırık ve çatlaklı bölgeler, sel, çığ, heyelan ve erozyon
bölgeleri, çevredeki trafik ve ulaşım yollarının durumu, hakim rüzgar yönü, sulak alanlar,
taşıma mesafesi, sahanın toplam depolama kapasitesi, sahanın çevreden görünüşü gibi
faktörler dikkate alınmalıdır.
ÇED Olumlu Belgesi alan sahalar için Uygulama Projesi hazırlanır. Kurulan birlik kanalıyla
yukarıda sıralanan kriterler doğrultusunda hazırlattıracakları uygulama projelerinin Çevre ve
Orman Bakanlığından uygun görüş almaları gerekmektedir.
Çevre ve Orman Bakanlığının başlattığı AB Hibe programına paralel olarak,
Belediyelerimizin konuya duyarlı olmaları ile birlikte Türkiye genelinde Katı Atık Bertaraf
Tesisi Projesi seferberliği başlatılmıştır. Halen il merkez belediye birliklerinin yoğun olarak
çabalarına, yakın gelecekte ilçe belediye birliklerinin de katılmaları beklenmektedir. 10 yıllık
süreçte, Türkiye’de vahşi depolama yapan belediyenin kalmayacağı planlanmaktadır.
KAYNAKÇA
BAYINDIRLIK VE İSKAN BAKANLIĞI, (1996), Türkiye Deprem Haritası,

BAYINDIRLIK VE İSKAN BAKANLIĞI, Ankara.
ÇEVRE BAKANLIĞI, (1996), Küçük ve Orta Ölçekli Belediyelerde Katı Atık Bertaraf
Sahaları, ÇEVRE BAKANLIĞI, Ankara.
ÇEVRE BAKANLIĞI, 2002, Düşük ve Yüksek Bütçeli Belediyeler İçin Katı Atık Depolama
Sahalarının Standart Olarak Planlanması ve Tasarımı, ÇEVRE BAKANLIĞI, Ankara.
DİE, (2000) Nüfus Sayımı Sonuçları, DİE, Ankara.
Ergun, O.N., Gökbulut, G. (1997) Sinop İl Merkezi Kentsel Katı Atıklarının Özelliklerinin
İncelenmesi ve Bertaraf Model Araştırması, Samsun.
İLLER BANKASI, (2002), Sinop, Erfelek, Gerze Ortak Katı Atık Tesisi Tatbikat Projesi
Raporu, İLLER BANKASI, Ankara.
İLLER BANKASI, (2004), Katı Atık Tesisleri Özel Şartnamesi, İLLER BANKASI, Ankara.
İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ, (1992), CH2M-ANTEL İstanbul Anakenti İçin

Hazırlanan Katı Atık Yönetim Etüdü Teknik Rapor No 2, İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR
BELEDİYESİ, İstanbul
İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ, İstaç A.Ş. www.istac.com.tr.
61
SİNOP BELEDİYESİ, (2005), Sinop, Erfelek, Gerze Ortak Katı Atık Tesisi Revize Projesi
Raporu, SİNOP BELEDİYESİ, Sinop.
62

Katı Atık Sinop

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Katı Atık Sinop

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KATI ATIK YÖNETİMİ

I. KATI ATIK YÖNETİMİ.............................................................................................. 6

II. BERTARAF YÖNTEMLERİ................................................................................... 13

III. SİNOP ÖRNEĞİ.................................................................................................... 29

IV. SONUÇ VE ÖNERİLER....................................................................................... 60

TABLO 1. PROJE BÖLGESİ KENTSEL NÜFUS SAYIMI SONUÇLARI (DİE, 2000)

TABLO 2. İLLER BANKASI NÜFUS ARTIŞ KATSAYILARI.................................... 40

TABLO 3. İLLER BANKASI YÖNTEMİNE GÖRE NÜFUS PROJEKSİYONLARI....41

TABLO 4. PROJE BÖLGESİ NÜFUS PROJEKSİYONLARI.................................... 42

TABLO 6. SAHA DEPOLAMA KAPASİTESİ........................................................... 45

TABLO 7. METEOROLOJİ İSTASYONU ORTALAMA YAĞIŞ DEĞERLERİ.......... 47

TABLO 8. DEPO GAZININ YÜZDE DAĞILIMI......................................................... 49

TABLO 9. 1 TON ATIĞIN DEPO SAHASINDA KALDIĞI SÜREDE

TABLO 10. DEPOLAMA SAHASINDA YILLARA BAĞLI GAZ OLUŞUMU............ 52

ŞEKİL 1. DÜZENLİ DEPOLAMA TESİSİ.................................................................. 17

ŞEKİL 2. GAZ TOPLAMA BACASI TİP KESİTİ....................................................... 21

ŞEKİL 4. YAKMA TESİSİ.......................................................................................... 25

ŞEKİL 5. AKTARMA İSTASYONU........................................................................... 28

ŞEKİL 6. SİNOP’UN TÜRKİYE’DEKİ YERİ.............................................................. 31

ŞEKİL 8. GENEL YERLEŞİM PLANI ...................................................................... 35

ŞEKİL 9. SİNOP (MERKEZ) İÇİN EKA VE GEKA MALZEME DAĞILIMI................ 44

ŞEKİL 10. TABAN TİP İZOLASYON KESİTİ............................................................ 45

ŞEKİL 11. YÜZEY GEÇİRİMSİZLİĞİ TİP KESİTİ..................................................... 46

I. KATI ATIK YÖNETİMİ

I.1. TÜRKİYE’DE KATI ATIK YÖNETİMİNDEKİ HUKUKİ KURALLAR

I.1.1. TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI (1982)

1982 yılında kabul edilen Anayasamızın 56. maddesinde;

I.1.2. ÇEVRE KANUNU

I.1.3. BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİ KANUNU

Büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumluluklarını kapsayan 7. maddenin i) bendinde;

I.1.4. BELEDİYE KANUNU

Bu maddeler çerçevesinde Büyükşehir Belediyeleri sınırları içerisinde kalan belediyeler katı

I.1.5. BELEDİYE GELİRLERİ KANUNU

I.1.6. UMUMİ HIFZISIHHA KANUNU

I.1.7. İLLER BANKASI KANUNU

A) Birinci maddede gösterilen idare ve kurumların yapacakları mahalli kamu hizmetleriyle

I.1.8. TÜRK CEZA KANUNU

Çevrenin kasten kirletilmesi

Çevrenin taksirle kirletilmesi

I.1.9. İLLER BANKASI UYGULAMA YÖNETMELİĞİ

b) (Değişik: RG 30/9/2003-25245) Bakanlık kuruluş kanunu hükümleri saklı kalmak üzere

Bankanın gerek kuruluş kanunu ve gerekse uygulama yönetmeliğinde belirtilen hususlarda

I.1.10. TEHLİKELİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ

I.1.11. TIBBİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ

I.1.12. ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ

I.1.14. KATI ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ

II. BERTARAF YÖNTEMLERİ

II.1 ENTEGRE SİSTEMLER

II.2. KATI ATIKLARIN GERİ KAZANILMASI VE BERTARAFI İÇİN

II.2.1. AYRI TOPLAMA VE GERİ KAZANMA

II.2.2. DÜZENLİ DEPOLAMA YÖNTEMİ

II.2.2.2. YER SEÇİMİ

II.2.2.4. DEPO TESİSİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ

Şekil 1. Düzenli Depolama Tesisi

II.2.2.5. DEPO TABANININ TEŞKİLİ

II.2.2.5.1. MİNERAL GEÇİRİMSİZLİK TABAKASI

II.2.2.5.2. DEPO ZEMİNİNİN HAZIRLANMASI

II.2.2.5.4. SIZINTI SUYU MİKTARININ AZALTILMASI

Şekil 2. Gaz Toplama Bacası Tip Kesiti

II.2.2.5.7. KATI ATIK DEPO SAHASININ İŞLETİLMESİ VE BAKIMI

II.2.4.1. AEROBİK (HAVALI) KOMPOSTLAMA

II.2.4.2. ANAEROBİK (HAVASIZ) KOMPOSTLAMA

II.2.5. DİĞER YÖNTEMLER

K ort = 1,753+91,00 =1,19