Saybolt Manual

GZETM
EL KTABI
SAYBOLT DOU YARI KRE SAYBOLT DOU YARI KRE
SAYBOLT GZETM EL KTABINA GR
Saybolt iyi bilinen bir isimdir ve hampetrol, petrol rnleri ve petro kimya yklerinin gzetimi
endstrisinde kurulmutur. lk Saybolt irketi 1898de Filedefiyada (ABD) Marcus Hook ad ile
kurulmutur ve dnyadaki en eski gzetim organizasyonlarndan biridir.
E.W. Saybolt ve Co irketi, Edward W. Saybolt tarafndan kurulmutur. Edward ve kardei
George Saybolt bilimsel ilerde tecrbeliydiler ve petrol endstrisi iin deneysel prosedrler
(ilemler) gelitirmilerdi. Bunlardan akmazlk (vizkozite) ve renk saptanmas (ASTM D 156)
en iyi bilinendir.
1898den beri Saybolt irketleri, ABDden Kuzey Amerikaya Orta ve Gney Amerikaya,
Karaiplere ve Orta Douya doru genilemektedirler. 1963den beri Saybolt, Dr. D. Van
Duyn Roterdam laboratuarnn i birlii ile Avrupada faliyettedir. Yllar getike, Saybolt Van
Duyn Avrupadaki en nemli gzetim ve test organizasyonu olmaya balad. 1987de irket,
ana irket olan E.W. Saybolt ve Codan ortadou ve uzakdou blgelerinin ynetimini
devralmtr. Saybolt van Duyn irketi dou yarkredeki tm ilerden sorumludur.
E.W. Saybolt ve Co. Inc. ABD ve Meksikada 70 ofis ve 24 laboratuvara sahiptir. E.W. Saybolt
ve Co Bat Yarkre Orta ve Gney Amerikada 20 gzlem noktasna sahip iken Saybolt Van
Duyn Avrupa, Kuzey Afrika, Orta Dou ve Asya da 14 laboratuar ve 50den fazla gzlem
noktas iletmektedir.
Saybolt adnn baarsnn temeli btn gzetim ve test ilerinde tamamen tarafsz ve
bamsz tutumda olmasdr. Organizasyonumuzun bamszl, iimizin temelidir ve bu bizim
irketlerimizin temel politikas kalacaktr. Analitik (deneysel) kimya ve gzetim tekniklerinin
en ileri tecrbesi olmakszn bamszlk ve tarafszlk gerekletirilemez. Doksanlardan sonra
bu karmak ilikilerde ileri tecrbe daha da elzem olacaktr. Saybolt Gzetim El Kitab, bahsi
geen rnlerin tanmas ve depolanmasnn deiik kademeleri sresince kaliteli gzetimin
gercekletirilmesinde kullanlmak zere iin bizim gzetmenlerimiz iin temel aratr.
Ir. F. Pluimers
dari Direktr
SAYBOLT GZETM EL KTABI
eviri
Levent Durak
Petrol Yksek Mhendisi
2003
2
i ndeki l er
YKLEME LMANI GEM SEFER BOALTMA LMANI
O.B.Q. R.O.B.
Onaylanm uluslararas standartlar, prosedrler ve
klavuzlara gre; datlan, aktarlan, boaltlan veya
doldurulan miktarlarn saptanmas.
3
I. YK GZETM ...................................................................................................... 7
Deiik Gzetimler........................................................................................................................................................7
II. HESAPLAMALAR ........................................................................................ 8
Younluk........................................................................................................................................................................8
II.2. Ktle ve Arlk .................................................................................................................................................... 11
II.3. ASTM Hesaplamalar .......................................................................................................................................... 12
II.4. Birim Dnmleri .............................................................................................................................................. 15
II.5. Brt (Gross) ve Net Hesaplamalar .................................................................................................................... 20
II.6. GOST Hesab ........................................................................................................................................................ 25
II.7. Bzlme ................................................................................................................................................................. 27
II.8. rnler, LPG ve Petrokimyasallar .................................................................................................................... 29
II.9. Hesaplarn Karlatrlmas .............................................................................................................................. 33
II.10. Terimler .............................................................................................................................................................. 49
III. SAHL TANKLARI .............................................................................................. 53
III.1. lm lkeleri ..................................................................................................................................................... 53
III.2. Referans Ykseklii ........................................................................................................................................... 57
III.3. lmler .............................................................................................................................................................. 58
III.4. Tank Kalibrasyon Tablolar ............................................................................................................................. 60
III.5. Tank Dipleri ........................................................................................................................................................ 67
III.6. Yzer atlar ...................................................................................................................................................... 71
III.7. Homojenlik .......................................................................................................................................................... 76
III.8. Scakln Saptanmas ........................................................................................................................................ 78
III.9. Serbest Suyun Saptanmas ................................................................................................................................ 79
III.10. Boru Hatlar ...................................................................................................................................................... 80
III.11. Teorik Younluk .............................................................................................................................................. 83
IV. GEMLER ............................................................................................................ 85
IV.1. lm ................................................................................................................................................................... 85
4
IV.2. Batmann Belirlenmesi (Draft Surveys) ........................................................................................................... 95
IV.3. Ham Petrol Ykama ............................................................................................................................................ 99
IV.4. Asal (Inert) Gaz Sistemleri .............................................................................................................................. 102
IV.5. Boru Hatlar (Hat Sistemleri) ......................................................................................................................... 105
IV.6. Tank Gzetimi .................................................................................................................................................. 109
V. RNEK ALMA ................................................................................................... 113
V.1. Genel .................................................................................................................................................................... 113
V.2. Tanmlamalar ..................................................................................................................................................... 115
V.3. El le Numune Alma .......................................................................................................................................... 117
V.4. Otomatik Hat Numunesi ................................................................................................................................... 119
VI. MALZEME ........................................................................................................ 120
VI.1. Numune Alma Malzemeleri ............................................................................................................................ 120
VI.2. lm Malzemesi ............................................................................................................................................. 122
VI.3. Termometreler (Scaklk lerler) ................................................................................................................. 124
VII. KALTE ............................................................................................................ 126
VII.1. Younluun Saptanmas ................................................................................................................................ 126
VII.2. Suyun Saptanmas ........................................................................................................................................... 130
VII.3. Tortular ( ASTM D 473) ................................................................................................................................ 133
VIII. GAZ TANKERLER ......................................................................................... 135
VIII.1. Teori ................................................................................................................................................................ 140
VIII.2. Pratik .............................................................................................................................................................. 142
VIII.3. Numune Alma ................................................................................................................................................ 145
IX. NUMUNE TESTLER ........................................................................................ 146
IX.1. Giri .................................................................................................................................................................... 146
IX.2. Grn (Apperance) ...................................................................................................................................... 147
IX.3. Renk Pt-Co (Platin-Kobalt) [Hazen, Alfa] .................................................................................................... 148
IX.4. Su erii ............................................................................................................................................................ 149
5
IX.5. Damtma (Destilasyon) ..................................................................................................................................... 150
IX.6. Su Karabilirlii (Hidrokarbonlar) .............................................................................................................. 151
IX.7. Permanganat Sresi ......................................................................................................................................... 152
IX.8. Klorid (Suda zlebilen Kimyasallar) ........................................................................................................ 153
IX.9. Buharlamayan Maddeler ............................................................................................................................... 154
IX.10. Asit Ykama Rengi .......................................................................................................................................... 155
IX.11. Koku ................................................................................................................................................................. 156
IX.12. UV Spektrum (Ultra Viyole I Yutma / letme) ..................................................................................... 157
IX.13. Alev Alma Noktas (Flash PoInt) .................................................................................................................. 158
IX.14. Gaz Kromotografisi (Renk - Yayn zmleme) ....................................................................................... 159
IX.15. zgl Arlk / Younluk .............................................................................................................................. 160
X. MN SZLK .................................................................................................... 161
6
I. Yk Gzeti mi
Gzetim irketleri, profesyonel endstrinin bir yesi olarak alr ve anlamann zeminleri ve
koullarnn karl olan sorumluluklar stlenir. Gzetim firmas, prensibi gerei bir acenta
deildir. Fakat prensiplerine gre zorunluluk durumunda bir acenta gibi davranr. Bu
zorunluluk standart olarak bilinir. Gzetim firmasnn grevi operasyonun zerinde dorudan
kontrole sahip olmamasna ramen bir eit nezarettir.
Dier grevlerinin arasnda unlar da saylabilir:
Kurallar (lme, rnekleme ve tahlil etme) erevesinde salanabildii kadaryla
ykn kusursuz ve tam olmasnn salanmas,
Gzetmenlerce kontrol edilen olaylar ve toplanan verilerin bamszca raporlanmas,
lkelerle belirlenmi olarak aktarma (transfer) ilemlerinin takibi.
DEK GZETMLER
Gzetim, uralarda gze arpar:
Ykleme limannda gzetim,
Boaltma limannda gzetim,
Sadece gemi zerinde gzetim,
Dier gzetimler (aktarm, katklarn ilave edilmesi, rnlerin kartrlmas vb.)
Gzetim ii, farkl taraflar (rnein alclar, satclar, nakliyecileri) temsilen gzetim irketleri
tarafndan yerine getirilir. Satc tarafndaki gzetimin, ykleme liman ile snrl olmas zorunlu
deildir. Gzetmenin boaltm limanndaki bir gzetimle de ilgilenmesi ok muhtemeldir.
Gemi tarafndaki nezaret, rnein gemi sahibinin veya geminin kiralaycsnn tarafnda olmay
gerektirir.
Her ykleme veya boaltma ilemi bir veya daha fazla temsilci tarafndan gzetlenir.
YKLEME
TAIMA
BOALTMA
7
II. HESAPLAMALAR
YOUNLUK.
Younluk bahsi ...
Btn ASTM tablolar, tablolara bir deiken olarak girmek iin younlua veya eleniine
(greceli younluk veya API) gereksinim duyarlar.
Dou Avrupa lkelerinde 20
o
C deki younluk kullanlr. Bat Avrupa lkelerinde genelde API
veya 60/60
o
F daki greceli younluk uygulanr.
II.1.1. Bel i rl i bi r s cakl ktaki younl uk
hacmi daki ' C t miktarn Bu
ktlesi hacminin verilen rnn Bu
younluu rnn daki ' C t

Ktle kilogram (kg), hacim litre (l t) veya metrekp (m) cinsinden verilir. Bylece younluk
u birimlerle gsterilir.
Kg/lt veya kg/m
u da dikkate alnmaldr: 1 kg/lt = 1000 kg/m
Younluk yle de belirtilir: tC daki younluk.
Younluk aadaki ekillerde gsterilir:
15C daki younluk,
20C daki younluk.
II.1.2. Grecel i (ba l ) younl uk (Rel ati ve Densi ty)
Greceli younluk aadaki isimlerle de grlebilir:
Bal younluk (relative density)
8
zgl Arlk (specific gravity)
Bir rnn t
1
/t
2

o
C (veya
o
F) daki greceli younluu; bu rnn t
1
o
C daki younluunun t
2
o
C
daki su younluuna orandr.
Forml olarak:
younluu suyun daki ' C t
younluu rnn daki ' C t
Younluk Greceli
2
1
,
_
2
1
t
t
Pay ve paydadakilerin her ikisinin de birimi kg/lt dir. Bu sayede forml birimsizdir.
Sonu: Greceli younluk birimsiz saysal bir deerdir.
II.1.2.1. zgl a rl k (Speci fi c gravi ty 60/60F)
Bu greceli younluun (60/60
o
F) eski addr. Bunun anlam;
younluu suyun daki ' F 60
younluu rnn daki ' F 60
Arlk zgl
,
_
2
1
t
t
II.1.2.2. Grecel i younl uk (15/4
o
C) (Rel ati ve Densi ty)
( )
younluu suyun daki ' C 4
younluu rnn daki ' C 15
4
15
Younluk Greceli
C
4
o
C deki suyun younluu 1 olduundan, tanm olarak 15/4
o
C deki greceli younluun
deeri, 15
o
C deki younlua saysal olarak eittir.
II.1.3. Grnr younl uk (Apparent Densi ty)
Bu isim herhangi bir scaklktaki (t
o
C) younluk iin kullanlr, telenen havann yzdrme
kuvveti iin dzeltilmitir. (HAVADAK younluk [density in AIR] olarak bilinir.)
Bu hesaplanan younluk W.C.F. Tablo-56 dan bulunabilir. Bu tabloya t
o
C daki younluk
girilmitir.
Sonu, Arlk Dntrme Katsays Tablo-56 veya grnr younluktur. (Not, akaryaklar
iin fark 0,0011 kg/lt dir). Kimyasal rnlerin younluunun 1,13 den fazla olduu
durumlarda fark daha azdr
1
.
1
EPCA Blue kitap sayfa 68
9
II.1.4. API Gravi te (younl uk)
Bu (API gravite), 60
o
F daki bir varil hacimden (US barrel) metrik veya longtona dnmn
hesaplanmas iin kullanlan birimdir. API younluk aadaki eitlikteki gibi 60/60
o
F daki
greceli younluktan hesaplanabilir.
131.5 -
Younluk Greceli
F 60
60
141.5
API
Yukarda bahsedilen birimlere gre hacmin dnda SADECE t

o
C daki younl uk ktlenin
hesab (vakumdaki arlk [weight in VACUO]) iin kullanlabilir.
II.1.5. A rl k Dntrme Katsay s (W. C. F.)
Greceli younluk veya API younluu dorudan arlk hesab iin kullanlamaz.
Hesaplamalar arlk dntrme katsays (WCF) kullanlarak yaplmaldr. Bir WCF
kullanlarak yaplan btn bu hesaplamalar HAVADA arlk olarak sonulanr.
WCFler unlarda bulunabilir.
ASTM Tablo-11 ( Longton / 60F daki varil hacim)
ASTM Tablo-13 ( Metrik ton / 60F daki varil hacim)
ASTM Tablo-29 ( Longton / 60F daki varil hacim)
ASTM Tablo-56 (kg/m) ( 56nn asl tablosu)
10
II.2. KTLE VE AIRLIK
ISO TERMNOLOJS
ISO ADI KONUMA DL
Miktar, kg Ktle [MASS] Vakumda Arlk
Miktar, kg Arlk [WEIGHT] Havada Arlk
Ktle / Hacim Younluk t
o
C Vakumda zgl Arlk t/4
o
C
Arlk / Hacim WCF Havada zgl Arlk t/4
o
C
Not : Longton SADECE HAVADA tanmldr.
II.2.1. Ktl e (Mass)
Bir maddenin ktlesi, bu malzemenin yapld malzemenin miktardr. Bu madde yeryznn
ekim gc gibi d koullardan bamszdr. Petrolclkte, bu genelde VAC veya vakumda
arlk olarak bilinir.
Ktle yle hesaplanr:
ton) metrik veya kg olarak (VAC Younluk daki ' C t Hacim daki ' C t Ktle
II.2.2. A rl k (Wei ght)
Bir rnn arl, telenen havann kaldrma kuvveti dikkate alnarak o maddenin havadaki
arldr. Genellikle Havadaki Arlk- Weight in Air olarak anlr.
Arlk ylece hesap edilir:
Metrik Sistem
ton) metrik veya kg (HAVADA 56) - (Tablo WCF (m) Hacim daki ' C 15 Arlk
Varil Sistemi
Longton) (HAVADA 11) - (Tablo WCF (Varil) Hacim daki ' F 60 Arlk
ton) metrik veya kg (HAVADA 13) - (Tablo WCF (Varil) Hacim daki ' F 60 Arlk
11
II.3. ASTM HESAPLAMALARI
Btn bu hesaplamalarn temeli; belirli bir scaklkta llen hacim, hacim dzeltme katsays
vastasyla standart scakla dzeltilir. Bu dzeltilmi hacim, Standart Hacim olarak
adlandrlr.
Saybolt, bu standart hacimden bu standart scaklktaki bir younluun Arlk Dntrme
Katsays vastasyla ktleyi veya arl hesaplar.
Genelde petrol hesaplamalarnda iki sistemin kullanlmas yaygndr.
Saybolt, genel olarak hacimden ktleye veya arla dnm aadaki gibi hesaplar.
Bir gemi veya kara tankndaki rnn hacim ve scakl llr. Bu llen hacim (Toplam
Gzlenen Hacim - Total Observed Volume), trim (batklk), list (yatklktan), serbest su, yzer
tavan vb etkisine kar dzeltilmelidir. Bu dzeltilmi hacim Brt Gzlenen Hacim (Gross
Observed Volume) olarak adlandrlr. Bu hacim, standart scaklktaki hacme dzeltilecektir;
Brt Standart Hacim (Gross Standard Volume).
GEREK
HACM
HACM
DZELTMES
STANDART
HACM
WCF
AIRLIK
VARL
API
LONG TON TABLO-6 A/B/D VARL 60F TABLO-11
GRECEL
YOUNLUK
LONG TON TABLO-24 A/B/D VARL 60F TABLO-29
TABLO-13 METRK TON
METRE
KP
METRK TON TABLO-54 A/B/D
METRE KP
15C
TABLO-56
YOUNLUK METRK TON
BASINLI
TANK
KTLE
12
Bu standart hacim u birimlerde gsterilebilir.
Varil, 60F
Metre kp, 15C
(Metre kp, 12C)
(Metre kp, 20C)
Doru hacim biriminin ait olduu hesaplama sistemi ile birlikte kullanldna dikkat edin.
rnein; vari l , API veya greceli younluk 60/60F ile birlikte;
l i tre, 15
C deki younluk ile birlikte.

(Eer hesaplamalar vakumda metrik olarak yaplrsa ve gzlenen hacim varil olarak verilirse,
bunun ASTM Tablo-1 vastasyla litreye evrilmesi nerilir).
Gzlenen Hacimden, Standart Hacime olan hesaplama Hacim Dzeltme Katsays veya VCF
vastasyla yaplr. Sonra, bulunan standart hacim, ktleyi elde etmek iin younlukla veya
arl elde etmek iin WCF ile arplr.
Hacim Dzeltme Katsaylar, rnn cinsine bal olarak guruba blnr
ASTM Haci m Dzel tme Katsay l ar (Vol ume Correcti on Factors)
Tablo - 6 24 54 A Ham petrol iin.
Tablo - 6 24 54 B Genel rnler iin, fuel oil, motorin, gaz ya, benzin, nafta.
Tablo - 6 24 54 D Madeni yalar iin.
60F deki API graviteye ve F cinsinden scakla bal olarak, gerek scaklktaki varili 60F
deki varile dzeltmek iin Hacim Dzeltme Katsaysn Tablo-6 A-B-D verir.
60/60F deki greceli younlua ve F cinsinden scakla bal olarak, gerek scaklktaki
varili 60F deki varile dzeltmek iin Hacim Dzeltme Katsaysn Tablo-24 A-B-D verir.
15C deki younlua ve C cinsinden scakla bal olarak gerek scaklktaki litreyi 15C
daki litreye dzeltmek iin Hacim Dzeltme Katsaysn Tablo-54 A-B-D verir.
rnek:
Motorin (Vakum-metrik hesaplama)
Younluk 15C, vakumda : 0.8421 kg/lt
Brt Gzlenen Hacim (GOV) : 6 541 980 lt
Scaklk : 16.3C
Hacim Dzeltme Katsays (VCF) 15C, (Tablo-54B) : 0.9989
13
Brt Standart Hacim (GSV) {6 541 980 x 0.9989} : 6 534 784 lt 15C
Ktle (Vakumda arlk) {6 534 784 x 0.8421} : 5 502 942 kg
: 5 502.942 Mton
Ham Petrol (Varil hesaplama)
API Gravite 60F : 32.0
Brt Gzlenen Hacim (GOV) : 543 234 varil
Scaklk : 68.4F
Hacim Dzeltme Katsays (VCF) 60F, (Tablo-6A) : 0.9961
Brt Standart Hacim (GSV) {543 234 x 0.9961} : 541 115 Varil (bbl) 60F
Tablo-11 : 0.13512 Lton/bbl 60F
Ktle (Havada arlk) {541 115 x 0.13512} : 73 115.46 Longton
Dier rnekler iin sayfa 33 Hesaplarn Karlatrlmas blmne baknz.
14
II.4. BRM DNMLER
Dnm ile hesaplama arasnda fark vardr.
Bir Hesapl ama mahalli dzenlemelere bal olarak Gzlenen Hacimden (sonuta Standart
Hacimden) Ktle veya Arla yaplan temel matematiksel ilemdir.
Bu temel hesaplamalar eer gerekli ise Dnml er izleyebilir. Dnmler, farkl
birimlerdeki rakamlarn mukayesesi gerekli olduunda birimlerin dntrlmesi olarak
grlmelidir. Younluk, API gravite, greceli younluk veya sabit katsaylar (ASTM Tablo-1)
esas alan ASTM tablolarnda dnm katsaylar bulunabilir. Haci msel dnml er
haci ml eri esas al mak zorundad r ! Ktl e veya a rl k dnml eri ktl esel veya
a rl ksal dnml eri esas al mak zorundad r !
Hesapl ama Dnm
Gzlenen Hacim Geerli hacim dnmleri
Varil / galon / feetkp
Litre / metrekp
StandartHacimStandart hacim dnmleri
Varil / galon 60F
Litre / metrekp 15C
Ktle veya Arlk Ktle/arlk dnmleri
Vakumda / havada / Longton
II.4.1. Hava Vakum
Dnmler farkl birimler arasnda yapld zaman (havadan vakuma ve baka herhangi bir
ekilde) bu rakamlarn her ikisi de ya havaya yada vakuma dntrlmelidir.
Karlatrlacak rakamlardan biri konimento rakam ise dnmler konimento rakamlarnn
birimlerine doru yaplmaldr. (Konimentonun rakamlar asla dntrlmemelidir !)
Bu dnmler Tablo-56 nn ksa tablosu vastasyla yaplmaldr (Saybolt Petrol Tablolar cilt
I sayfa 52).
(Tablo-56, havadan vakuma veya tersine dnmlerde kullanlmak iin bir tane ksa tablodan oluur ve hacimden [litre veya m]
kan HAVADAK metrik ton olarak hesaplamak iin kullanlan kg/m cinsinden arlk dntrme katsaysn (WCF) veren bir ana
tablodan oluur.)
15
rnek
Bir tanker 30 000.260 mton vakumda arl olan bir ykle varmtr. k younluu
0,8430 (15C)dir. k miktar 29 990.867 mton havadadr (in air). k havada
hesapland iin k ile konimento arasnda salkl bir karlatrma yapmak iin
havadan vakuma birim dnn yapmak gereklidir. Bunu yapabilmek iin k deerini
havadan vakuma dntrecek bir dntrme katsaysna gerek vardr. Bu dntrme
katsays Tablo-56nn ksa tablosunda 15C deki younluk veri olarak girilerek bulunabilir.
Tablodan elde edilen bu deerin arplmasyla vakumda k hesaplanabilir.
29 990.867 x 1.00125 = 30 028.356 Mton VAKUMDA
II.4.2. Long Ton Metri k ton
Bu dnm ASTM Tablosu vastasyla yaplr ( Saybolt Petrol Tablolar Cilt 1 sayfa 21).
Bir konimento, havadaki deerlerde, varil ve long ton birimleri ile gerekletirilir. (ASTM
Tablo-1 kullanlarak) metrik ton, long tondan baka bir birime evrildiinde bu yine de
HAVAda ki bir deer olacaktr.
HAVA ton Metrik 1.01605 x Longton 1; - Tablo ASTM
Ne zaman rakamlar karlatrlrsa karlatrlsn, rakamlarn ayn birimde olduundan emin
olunmas gereklidir. (rnein M ton vakumdaki deer ile M ton vakumdaki deer veya long
ton deeri ile long ton deeri gibi).
ASTM Tablo-1deki 0,984206 sabit katsays kullanlarak longton, havadaki metrik tondan
hesaplanabilir. Vakumdaki metrik tondan longtona dntrme, aadaki gibi yaplmaldr:
Ksa Tablo-56 kullanarak VAKUMdaki metrik tonu HAVAdaki metrik tona dntrn.
imdi de ASTM Tablo-1deki 0,984206 katsaysn kullanarak HAVAdaki metrik tonu
longtona dntrn.
II.4.3. API Gravi te Grecel i Younl uk Younl uk
Bir ok ham petrol yknde API gravite konimentonun hesaplanmasnda kullanlr.
Avrupada hesaplamalar iin genelde younluk da gereklidir.
16
Bu dnm ASTM Tablo-3 kullanlarak yaplabilir. 60F daki API younluk deerini bu
tabloya girin ve sonra 15C daki akan younluu ve hatta gerekli ise 60/60F greceli
younluk deerlerini okuyun.
Ayn ekilde ASTM Tablo-51, 15C deki younluu 60/60F greceli younlua ve API
younluk deerine dntrr.
ASTM Tablo-21 ise, 60/60F greceli younluk deerini 60F daki API younlua veya 15C
daki younlua dntrr.
rnek:
Konimento: 2 058 484 varil 60F
275 425 longton
Boaltlan Miktar: 280 150.3 Metrik ton(Vakumda)
API = 33.6 (60F)
Konimento ile boaltlan yk arasnda karlatrma yapabilmek iin unlar yapnz:
60Fdaki API graviteyi 15C deki younlua dntrn.
ASTM Tablo-3: API = 33.6 Younluk = 0.8566
Vakumdan havaya dnm katsaysn bulmak iin 15C daki younluu kullann.
ASTM Tablo-56: Younluk = 0.8566 Dnm katsays = 0.99875
Vakumda tahliye edilen miktar Tablo-56 nn katsays ile arplmaldr:
280 150.3 x 0.99875 = 279 800.112 metrik ton HAVA
Metrik tondan Longtona dnm iin ASTM Tablo-1i kullann: 0.984206
279 800.112 x 0.984206 = 275 380.95 Longton.
Havadaki deerle vakumdaki deerleri veya tersini asla karlatrmayn (mukayese etmeyin)!
II.4.4. Haci m Dnml eri
Bir hacim biriminden baka bir hacim birimine (rnein 60F deki varili, 15C deki litre
deerine) dntrmek iin ilem hacimsel bazda yaplmaldr.
Varil (60F) x Dzeltme Katsays = Litre(15C)
II.4.4.1. Metre kp (15C) Vari l (60F)
Bu dnm u ASTM tablolarnn herhangi biri ile yaplabilir; Tablo-4-21-22-52. Bu tablolarn
hangisinin kullanlaca hesaplamann younluu gre mi yoksa API graviteye gre mi
yaplacana gre deiir.
17
II.4.4.2. Vari l (60F) den Gal on (60F)
Amerikan Varili (US Barrel) Amerikan Galonuna (US Gallon) dntrlecei zaman 42 sabit
katsays kullanlr. (ASTM Tablo-1: Tanm olarak 1 Varil = 42 Galondur).
II.4.4.3. Metre kp(15C) den Gal on(60F)
15C deki metre kp deeri 60F deki varile ve sonra 60F deki Galona dntrlecei
zaman, bu yle yaplmaldr:
Metre kp (15C) deerini Tablo-52deki dzeltme katsays ile arp.
) (15 kp Metre
F) (60 Varil
Sonra eldeki varil rakamn yuvarlamadan NCE bu deeri Galon (60F) deerini elde
etmek iin 42 ile arp.
imdi Galon ve Varil deerlerinin her ikisi de yuvarlanabilir.
rnek:
Bir gemi aadaki konimento deerleri ile yklenmitir:
16 798 715 litre (15C)
14 772 790 kg (ktle)
Younluk = 0.8794
Aadaki dnmler sorulmaktadr:
15C daki litre
60F daki varil
60F daki galon
Havadaki ve vakumdaki metrik ton
Longton
Hesaplamalar:
60F daki varil: Katsay tablosu 52 6.293
314 . 714 105 293 . 6
1000
715 798 16
x
60F daki Galon: 42 x 105 714 314 = 4 440 001
60F daki varil (yuvarlanm): 105 714
Metrik ton (HAVA): Katsay tablosu 0.99875
324 . 754 14 99875 . 0
1000
790 772 14
x
Longton: 14 754.324 x 0.984206 = 14 251.29
18
KATSAYILAR VE TABLOLAR
MEVCUT BRM ELDE EDLECEK BRM
ASTM TABLO
Tabl odan el de
edi l en deer
Varil (60F) Galon (60F) 1 42
Metrik ton (Havada) Longton 1 0.984206
Longton (Havada) Metrik ton (Havada) 1 1.01605
API
Greceli Younluk
(60/60F) ve Younluk
(15C)
3 API
Varil (60F) Litre (15C) 4 API
Greceli Younluk
(60/60F)
Younluk (15C) 21
Greceli Younluk
(60/60F)
Varil (60F) Litre (15C) 22
Greceli Younluk
(60/60F)
Younluk (15C)
API ve Greceli Younluk
(60/60F)
51 Younluk
Litre (15C) Varil (60F) 52 Younluk
Metrik Ton (Vakumda) Metrik ton (Havada) 56 Younluk
Metrik Ton (Havada) Metrik Ton (Vakumda) 56 Younluk
19
II.5. BRT (GROSS) VE NET HESAPLAMALAR
BRT STANDART HACM: indeki tortular (sediment) ile su dahil fakat serbest su hari
olmak zere btn petrol svlarnn toplam hacmi, uygun bir hacim dzeltme katsays ile
dzeltilir. Bu dzeltmedeki ama, lm scakl ve younluundaki deeri standart referans
scaklna dzeltmektir (ayrca lm koullar da uygun bir basn dzeltme katsays ve
lm katsays ile dzeltilecektir).
NET STANDART HACM: erdii askdaki tortular ile su ve serbest su hari olmak zere
btn petrol svlarnn toplam hacmi, uygun bir hacim dzeltme katsays ile dzeltilir. Bu
dzeltmedeki ama, lm scakl ve younluundaki deeri standart referans scaklna
dzeltmektir (ayrca lm koullar da uygun bir basn dzeltme katsays ve lm
katsays ile dzeltilecektir).
II.5.1. Ask daki (Ba l ) Su ve Tortul ar (Suspended water and sedi ments)
Yukarda bahsedilen tanm Brt ve Net arasndaki fark gsterir: Askdaki Su ve Tortular
Bu olay, aadaki analiz metotlarndan biri veya bir ka vastasyla saptanabilir.
Karl Fisher ASTM D 4377
Damtma (Destilasyon) ASTM D 4006
Tortular ASTM D 473
Dip Tortular ve Su ASTM D 4007
Bu testlerin ksa bir tanm sayfa 146 Numune Testleri blmnde bulunabilir.
II.5.2. Net Hesapl ama
Karl Fisher % arlk olarak raporlanr. Bu deer, aadaki forml ile % hacme
dntrlebilir.
Younluu Su
Younluu Petrol Ham
x Arl Su % Hacmi Su %
Tortular % arlk olarak raporland zaman, ayn forml % tortu arln, % tortu hacmine
evirmek iinde kullanlabilir.
2
Younluu Petrol Ham
x Arl Tortu % Hacmi Tortu %
20
2 deeri tortu younluu olarak (kum (silisyum) ve ya artklar iin) ASTM tarafndan
varsaylmtr. % 0,01 (on binde bir) in altndaki tortu yzdesi iin hesaplanmaz.
Su younluu iin ISO varsaylan bir younluu tarif eder. Suyun tuz ieriine bal olarak bu
deer 1,000 ila 1,03 arasnda deiebilir.
II.5.2.1. Isl aktan Kuruya
Islak hacim ve arl hesaplamak iin birok yol kullanlr.
ISO u yntemi tavsiye eder: Yaplan ilemin (ykleme, boaltma, aktarma, gemiler aras
aktarma, stok lm) cinsine bal olarak bir Brt Standart Hacim (Gross Standard Volume)
hesaplanr (ve sonunda da brt arlk veya ktle hesaplanr).
Bu duruma gre, brt deerden net deere hesaplama yledir:
Aada rnek olarak 123 numaral tanka ait bir hesaplama vardr. Bu, statik lm ve elle
numune alma rneinde yklenen rnn tahlilini takiben nce brt standart hacim
hesaplanr. Sonra bu sonular net rakamlarn hesaplanmasnda kullanlr.
Askdaki Su Miktar (% hacim) (1)
Tortu Miktar (% hacim) (2)
ngrlen Su W.C.F. veya Younluu (3)
ngrlen Tortu W.C.F. veya Younluu (4)
Brt Standart Hacim (5)
Askdaki Su Hacmi (6) = (1) 100 x (5)
Tortu Hacmi (7) = (2) 100 x (5)
Net Standard Hacim (8) = (5) (6) (7)
W.C.F (Arlk Dntrme Katsays) veya Younluk (9)
Brt Arlk veya Ktle (10) = (5) x (9)
Askdaki Su Arl veya Ktlesi (11) = (3) x (6)
Tortu Arl veya Ktlesi (12) = (4) x (7)
Net Arlk veya Ktle (13) = (10) (11) (12)
21
rnek:
Ham petrol iin kara tank hesaplamas:
Tank 123 Al Deerleri Kapan Deerleri
Doluluk 16 012 994
Toplam Gzlenen Hacim, lt 18 270 264 1 205 462
Su irtifas, mm
Serbest Su Hacmi, lt
Boru Hatt, lt
Yzer at, lt - 64 267
Brt Gzlenen Hacim, lt 18 205 997 1 205 462
Scaklk, C 28.7 11.6
Hacim Dzeltme Katsays V.C.F 0.9891 1.0028
Brt Standart Hacim, lt 18 007 552 1 208 837
Younluk, 15C 0.8794 0.8794
Metrik ton (vakumda) 15 835 841 1 063 051
Ykleme:
Brt Gzlenen Hacim Brt Standart Hacim Vakumdaki Ktle
Litre 15C da litre Metrik ton
17 000 535 16 798 715 14 772 790
Hareketli l deliine sahip yzer atl tanklarda at ham petroln zerinde yzmektedir.
Bu llen sv seviyesinde ykselmeye neden olur.
Yzer atnn arl/ktlesi, yzer at tarafndan telenen gerek hacme dntrlerek bu
durum dzeltilir.
Sabit l deliine sahip yzer atl tanklarda at tank dibine oturduundan herhangi bir
dzeltme gerekli deildir.
Bu ham petroln analiz sonular
TEST YNTEM SONU
15C daki Younluk Kg/lt ASTM D 1298 0.8794
Damtmadan kan su % hacimce ASTM D 4006 0.150
Tuzluluk ppm IP 265 30
Tortu % hacimce ASTM 473 < 0.01
Analizde bahsedilen younluk, askda su dahil olarak petroln younluu anlamndaki slak
wet younluktur.
Net Hesaplama
22
Askdaki Su Miktar (% hacim) 0.15
Tortu Miktar (% hacim) < 0.01
ngrlen Su Younluu 1.0
ngrlen Tortu Younluu -
Brt Standart Hacim 16 798.715
Askdaki Su Hacmi 25.198
Tortu Hacmi -
Net Standart Hacim 16 773.517
Younluk 0.8794
Brt Ktle 14 772.79
Askdaki Su Ktlesi 25.198
Tortu Ktlesi -
Net Ktle 14 747.592
II.5.3. Kuru Younl uun (Dry-Densi ty) Saptanmas
ou durumda, eer gerekliyse kuru younluk u ekilde bulunabilir:
kp) (metre Hacim Standart Net
ton) (metrik Arlk veya Ktle Net
(Net Ktle veya Arla bal olarak sonu Younluk veya Grnr Younluktur.)
Kuru younluk, henz standart bir yntem olmasa da u ekilde oluturulabilir: Bir ok kez evirilen numune
kabnn dikkatlice kartrlmasndan sonra younluun saptanmas iin gerekli olan miktar, basnlandrlm numune
toplama kabndan effaf bir mezre (silindire) aktarlr.
Ham Petrol Numunesi
hava
Numune Kab Saydam Silindir
23
imdi silindirdeki younluk bir hidrometre ile saptanr. Bu younluk (llen younluk) mezrde bulunan su iin
dzeltilmek zorundadr. Dkme numuneler iin Karl Fisher su testinden gelen sonu kullanlamaz, nk su hala
numune kabnda kelmi halde durmaktadr. Bu yzden, llen younlua ait olan su ieriini saptamak (Karl
Fisher) amacyla hidrometre camnn kenarndan bir miktar petrol ekmek iin bir rnga kullanlmak zorundadr.
imdi kuru younluk u ekilde hesaplanabilir:
D X Y - S x 100
Y) - (100 D x S
Younluk Kuru
Burada:
S = Su Younluu,
D = Petrol Younluu, 15C
Y = [Mezrdeki arlk] [% Su arl].
Toplam numunenin Karl Fisher su miktar saptanabildikten sonra, imdi younluk numunesi rnek kabna geri
dklebilir.
imdi slak younluk aadaki denklem ile hesaplanabilir:
Dd X Y Y) - (100 X S
S x Dd x 100
Younluk Islak
+
Burada:
S = Su Younluu,
Dd = Kuru Younluk, 15C
Y = [Toplam arlk] [% Su arl].
24
II.6. GOST HESABI
Rusyada ve ou Dou Avrupa lkesinde, konimento rakamlar GOST YNTEM ile
hesaplanr. (Gost: Rus l Sistemi).
Bunun anlam, yklenen ktle 20C lik bir referans scakln esas alan vakumda arlk (kg)
olarak belirlenir. Bu ekilde hesaplama iin 20C de bir younluk gereklidir. Bir dzeltme
katsays bl derece santigrat deeri kullanlarak bu younluk gerek rn scaklna
dzeltilir (arka sayfadaki tabloya baknz). Bylece sonu, gerek scaklktaki bir younluktur.
Sonra bu younluk brt gzlenen hacim ile arplr, sonu (vakumda kg olarak) ktledir.
rnek:
Konimento Deeri: 26 221 339 kg
Younluk, 20C: 0.8384
C
Dzeltme
: 0.000725
Ykleme limanndaki gemi rakam: 30 850 000 lt, 6.0C
Boaltma limanndaki gemi rakam: 30 841 000 lt, 5.5C
Ykn tamam 123 numaral tanka boaltlmtr.
ASTM
Tahliye ncesi Sahil Tank Tahliye Sonras Sahil Tank
10 234 567 lt, 12C 41 146 752 lt, 10C
1.0025 V.C.F. (Tablo-54B) 1.0042 V.C.F. (Tablo-54B)
10 260 153 lt, 15C 41 319 568 lt, 15C
Younluk = 0.8400, 15C Younluk = 0.8417, 15C
Ktle = 8 618 529 kg Ktle = 34 778 681 kg
ASTMye gre boaltlan miktar = 34 778 681 8 618 529 = 26 160 152 kg
GOST
Tahliye ncesi Sahil Tank Tahliye Sonras Sahil Tank
10 234 567 lt, 12C 41 146 752 lt, 10C
Ktle = 8 619 552 kg Ktle = 34 785 464 kg
GOSTa gre boaltlan miktar = 34 785 464 8 619 552 = 26 165 912 kg
Karlatrma:
Konimento: 26 221 339 26 221 339
Tahliye Miktar 26 160 152 (ASTM) 26 165 912 (GOST)
Fark 61 187 (%0.23) 55 427 (% 0.21)
25
GOST YNTEMNE GRE
Arlk zgl C,
Dzeltme
Greceli Younluk, 20/4C

C
) veya ( Dzeltme
+
0.6900 0.6999 0.000910
0.7000 0.7099 0.000897
0.7100 0.7199 0.000884
0.7200 0.7299 0.000870
0.7300 0.7399 0.000857
0.7400 0.7499 0.000844
0.7500 0.7599 0.000831
0.7600 0.7699 0.000818
0.7700 0.7799 0.000805
0.7800 0.7899 0.000792
0.7900 0.7999 0.000779
0.8000 0.8099 0.000765
0.8100 0.8199 0.000752
0.8200 0.8299 0.000738
0.8300 0.8399 0.000725
0.8400 0.8499 0.000712
0.8500 0.8599 0.000699
0.8600 0.8699 0.000686
0.8700 0.8799 0.000673
0.8800 0.8899 0.000660
0.8900 0.8999 0.000647
0.9000 0.9099 0.000633
0.9100 0.9199 0.000620
0.9200 0.9299 0.000607
0.9300 0.9399 0.000594
0.9400 0.9499 0.000581
0.9500 0.9599 0.000567
0.9600 0.9699 0.000554
0.9700 0.9799 0.000541
0.9800 0.9899 0.000528
0.9900 0.9999 0.000515
Gost Tablosu
26
II.7. BZLME
II.7.1. Haci m Azal mas
Bir ok durumda, hafif bir bileenle ar bileenin kartrlmasndan sonra hacim azalmas
olay meydana gelir. Bu kayb bzlme shrinkage olarak isimlendirmeden nce iki
konunun incelenmesi gerekir:
Hacimsel bir kayp olumaldr,
Kartrma ileminden sonra rnn gerek younluu hesaplanan teorik younluktan
daha yksek olmaldr.
Ar bir petrol rn ile hafif bir petrol rnnn kartrlmas srasnda bzlme olay
meydana gelir.
rnein:
Ham petrol iine kondensat
1
karttrlmas
Benzin iine btan veya propan kartrlmas.
Ne olmutur ki, kartrlmadan sonraki hacim, bamsz bileenlerin hacimlerinin toplamna
eit olmamtr? Bu grnr (apparent loss) kayptr (hacimdeki kayp). Younluktaki arttan
dolay burada ktle kayb olmayacaktr.
Hacimsel bzlme, sadece kartrlan bileenler ideal bir zelti (solsyon) eklinde olmad
zaman meydana gelir. Baz zeltilerde toplam hacim, bileenlerin tek tek hacimlerinin
toplamna eittir. Bu gibi bir zeltiyi elde etmek iin molekller ayn ekilde, biimde ve
zellikte olmaldrlar.
Bileenlerin yaplar arasnda ok fazla fark olduu zaman, bu ideal davrantan sapmayla
sonulanacaktr. Bu sapma, toplam hacimde bir art veya azal anlamnda pozitif veya
negatif olabilir.
Negatif bir sapma buhar basncnda bir azalma ve hacimde bir azalma ile sonulanacaktr. Bu
da karmdaki bileenlerin moleklleri arasndaki ortalama ekim gcnde bir arta neden
olacaktr.
1
Kondensat (youuk); Yer altndan ham petrol ile birlikte veya bazen ayr olarak karlan bir tr ok hafif
petrol.
27
II.7.2. Hesapl ama
Hafif bir bileen ham petrol ile kartrld zaman bzlmenin etkisini hesaplamak iin
ampirik (tecrbi) bir forml gelitirilmitir. Bununla beraber bu olay da gz nne alan hi bir
yntem veya standart gelitirilememitir.
Bzlme denklemi,
1.76 0.0704 -
G x C x 0.00214 S
Burada,
C = Hafif rnn miktari, % hacim
G = Ar ve hafif bileenler arasndaki fark
S = Hafif rndeki bzlme, % hacim
Bu forml, toplam karmdaki hafif rn oran hacimce %50 ye kadar olduunda
kullanlabilir.
rnek:
0.8719 kg/lt younluundaki 95 000 m (15C) lk bir ham petrol yk, iinde 0.6490
kg/lt younluundaki 5000 m kondens (youuk) ieren bir sahil tankna aktarlmak
zorundadr.
nce her iki younluu API graviteye (60F) evirelim:
Younluk = 0.6490 API = 86.5
Younluk = 0.8719 API = 30.7
G deeri (API fark) = 86.5 30.7 = 55.8
Toplam karmdaki hafif rnn hacimce oran (konsantrasyonu) yledir:
Hafif rn hacmi = 5 000 m(15C)
Ar rn hacmi = 95 000 m(15C)
Toplam = 100 000 m (15C)
C, imdi ylece hesaplanabilir: (5 000 100 000) x 100 = %5
Hafif rndeki bzlme u ekilde bulunur:
2.3 % 55.8 x 5 x 0.00214 S
1.76 0.0704 -

Hacim olarak = (2.3 x 5 000) 100 = 115 m, 15C
Kartrmadan sonraki toplam hacim, (5 000 115) + 95 000 = 99 885 m
Hacimdeki grnr kayp = (99 885 100 000) x 100 = % 0.12
28
II.8. RNLER, LPG VE PETROKMYASALLAR
Yukarda bahsedilen hesaplamalar ile sonraki gruplar arasndaki asl fark, pek ok durumda
sadece ham petrol hesaplamalar Brt (Gross) ve Net Hesaplamalar olarak ayrlr. rnler ile
alrken, net hesaplamalar yaygn bir yntem deildir.
II.8.1. rnl er
Nafta, benzin (gasoline), gaz ya (kerosen), jet yakt, motorin (gas oil), ve fuel oil gibi
rafine edilmi rnlerin hesaplanmas ham petroln brt hesabndan ok fazla fark etmez,
sadece btn bu rnler iin A serileri yerine Tablo-6B, 24B, 54B kullanlr. Makina yalar
iin baka bir takm tablo gelitirilmitir: D-serisi (6D, 24D, 54D).
Dier bir fark, rn hesaplamasnda sadece brt hesaplamalar kullanlr. Net hesaplamalar,
rnlerle alrken pek kullanlmazlar.
rnek 1:
0.8421 kg/lt younluktaki bir motorin yknn ktlesini hesaplayalm. 17.5C daki Brt
Gzlenen Hacim (GOV) 23 763 980 litredir.
GOV = 23 763 980 lt
VCF = 0.9979 (Tablo-54B, younluk = 0.8421 ve scaklk = 17.5C)
GSV = GOV x VCF = 23 763 980 x 0.9979 = 23 714 076 lt, 15C
Ktle = GSV x Younluk = 23 714 076 x 0.8421 = 19 969 623 mton (Vakumda arlk).
rnek 2:
18.5 API gravitedeki bir fuel oil yknn arln longton cinsinden hesaplayalm. 136.5F
daki Brt Gzlenen Hacim (GOV) 138 344 varildir.
GOV = 138 344 varil
VCF = 0.9689 (Tablo-6B, API = 18.5 ve scaklk = 136.5F)
GSV = GOV x VCF = 138 344 x 0.9689 = 134 042 varil, 60F
WCF = 0.14729 (Tablo-11, API = 18.5)
Ktle = GSV x WCF = 134 042 x 0.14729 = 19 743.05 longton (Havada arlk).
II.8.2. LPG
Saybolt, gaz hesaplamalarn molekler ktle formlne gre gerekletirir.
Bu yntem iki ksmdan meydana gelir:
Sv faz hesab, ASTM Tablo-54 esas alr.
Buhar faz hesab, molekler ktle formln esas alr.
29
LPG Hesab
II.8.2.1. S v Faz
Sv seviyesi (irtifas) ve sv scakl llr. Svnn Brt Gzlenen Hacmi, eski Tablo-54 (ISO
91/1) kullanlarak 15C daki standart scakla dzeltilir. [Tablo-54n aksine, eski Tablo-54
entorpole edilmek (ara deeri bulunmak) zorundadr. Gazlar iin hacim dzeltme katsays
(VCF) haneli verildiinden VCF enterpolasyonu haneye yuvarlanmak zorundadr.]
Bu standart hacim, younluk ile arpldnda sonu svnn ktlesidir.
II.8.2.2. Buhar Faz
Buhar faz, Molar Ktle denklemine gre hesaplanr:
12.027 x
C t 273.15
M.M x Abs.Press) veya (M.V.P
V.D.F
+
Burada;
V.D.F. = Buhar Younluk Katsays (Vapour Density Factor), kg/m. (Sv fazn
scaklna baldr). desimale yuvarlanr.
M.V.P. = Maximum Buhar Basnc (bar).
Abs. Press = Mutlak Tank Basnc (bar).
M.M. = Molekler Ktle (gr/mol).
t C = Buhar faz scakl (C)
Sv
Hacim ve Scaklk
Hacimsel Dzeltme Katsays
Tablo-54
Standart Hacim
Younluk
Sv Ktlesi
Buhar Hacmi
(%100 Sv Hacmi)
Basnc Buhar
Basn Mutlak
Buhar Younluk Katsays
Buhar Ktlesi
Sv Ktlesi
Younluk, tsC Y
30
Mutlak basn, maksimum buhar basncndan daha yksek olduu zaman maksimum buhar
basnc kullanlr.
Buhar ktlesi yle hesaplanabilir:
(m) Hacmi Buhar x (kg/m) V.D.F Ktle
Topl am Ktl e
Toplam ktle, sv ktlesine buhar ktlesi ilave edilerek bulunabilir.
Bir hesaplama rnei:
rn: Propen/Propan
Sv Faz
1. Toplam Hacim litre 226 435
2. Dzeltilmi Sv Seviyesi mm 3 350
3. Gerek Sv Hacmi litre 206 307
4. Gerek Sv Scakl C 21.0
5. Bzlme Katsays -
6. Dzeltilmi Gerek Hacim litre 206 307 (3) x (5)
7. Hacim Dzeltme Katsays, 15C ASTM 54 0.983
8. Sv Hacmi, 15C litre 202 800 (6) x (7)
9. Younluk, 15C kg/lt 0.5190
10. Ktle kilogram 105 253 (8) x (9)
Buhar Faz
11. Gerek Buhar Hacmi litre 20 128 (1) (3)
12. Gerek Buhar Scakl C 21.0
13. Bzlme Katsays -
14. Dzeltilmi Gerek Hacim litre 20 128 (11) x (13)
15. Mutlak Basn bar 10.5
16. Maksimum Buhar Basnc bar 10.001
17. Molekler Ktle gr/mol 42 565
18. Buhar Younluk Katsays kg/m 17 405
19. Ktle kilogram 350 (14) x (18) (1000)
20. Toplam Ktle kilogram 105 603 (10) + (19)
(Molekler Ktle ve Maksimum Buhar Basnc, Saybolt LPG tablolarndan alnmtr.)
Younluk, tsC Y
31
II.8.3. Petroki myasal l ar
Petrokimya ykleri baka bir yol ile hesaplanrlar. Bu dzeltmede
C
Dzeltme
esas alnr.
Yukardaki emada tsnin anlam, 15C veya 20C scaklktr.
Bu gibi rnler iin younluk aadaki ekillerde verilebilir:
Grnr younluk, 15C veya 20C iin (havada tanmldr).
Younluk, 15C veya 20C iin (vakumda tanmldr).
Derece celsius bana younluktaki deiimi gsterecek ekilde younluk ve dzeltme
katsaysnn ikisi birden verilmelidir. Bu dzeltme katsaysn kullanarak younluk llen
scakla dzeltilir, bu da gerek scaklktaki younluu verir.
Brt Gzlenen Hacim, ya younluk ile ya da gerek scaklktaki grnr younlukla arplr,
bu da Ktleyi (younluk) veya Arl (grnr younluk) verir.
rnek:
Bir Metanol yk: Arlk hesab (havada)
Brt Gzlenen Hacim : 2 398 045 lt
Scaklk: 12.3C
Dzeltme / C : 0.00095
Younluk, 20C : 0.7914 kg/lt
Grnr Younluk, 20C : 0.7903 kg/lt
Grnr Younluk, 12.3C: (7.7 x 0.00095) x 0.7976 kg/lt
Havada Arlk 1 912 681 kg
Hesaplanan Grnr Younluk, 15C: 0.7951
Hesaplanan Standart Hacim: 2 405 585 lt
Gzlenen
Hacim ve Scaklk
Ktle veya
Arlk
Younluk, tsC Y
32
II.9. HESAPLARIN KARILATIRILMASI
Bu blmde Saybolt tarafndan kullanlan hesaplamalarn deiik ynleri gsterilecektir ve
farkl sistemler arasndaki farklar ve ilikiler sunulacaktr.
Bu karlatrmalarda, 25C deki gerek younluu 0.8380 kg/lt olan 25 000 000 litre petrol
kullanlacaktr.
Ayn hacim varil cinsinden yledir: 25 000 000 x 0.00628981 = 157 245 varil.
nce gerek scaklk ve younluk u deerlere dntrlsn:
Younluk, 15C.
Greceli Younluk, 60/60F (ASTM Tablo-51deki gibi).
API Gravite.
Ayn zamanda bu rnek petrol; ham petrol, rn, makina ya olarak kullanlsn ve ayrca bu
petrol eski tablo 53/54 kullanlarak hesaplansn.
ASTM Tablo Younluk 15/4C
Greceli Younluk 60/60F
ASTM Tablo-51
API Gravite
ASTM Tablo-51
53 A 0.8451 0.8455 35.85
53 B 0.8449 0.8453 35.89
53 D 0.8441 0.8445 36.09
53 0.8447 0.8451 35.93
Gost Younluu, 20/4C = 0.8416 Dzeltme/C = 0.000712 Gost Younluu, 15/4 = 0.8452
Hacim dzeltme katsays, uygun tablodan baklacaktr. 25C nin elenii olarak 77F
kullanlacaktr.
V.C.F. 54 A 54 B 54 D 54 6 A 6 B 24 A 24 A
25 C 0.9914 0.9916 0.9925 0.9920
77 F 0.9918 0.9921 0.9919 0.9921
33
Hesapl ama : Metri k, Ktl e
Dnmler : Hava, Longton, Varil 60F, Galon 60F
34
Tablo 54 A Tablo 54 B
Hesaplama
Litre, 25C 25 000 000 25 000 000
V.C.F. (Hacim Dzeltme Katsays) 0.9914 0.9916
Litre, 15C 24 785 000 24 790 000
Younluk, 15C 0.8451 0.8449
Kilogram (Vakumda) 20 945 804 20 945 071
Arlk Dnmleri
ASTM Tablo-56 (ksa tablo) 0.99875 0.99875
Kilogram (Havada) 20 919 622 20 918 890
ASTM Tablo-1 0.984206 0.984206
Longton 20 589.22 20 588.50
Hacim Dnmleri
Litre, 15C 24 785 000 24 790 000
ASTM Tablo-52 6 293 6 293
Varil, 60F 155 972 156 003 (.47)
ASTM Tablo-1 42 42
35
Galon, 60F 6 550 824 6 552 146
36
Hesapl ama : Metri k, Hava
Dnmler : Vakum, Longton, Varil 60F, Galon 60F
37
Hesaplama
Litre, 25C 25 000 000 25 000 000
Litre, 15C 24 785 000 24 790 000
W.C.F. ASTM Tablo-56 (Ana Tablo) 0.8440 0.8438
Kilogram (Havada) 23 918 540 20 917 802
Arlk Dnmleri
Kilogram (Havada) 23 918 540 20 917 802
ASTM Tablo-1 0.984206 0.984206
Longton 20 588.15 20 587.43
Kilogram (Havada) 23 918 540 20 917 802
Hacim Dnmleri
Litre, 15C 24 785 000 24 790 000
ASTM Tablo-52 6 293 6 293
Varil, 60F 155 972 156 003 (.47)
ASTM Tablo-1 42 42
38
Galon, 60F 6 550 824 6 552 146
39
Hesapl ama : Vari l , API gravi te (Tabl o-11 zeri nden)
Dnmler : Metrik ton Hava, Vakum, Litre 15C, Galon 60F
40
Tablo 6 A Tablo 6 B
Hesaplama
Varil 157 245 157 245
Varil, 60F 155 956 156 003
W.C.F (Arlk Dntrme Katsays) ASTM Tablo-11 0.13201 0.13200
Longton 20 587.75 20 592.4
Arlk Dnmleri
Longton 20 587.75 20 592.4
ASTM Tablo-1 1.01605 1.01605
Metrik ton (Havada) 20 918.183 20 922.908
ASTM Tablo-56 (Ksa Tablo) 1.00125 1.00125
Metrik ton (Vakumda) 20 944.331 20 949.062
Hacim Dnmleri
Varil, 60F 155 955.59 156 002.76
ASTM Tablo-4 0.15891 0.15891
Litre, 15C 24 782 903 24 790 399
Varil, 60F 155 955.59 156 002.76
ASTM Tablo-1 42 42
41
Galon, 60F 6 550 135 6 552 116
42
Hesapl ama : Vari l , API gravi te (Tabl o-13 zeri nden)
Dnmler : Longton, Vakum, Litre 15C, Galon 60F
43
Tablo 6 A Tablo 6 B
Hesaplama
Varil 157 245 157 245
Varil, 60F 155 956 156 003
Metrik ton (havada) 20 916.819 20 918.442
Arlk Dnmleri
ASTM Tablo-1 0.984206 0.984206
Longton 20 586.46 20 588.06
Hacim Dnmleri
Varil, 60F 155 955.59 156 002.76
ASTM Tablo-4 0.15891 0.15891
Litre, 15C 24 782 903 24 790 399
Varil, 60F 155 955.59 156 002.76
ASTM Tablo-1 42 42
44
Galon, 60F 6 550 135 6 552 116
45
Hesapl ama : Vari l , Grecel i Younl uk 60/60F (Tabl o-29 zeri nden)
Dnmler : Metrik ton Hava, Vakum, Litre 15C, Galon 60F
46
Hesaplama
Varil 157 245 157 245
Varil, 60F 155 971 156 003
Longton 20 588.17 20 587.72
Arlk Dnmleri
Longton 20 588.17 20 587.72
ASTM Tablo-1 1.01605 1.01605
Metrik ton (Havada) 20 918.610 20 918.153
Hacim Dnmleri
Varil, 60F 155 971.32 156 002.76
ASTM Tablo-4 0.15891 0.15891
Litre, 15C 24 785 402 24 790 399
Varil, 60F 155 971.32 156 002.76
ASTM Tablo-1 42 42
47
Galon, 60F 6 550 795 6 552 116
Hesapl ama : Metri k, Vakum (Tabl o-54D ve Eski Tabl o-54 zeri nden)
Dnmler : Metrik ton Havada, Longton, Varil 60F, Galon 60F
Hesaplama
Litre, 25C 25 000 000 25 000 000
Litre, 15C 24 812 500 24 800 000
W.C.F. ASTM Tablo-56 (Ana Tablo) 0.8441 0.8447
Arlk Dnmleri
Kilogram (Havada) 20 918 051 20 922 374
ASTM Tablo-1 0.984206 0.984206
Longton 20 587.67 20 591.93
Hacim Dnmleri
Litre, 15C 24 812 500 24 800 000
ASTM Tablo-52 6 293 6 293
Varil, 60F 156 145(.06) 156 066 (.40)
ASTM Tablo-1 42 42
Galon, 60F 6 558 093 6 554 789
Hesapl ama : Metri k, Gost
Dnmler : Metrik ton Havada, Longton, Varil 60F, Galon 60F
Tablo 54 A
Hesaplama
Litre, 25C 25 000 000
Younluk, 25C 0.8380
Kilogram (Vakumda) 20 950 000
Arlk Dnmleri
Kilogram (Vakumda) 20 950 000
ASTM Tablo-56 (ksa tablo) 0.99875
Kilogram (Havada) 20 923 813
ASTM Tablo-1 0.984206
Longton 20 593.34
Hacim Dnmleri
Litre, 15C 24 784 100
ASTM Tablo-52 6 293
Varil, 60F 155 966(.34)
ASTM Tablo-1 42
Galon, 60F 6 550 586
48
II.10. TERMLER
ASTM American Society for Testing Materials (Amerikan Test Malzemeleri Birlii)
API American Petroleum Institute (Amerikan Petrol Enstits)
Adjusted Net Oil
Loss/Gain Ratio
Dzeltilmi Net Yakt Kayp/Kazan Oran :
Hacmi Standart Net Petroln Yklenen
ROB) - (OBQ Oran Kazan veya Kayp Miktar Boaltlan +
Bill of Lading
Konimento: Gemi tarafndan getirilen yk miktarn gsteren ve yk
tedarik eden tarafndan yazlan bir dkmandr.
Calibration Table
Ayarlama Tablosu: Bir referans noktasndan llen deiik sv
seviyelerinde ilgili tankn ierdii sv hacmini gsteren bir tablodur.
Dip (Innage)
Doluluk: Sabit bir lm levhasndan veya tank dibinden itibaren yzeye
kadar llen bir svnn derinliidir (irtifasdr).
Floating Roof
Correction
Yzer at Dzeltmesi: Yzer at tarafndan telenen petrol iin izin
verilen dzeltmedir. (Kritik blgede tam dzeltme mmkn deildir.)
Free Flowing Water
Serbest Akan Su: Boaltmadan sonra yk tanklarnda kalan serbeste
akma kabiliyetine sahip su.
Free Water (FW)
Serbest Su: Bir kapta mevcut olan suyun llen hacmi. Bu su ykn
iinde asl halde deildir (bal su deildir).
Gross Standard
Density of Oil
Petroln Brt Standart Younluu:
Hacmi Standart Brt Petroln
Ktle
Gross Standard
Volume (GSV)
Brt Standart Hacim: Btn petrol svlarnn tortu ve su dahil, serbest su
hari toplam hacmi. llen scaklk ve younluk iin uygun bir hacim
dzeltme katsays ile standart referans scaklna dzeltilmitir.
Mass
Ktle: Bir maddenin ktlesi, onun ierdii maddenin miktardr ve
yerekimi ve dier d etkenlerle deien yzdrme kuvveti gibi
etkenlerden bamszdr.
Gross Weight in Air
of Oil
Petroln Havadaki Brt Arl: Petroln brt standart hacminin ktlesi onun
havadaki arldr
Indicated Volume
Gsterge Hacmi: Bir kabul veya teslimat esnasnda ortaya kan metre
okumadaki deiimdir.
Indicated Volume
with Factor
Katsayl Gsterge Hacmi: Belirli bir sv iin ve lnn gerekletirildii
iletme koullar iin lm katsays ile gsterge hacminin arpmdr.
In Transit Difference
Aktarma Fark: Bir yklemeden hemen sonraki Toplam Hesaplanan
Hacim ile sonrasndaki boaltmadan az nceki Toplam Hesaplanan
Hacim arasndaki farktr.
Line Circulation
Hat Devirdaimi: Petrol veya dier bir sv, bir gemiye veya tanka bir boru
hatt sistemiyle alndnda boaltlan tanktan doldurulan gemiye veya
tanka kadar olan boru hatt ksmnn salanmasdr.
Line Displacement
Hat telemesi: Bir boru hattndaki maln farkl bir mal ile deitirilmesi
gerektii zaman yaplr.
49
Line Press (Pack)
Hat Basks (Paketlenmesi): Bir tanktan kapal bir boru hatt sistemine doru
bir hat pompa ile basnlandrlrken tanklarn manometrelerindeki
grnen farktr. Belirli bir hat basnc muhafaza edilirken ikinci tank
manometresi okunurken tanklarn manometrelerinde grnen farktr.
Line Drop
Hattn Kesilmesi: Mal llp hesaplanabilsin diye gemi tanklarna
boaltabilmek iin bir geminin boru sisteminin almasdr
(atmosferden hava aldrlmas).
Load on Top (LOT)
Procedure
stteki Yk lemi: Balast ve tank ilemlerinin sonucunda (genellikle belirli
bir slop tanknda [pis su tank] )ve bu gibi karmlarn zerine maln
yklenmesinden sonra ortaya kan bu su ve petrol karmlarnn
toplanmas ve keltilmesinin gemideki yntemidir.
Load on Top (LOT)
Practice
stteki Yk Pratii: Gemideki miktar ile yklenmekte olan maln karmas
olaydr.
Meter Factor
lm Katsays: Bir sayatan geen svnn gerek hacminin, sayacn
gsterdii hacme orandr.
Net Observed
Volume (NOV)
Net Gzlenen Hacim: lm yaplan scaklk ve basn altnda tortu, su ve
serbest su hari olmak zere her eit petrol svsnn tam hacmidir.
Net Standard
Density of Oil
Petroln Net Standart Younluu: Petroln ktlesinin birim Net Standart
Hacme orandr.
Net Standard
Volume (NSV)
Net Standart Hacim: llen scaklk ve younluktan standart bir referans
scaklna uygun bir dzeltme katsays ile dzeltilerek (ve ayrca
uygun bir basn dzeltme katsays ve saya [lm] katsays ile
dzeltilerek) askdaki tortu, su ve serbest su hari olmak zere her
eit petrol svsnn tam hacmidir.
Net Weight in air of
Oil
Petroln Havadaki Net Arl: Bir petroln net standart hacminin havada
tartld zaman sahip olduu ktledir.
Notice of Apparent
Discrepancy
Grnr eliki (Uyumsuzluk) Yazs: Yaznn alnd herhangi bir durumda
aktarm mekannda gzetimde bulunan taraflardan herhangi biri
tarafndan yazlm bir yazdr. Belirli bir bulgu eyleminden olay annda
phelenildiinde bu yazlm bir kayt olarak kullanlr.
On Board Quantity
(OBQ)
Gemideki Miktar: Bir maln yklenmesine balamadan nce gemideki yk
tanklarndaki, balant hatlarndaki ve pompalardaki petroln, suyun,
dip amurunun (sla-sludge) ve tortunun tamamdr.
Outturn Quantity
Boaltlan Mal Miktar: Verilen bir zaman sresince veya belirli bir partide
sahildeki veya denizdeki tesisata, bir gemiden alnan Net Standart
Hacim olarak belirlenen petroln miktardr.
Outturn Certificate
Boaltlan Mal Sertifikas (Yazs): Mal teslimalan tarafn, boaltlan mal
miktarn belirtmek iin yazd yaz.
Outturn Loss/Gain
Boaltlan Mal Kayb/Kazanc: Konimentoda gsterilen miktar ile
boaltlanan mal sertifikas arasndaki Net Standart Hacim cinsinden
farktr. Ya hacim olarak ya da konimento miktarnn yzdesi olarak
belirlenir.
Part Cargo
Parti Yk: Kullanlabilir yk kapasitesinin % 80inden daha azn igal
eden bir ykn miktardr.
50
Quantity Remaining
on Board (ROB)
Gemide Kalan Miktar: Bir ykn boaltlmas tamamlandktan sonra bir
geminin yk tanklarnda ve pompalardaki petroln, suyun, dip
amurunun (sladge-sla) ve tortunun tamamdr. Yaktn buhar dahil
deildir.
Reference Level
Referans Seviyesi: lmlerin yapld bir tankn iindeki veya stndeki
sabit bir noktadr. Genelde doluluk (dip) lmleri tam tank dibine
veya civarna yerletirilen salamca sabitlenmi bir seviye plakasn
referans alr, fakat tank taban da referans olarak alnabilir.
Slop
Pis Sular: Slop tanklarndaki veya yk tank olarak tasarlanm tanklarda
bulunan petrol, petrol/su emilsyonlar (karmlar), tortu ve sudur.
Suspended Water
Askdaki Su: Petrol iindeki su genelde deiik aplarda dank
(inhomogenously) olarak yaylm su damlacklar olarak bulunur.
Tank Gauging Tank lm: Doluluk veya boluk olarak lm.
Total Calculated
Volume
(TCV=GSV+FW)
Toplam llen Hacim: Gzlenen scaklk veya younluktan standart bir
referans scaklna uygun bir hacim dzeltme katsays ile dzeltilmi
ve ayrca uygun bir basn katsays ve saya katsays ile de
dzeltilmi; serbest su hari olmak zere her eit petrol svsnn ve
askdaki tortunun ve suyun tamamnn hacmidir. Gzlenen scaklk ve
basnta llen btn serbest su tekrar ilave edilecektir (rnein Brt
Standart Hacim + Serbest Su).
Total Observed
Volume (TOV)
Toplam Gzlenen Hacim: Tank scaklnda bir tankta bulunan maln
hacminin tamamdr.
Ullage
Boluk lm: Bir tankta st seviye noktasndan hava/sv ara
yzeyine kadar olan mesafedir.
Vessel Experience
Gemi Tecrbesi: ok saydaki seferden sonra, gemi ykleme oranlarnn
veya gemi boaltma oranlarnn ortalama deeridir.
Vessel Load Ratio
(VLR)
Gemi Ykleme Oran: Teknedeki miktar (OBQ) karlarak yklemeden
hemen sonra bir gemide llen Toplam Hesaplanan Hacmin (TCV)
ykleme terminalinde llen TCVye orandr.
Vessel Discharge
Ratio (VDR)
Gemi Boaltma Oran: Teknede kalan miktar (ROB) karlarak
boaltmadan hemen nce bir gemide llen Toplam Hesaplanan
Hacmin (TCV) boaltma terminalinde llen TCVye orandr.
Vessel-Shore
Difference
Gemi Sahil Fark: OBQ veya ROBdan hangisi uygunsa onunla dzeltilmi,
gemide kaydedilen Toplam Hesaplanan Hacim ile sahilde kaydedilen
Toplam Hesaplanan Hacim arsndaki farktr.
Volume Correction
Factor (VCF)
Hacim Dzeltme Katsays: Petrol hacminin standart bir referans scaklna
dzeltilmesi iin bir katsaydr.
Water Cut
Su Kesii (Kesmesi): Bir sahil tanknda veya gemi blmesinde serbest su
hacminin saptanmas amacyla petrol-su arayzeyinin yerinin
saptanmas ilemidir.
51
Wedge Formula
Takoz Denklemi: Yk blmnn boyutlarn ve gemi trimini (batkln)
esas alan yklemeden nce veya boaltmadan sonra gvertedeki yk
ve serbest suyun kk miktarlarn tahmin etmek iin matematiksel
bir ortalamadr. Takoz denklemi, sadece sv gemi tanknn dibinin
tamamn kaplamad zamanlarda kullanlr.Takozun hacmi, tankn
dibindeki dzeltilmemi derinlik iin hacmin bir kesiri olarak belirtilir.
Weight Conversion
Factor (W.C.F)
Arlk Dntrme Katsays: Hacmin havadaki arla dnitrlmesi iin
bir katsaydr.
52
III. SAHL TANKLARI
III.1. LM LKELER
Aadaki ema Sayboltta sahil tank hesaplamalar iin kullanlr.
Sahil tank miktarnn saptanmasnda ilk adm Toplam Gzlenen Hacmin llmesidir. Bu
hacim; scaklk, younluk, eer uygulanabiliyorsa serbest su ve yzer at iin azaltmlarla
dzeltilecektir.
Ykseklik (irtifa) lm iin deiik l aletleri gelitirilmitir. Bundan daha sonra
bahsedilecektir.
III.1.1. Bol uk ve Dol ul uk (Ul l age Innage)
Bir svnn seviyesinin saptanmas iki ekilde yaplabilir.
KTLE / AIRLIK
HESAPLANMASI
STANDART HACMN
HESAPLANMASI
YAKIT ve SU YKSEKLNN
ve SICAKLIIN SAPTANMASI
KALBRASYON TABLOSU
SU HACM
YZER ATI SINIRI
BRT GZLENEN YAKIT
HACMNN SAPTANMASI
HACM DZELTMES
YOUNLUK / W.C.F
53
SIVI
U
D
N
Boluk lm
Svnn stndeki boluun llmesiyle (boluk lm).
Svnn toplam sv yksekliinin llmesiye (doluluk lm).
lm mahallindeki sahil tanknn toplam ykseklii, Referans Ykseklii olarak bilinir. Bir
referans ykseklii iki ekilde belirtilir.
llen referans ykseklii (gerek lm olarak),
Ayarlanm (kalibre edilmi) referans ykseklii (sahil tanknn kalibrasyon tablosunda
bulunur).
III.1.2. El l e (Manual ) l ml er
Doluluk lm, lmenin
karmak olmayan bir
yoludur. Tankn lm
plakasna l akl
dokununcaya kadar erit
metre aaya doru salnr
(indirilir). erit metre yukar
ekildikten sonra slak-wet
milimetreler erit metreden
okunurlar.
ULLAGE
INNAGE
R
E
F
E
R
A
N
S

Y
K
S
E
K
L
K
BOLUK ve DOLULUK
54
Boluk okumas ise bunun aksi ekilde yaplr: eritmetrenin akl, sv yzeyinin altna
varncaya kadar lm deliinden bir erit metre sarktlr. Menhol azndan veya l borusu
azndan boluk iareti olarak serit metre okunur. erit metre tekrar ykseltilir ve batan ksm
D erit metreden okunur. Bu batan ksm ilk erit metre okumasndan kartlarak llen
boluk U bulunur.
rnek:
Sabit bir kara tanknn l deliini referans alarak, bir gzetmen otomatik enraf
aletini kontrol etmek iin el ile lm yapmaktadr. Enrafa gre doluluk 12 345
mmdir. Kalibrasyon tablosundan okunduuna gre referans ykseklik 20 000 mmdir.
Hzl bir hesaplama gstermektedir ki llen boluk yaklak 7 655 mm olacaktr.
l deliinde 8 000 mm referans iareti okununcaya kadar erit metre
sarktlmtr. (Herhangi bir yanllk riskini azaltmak iin yuvarlak bir saydr). erit
ykseltildikten sonra, eritte okunan sv 347 mmdir. Bylece llen boluk 8000
7653 = 7653 mm. llen derinlik ise 20 000 7653 = 12 347 mmdir.
Kalibre edilmi referans ykseklii ile llen referans ykseklii arasnda fark 5 mm veya
daha fazla olduu zaman doluluk lm yerine boluk lm alnmaldr. Bir tankn dibinde
amur veya ykntlar olduu zaman boluk lm tercih edilmelidir.
Emniyetli iki lm 3 mm fark ile uyumlu olduunda sahil tanklarnn seviyeleri kaydedilmelir.
III.1.3. Otomati k l ml er
imdilerde ok sayda sahil tank otomatik seviye lm ve scaklk aygtlar ile
donatlmaktadr. Bu aygtlar, seviye ve scaklklarn okunabildii kontrol odalarna
balanmtr. (rnein: enraf - microlec). Otomatik aletlerin deiik tipelerine genel bir bak
Otomatik Tank lm
1
kitabnda bulunabilir.
En son yeniliklerden biri, Enraf teleyici aletidir. Servo motorun bir dzeltme hareketiyle
sonulanarak amandrann yzdrme kuvvetindeki deiim bulunur.
Otomatik aletler kulanld zaman, hem boluk ve doluluun her ikisinin ve hem de
scaklklarnn el ile llmesi ile bu aletler kontrol edilmelidirler.
1
Petrol Enstits, Petrol lm El Kitab, Blm V.
55
III.1.3.1. Sevi ye l m
Otomatik alet okumalar u durumda kullanlabilir:
Aktarm sresince tank seviyesideki deiimin ls, otomatik seviye aleti ile alnan l ve
el ile alnan l arasndaki fark 7 mmden kk olduunda otomatik alet okumas kullanlr.
rnek:
Otomatik Alet lm El ile lm
Balang 12 345 12 347
Biti 4 123 4 129
Deiim 8 222 8 218
Bu rnekteki fark 4 mmdir. Bu durumda otomatik alet kullanlabilir. Bu gibi karlatrmalar
sadece yaklak olarak Beaufort kuvveti 4e
2
kadar yaplabilir.
III.1.3.2. S cakl k l ml eri
Otomatik aygt ile llen scaklk ile, el ile kullanlan elektronik bir termometrenin lt
scaklk fark 0,5Cden daha az olmaldr.
2
Petrol lm El Kitab, Blm 16.
56
III.2. REFERANS YKSEKL
Referans ykseklii kelimesinden zaten bir ka kez bahsedilmiti. Saybolt referans
yksekliinden bahsettii zaman unutulmamak zorundadr ki bu kelime iki anlamda olabilir.
(Kalibrasyon tablosuna gre) sabit bir noktadaki
ayarlanm (kalibre edilmi) referans ykseklii ve
ayn noktadaki toplam llen ykseklik olarak
llen referans yksekliidir.
Bir enraf sistemi ile allrkenki referans
yksekliidir. Bu llen bir ykseklik deildir.
Fakat be noktadaki lnn hesaplanan
ortalamas ile ilikilidir.
.................... 8 = ....................
Merkez .................... 2 = ....................
+ .
Ortalama = ....................
ULLAGE
INNAGE
R
E
F
E
R
A
N
S

Y
K
S
E
K
L
K
57
III.3. LMLER
Seviye lm amac ile 5 taneye kadar lm borusu sahil tanknn atsnn zerine
taklabilir. (1den 4e kadar lm noktas taklm tanklarda vardr. Fakat Hollandada 5
noktallar ogunluktadr.)
5 Noktada lmenin amac, sv yksekliinin iyi bir ortalamasn almaktr. Bu lm ilkesinin
iki stnl unlardr. Birincisi bir noktadaki olas lm hatalarn azaltr. kincisi bu ekilde
lm dip hareketlerinin etkisini azaltr.
Her bir lm noktas bir entik (iaret izgisi) ile donatlm olmaldr. Bu entik kalibrasyonu
yapan irkete konulmu olmaldr. Okumalar tam olarak bu entikten alnmaldr. Bu
sistemler gerek bir sfr aleti kulandklarndan dolay otomatik lm aygt (rnein enraf) ile
donatlm sahil tanklar kuzey veya dou gibi noktalarla ilikili deildirler.
Deiik amalarla lm yapmak mmkndr. rnein:
kan maln llmesi: 5 noktadan lm.
Kontrol lmleri: En azndan iki noktadan (rnein kuzey ve orta).
Durma lmleri: Tek noktadan lm (rnein kuzey).
En iyi hasasiyet 5 noktadan lm ile salanr.
lm Yerleri
Otomatik
lm
N
5 NOKTA LM
Kuzey
Dou
Gney
Bat
Orta
1 NOKTA LM
Otomatik l
.................... 8 = ....................
Merkez .................... 2 = ....................
+ .
Ortalama = ....................
58
III.3.1. Bi r Ortal ama l m Hesab
ou tankn dibi konik ekilde (yukar veya aa) olduundan dolay merkezdeki seviye
ykseklii, ortalamay hesaplamak iin dier sv yksekliklerine ilave edilemez.
5 Nokta ortalamasn hesaplama yntemi olarak Saybolt aadaki yolu kullanr.
1. Kuzey + Dou + Gney + Baty birbirine ekle.
2. Sonra bu toplam 8e blnmelidir. kan sonucun ksurat yuvarlanmayacaktr.
3. Sonraki admda merkezdeki lm ikiye blnecektir. Buradan kan sonu da
yuvarlanmayacaktr.
4. imdi bu iki sonu birbirine eklenecek ve toplamann sonucu yuvarlanacaktr. Bu
ortalama lmdr.
Kuzey ....................
Dou ....................
Gney ....................
Bat +..................
.................... 8 = ....................
Merkez .................... 2 = ....................
+ .
Ortalama = ....................
59
III.4. TANK KALBRASYON TABLOLARI
III.4.1. Topuk Tabl ol ar
Konik ekilli tabanlar dorusal yntemlerin kullanlabilecei bir noktadan yukarya doru sv
kalibrasyonu eklinde ayarlanrlar. Tankn tabanndan tankn duvarlarna kadar tamamn
kaplamak iin gerekli olan sv miktar topuk tablolarnda (heel table) tanmlanmtr. Tankn
lsne bal olarak, tankn alt ksm belirli bir miktar su ile doldurulmutur. Bu miktar 500,
1000, 2000, 5000 vb. litre olabilir. Her bir miktardan sonra tank her noktasndan llr. Bu
lmler ve miktarlar raporlanrlar. Tabann tamam sv ile kaplanncaya kadar bu ileme
devam edilir.
Bu tablolar 5 noktadan lmleri esas aldnda; saybolt, topuk lmlerini 5 nokta
lmlerinin yapld yoldan hesaplar.
CALIBRATION OFFICE
Sahil Tank 123 Sv Kalibrasyon Raporu
Litre
Sv Ykseklii, mm
Kuzey Dou Gney Bat Merkez
2 000 21
4 000 40
6 000 56
8 000 67
10 000 77
15 000 99
20 000 116
25 000 131
30 000 145
40 000 169
50 000 190
60 000 210
70 000 228
80 000 243
90 000 258
100 000 272
110 000 285
120 000 299
130 000 10 12 312
140 000 22 24 324
150 000 34 36 336
160 000 12 46 48 348
170 000 23 57 59 359
180 000 34 11 68 70 370
190 000 45 22 79 81 381
60
rnek:
Aadaki lmler 123 numaral sahil tankndan alnmtr.
Kuzey : -
Dou : -
Gney : -
Bat : -
Merkez : -
Ortalama su derinlii hesab
Kuzey : 0
Dou : 0
Gney : 0
Bat : + 0
0 8 = 0
Merkez: 40 2 = + 20
Ortalama: 20
Topuk tablosu herhangi bir ortalama deer vermediinden bunlarda saybolt gzetmenince
hesaplanmaldr.
Tablodaki 20 mm ortalamann karl (elbette) ortada 40 mmlik bir derinlie eittir. Bu
da 4000 litrelik bir hacime denk gelir. Birinci rnekte bir ortalamann hesab gereksizdir.
Buna karlk aadaki rnekte ortalama olmakszn iyi bir hacim hesab olanakszdr.
rnek:
Aadaki lmler 123 numaral sahil tankndan saybolt tarafndan alnmtr.
Kuzey : 12 mm
Dou : 0 mm
Gney : 57 mm
Bat : 12 mm
Merkez: 120mm
Ortalama su derinlii hesab
Kuzey : 12
Dou : 0
Gney : 57
Bat : + 12
81 8 = 10.1
Merkez: 120 2 = + 60.0
Ortalama: 70.1
Ortalama lm: 70 mmdir
61
imdi tabloya ait deerler ayn ekilde hesaplanmak zorundadrlar
66 mm lm karl 25 000 litre,
73 mm lm karl 30 000 litre,
Bylece; 7 mm lm karl 5 000 litre.
mm bana hacimdeki art 5 000 7 = 714.29 mm.
70 mmdeki hacim yle hesaplanr:
( ) lt 857 27
mm
lt
714.29 x mm 4 lt 000 25 +
III.4.2. Tank Tabl ol ar
Tanklar kalibre etmek (ayarlamak) iin bir ok yntem kullanlr. Sv kalibrasyonu dndaki
dier yntemler bant ekme ve optik yntemlerdir. Kalibrasyonun sonular tablonun
tamamn hesaplayacak olan bilgisayara gnderilir.
Bu hesaplamalar iki ekilde sunulabilir.
Tank kart (tank chart): Belirli aralklarla hacmi veren bir tablodur. Bu aralkta mm bana
deiim verilir.
Tank tablosu (tank table): Her bir cmnin hacmini veren bir tablodur. Ayrca aralk bana
mm cinsinden deiim iin bir aradeer (enterpolasyon) tablosu
vardr.
III.4.2.1. Tank Kart (Tank Chart)
CALIBRATION OFFICE
Tank 123 mm Bana Sv Yksekliine Karlk Tank erii
Ortalama Sv
Ykseklii,
mm
Sv
Ortalama Sv Ykseklii
Litre
mmnin
st
mmye
kadar
219 190 000 0 219 Su lmne bakn
592 528 592 219 592 907.75
1 252 1 132 847 592 1 252 915.54
1 992 1 810 277 1 252 1 992 915.45
3 822 3 485 556 1 992 3 822 915.45
5 652 5 160 389 3 822 5 652 915.21
7 482 6 833 754 5 652 7 842 914.41
9 312 8 506 507 7 842 9 312 914.07
11 142 10 179 864 9 312 11 142 914.40
62
Bu trden tablolar ile almann genel yntemi unlardr:
Oratalama ykseklii hesapla,
En yakn, bir dk ykseklik (tabloda ad ortalama sv ykseklii, mmdir, Stun 1)
deerine karlk gelen hacmi (stun 2) kaydet,
Bu dk ykseklik deerini (mm) [stun 1] ortalama lm deerinden (mm) kart
[= fark (mm)],
Ykseklik deerine (mm) bal olarak (deiim miktar stun 3 ve 4 arasndadr) mm
bana litreyi (stun 5) bul,
Bu mm bana litre deerini fark (mm) ile arp ve bu hacmi ykseklik deerine denk
gelen hacmine ekle.
rnek:
Aadaki lmler 123 numaral sahil tankndan alnmtr.
Kuzey : 2464 mm
Dou : 2466 mm
Gney : 2447 mm
Bat : + 2454 mm
9831 8 = 1228.8
Merkez: 2564 2 = + 1282.0
Ortalama: 2511.0
Birinci stundan llen sv yksekliine en yakn dk deeri bulalm: 1992 mm.
Buna karlk gelen hacim 1992mm 1 810 277 litre.
Bu aralkta mm bana litre (1992 mmden 3822mmye) = 915.45 litre/mm.
Hesaplama
llen sv seviyesi = 2511 mm
Alt deer = - 1992 mm 1 810 277 lt
lt/mm 915.45 x fark 519 mm + 475 119 lt
2 285 396 lt
III.4.2.2. Tank Tabl osu (Tank Tabl e)
Tank tablosu yntemi iki adet tabloyu ierir.
Bir santimetre tablosu, her bir santimetre deeri iin denk gelen hacimleri verir.
Bir ara deer tablosu, belirli bir aralktaki her bir milimetre iin litre deerini verir.
Bu tablolarla alma yntemi udur:
Ortalama lm hesapla
Milimetre ksmn gzard ederek bu l deerini santimetre tablosundan bul.
Karlk gelen hacmi kaydet.
Aradeer tablosundan uygun aralktaki milimetre deerini bul ve karlk gelen hacmi
kaydet.
Bu iki hacim deerini birbirine ekle.
63
cm ba na Li tre
cm Li tre cm Li tre cm l i tre
901 8 230 457 951 8 687 559 1001 9 144 760
902 8 239 598 952 8 696 703 1002 9 153 904
903 8 248 739 953 8 705 847 1003 9 163 904
904 8 257 879 954 8 714 991 1004 9 172 192
905 8 267 020 955 8 824 135 1005 9 181 336
906 8 276 161 956 8 733 279 1006 9 190 480
907 8 285 302 957 8 742 423 1007 9 199 624
908 8 294 442 958 8 751 567 1008 9 208 768
909 8 303 583 959 8 760 711 1009 9 217 912
910 8 312 724 960 8 769 855 1010 9 227 057
911 8 321 865 961 8 778 999 1011 9 236 201
912 8 331 005 962 8 788 143 1012 9 245 345
913 8 340 146 963 8 797 287 1013 9 254 489
914 8 349 287 964 8 806 431 1014 9 263 633
915 8 358 427 965 8 815 575 1015 9 272 777
916 8 367 568 966 8 824 719 1016 9 281 921
917 8 376 709 967 8 833 863 1017 9 291 065
918 8 385 850 968 8 843 007 1018 9 300 209
919 8 394 990 969 8 852 151 1019 9 309 353
920 8 404 131 970 8 861 295 1020 9 318 497
921 8 413 272 971 8 870 439 1021 9 327 641
922 8 422 413 972 8 879 584 1022 9 336 785
923 8 431 553 973 8 888 728 1023 9 345 929
924 8 440 694 974 8 897 872 1024 9 355 073
925 8 449 835 975 8 907 016 1025 9 364 217
926 8 458 975 976 8 916 160 1026 9 373 361
927 8 468 116 977 8 925 304 1027 9 382 505
928 8 477 257 978 8 934 448 1028 9 391 649
929 8 486 398 979 8 943 592 1029 9 400 793
930 8 495 538 980 8 952 736 1030 9 409 937
931 8 504 679 981 8 961 880 1031 9 419 081
932 8 513 822 982 8 971 024 1032 9 428 225
933 8 522 966 983 8 980 168 1033 9 437 369
934 8 532 111 984 8 989 312 1034 9 446 513
935 8 541 255 985 8 998 456 1035 9 455 657
Santimetre tablosunun bir ksm
64
rnek:
123 numaral sahil tanknn ortalama sv seviyesi 9336 mm olarak hesaplanmtr.
Saybolt gzetmeni santimetre tablosundan 933 cmye denk gelen hacmi okumutur. Denk
gelen hacim 8 522 966 litredir.
Aradeer tablosundan 931 cm ile 1114 cm aralna baklmak zorundadr. 6 mmdeki hacim
5486 litre olarak bulunmutur. Bu iki deer birbirine eklendiinde 8 528 452 litre hacmi
verecektir.
CALIBRATION OFFICE
Sahil Tank 123
MLMETRE BAINA LTRE DEERLER N ARADEER TABLOSU
Santimetre MLMETRE DEERLER
Balang Biti 1 2 3 4 5 6 7 8 9
22 59 908 1816 2723 3631 4539 5447 6354 7262 8170
59 125 916 1831 2747 3662 4578 5493 6409 7324 8240
125 199 915 1831 2746 3662 4577 5493 6408 7324 8239
199 382 915 1831 2746 3662 4577 5493 6408 7324 8239
382 565 915 1830 2746 3661 4576 5491 6406 7322 8237
565 748 914 1829 2743 3658 4572 5486 6401 7315 8230
748 931 914 1828 2742 3656 4570 5484 6399 7313 8227
931 1114 914 1829 2743 3658 4572 5486 6401 7315 8230
Enterpol asyon tabl osu
rnek:
Sabit tesisatlarda Saybolt daima blm III-4.2.1deki tank kartn kullanr. 123 numaral
sahil tankndan bir miktar mal boaltlacaktr. Bu boaltmadan sonra 123 nolu sahil tanknn
ierii 5000 m gememelidir. lmler bir otomatik lm aleti vastasyla alnmtr.
Kapan lsn hesaplayn (Hesaplamalar iin sayfa 62deki tabloyu kullann).
Hesaplama:
Kalacak hacim : 5 000 000 lt
Tablodaki alt deer : - 3 485 556 lt 3 822 mm
Fark : 1 514 444 lt
3822 mmden 5652 mmye hacim deiimi: 915.21 lt/mm.
Oluacak Fark : 1 514 444 915.21 = + 1 655 mm
Kapan ls : 5 477 mm
Satybolt daima bu gibi hesaplanm bir kapan lsn kontrol etmelidir. Bu seviyenin
(irtifann) doru olup olmadn kontrol etmek iin dier yntemlerle hesap yaplmaldr.
Bylece 5 477 mm irtifas (ykseklii) ile buna karlk gelen hacim hesaplansn.
65
Hesaplama:
llecek sv seviyesi : 5 477 mm
Tablodaki alt deer : - 3 822 mm 3 485 556 lt
Fark : 1 655 mm + 1 514 673 lt
5 000 229 lt
66
III.5. TANK DPLER
III.5.1. Deformasyon (Bi i m Bozul mas )
Tank tabann eklinin bozulmas unlara baldr:
Tanktaki sv seviyesine
Tankn tabannn yapsna
o Yukar konik
o Aa konik
o Dz taban
Topran ieriine (kum, kaya)
Toprak alt suyunun seviyesine
Taban bozukluklarna etki eden olaylar:
Doldurma derecesi: Daha yksek sv seviyesi, daha byk hidrostatik basn
demektir.
Tabann yaps: En gls aa konik tabandr. Bu ekil tabanda oluacak
ekil bozukluklarna kar en iyi direnci gsterir.
Topran ierii: Topran yapsna bal olarak taban eklinin bozulmasna
kar az veya ok diren olacaktr.
Toprakalt suyu seviyesi: Daha yksek toprakat suyu seviyesi, taban
deformasyonuna (biim bozulmasna) kar topraa daha
fazla diren verecektir.
Yukar Konik Taban
Cone-up Bottom Aa Konik Taban
Cone-down Bottom
Dz Taban
Flat Bottom
67
Bir ok probleme neden olan taban ekil bozukluunda ya taban yzeyi yukar kar (dk
hidrostatik basn) veya taban yzeyi aa gmlr (yksek hidrostatik basn).
Bu taban hareketleri grnr kayplarn nedeni olabilir. Tabann bir ksm batt zaman sv
seviyesi bir miktar azalacaktr. Tek noktadan bir boluk lm ilemi bu durumu hacimde bir
azalma olarak gsterecektir. Bununla birlikte Sayboltun grne gre, 5 noktal bir doluluk
lm kat zerindeki bu deiimi azaltmaktadr.
III.5.2. Taban Oynamas
Bunu aklamak iin sayfa 62den bir rnek ve bir tank tablosu (kart) kullanlacaktr.
rnek tank (sahil tank: 123) bir enraf otomatik tank lm sistemi ile donatlmtr. Enraf
kuzey lm noktas yaknna taklmtr.
Bu sahil tankna 1510 m lk mal aktarlmtr.
Kuzey : 1534 mm Enraf = 1708 mm
Dou : 1511 mm
Gney : 1568 mm
Bat : + 1570 mm
6183 mm 8 = 772.9
Merkez: 1870 mm 2 = + 935.0
Ortalama: 1708 mm
Tablodaki Alt Deer - 1252 mm 1 132 847
Fark 456 mm x 915.45 lt/mm + 417 445
Toplam Hacim (litre) 1 550 292
A l l s: El i l e ve enraf i l e
Tank saybolt tarafnadan el ile ve otomatik olmak zere iki ekilde llmtr. Her ikisi de
ayn sonucu vermektedir. Enraf kuzey noktasnn yaknna yerletirildiinden dolay enraf ile
kuzey lm arasnda kaydedilen fark ilgintir. 1708 1534 = 174 mm.
Bu sahil tankna aktarm srasnda bir tank hareketi olmutur. Hidrostatik yksekliin
artmasndan dolay taban aaya doru batmtr.
Transfer sonras enraf 3347 mm deerini gstermektedir.
68
Enraf: 3347 mm
Tablodaki Alt Deer: - 1992 mm 1 810 277
Fark: 1355 mm x 915.45 lt/mm + 1 240 435
Toplam Hacim (litre): 3 050 712
Al ls (litre): - 1 550 292
Giren Miktar (litre): 1 500 420
Aktarlan Miktar (litre): - 1 510 000
Grnr Kayp (litre): 9 580
% 0.63
Kapan l s: Otomati k (enraf i l e)
5 noktadan el ile lm aadakileri gstermektedir:
Kuzey : 3173 mm
Dou : 3152 mm
Gney : 3209 mm
Bat : + 3212 mm
12 746 8 = 1593.25
Merkez: 3521 2 = + 1760.50
Ortalama: 3354 mm
Tablodaki Alt Deer: - 1992 mm 1 810 277
Fark: 456 mm x 915.45 lt/mm + 1 246 843
Toplam Hacim (litre): 3 057 120
Al ls (litre): - 1 550 292
Giren Miktar (litre): 1 506 828
Aktarlan Miktar (litre): - 1 510 000
Grnr Kayp (litre): 3 172
% 0.21
Kapan l s: El i l e
El ile her bir lmn (al ve kapan) karlatrlmasndan grlecei gibi tabanda oynama
(sapma) orta noktadadr (12mm!). Kuzeyde tek bir noktadan referans kontrol herhangi bir
sonu vermedi nk asl oynama (sapma) merkezdeydi.
Sonu:
Otomatik lm donanm kuzeyin yaknna
takldndan dolay ve asl oynama ortaya yakn bir
yerlerde olduundan dolay kuzeyde tek noktadan
kontrol etmek yardmc olmayacaktr. Bu gibi
durumlarda grnr kayplar (apperant loss) bulmann
en iyi yolu be noktadan da el ile lmektir. Yukarda
tanmlanan bir sapma rnei ekilde verilmitir.
rnek Taban Deformasyonu
D
O
69
III.5.3. Vi n zi (Crane Tracks)
Bu olay (60 000 mten) byk sahil tanklarnda
grlr. Bu tanklar inaa edilirken tankn iinde taban
sacnn zerinde byk bir vin kurulur. Bu vin yan
salarn yerletirilmesine yardm eder. naa sresince
vin tankn ortasnda sabit bir yarap zerinde hareket
eder. Bu tankn tabannn yzeyinde bir ize neden
olabilir. Bu gibi bir tank boaltld zaman tabandaki
btn lm noktalar kuru olduu halde bu izde halen
300 ila 500 mlk yakt kalmas ihtimali vardr.
Saybolt gzetmeni bu olayn olabileceini aklnda
tutmaldr.
Crane Track
70
III.6. YZER ATILAR
Bu at tankn iindeki svda yzmektedir. Bu eit bir yap hakkndaki en nemli zellik yzer
at ile tank duvar arasndaki boluu doldurmak iin contalar kullanlmaktadr.
Yzer atlar svdan hidrokarbonlarn buharlamasna engel olurlar. Bylece yanabilir gazlarn
emisyonunu azaltarak emniyeti arttrrlar ve evre kirliliini nlerler.
Yzer atlar ya sahil tanklarnn gerek bir ats olabilirler ya da sabit bir at ile onun altnda
yzen bir at olabilirler.
ki tip yzer at vardr.
Dubal (pantoon) yzer at
ift tavanl yzer at (floating roof with double roof)
Dubalar blmlere ayrlmlardr, bylece blmeler szdrsa bile at batmadan duracaktr. Bu
yap ok yksek bir koruma salayacaktr. Yzer atlar sv ile dorudan temas halinde
olduklarndan dolay ieride oksijen kalmasnn, youmann veya hafif bileenlerin umasnn
imkan yoktur.
III.6.1. Contal ar
rnn buharlap havaya utuu tek yer olduundan at ile tank duvar arasndaki boluk
iyice yaltlmaldr. Bozuk bir conta yangndan korunmay da gletirir.
Deiik contalar kullanlmaldr. Btn contalar tank apndaki herhangi bir deiimi
izleyebilmelidir. (20 ~ 25 cm)
Dubal
ift Tavanl
71
Belli bal conta eitleri unlardr:
Metal contalar
Sv contalar
Kuma contalar
Metal bir contaya ait bir rnek:
S - Esnek conta (atmosferik koullara direnli /
kauuk kapl)
W - Tank duvar
H - Mentee
P - Duba
Wt Arlk
III.6.2. at Destekl eri
Destekler veya payandalar; atnn en alt
seviyesinde, stma serpantinlerinden, hatlardan vb. uzakta durmas gereklidirler. Desteklerin
ykseklii deiebilir (onarm durumu vb.).
III.6.2.1. Kri ti k Bl gel er
at desteklerinin tank dibine dokunmaya balad blge KRTK BLGE (critical zone) olarak
adlandrlr. Bu blgedeki lmlere hi gvenilmez. Bu blgede herhangi bir lm alnmaz.
ki kritik blge ayrdedilebilir:
-Yksek destekler tabana dedii zaman,
-Alak destekler tabana dedii zaman.
Her iki kritik blgenin lmleri de sadece at, kritik blgeyi getikten sonra alnabilir.
Not: Yzer atl btn sahil tanklar hem yksek hem de alak desteklerle donatlmlardr.
Baz durumda sadece tek tip destek mevcuttur. Bu durumda sadece tek bir kritik blge
vardr.
Wt
P
S
W
H
72
S - Merdiven (stairs)
L - Merdivenler iin yksek destek (her zaman mevcut deildir).
K - Alak (gerek) at destekleri.
D - at
B - Tank dibi
III.6.3. Yzer at A rl
Kritik blgenin zerinde yzer atnn arl, (eer varsa) merdivenlerin arl dahil olmak
zere atnn toplam arldr. Yksek ve alak kritik blgeler arasnda atnn arl,
toplam arlktan medivenlerin arlkalarnn kartlmasyla bulunur.
Herhangi bir yksek destek olmad zaman, sadece tek bir arlk vardr; toplam arlk ve
sadece tek bir kritik blge vardr.
III.6.4. Yzer at Hesapl amal ar
Kritik blgelerin stnde yzer at, lmde bir hataya neden olur. Yzer at bir miktar sv
teledii iin bu miktar, onun arlna eittir (Arimetin svlarn kaldrma kanunu). atnn
ktlesi veya arl srasyla younlua veya W.C.F. (arlk dntrme katsays) ve svnn
scaklndaki Hacim Dzeltme Katsaysna blnerek bu hata bulunabilir. Bu deer yzer at
S
D
L K K
at, Yzer Halde
S
D
L K K
Kritik Blge 1
S
D
L K K
Kritik Blge 2
B B
73
tarafndan telenen gerek litredir. imdi toplam gzlenen hacim, yzer at tarafndan alnan
hacim ile azaltlmak zorundadr.
Eitlik olarak ifade edersek:
(V.C.F) Katsays Dzeltme Hacim
Younluk
Ktlesi atnn Yzer
(litre) Hacmi at Yzer
(V.C.F.) Katsays Dzeltme Hacim
W.C.F.
Arl atnn Yzer
Hacmi at Yzer
rnek
Tank 206 AILI KAPANI
Doluluk mm 13 581 529
Toplam Gzlenen Hacim lt 18 949 597 829 691
Su Derinlii mm 6 6
Serbest Su hacmi lt 4 889 4 889
Hat (Line) lt 63 269 163 421
Yzer at lt - 143 950 0
Brt Gzlenen Hacim lt 18 864 027 988 223
Scaklk C 7.50 7.50
Hacim Dzeltme Katsays (V.C.F.) ASTM T.54B 1.0073 1.0073
Brt Standart Hacim lt 19 001 734 995 437
Younluk, 15C 0.7862 0.7862
Metrik Ton (Vakumda) 14 939 163 782 613
Bu yzer atnn ktlesi = 114 000 kg.
Bu ktle standart hacim (15C) verecek ekilde younluk ile blnerek gerek hacme
dntrlr. Sonra bu standart hacim tank iindeki rnn Hacim Dzeltme Katsaysna
(V.C.F.) blnr.
at
G
74
C) (7.5 lt 950 143
1.0073
C) (15 lt 001 145
C) (15 lt 001 145
0.7862
kg 000 114

rnekte kapan ls alnrken at, desteklerinin zerine oturmutur. Bu yzden ykleme
sonrasnda herhangi bir dzeltme yapmak gereksizdir.
75
III.7. HOMOJENLK
Homojenliin (tek dze - homogeneity) anlam belirli bir depolama kabndaki (tekne, mavna,
sahil tank vd.) rnn kalitesinin sabitliidir. (rnein renk homojenlii, younluk
homojenlii v.b.)
Miktar saptanmasnda younluk zellikle nemlidir. Bunun sebebi, verilen veya alnan mallar
ile bu mallarn ktleleri arasnda dorudan bir iliki vardr.
Bir sahil tanknn younluunun homojen olup olmadnn saptanmas iin numuneler deiik
seviyelerden alnmaldr:
st Seviye (svnn st yzeyinden 1/6 seviyesinden).
Orta seviye(svnn seviyesinden).
Alt seviye (svnn stnden 5/6 seviyesinden).
Alnan rneklerden younluk saptanr. Homojenlik iin IP Petrol lm El Kitabna gre
younluk farklar, tercihen younluun saptanmas iin kullanlan deneyin tekrarlanabilirlik
snrlar iinde olmaldr. Fakat asla 0,0020 kg/lt den fazla fark olmamaldr.
Saybolt aadaki snrlamalar kullanr:
Alt ve st seviyeler arasndaki younluk fark 0,0012 kg/lt den fazla olmad zaman
VE
Teorik (hesaplanan) younluk gerek younluktan farkl olmad zaman sahil tank
homojendir.
Teorik younluk gerek bulunan younlua eit olmad zaman alt katmanlarn younluunu
saptamak iin ilave dip numuneleri alnmaldr.
ST
ORTA
ALT
76
Eer bu younluk st, orta ve alt numunelerin younluundan daha yksek ise rn
homojen yapmak iin lmler alnmaldr.
Bu lmler unlar olabilir:
Hava veya nitrojen (azot) ile fleyerek kartrma,
Pompa ile rnn kartrlmas (sirkilasyonu),
Mekanik kartrclarla (mikserlerle) kartrlmas.
Eer uygulanabiliyorsa ilave seviyelerden numune alnmal ve test edilmelidir. (rnein bir
tank kartrld zaman homojenlii de kontrol etmek iin ilave alt ve st numuneler gerekli
olabilir.)
77
III.8. SICAKLIIN SAPTANMASI
Scaklk iki ekilde belirlenebilir:
Geleneksel yollarla,
Elektronik olarak.
Geleneksel yollarla scakln saptanmasnda Saybolt unlar kullanr:
Fincan sand (cup-case) donanm,
Scaklk kutusu,
Bir numune iesinde civa (veya alkol ) termometresi.
Bu yntemlerin her birinin en nemli yn, kullanlan donanmn rnn scaklna erimesi
iin yeterli sre beklenmelidir.
Kullanlan termometre ya cival ya da alkollu bir termometre olabilir. (Sayfa 124
Termometreler ksmna baknz).
Elektronik olarak scakln saptanmas iin Saybolt tanabilir eletronik termometreler kullanr
(rn: Avtemp, MMC vb.). Sabit scaklk donanmnn kullanlmas durumunda sayfa 56daki
kontrol snrlamalarn dikkate alnz.
III.8.1. S cakl k Sevi yel eri
Scaklklarn llmesinde aadaki yntemler nerilir:
3.5 metre sv seviyesine kadar scaklklar seviyeden alnz (st, orta ve alt; 1/6,
3/6 ve 5/6). Bu llen scaklk deerini toplayn ve ortalamay bulmak iin e
bln.
3.5 metrenin zerinde scaklklar be seviyeden alnz (1/10, 3/10, 5/10, 7/10 ve
9/10). Ortalamay hesaplamak iin bu deerleri toplayp bee bln.
Ortalamalar 0.1C ye kadar hassasiyetle kaydedilmelidir.
78
III.9. SERBEST SUYUN SAPTANMASI
III.9.1. Suyun Bul unmas
Buna yoldan ulalabilir
Su macunu
Dip numunesi
Arayzeyin saptanmas
III.9.1.1. Su Macunu
Su bulma macunu (su macunu) su ile temas ettii zaman rengi deien bir macundur. lm
alnaca zaman bu macun erit metreye ve ucundaki arla srlr. Su bulunduu zaman
arlk ve/veya erit metredeki renk deitiren ksm llerek su derinlii bulunabilir.
III.9.1.2. Di p Numune Kapkac
Baz rnlerde su macun ile bulunamayabilir. Bu gibi rnlerde su numune
iesi vastas ile elde edilebilir.
Dip numune alcsnn veya hrsz numunecinin (thief sampler) suyun
miktarn saptamasnn olana yoktur. Fakat eer maln alt ksmnda su varsa
bunu belirlemede kullanlabilir. Alnan numune bu dip numune alcsndan
cam bir kaba aktarlr. Sonra rnek rn gzlenir.
III.9.1.3. Arayzey Saptay c s (Dedektr)
rn ile su tabakas arasndaki arayzeyi saptanmak iin en iyi yntemdir.
Bu, rnein bir MMC ile yaplabilir. Bu cihazlar su bulunduu zaman ses
sinyali verirler veya lmde sapma gsterirler.
Bu yntem ile suyun saptanmasnda bir sorun vardr. ou arayzey
saptaycs yksek oranlardaki askda suya da tepki verirler. Bu yzden bu
yntem tam doru olarak kabul edilemez.
Bulunan serbest suyun hesab sayfa 60de topuk tablosu ile yaplmtr.
79
III.10. BORU HATLARI
Depolama ve tama birimleri (sahil tanklar, gemiler) arasndaki tamalar boru hatlar
vastasyla yaplrlar. (Petrol sektrnde hat - line veya boru hatt - line system olarak
ksaltlmtr.
Deiik boru hatt sistemleri kullanlr. Temelde boru hatt sistemleri paraya blnebilir.
Tank hatt: Bu dorudan sahil tankna balanan hattr. Bu ksm
sahil tanknn ilk balant manifolduna balantsdr
(Tank Line TL).
letim hatt: Bunlar birinci balant manifoltundan jetty veya jetty
hatlarndan nceki son manifolda balanty
gerekletiren hatlardr (Transport Line L1).
Jetty (dalga kran) hatlar: Bu iletim hattn gemi manifolduna balayan hattr
(Jetty Line S2).
Deiik boru hatt ksmlar
arasndaki balantlar balama
mekanlar, manifoltlar, balklar,
ynlendiricilerle vb salanr.
Elbette yukardakilerden ayr
tutulan veya hari olan bir ok
ey vardr. rnein tamamen
ayr bir hat olarak sahil tankyla
jetty arasnda bir boru hatt
olabilir.
Ayn sahil hattna daha fazla tank
bal ise yeterli ayrmn yaplmas (kullanlmayan hatlarn devre d braklmas) iin gerekli
zen gsterilmelidir. (Balant deitirildii zaman ayn boru sistemine balanm tanklarn
miktar kontrol edilmelidir!)
JETTY
LETM
TANK
80
III.10.1. Hatl ar n eri i ni n Hesab
Bir boru hattnn iindeki miktar, o hattn uzunluu ve ap ile belirlenir. aplar genelde in
olarak belirtilir, uzunluklar ise kullanlan sisteme bal olarak metre veya feet olarak belirtilir.
(SI tercih edilir). Hattn ieriini hesaplamak iin saybolt aadaki denklemi kullanr.
Hat ierii = x x D x L
Burada;
= 3,142
D = ap, metre
L = Uzunluk, metre
Sonu metrekptr.
ou zaman ap in cinsinden verildii iin ayn formlde ap in olarak deitirirsek syle
olur.
Hat ierii = x x (d x 0.0254) x L
Burada d = ap, intir.
rnek:
Bir hat 12 in apnda ve 300 m uzunluundadr.
Hattn ierini yle hesaplayabiliriz:
x 3.142 x (12 x 0.0254) x 300 = 21.893 m
= 21 893 lt
NOT: abuk bir yaklam aadaki formlle bulunabilir:
( )
ton) metrik / (litre
2
in ap,
erii Hat
2
(Yukardaki forml yaklaktr!)

III.10.2. Hatt n tel enmesi
Hattn ieriini elde etmek iin sklkla kullanlan yntem hattn boaltlmasdr. Bunun anlam,
ykn tamamn doldurmadan veya boaltmadan nce hattaki maln belirli bir miktar
(Saybolt hattnn ieriinin % 150sini nerir) boaltlmal veya doldurulmaldr. Bu miktar
81
aktarldktan sonra, gnderilen ve alnan miktar kontrol edip lmek iin ilem durdurulur. Bu
ilemin sonucu aktarmaya balamadan nce hattn durumu hakknda bilgi verilir.
Alnan ve verilen miktarlar arasnda salkl bir karlatrma yapmak iin bu hacimler standart
hacimler olarak hesaplanmaldr.
rnek:
123 Numaral sahil tankndan motorin boaltlmaktadr (sayfa 62de Tank Kart). Kullanlan
sahil hattnn ierii 700 mtr. Sahil ile gemi birinci boaltm miktarnn 1000 m
olduunda mutabktrlar.
Geminin 5 numaral merkez tankndan 2 numaral gverte hatt ile bahsedilen 123 numaral
sahil hatt zerinden 1000 m yk boaltlmtr.
Tesisata gre sahil hatt rn ile dolu olmaldr ve gemideki 2 numaral gverte hatt
botur.
Tank 123
G.O.V.
(Brt Gzlenen Hacim)
Scaklk
G.S.V.
(Brt Standart Hacim)
litre C Litre
Al ls 902 132 9.2 906 462
Kapan ls 1 865 204 8.1 1 876 208
Alnan Miktar 963 072 969 746
5 Merkez, Tahliye ncesi 3 523 865 7.0 3 548 180
5 Merkez, Tahliye Sonras 2 524 900 7.0 2 542 322
Boaltlan 998 965 1 005 858
Gverte Hatt 35 500 35 745
(Gverte Hattnn Dlmesi)
(963 465) (970 113)
Fark 393 367
Yukardaki rnekte tahliye ileminden nce gverte hatt boaltlmtr. Bu hattn hacmi
35 500 litredir.
Sahil tank younluu, tahliye ncesi = 0.8420 (15C)
Sahil tank younluu, tahliye sonras = 0.8369 (15C)
Gemi younluu = 0.8321 (15C)
82
III.11. TEORK YOUNLUK
Bir sahil tankna alnan ktlenin kontrol iin veya biti ls iin veya boaltlan miktarn
salamasn yapmak iin; gzetmen, teorik bir younluk hesaplamak zorundadr.
Bu teorik younluk aadaki gibi hesaplanabilir:
Standart hacim (15C daki litre) ve ktle (kg) olarak tahliyeden nce sahil tanknn
ierii hesaplanr.
lave edilen rnn younluu vastasyla ilave edilen miktarn standart hacim ve
ktlesi hesaplanr.
Standart hacimler birbirine ve ktleler birbirine eklenir. imdi toplam ktle toplam
standart hacme blnr. Bu teorik younluktur.
rnek:
Bir gemi, 123 numaral sahil tankna 5000 mtonluk bir yk (konimento miktar)
boaltlmtr. Sahil tanknn 15C daki younluu 0.8420dir. 123 nolu sahil tanknn
9.2Cdaki al ls 1000 mmdir (Enraf).
G.O.V. = 902 132 lt
V.C.F. = x 1.0048
G.S.V = 906 462 lt (15C)
Younluk = x 0.8420
Ktle = 763 241 kg
Konimento Deerleri: Younluk(15C) = 0.8321
Litre (15C) = 6 008 893
Kilogram = 5 000 000
Hesaplama:
Tahliye ncesi = 906 462 litre (15C) 763 241 kg
Tahliye Edilen = + 6 008 893 litre (15C) + 5 000 000kg
Tahliye Sonras = 6 915 355 litre (15C) 5 763 241 kg
kg/lt 0.8334
lt 355 915 6
kg 241 763 5
Younluk Teorik
Aadaki denklem, tahmil-tahliye ileminde nceki ve sonraki younluklar ve rn
seviyelerini esas alan teorik younluun hzl bir tahminini yapmak iin kullanl bir
yntemdir:
83
( ) ( )
Ykseklik Toplam
Seviyesi Ksmn Eklenen x Younluu Eklenenin Seviye nceki x Younluk nceki +
Bu bant sadece tahmin iin kullanlr. Tam doru bir hesaplama deildir !
rnek:
Bir sahil tank 15C da 0.8400 younluklu motorin iermektedir. 1000 mm seviyesine kadar
doludur.
Tahliye sonrasnda mal ykseklii 3000 mmdir.
lave edilen maln 15C daki younluu 0.8200dir
( ) ( ) [ ]
0.8267
3000
1000 - 3000 x 0.8200 1000 x 0.8400
Younluk Teorik Yaklak
+
3000 mm
1000 mm
0.8200
0.8400
84
IV. Gemi l er
IV.1. LM
Gemi gvertesindeki lmler kontrol lm olarak gznnde bulundurulmaldr. Gemi
tanklarnn kalibrasyonu (ayarlanmas) sahil tanklarnnki kadar doru deildir. Bu yzden
gemideki lmlerin asl kullanm, konimento ve boaltlan mala karlk gemi rakamlarnn
karlatrlmas iindir. Ykleme limanndaki gemi rakamlar ile boaltmadan nceki gemi
rakamlar arasnda byk bir fark bulunmad zaman Saybolt gzetmeni, seyahat sresince
ykte herhangi bir kayp olumadna karar verebilir.
IV.1.1. skandi l veya Bol uk l m (Soundi ng veya Ul l age)
Denizde giden gemilerin gvertelerindeki lmler genellikle derinlik lm olarak
alnmazlar.
ounlukla dolu gemilerin gvertesindeki lmler boluk lmdr, bunun anlam lmler
ykn stndeki boluktan bir referans yksekliine kadar birlikte alnr. (Toplam tank
ykseklii stten aaya dorudur).
Gemi tanklarnda ok az yk kald zaman, iskandil (sounding-doluluk ve derinlik) ls
alnr. rnein bir ham petrol yk boaltld zaman baz tortular (ROB) yk tanklarnda
kalacaktr. Bu yk referans ykseklii ile eletirilerek ou zaman iskandil veya derinlik (dip)
olarak llecektir.
Teknenin gvertesindeki resmi lm noktalar;
Boluk borusu veya boluk tapas,
Bir tankn ambar aznn iinde iaretler eklindedir.
erit metrenin indirilmek zorunda olduu yerde iki entik iaretlenmeli ve okunmaldr. Bu
geminin boluk tablosundan salanabilir.
85
Gittike daha fazla sayda gemi otomatik aletlerle donatlmaktadr. Modern gemiler sklkla bir
yk kontrol odas kullanmaktdrlar, burada kontrol panelinden boluklar okunabilir. Eer
otomatik aletler kullanlyor ise, mevcut depolama pozisyon okumalar kaydedilmeli ve gemi
kalibrasyon tablolarndan kontrol edilmelidir. Eer herhangi bir fark yoksa otomatik aletler
kullanlabilir. Farklar veya yanllklar olutuu zaman, el ile lm yaplmaldr. Bu kontrol
uygulanamad zaman el ile lm alnmas tavsiye edilir
IV.1.1.1. Kal i brasyon Tabl ol ar
Bataki ve ktaki batma (geminin batma izgileri - draft), trim (batklk) ve list (yatklk) bir
gemi llrken nemli zelliklerdir. ok seyrek de olsa lm noktas gemi tanknn tam
ortasnda olduunda, geminin omurgas hizasnda dz olduunda (even keel), hi yatklk
olmad zaman en doru gemi rakamlar oluturulacaktr. Gemide trim veya list olduu
zaman dzeltme tablolar (correction tables) gemi rakamlarn hesaplamak iin dzeltmeler
salyacaktr.
Boluk lm daima gverte subay (deck officer ikinci kaptan) ile birlikte alnmaldr.
Geminin erit metreleri kullanlrken, bu eritmetreler kullanlmadan nce Sayboltun erit
metreleri ile kontrol edilmelidir. Boluklar 5mmye yuvarlanarak rapor edilmelidirler.
IV.1.1.2. Tri m (Bat kl k) Dzel ti l mesi
Bir ykn seviyesindeki trim (batklk) etkisi aadaki ekil vastasyla gsterilebilir.
1. Gemi ka stern doru batmtr. (Pozitif trim). Boluk tapas (ullage plug) tankn k
tarafna yerletirilmitir; bu yzden llen boluk az, buna karlk gelen hacim fazladr.
KI
BA
86
2. Benzer haldedir, fakat gemi baa ahead doru batmtr. (Negatif trim). imdi llen
boluk fazla ve buna karlk gelen hacim azdr.
Kalibrasyon tablolarnda trim dzeltmesini uygulamak iin iki yol vardr:
Bolukta trim dzeltmesi: Bunun anlam, trime bal olarak, hacme bakmadan nce,
llen bolua kesin bir dzeltme uygulanmaldr.
Hacimde trim dzeltmesi: Bunun anlam trime bal olarak, dzeltilmi hacim
dorudan tablolardan okunabilir.
IV.1.1.3. Li st (Yat kl k) Dzel tmesi
Listin etkisi temelde trimin etkisi ile ayndr. Liste ve lm noktasnn yerine bal olarak bir
dzeltme uygulanmaldr. Bu tablolarn yanl ekilde kullanlmas veya kullanlmamas byk
bir hataya neden olabilir ! (50 000 m lk bir teknede 700 m kadar).
IV.1.1.4. Enterpol asyon (Ara Deer Bul ma)
Geminin kalibrasyon tablolarnda (ayar tablolarnda - scale) boluklar ve buna karlk gelen
hacimler bulunur. Hacimler metrekp, varil veya feetkp (cubic feet) olarak verilebilir.
Eer geminin kalibrasyonu varil veya feet kp olarak yapldysa Saybolt bu birimleri metrik
sisteme dntrmek iin aadaki bantlar kullanr. (ASTM Tablo-1)
1 Varil = 158.987 litre
1 Cubfeet = 28.3169 litre
Pek ok boluk tablosunda hacimler her bir santimetre veya in iin bulunmad iin
enterpolasyon yaplmak zorundadr. Boluklar 5 mm hassasiyetle kaydedilmelidirler.
KI
BA
87
Hesaplama:
Aadaki tablo trim dzeltilmesi uygulanm hacime gre bir boluk tablosudur.
Boluk Hacim (m)
(m) - 1.0 - 0.5 Even (Dz) + 0.5 + 1.0 + 1.5 + 2.0
4.45 145.3 145.0 144.7 144.3 144.0 143.7 143.4
4.55 143.5 143.2 142.9 142.5 142.2 141.9 141.6
Draflar: Bata = 4.30 m
Kta = 5.10m
Bu tanktaki gzlenen boluk = 4.51 m
1. Trim hesab: 5.10-4.30=0.80 m
imdi aadaki aralk dahilinde enterpolasyon yaplmak zorundadr.
Boluk Hacim
(m) + 0.5 ( 0.80 ) + 1.0
4.45 144.3 144.0
( 4.51 ) ???
4.55 142.5 142.0
nce 0.80 cm trim iin 4.45 mdeki hacim sonra 0.80 cm trim iin 4.55 mdeki hacim
saptansn.
Bu iki rakam birbirinden kartn ve sonra 10a bln. Bu blm (bu aralk iin m/cm dir).
4.45 4.51 = 6 cm arasndaki fark ile arpn. Sonu 0.80 m trim iin 4.51deki hacimden
kartlr.
2. 0.8 m Trim iin 4.45 mdeki hacim.
m 144.12 0.18 - 144.3 hacim iin trim m 0.8 ve boluk m 4.45
m 0.18 m 0.06 x 3 kadar ye m' 0.8 den 0.5'
iin) m (0.1 m 0.06
5
0.3
iin) m (0.5 m 0.3 144.0 - 144.3

88
m 0.18 m 0.06 x 3 kadar ye m' 0.8 den 0.5'
iin) m (0.1 m 0.06
5
0.3
iin) m (0.5 m 0.3 142.2 - 142.5

m 1.08 m 0.18 x 6 durumda Bu m. 0.06 kadar ye m' 4.45 den 4.51'
iin) m (0.1 m 0.18
10
1.8
m 1.8 143.32 - 144.12 fark hacim deki m' 0.1 Bu
m 0.1 4.45 - 4.55

Tablolardan grlebilecei gibi bu kk bir teknedir (coaster). Burada farklar kktr.

imdi 7 tankl bir dkme yk taycsna (bulk carrier) bakalm.
rnek:
Durum 1:
Trim (batklk) dzeltmeleri m cinsinden verilmitir.
Trim (m) Even (Dz) + 1.00 m + 1.50 m + 2.00 m + 2.50 m
Dzeltme (m) 0 - 58.0 - 96.0 - 114.0 - 129.0
Boluk Tablosu
Boluk (m) m
0.40 3 335.05
0.45 3 266.90
0.50 3 198.75
0.55 3 130.60
0.60 3 062.45
0.65 2 994.30
0.70 2 926.15
0.75 2 858.00
0.80 2 789.85
0.85 2 721.70
0.90 2 653.55
0.95 2 585.40
1.00 2 517.25
llen Boluklar
Tank Boluk (m)
1 0.63
2 0.68
3 0.62
4 0.67
5 0.63
6 0.72
7 0.74
89
a) Draft (Batma) F (Forward Ba) : 12.00 m
A (Aft K) : 12.00 m
Trim = 0
Trim Dzeltmesi = 0
Toplam Hacim = 20 769.28 m
b) Draft (Batma) F (Forward Ba) : 8.40 m
A (Aft K) : 8.95 m
Trim = 0.55 m
Trim Dzeltmesi = 0.55 x 58 m = 31.9 m(her tank iin)
Toplam Hacim = 20 769.28 (31.9 x 7) = 20 545.98 m
c) Draft (Batma) F (Forward Ba) : 10.80 m
A (Aft K) : 12.00 m
Trim = 1.20 m
Trim Dzeltmesi = Enterpolasyon 73.2 m(her tank iin)
Toplam Hacim = 20 769.28 (73.2 x 7) = 20 256.88 m
d) Yukardaki rnekte l deliinin yeri nerededir.
Durum 2
Trim (batklk) dzeltmeleri boluk olarak verilmitir.
Trim (m) Even (Dz) + 0.5 m + 1.00 m + 1.50 m + 2.00 m + 2.50 m
Dzeltme (m) 0 - 0.055 - 0.098 - 0.134 - 0.178 - 0.215
Draft (Batma) F (Forward Ba) : 8.40 m
A (Aft K) : 8.95 m
Trim = 0.55 m
Trim Dzeltmesi = 5 55 x (0.098 0.055) = - 0.06 m (her tank iin)
Durum 3
Trim (batklk) dzeltmeleri boluk olarak verilmitir.
90
Trim (m) Even (Dz) + 0.5 m + 1.00 m + 1.50 m + 2.00 m + 2.50 m
Dzeltme (m) 0 - 0.055 - 0.098 - 0.134 - 0.178 - 0.215
List (Yatklk) Dzeltmesi:
List PORT (SKELE) - STARBOARD (SANCAK)
Eim 2.0 1.5 1.0 0.5 0 0.5 1.0 1.5 2.0
(m) 0.065 0.045 0.025 0.005 0 - 0.005 - 0.025 - 0.045 - 0.065
Draft (Batma) F (Forward Ba) : 7.35 m
A (Aft K) : 9.00 m
List (Yatklk) = 2 Port
Trim (Batklk) = 1.65 m
Trim Dzeltmesi = (- 0.134 + { [ ( 0.178 0.134) 50 ] x 15 } = - 0.1472 m (her tank iin)
List Dzeltmesi = + 0.065 m (2)
Toplam Boluk Dzeltmesi = - 0.0822 m ksrat yuvarlamas = - 0.08 m
IV.1.2. OBQ ve ROB
Boaltmadan sonra veya yklemeden nce ou hampetrol veya yakt tayan gemi tamamen
boaltlamaz. Yklemeden nce bir Gvertedeki Bulunan Miktar On Board Quantity,
(OBQ) veya boaltmadan sonra Gvertede Kalan Miktar Remaining On Board (ROB) ou
durumda oluacaktr. Bu miktar doluluk veya boluk lm vastasyla saptanmak
zorundadr.
Bu rakamlar bir ok etkene baldrlar, (Akma noktas, scaklk, ham petroln tipi, yk
tanklarnn durumu ve yaps performans, ham petrol ykama). Doluluk (veya boluk)
lsnn alnmas referans yksekliin llmesi ile birlikte yaplmaldr. Tank tabannda
kalan artklarn tabiatn belirlemek iin derinlik lmleri tank dibi boyunca deiik
noktalardan alnmaldr.
Saybolt gzetmeni gvertede bulunan veya gvertede kalan miktar u ekilde malzeme
olarak tanmlamaldr.
Sv (liquid)
Sv deil (non liquid)
Serbest su (free water)
91
ROB karakteri (sv veya sv deil) ve miktar olacak partiler arasndaki farklara karn, her bir
parti yk alnr alnmaz raporlanmal ve OBQ / ROB raporlarna not edilmelidir.
Pompalanabilir ve pompalanamaz terimi asla kullanlmamaldr.
IV.1.2.1. Serbest Su ve S v Petrol
Eer sv her drt yan duvar ile temas halindeyse (eer takozun uzunluu tankn
geniliine eit veya daha genise) miktar geminin kalibrasyon tanklar ve trim
(batklk) dzeltmesi kullanlarak hesaplanmaldr.
Eer her drt yan duvar ile temas halinde deilse bir takoz forml uygulanmaldr.
IV.1.2.2. S v Ol mayan (Non-l i qui d)
Sv olmayan bakiyeler bir trim dzeltmesi uygulanmakszn geminin kalibrasyon tablolar
kullanlarak hesaplanmaldr. Sv olmayan bakiyenin tank dibine eit olarak yaylp
yaylmadn saptamak iin derinlik lmnn daha ok noktadan alnmas tavsiye edilir.
IV.1.2.3. OBQ/ROB l e S cakl n Saptanmas
Sv olmayan bakiyeler strandart hacimde (15C veya 60F) hesaplanrlar. Bir scakln
saptanmas iin yeterince sv olduu zaman scaklk saptanmaldr. Aksi taktirde sv iin
standart scaklk kullanlmaldr..
IV.1.3. Takoz (Wedge) Forml
Saybolt takoz denklemi, sv her drt duvara temas ettiinde sadece svlar iin kullanlmaldr.
Boluk lm vastasyla svnn derinlii saptanr. Bu derinlikte bir dzeltme (kalibrasyon
tablolarndaki trim dzeltmesinden farkldr) uygulanmak zorundadr. Bu dzeltme takoz
denklemi kullanlarak hesaplanr.
Kullanlan ksaltmalar:
L
S
: Dikeyler arasndaki uzaklk.
T
S
: Geminin trimi.
Y: lm noktasndan arka duvara olan mesafe.
D
A
: Arka duvara gre dzeltilmi derinlik.
D: Gzlenen derinlik.
D
T
: Tankn toplam ykseklii
D
A
Y
D
92
S
S
T
L
T
x D DF
Eer llebilseydi arka duvardaki derinlik ne olursa olsun, ncelikle llen derinlik
dzeltilmek zorundadr.
( )
S
S
A
L
T x DF - Y
D D +
( )
S
S
L
T x DF - Y
Denklemi sfrdan daha az olduu zaman D
A
= D olur.
Sonra takozun genilii yle hesaplanr:
S
S
A W
T
L
x D L
Eer L
W
yk tanknn geniliinden daha az ise takoz denklemi uygulanabilir. Eer takoz
forml kullanlabilirse aadaki derinlik deeri kalibrasyon tablosuna girilir:
( )
2
D
Derinlik
A
TABLO

Bylece takoz hacmi aadaki denklem ile hesaplanabilir:
S T
S A
W
T x L
L x D x V
V
Burada
V= Gemi dz (even keel) durumdayken
2
D
A
derinliinde geminin kalibrasyon
tablosunda bulunan hacim.
rnek:
llen derinlikler D = 14 cm = 0.14 m
Y = 2.00 m
D
T
= 27.49 m
L
T
= 40.00 m
L
S
= 329.20 m
T
S
= 2.50 m
Dzeltilen derinlik:
93
( )
329.20
2.50 x
329.20
2.50 x 27.49
- 2.0
0.14
L
T x DF - Y
D D
S
S
A
,
_
1
]
1
+ +
D
A
= 0.14 + { [ 2.0 0.2088 ] x 0.0076 }
= 0.14 + [ 1.7912 x 0.0076 ]
= 0.1536 m.
L
W
, L
T
den daha kk m kontrol et.
m 20.23
2.50
329.2 x 0.1536

T
L
x D L
S
S
A W

Dz durumdaki geminin
m 0.08
2
0.1536

derinlik iin kalibrasyon tablosuna girelim.
Hayali bir kalibrasyon tablosundan, dz durumdaki geminin 0,08 m iin hacmi okusun, bu da
16,032 lt olsun.
Takoz hacimi imdi yle hesaplanabilir:
lt 107 8
2.50 x 40.0
329.2 x 0.1536 x 032 16

T x L
L x D x V
V
S T
S A
W

94
IV.2. BATMANIN BELRLENMES (DRAFT SURVEYS)
Draft survey (geminin suya batmasnn belirlenmesi) teknenin draftnn (batma izgilerinin)
okunarak, geminin gvdesinin batma miktarnn saptanmas yntemidir.
Bir draft gzleminin balangc, alt noktadan draft okumalarnn alnmasdr. skele ve
sancan her iki tarafndan da ba, orta ve ktan batma miktarlar okunur. Sonra bu draft
rakamlar { batklk (trim), kamburlama (hogging), bel verme (sagging), balans (ballast),
ambar (bunker) vb. } ne gre dzeltilir. Dzeltmenin uygulamasnda dzeltmelerin iaretleri
(pozitif veya negatif) byk nem tar. Resimde; kullanlan hatlar (izgiler) ve dzeltmenin
iaretleri gsterilmitir.
A = K dikeyi
M = Orta dikey
F = n dikey
L = L.C.F.
WL = Su izgisi (Water line)
SWL = Yazlk su izgisi (summer
water line)
Draft gzlemi yaplmas srasnda
kullanlan dzeltme ilemlerinin
baz aklamalar unlardr:
LBP = Dikmeler arasndaki
uzaklk,
Light Ship = Yksz geminin
arl.
Aada veriler geminin denge tablolar ve diyagramlarndan bulunabilir. Veriler geminin
ortasndaki (vasatndaki) ortalama draftnda kullanmak iin bulunmaldr.
L.C.F. Uzunlamasna yzdrme merkezi (Longitudinal Center of Floatation). Bu, geminin
gerekten uzunlamasna yndeki trimlendii (batt) noktadr. LCF geminin gerek
orta noktasnn (vasatnn) arkasna dt zaman uygulanan dzeltme pozitiftir.
T.P.C. Ton / santimetre
M.T.C. Moment (an, ksa sre ) geminin trimini (batkln) bir santimetre deitirmeye
neden olmak iin gerekli sredir (momenttir). MTCye iki kez baklmak zorundadr.
S.W.L.
A M F
L.C.F.
W.L.
95
Birincisi ortalama orta(vasat) draft + 50 santimetre iindir. kincisi ortalama
orta(vasat) draft - 50 santimetre iindir.
Bunlar (LCF ve MCF) arasndaki fark; MTC trim dzeltmesi iin kullanlr (bu Nemeto
dzeltmesi olarak da bilinir).
Sonra draft 6 noktadan okunur; (Ba, orta, k iin) iskele ve sancaktan okunur. Bu
rakamlardan ba, orta ve k iin ortalama bir batma (draft ) hesaplanr.
Sonraki adm deiken verilerin balast, ambar, su, pissu ve yalama ya gereinden fazla
gvertede yklenmi ykleri ve gemi sabitinin toplanmasdr.
IV.2.1. Batma aretl eri (Draft Mark)
Draft (batma) iaretleri her zaman ayn dikey yerde olmadndan dolay, trimli bir geminin
draftnn okunmasnda bir yanllk yaplr. Bu okuma hatas, aadaki denklemle
dzeltilebilir.
( )
uzaklk arasndaki iaretleri K ve Ba
Uzaklk Olan Dikeye n aretinde Draft x Trim
Bir geminin arkaya trimli olmas durumunda;
K draft iareti arka dikmesinden nce yerletirildii zaman dzeltmenin iareti pozitif
aksi taktirde negatiftir.
Ba draft iareti n dikmeden nce yerletirildii zaman dzeltmenin iareti negatif
aksi halde pozitiftir.
Eer bir geminin orta ksm draft iin bir dzeltme var ise geminin denge ve draft
tablolarndan bulunabilir.
IV.2.2. Kamburl ama / kme (Hoggi ng / Sagging)
Doru ba, orta ve k draft kullanlarak altnc orta draft hesaplanr, ( M/M/M ortann
ortasnn ortas olarakta bilinir). Bu herhangi bir kamburlatrmay veya kmeyi (belvermeyi)
ortadan kaldrr.
8
Draft) Orta x (6 Draft K Draft Ba + +
Bu altl orta draft ile lek telemesini bulmak iin LEK TELEMESNE girilir.
96
IV.2.3. Tri m (Bat kl k) Dzel tmesi
Bu telemede iki trim dzeltmesi uygulanmak zorundadr:
LBP
100 x LCF x TPC x Trim
Dzeltmesi Trim Birinci
Bu trim dzeltmesinin sonucu tondur ve iaretine bal olarak telemeye uygulanr.
( ) ( )
LBP
Fark deki MTC' x 50 x Trim
Dzeltmesi Trim kinci
2
Bu dzeltme (Nemoto dzeltmesi olarak da bilinir) daima telemeye ilave edilmelidir.

IV.2.4. Gerek tel eme
imdi, denklem vastasyla liman suyu younluu iin dzeltilmi lek telemesi dzeltmesi
ile gerek teleme bulunabilir:
( ) ( ) ( ) [ ]
Younluu lek
Younluu lek - Younluu Suyu Liman x telemesi lek Dzeltilmi
Yukardaki denklem dzeltmeyi hesaplar. Gerek teleme aadaki denklem vastasyla
dorudan da hesaplanabilir.
( ) ( )
Younluu lek
Younluu Suyu Liman x telemesi lek Dzeltilmi
IV.2.5. Eksi l tmel er
Draftlarn okunmasndan sonra mmkn olduu kadar ksa srede ambarlar, yalama yalar,
ballast (denge), temiz su tanklar ve pissu tanklar llmelidir. Bu tanklarn ierii list ve trim
iin geminin tablolar kullanlarak hesaplanmaldr. (Tanktaki llebilir balast [denge
suyunu] hesaplarken balast suyunun gerek younluunun kullanlmas unutulmamaldr).
Ykl eme ncesi :
Yklemeden nce net baslacak miktar, gerek baslacak miktardan eksiltmeler (ambarlar,
yalar, denge suyu, temizsu, pissu vb.) dlerek hesaplanabilir.
Gemi sabi ti :
97
Ykleme ncesi geminin sabiti, ykleme ncesi net baslacak miktardan bo gemi arl
dlerek hesaplanmaldr. Boaltma sonrasnda sabit, ayn ekilde kontrol edilebilir.
Ykl eme sonras :
Ykleme sonras net baslan miktar, ykleme sonras gerek baslan miktardan ykleme
sonras eksiltmeleri dlerek bulunabilir.
Boal tma:
Boaltmadan nceki lm, yklemeden sonraki lm ile ayn hesaplanr. Boaltmadan
sonraki lm yklemeden nceki lm ile ayn ekilde hesaplanr.
IV.2.6. Yk A rl
imdi yklenen ykn arl; yklemeden sonraki net boaltlan miktardan yklemeden
nceki net boaltlan miktar dlerek bulunabilir.
Boaltlan ykn arl da ayn ekilde; boaltmadan nceki net boaltlan miktardan
boaltmadan sonraki net boaltlan miktar dlerek bulunabilir.
98
IV.3. HAM PETROL YIKAMA
C.O.W. (Crude Oil Washing) ham petrol ykama, rn boaltlrken bir yk tanknn ham
petrol ile ykanmasdr. COWun ana sebepleri.
a) evreci bir bak asyla:
Balast (denge suyu) alm ve boaltm nedeni ile rn kaybn azaltmak (altmlardan
nce petrol/su karm balast suyunun boaltm nedeniyle milyonlarca varil ham petrol
at deniz dibinde yolculuklarn sona erdirmitir).
b) Ekonomik bak asyla:
Gemi tanklarndaki kalan rn azaltnca boaltm kayplar da azalr.
c) Geminin bak asyla:
Boaltmadan sonra temiz balast (denge) suyu almadan nce tank temizlii iin geminin
daha az zamana ihtiyac olacaktr.
Btn ham petroller kolayca temizlenmeyecektir. Yksek R.V.P. (Reid Vapor Pressure Reid
Buhar Basnc) [Hafif bileenlerin kayb] veya yksek akma noktas (yapkanln artmas)
nedeni ile ham petrol ykamas her eit ham petrol iin uygun deildir.
IV.3.1. Ynetmel i kl er
Ham petrol ykama (COW), hem uluslararas hemde yerel kanunlarla dzenlenmitir.
Hollanda liman idaresinin ynetmeliklerinin ksa bir zeti aadadr:
yi ekilde inaa edilmi ve bakml faal bir asal (inert - reasksiyona girmeyen) gaz tesisat ile
donatlmam ve sabit elik boru ile sabit tank ykama sistemine balanm bir sabit tank
ykama sistemi tedarik edemeyen tanker gemilerin tanklarnda ham petrol ykanmas (cow)
yasaklanmtr. Ykama izni iin aadaki koullarn salanmas gerekmektedir:
1) Ykanm yk tanklarndaki oksijen yzdesi (hacimce ) %5 i amamaldr.
Ham petrol ykamasna (cow) balamadan hemen nce oksijen yzdesin tutturmak iin
szkonusu tanklardan yeterli numune alnmak zorundadr.
99
2) Yk tanklarndaki asal gazn basnc 250 mm (10 in) su stunundan (25 mbar dan) daha
az olmamaldr.
3) Bu iin erbab deneyimli bir kii operasyon sresince gzetim yapmak iin zellikle orada
grevlendirilmelidir.
4) Tesisata sabitlenmi oksijen analiz cihaz, asal gaz tesisatnn almas sresince
ayarlanmasn salar. Bu cihaz ham petrol ykamas (COW) ilemi balamadan nce
ayarlanmaldr ve ham petrol ykamas yaplan yk tanklarna verilen asal gazn oksijen
yzdesinin sabit bir okumasn vermelidir.
5) Tank temizleme sistemine seyyar tank ykama makinas balamak iin kullanlacak yangn
musluklar (hidrantlar) ya kr flanla krlenmelidir ya da vidal kapaklarla korunmaldrlar.
6) Gemi limana gelmeden nce tank ykama sistemi maximum alma basnc ile bir saatten
daha fazla olmak zere szdrmazlk iin test edilmelidir.
7) Ham petrol ykama ilemi anlamaya gre sahil tesisatlarna eriebilmelidir.
8) Yk kontrol odasnda tesisata sabitlenmi alarm snr (hacimce) %5 e ayarlanm bir
oksijen analiz cihaz balants iin bir alarm salanmaldr.
Yukardaki liman ynergelerinden ayr olarak HAM PETROL YIKAMA LEM ve EKPMAN EL
KTABI tedarik edilmi halde bulunan gemide sadece ham petrol ykamas (COW) yaplabilir.
Bu el kitab COW hakkndaki btn IMCO ve MARPOL ynergelerini, COW hatlarnn bakm
srasnda en az basn (10 bar) vermek iin kullanlacak makinalarn saysn (belirli bir
tanktaki tm makinalar), ve takip edilecek btn COW ilemlerini iermelidir.
COW iin gerekli zaman; st ykama ve dip ykama, sadece dip ykama, iin tekrar says v.b.
gibi takip edilecek ilemlere baldr.
Bir COW ileminde hazr bulunduu zaman; saybolt gzetmeni iin kullanlan makinalarn
saysna dikkat etmek nemlidir. Sadece k makinalar kulland zaman ok az ROB k
tarafta kalr. Fakat ilgili tankn n tarafnda ciddi bir miktarda ROB hala mevcuttur.
100
Ham petrol y kamas nedeni yl e hafi fi bi rl eenl eri n kayb :
ROBun azaltmas ham petrol ykamasnn bir stnldr. Bununla birlikte ham petrol ile
tank cidarnn sprlmesi (pskrtlmesi) nedeniyle hafif birleenlerin kayb bir
dezavantajdr. Bu sebeple petrol endstrisi bu ikisinin arasnda bir ara yol aramaktadr.
101
IV.4. ASAL (INERT) GAZ SSTEMLER
Yk tanklarnda patlamalardan saknmak iin yanma geninin bileenlerinin en azndan
birisinin yok edilmesi gerekmektedir.
Kvlcm kayna.
1) Yakt (hidrokarbonlar)
2) Oksijen
Boaltmadan sonra, balast (denge suyu) alm olarak
seyahat eden bir geminin yk tanklarnda bir hidrokarbon
ve hava karm olacaktr. Tanktaki hidrokarbon deriimi
(konsantrasyonu) lmler vastasyla saptanabilir.
Yk tanklarna asal (inert) gaz ilavesiyle olas
patlamalardan korunulabilir ve bylece tanktaki oksijen yzdesi azaltlr. Bu da patlama
ihtimali olmayan bir ortam yaratr.
IV.4.1. Patl ama S n rl ar
Buhar + hava karm alan patlama alan olarak bilinen alana denk dmedike bir
hidrokarbon gaz ve hava karm tutumaz ve yanmaz. Alt snrn altndaki karmlar (Alt
Patlama Snr Lower Explosion Limit - LEL) rn tutumasna izin vermek iin yeterince
hidrokarbon buhar iermezler.
Bu alann st snrnn altndaki karmlar (st Patlama Snr Upper Explosion Limit - UEL)
bir yangn balatmak iin yeterince hava iermezler. Genel olarak sylenirse alt patlama snr
(LEL) hidrokarbon buhar hacminin %1i ila %10u arasnda deiir.
ISI KAYNAI
AKAR YAKIT
OKSJEN
102
IV.4.2. Asal Gaz n Etki si
Bir hidrokarbon buhar ve hava karmna asal gaz eklenmesi LELde (alt patlama snrnda)
bir artla ve UELde (st patlama snrnda) bir azalla sonulanr, bylece patlama alan
azaltlacaktr. Oksijen seviyesi %11in altna dtnde karm artk daha fazla
yanmayacaktr. %5 deeri kesin bir emniyet snr demektir. Bir ok asal gaz sistemi ile bu
deerler salanabilir.
Bir tanktan gaz temizlii (gas free) yaplmas esnasnda oksijen tekrar artar ve tehlikeli /
patlayc hidrokarbon hava karm oluabilir.
Saybolt, basnc boaltmadka asal bir gaz basnc altndaki bir yk tankn doru olarak
gzetleyemez, rnek alamaz veya lemez. Bununla birlikte basncn boaltlmas liman
ynetmeliklerine gre her zaman mmkn deildir.
IV.4.3. Tesi sat
Asal (inert) bir gaz sistemi iki kaynaa dayanabilir.
Bir baca (egzos) gaz sistemi veya
Bir asal gaz reteci (jenaratr)
Aadaki rakamlar bir kazan tesisatnn baca gazn temel alan bir asal gaz sisteminin bir
rneidir.
0 5 10 15 20 21
5
10
G
H
F
E
A
C
D
YANABLR
KARIIM
KRTK HAVA LE KARIIM
HAVA LE KARIIM
HACMCE OKSJEN YZDES
H
A
C
M
C
E

Y
A
K
I
T

B
U
H
A
R
I

Y
Z
D
E
S
C = L.E.L.
D = U.E.L.
103
Bu gazlarn bileimi aadaki gibidir.
CO
2
% 12 ~ 14
O
2
% 2 ~ 4
SO
2
% 0.2 ~ 0.3
N
2
Ca % 80
rnek:
Baca gazlarnn olumsuzluu scaklk ok yksektir ve baca gaz iindeki SO
2
(slfrdioksit)
yzdesi ok yksektir.
Bu gazlar, soutulmak ve ykanmak iin bir filtreden veya temizleme kulesinden geirilmek
zorundadr. Gazlar st tarafndan su giren bu temizleme kulesine alt taraftan girerler.
Temizleme kulesinin st tarafndan ykanm ve soumu olarak karlar.
Sonra bir fan ve kontrol vanas vastasyla gaz basnlandrlr. Buradan gaz bir su yatana
gnderilir. Bu su yata yk tanklarndaki asal gazlarn (HDROKARBONLARLA BRLKTE !)
motor odasna geri dnmesine engel olur.
Kazan
Fan
Yatak Gaz Temizleyici
Yk
Tanklarna
104
IV.5. BORU HATLARI (HAT SSTEMLER)
ok eitli boru hatt sistemleri deiik tip gemilerde kullanlmaktadr. Aada bir rn
tankerinde basitletirilmi boru hatt sistemi grlmektedir.
1) Dip hatlar: Yk tanklar ile pompa odas / gverte hatlar arasndaki
balant.
2) ni hatlar: Gverte hatlarndan dip hatlarna balant (ykleme iin
kullanlr).
3) Basma hatlar: Yk pompalar ile gverte hatlar arasndaki balant (boaltma
iin kullanlr).
4) Yk pompalar:
5) Gverte hatlar: Manifolt ve ini hatlar / basn hatlar arasndaki balant.
6) Manifolt: Geminin boru hatt sistemi ile sahil boru hatt sistemi arasndaki
balant.
7) Kpr (crossover): Dip hatlar arasnda veya basn hatlar arasnda balantlar
yapmak iin kullanlabilir.
1 2
3
4
7
5
6
105
IV.5.1. Dai resel (Ri ng) Hat Si stemi
Bir ok rn tayc gemide az da olsa dairesel bir hat (ring) sistemi kullanlmaktadr.
kier ikier drt dip hatt en ilerideki yk tankna yakn bir noktada balanr.
Drt ana hat arasnda deiik balantlar yapabilmek iin her bir apraz ksm kpr hatlar ile
donatlmtr.
Pompa dairesinde her bir dip hatt bir pompa ile balanmtr. Pompa dairesinin stndeki ve
altndaki kpr vastasyla ok sayda balant pompa dairesinde yaplabilmektedir.
Drt pompadan kan basn hatlar pompa dairesinin tepesine gitmektedir ve oradan da
manifolta gitmektedir. Bu eit bir boru hatt sisteminin stnl daha fazla sayda rn
ayn anda iletilebilmektedir. (Vanann iki tarafndada szdrmazlk saland zaman).
ni hatlar ykleme srasnda pompa dairesine ksayol (kestirme) yaparak gverte hatlarn
balayabilir.
IV.5.2. Manifol d
Bir manifold sahil boru hatlarna balantlarn yapld
gvertede bir yerdir. rn tayan olas bir manifold
emas yan taraftadr.
Daha kaliteli alrken, manifolttaki kk boaltm
(dreyn) hatlarna dikkat edilmelidir. Bu hatlar dier boru
hatlaryla balantl olduundan, bu noktalar kirlenme
(yakt karmas) kayna olabilir.
P
C
S
1 2 3 4 5
Hat 1
Hat 2
Hat 3
Hat 4
106
Her gverte hatt, bu gverte hattn drt dip hattndan birine balayan bir ini hattna
balanabilir. Bunlar tanker yklenirken kullanlabilir.
Aada tipik ham petrol taycs tankerin boru hatt sistemi vardr. Bu hat sistemi rn
tayc bir gemininkine kyasla ok basittir. Aadaki rnekte iki dip hatl bir hampetrol
taycsnda her bir blmde bir kpr hatt ve bir veya daha fazla ini hatt grlmektedir.
Pompa dairesinde iki dip hatt drt yk pompas grlmeketedir.
IV.5.3. Serbest Ak Si steml eri
Geleneksel boru hatt sistemlerinden ayr olarak hampetrol taycs gemilerde serbest ak
(free flow) sistemleri bulunur. Bir serbest ak sistemi iki veya daha fazla tank bir vana veya
dorudan bir boru ile balar.
IV.5.4. Derin Kuyu Si steml eri
Kimyasal yk tankerlerinin gvertelerinde baka bir sistem sklkla kullanlr. Bu her tank iin
bir derin kuyu pompas ve ayr bir hat sistemidir.
P
C
S
1 2 3 4
Dip Hatlar
PB
PB
UKUR
EM
BORUSU
DALGI
POMPA
MANFOLDA
N
HATTI
FT TABAN
107
IV.5.5. Pompal ar
Tankerlerin gvertesinde belli bal eit yk pompas kullanlmaktadr.
Dublex (ift etkili pompalar): Bunlar buhar pompalardr. Bunlarn alma prensibi; pistonlar
ileri ve geri hareket ederken svy bir silindirden darya
ittirirler. Bu pompalar eski tankerlerin ana pompas olarak
kullanlrd. Fakat imdilerde stripper (szdrme) pompas
olarak almaktadr.
Santrifj pompalar: Trbinlerle veya elektrik motorlaryla evrilen dner
pompalardr. Bu pompalar 4500 m/saat veya daha fazla
kapasiteye sahip olabilirler.
Dili (gear) pompalar: Sadece yalama zellikli (ar) rnler iin kullanlr.
Hidrolik pompalar: Yukarda bahsedilen derin kuyu pompas olarak sklkla kullanlr
108
IV.6. TANK GZETM
IV.6.1. Emni yet
Gemi tanklarnn gzetimi esnasnda ilk dikkat edilmesi gereken emniyettir. Emniyet
ynergeleri hakkndaki klavuzlara tam bir dikkat gsterilmelidir (uluslarars, ulusal, yerel,
liman idaresi vb.).
Asla belirsiz atmosferli bir tanka girmeyin ! Emniyet kurallarna uyun.
IV.6.2. Temi zl i k
Yk tanklarnda kalan en yaygn birikintiler nceki yklerden kalanlar (muhtemelen dip
amuru - sla) ve pas ierir.
Wax (mum) veya kum gibi ar bileenleri iermeyen hafif temiz rn anlamalarnda
temizlik; kullanlacak alanlarn iyice havalandrlmasn ierebilir. (Yklenecek yke bal
olarak). Bununla birlikte ou rn, tank iinde bakiye (artk malzeme) olarak kalr. Bu
tanklar temizlemenin en ucuz yolu tanklarn su ile ykanmasdr. rnlerin ou az yada ok
su ile znr. Belirli katklar su iinde znrl arttrabilir.
Hayvani veya bitkisel yalararla veya i ya ile kirlenmi tanklarn yzeyleri iin farkl
temizleme yntemleri aratrlmaldr. Bu rnler organik tuzlar ierirler veya gliserin
(glycerol) ve i ya asitlerini oluturur. Organik tuzlara alkali ilavesiyle (rnein potasyum
veya sodyum gibi alkali metallerden, hidroksit) sabunlama oluur. Bu alkali sodyum ile iya
asidi arasnda bir kimyasal reaksiyondur. Hem gliserin hem de sabunlam rn su iinde
znebilir. En ok nerilebilecek yntem seyyar mekanik ykama makinalar kullanarak scak
su ile ykamaktr.
Madeni ya tanklar temizlenirken en iyi sonu scak su ile ykamada gzlenir. (rnein 80C,
tank ii kaplamasnn dayanmna bal olarak). Scakln arttrlmasyla rnden elde edilen
buhar miktar artar. Bu patlama tehlikesi oluturabilir. Eer mmknse tanklar buharlaabilen
bir solventle (zc) ile birlikte buharlanmaldr. Buhar, souk tank cidarnda tekrar
youacaktr; bylece tank ii kaplamasnn gzeneklerine girecektir. Eer tankn kaplamas
solvent iinde znyorsa bu, gzeneklerde birikintilere neden olacaktr.
109
Deniz suyunun kullanlmas hemen hemen temiz su kullanlmasyla ayn sonucu verir.
Bununla birlikte baz rnler deniz suyu ile ykamadan sonra temiz su ile alkalamay
gerektirebilirler (rnein kloritlere duyarl kimyasallar).
Temizleme ilemlerinde tereddt halinde cleaning guide temizlik klavuzuna bavurulmaldr.
IV.6.3. Hatl ar n Temi zl enmesi
Boru hatlarnn ve pompalarn temizleme yntemi yklenen rnden bamszdr. Tanklarn
ykanmas sresince btn hatlar ykama suyunun boaltlmas iin zaten kullanlyordur. Bu
boaltma nedeniyle kullanlan hatlar zaten ksmen temizlenmitir. Bununla birlikte tank
ykanmasndan sonra hat boyunca alkalama yaplmas tavsiye edilir. Yklenen rne bal
olarak alkalamadan sonra hatlarn hava ile kurutulmas gerekli olabilir.
IV.6.4. Tank Temi zl i i Gzeti mi
IV.6.4.1. Genel
Bir rn baka bir depolama blmne aktarlmadan nce bir eyden emin olunmaldr ki,
aktarmann yaplaca depolama alan (tanker, mavna, sahil tank, kamyon tanker vs.) rn
almak iin uygundur.
Yklenen yklerle nceki olas deiik ykler arasndaki zelliklerdeki farklar nedeniyle bir
tankn kabul edilmesi veya rededilmesi deiik etkenlere baldr.
Bir tankn kabulu unlara baldr:
Tankn mevcut durumu.
Son rn.
Yklenecek rnn zellikleri ve talep.
Grsel tank teftiinin gverte seviyesinde gerekletirilmesi veya tanka girilip girilmemesi;
eski yk ve yklenecek ykn emniyet talimat
1
ile birlikte herhangi bir Standart Giri
Standard Instruction talimatna baldr.
1
Uluslararas, ulusal veya yerel emniyet ynergeleri (rnein Petrol Endstrisi: Petrol lm El Kitab, Ksm
14, blm 1 ve 2, herhangi bir yerel liman tz vb).
110
IV.6.4.2. Bi l gi
Birinci kaptann kaytlar veya gemi ktnden son (veya be) yk tank temizleme
yntemi, bu yk iin kullanlacak tanklar ve boru hatlar, gemide halen ykl olan baka
herhangi bir yk ve duruma etraflca bir bak atmak iin gerekli herhangi bir ilave bilgilerdir.
Bu gibi bilgiler, tank gzetim evrana (tank inspection certificate) kaydedilmelidir ve sorumlu
gemi kaptannca imzalanmaldr.
IV.6.4.3. Secere
Bir tankn teftiinde son yk (veya ykler) ok nemli olabilir. Baz rnler; boyalar,
kurunlar, kloritler vb.nin atklarndan etkilenebilirler. Bu gibi atklardan etkilenmi baz
rnler sadece laboratuvarlarda saptanabilir. Bazen bu atklarn bir ka ppm (milyonda bir, iki
tanecik) kirlilie neden olabilir.
Bir cidar testi (grsel veya deneysel) tank gzetim ileminin bir paras olabilir. (zellikle
kirlenmeye ok duyarl olan kimyasal rnler iin aktarlan rne bal olarak zel yntemler
kullanlr).
IV.6.4.4. Grsel ncel eme
Sahil tanklarn veya gemi tanklarn gzlemlerken, aadaki boru hatlarna daima dikkat
edilmelidir:
Tank hatlar
Emi hatlar
Basma hatlar
Bu hatlar uygun yerlerinden alarak boaltlmaldrlar. Ayn ekilde pompalar, filtreler ve
amur kutular da gzlemlenmelidir.
Grsel olarak bu hatlarn uygun olup olmadnn saptamak iin bu tek yoldur.
Kullanlan btn tanklar ve hacimler, yklenecek rn almak iin temiz ve kuru olmaldr.
Grsel olarak teftite unlara da dikkat edilmelidir:
Cidarlar (yan duvarlar) ve taban (zellikle tank ykama ekipmannca kolaylkla
eriilemeyen yatay kirilerin arkasndaki boru hatlarnn altndaki olanlar).
Tankn alt kenar at veya st kat.
Emi hatlarnn dk kenarlarnn ii.
Tank duvarlar (eer grlebiliyorsa).
111
Eanjrlerin (stc borularn) alt kenarlar.
Kirilerin ve konstriksyon demirlerinin alt ve st kenarlar.
Eer kaplama varsa kaplamann durumu kontrol edilmeli ve raporlanmaldr.
Ve ilave olarak rn ile temas edecek olan her ey.
Tank kapaklarnn, butter worth deliklerinin ve dier tank aklklarnn szdrmazlna dikkat
edilmelidir. Eer herhangi bir conta grsel olarak kt bir durumdaysa; bu rapora
kaydedilmelidir.
Eer yaplabiliyorsa eanjrlere (stc borulara) basn uygulanarak test edilmelidir. Buhar
kaaklar bylece grlebilir veya duyulabilir.
IV.6.4.5. Di p Numunesi (Foot Sampl i ng)
Tank gzetiminin sonucuna ve verilen karara bal olarak (tank gzetim evranda belirtildii
gibi) grsel tefti iin 30 cm numunesi veya mmkn olan bir ana test uygulanabilir.
Bunu yapmak iin yaklak 30 cm seviyesine kadar her tank rn ile doldurulduktan sonra,
rn iin kullanlan gemi hatt yklenen rnle alkalanmaldr.
IV.6.4.6. Asal Gaz
Geminin tanklar asal (inert) gazla doldurulduunda, erge grsel bir tank teftiinin nne
geilecektir. Bu durum sorumlu gemi kaptrannca imzalanarak zorunlu olan asal gaz
evrana kaydedilmelidir.
IV.6.4.7. O.B.Q.
Eer yaplabiliyorsa (standart talimatlara baknz) OBQ gemide kalan miktar, tanktaki
malzemenin derinlii llerek saptanmaldr. Malzemenin cinsini (sv veya sv deil)
raporlayn. rnn tank dibini kaplayp kaplamadn saptamak iin lmler mmkn
olduu kadar ok noktadan alnmaldr.
Hesaplamalar u ekilde gerekletirilmelidir:
Eer sv tank dibini kaplamyorsa, takoz tablolar veya takoz hesab,
Eer sv tank dibini kaplyorsa, yeni tablolar ile list trim dzeltmeleri,
Gemi dz durumdayken gemi tablolarndan sv olmayan malzeme.
Eer yeterli sv derinlii varsa malzeme scakln saptayn. Yoksa malzeme standart
scaklkta varsaylmaldr.
112
V. rnek Al ma
V.1. GENEL
Yaktlarn ve kimyasalllarn tanmas ok fazla para harcanarak olmaktadr.
nceleme gerekletirilirken incelemenin sonular rnn zellikleri ile karlatrlmaktadr.
Bu zellikler, ppm (milyonda tanecik, 1 ppm = 1 mg/kg) olarak verilen tanmlar
hassasiyetinde olabilirler. Bu, eitli kirleticilere kar ok hassas olan rnlerle ve ok yksek
saflktaki zelliklerle sonulanabilir.
Dkme rn ile onun numunesi rn arasndaki kalitedeki ok az farklara kar uyank
olunmaldr. nk bu inceleme sonular ile zellikler (specifiation) arasnda byk
sapmalara neden olabilir.
Bu yzden yk temsil edecek gerek bir numune almak iin, numune alma ii mmkn
olduu kadar doru yaplmaldr.
Bakr ile herhangi bir reaksiyondan kanmak iin kimyasallardan numune alrken sadece
paslanmaz elik malzemelerin kullanlmas tercih edilmelidir.
Bir numune alma noktasndan dierine yrrken numune kabnn ipini asla arkanzdan
srklemeyiniz. Numune alma ipini asla numune alma noktasnn zerinde ykamaynz. Hi
bir rn tanka geri dkmeyiniz. Kullanlan
malzemeleri ve numuneleri zellikle rutubet
(yamur vb.) gibi atmosferik koullardan
saknnz. Bu suda znebilir kimyasallarn
numunelerine etki edebilir (MTBE, alkol vb.).
Numune alrken aadaki noktalara dikkat
ediniz:
Islak ip kullanmaynz.
ieyi rn ile alkalamay unutmaynz.
iede bir damla dahi su kalmasna izin vermeyiniz.
Alnan numune ile kullanlan btn malzemeleri alkalayn. (rn bilgilerine bal olarak) baz
kimyasallardan numune almadan nce bu alkalama kez yaplmaldr. Bu, iedeki havann
rnn buhar ile doymasn salayacaktr.
113
Gzle tefti edilecek numuneler (grsel numuneler) berrak cam ielere alnmaldr.
rn bilgilerinde aksi belirtilmedike, test iin veya elde bulunmas iin alnan kimyasal
numuneler kahverengi ielere alnmaldr.
Cam ile etkileime giren rnlerden alnan numuneler polietilen ielere alnmaldr.
X _______ ALT NUMUNE
X _______ TEMZLK NUMUNES
X

DP NUMUNES
114
V.2. TANIMLAMALAR
Representative Sample
Temsil Numunesi
Numunesi alnan toplam hacmin hacimsel ortalama
karekteristikleriyle ayn fiziksel ve kimyasal zelliklere sahip
numunedir.
Spot Sample
Blgesel Numune
Bir ilem sresince belirli bir zamanda bir borudan veya tankn
belirli bir noktasndan alnan numunedir.
Runnig Sample
Hareketli Numune
Bir numune kabn, svnn stnden dibe daldrp geriye
dnerek oradan tekrar yukarya sabit hzla ekilmesiyle ortaya
kan numunedir (iki ynde). Bu srada kap svdan
kartldnda kabn dolmutur.
All Levels Sample
Btn Seviyeler Numunesi
Mmkn olduu kadar son daldrma noktasna yakn
durdurulmu bir ieden alnan numunedir. Burada numune
iesi alr ve ie belirli hzda yukar ekilir. Sonunda ie
svdan ktnda (% 70 ~ 80) dolmutur.
Composite Sample
Kark Numune
Belirli oranlarda kartrlm numuneden oluan bir numunedir.
Bylece dkme malzemeyi temsil edecek bir rnek oluturulur.
Single Tank Composite
Tek Tank Karm Numunesi
st, orta ve alt numunelerin bir karmdr. Dikey silindirik
tanklar iin karm eit paradan oluur.
Multi Tank Composite
oklu Tank Karm Numunesi
Ayn kalitede malzemeyi ieren ok sayda blmeden alnan
bamsz numunelerin karmdr. Karm her bir blmedeki
malzemenin hacmi orannda kartrlr.
Slim (Surface) Sample
Yzey Numune
Svnn yzeyinden alnan bir numunedir.
Top Sample
Tepe Numune
Svnn st yzeyinin 15 cm aasndan alnan blgesel (spot)
bir numunedir.
Upper Sample
st Numune
Svnn st yzeyinin 1/6 derinliinden alnan blgesel (spot)
bir numunedir.
Middle Sample
Orta Numune
Svnn tam yar derinliinden alnan blgesel (spot) bir
numunedir.
Lower Sample
Alt Numune
Svnn st yzeyinden 5/6 derinliinden alnan blgesel (spot)
bir numunedir.
Clearance Sample
Temizlik Numunesi
Tank k seviyesinin 10 cm altndan alnan blgesel (spot )
bir numunedir.
Bottom Sample
Dip Numunesi
Tankn alt yzeyindeki malzemeden alnan numune.
Drain Sample
Boaltma Numunesi
Su boaltma vanasndan alnan numunedir.
X

DP NUMUNES
115
Foot Sample
Ayak Numunesi
Bo bir tanka rn konulduktan sonra ilk 30 cm den alnan
numunedir.
Pipeline Sample
Boru Hatt Numunesi
Bir ilem sresince belirli bir zamanda bir borudan belirli bir
noktadan alnan blgesel (spot) numunedir.
Automatic in-line Sample
Otomatik Hat Numunesi
Btn bir aktarma (transfer) sresince bir borudan alnan
numunedir.
Flow Proportional Sample
Aka Orantl Numune
numunedir. Numune alma hz, herhangi bir anda borudaki
svnn hz ile orantldr.
Time Proportional Sample
Zamana Orantl Numune
belirli zaman aralklaryla kartrlm numunedir (sabit hzda
numune alm).
ST TE BR
ORTA TE BR
ALT TE BR
X _______ TEPE NUMUNES
X _______ ST NUMUNE
X _______ ORTA NUMUNE
X

DP NUMUNES
116
V.3. EL LE NUMUNE ALMA
Alnan numuneler gruba blnebilirler:
1. Test amacyla numune alma.
2. Elde kalmas iin onama (tastik etme) numunesi.
3. Devretmek iin onama (tastik etme) numunesi (gemiye veya dier ilgili kiiye).
(nc kiiye verilecek numuneler homojen (tektip) ve bilinen analizde olmak zorundadr.)
Kimyasal rnlerde alnan btn sahil tank numuneleri iki kez alnmaldr.
Genel olarak aadaki tavsiyeler verilebilir.
Sahil tanklar:
Yklemeden ve boaltmadan nce ve boaltmadan sonra st, orta, alt ve dip
numunesi
(Eer tanklar homojen deil ise her bir metreden veya her 30 cm den gibi ilave
seviyelerden numune alm gerekebilir).
Tekneler/Mavnalar:
Her bir blmeden hareketli numune.
(Boaltmadan nce madeni ya kargolar iin dip numuneside alnmaldr).
Boru Hatlar:
Hattn sonu ve gemi manifoldundan
Sahil Tanklar / Tekneler / Boru Hatlar iin ilave numuneler:
Haraketli Numune,
Btn Seviyeler Numunesi / RVP (Reid Buhar Basnc) Numunesi,
Boaltma Numunesi / Dip Numunesi,
Her Metreden Numune / Her 30 cm den Numune,
Birinci 30 cm Numunesi,
Manifold Numunesi / Boru Hatt Numunesi
Sahil Hatt Balangc ve Sahil Hatt Sonu numunesi
117
V.3.1. R.V.P. (Rei d Buhar Bas nc ) Numunesi Al ma
rnler ASTM D 323 Reid Buhar basncna (Reid Vapour Pressure) gre test edilmek zorunda
olduu zaman ayr bir numune bu ama iin alnmaldr.
Ak tanklardan numune alrken bu test iin nerilen numune, ie ilemi ile elde edilen btn
seviyeler numunesidir.
Numuneyi almadan nce numune kabn rneklenecek rne daldrarak alkalayn. Sonra
hzla numuneyi aln. Kabn % 70 ~ 80 i dolu kalacak ekilde fazlasn dkn ve skca azn
kapatn. Numune laboratuvara varr varmaz scakl 0~1C olan bir soutma banyosuna
yerletirilmelidir.
118
V.4. OTOMATK HAT NUMUNES
Younluunu, su ve dip birikinti (bakiye) miktarn, bileimini ve kalitesini saptamak iin ham
petrol temsil edecek bir numune oluturulmasnda aadaki noktalar nemlidir:
1. Numune alma oran ile hattak ak hz arasnda orantll salayacak gvenilir ve
etkili numune alm .
2. Numunenin uygun ekilde saklanmas ve tanmas.
3. Doru bir laboratuvar incelemesi iin numunelerin uygun duruma getirilmesi ve
paralara blnmesi
Bu incelemeyle saptanan su ve bakiye kullanlarak brt boaltlan miktar, net boaltlan
miktara ayarlanabileceinden bu incelemenin nemi byktr.
Otomatik numune alcs vastasyla numune almann en iyi yolu, bir ak orantl numuneleyici
kullanmaktr. Bu tip numune alclar, herhangi bir zamanda boru hatt boyunca svnn ak
hzna orantl olarak belli bir hzda malzemeyi yakalarlar.
Buna karlk zamana orantl numune alclar sadece sabit bir ak hz saland zaman
kullanlabilirler. Bu tipler sabit bir zaman aralnn ardk olarak artmasyla belli bir parti
maln aktarm sresince boru hattndan kark numune alrlar.
Dier nemli bir nokta ise zelti iinde su damlalarn ve daha ar paralar tutmak iin fazla
miktarda enerji tketimi salanmaldr. Bu ya tkanm boruda hz ile veya tm numune
aknn balad yerde malzemeyi kartrarak salanabilir.
Herhangi bir laboratuvar test cihazna malzemeyi aktarmadan nce numune kartrlmaldr.
Bu hafif bileenlerin kaybnn en aza indirilmesi yoluyla yaplmak zorundadr.
Otomatik hat numunecisini kullanmadan nce kumandalar ve ayarlar gerei gibi kontrol
edilmelidir. Numuneyi alacak kap kuru ve temiz olmaldr ve yakalama hacmi, rnekleme
skl, cihaz tipi gibi deiik veriler kaydedilmelidir. Aktarma (transfer) ilemi balar balamaz
numune alm balamaldr ve sadece ilem tamamland zaman numune alm
durdurulmaldr. (Bu zamanlar da kaydedilmelidir).
Numune alm sresince numune alcsnn doru alt tartm yaplarak kontrol edilmelidir.
119
VI. Mal zeme
VI.1. NUMUNE ALMA MALZEMELER
Numune almak ve lmek iin kullanlan malzemeler yle olmaldr.
Temiz,
Kuru,
Kokusuz,
Hasarsz,
Gerekli ynetmeliklere gre retilmi.
VI.1.1. Her Sevi yeden Numune Al ma Ci haz
Yukardaki izim blgesel numune, hareketli numune veya btn
seviyeler numunesi ekmek iin kullanlabilecek bir numune cihaz rneidir. Akaryakt
rnleri iin bakrdan yaplabilir, fakat kimyasallar iin paslanmaz elikten yaplm olmaldr.
VI.1.2. Di p Numune Al c s
Dipten numune kartmak iin dip numune alcs olarak bilinen numune cihaz
kullanlmaldr. Bu resimdekine benzer bir aygttr. Kimyasallar iin bu da
paslanmaz elikten yaplm olmaldr.
VI.1.3. Tortu Numuneci si
Bu, dip tortusu (cruf, sla sludge) numunesi iin gelitirilmi paslanmaz elikten
bir numune alma cihazdr (OBQ ve ROB). Bu aygtn temeli, ok kuvvetli yayl bir
erevedir. Yay, yarsndan blnm silindirik bir kaba balanmtr. Bu silindir,
yayn
kuvvetine kar
yukaruya doru ekilebilir. En
st konumda serbest
brakma aygt ile
yakalanabilir.
p boyunca bir arlk
sarktlmasyla
serbest brakma aygt
TETK
EREVE
SLNDR
YAY
120
harekete geirelebilir, bylece silindirin byk bir kuvvetle tortu iinde kapanmasna neden
olunur. Yakalanan (silindir iinde kalan) malzeme numune olarak alnm olur.
121
VI.2. LM MALZEMES
VI.2.1. eri tmetre
Saybolt 10 ila 40 metre uzunluunda paslanmaz elikten erit
metreler kullanr (veya eer varsa daha uzun). Bu eritmetreye mm
blmleri yerletirilmitir. eritmetrenin en alt ucuna bir akl
taklmtr. eritmetrenin tamam lm iin ayarlanmtr.
Bu eritmetrelere paslanmaz elik akl (kimyasallar iin) veya bakr
akl (akaryakt iin) taklm olabilir. akln ucu sivri veya dz
olabilir. (Kauuk ile kaplanm tanklar [asit] dz ulu akl taklm
erit metrelerle llmelidir).
rnn younluuna bal olarak akller deiik ktlelerde
olabilirler.
VI.2.2. El ektroni k eri tmetrel er
Elektronik erit metreler
lm amac ile gittike
daha yaygn olarak
kullanlmaktadr.
Bol uk l m: eritmetre aralarnda boluk olan
iki adet piezo elektrik eleman olan bir ultrasonik
(ses st) alglayc (sensr) ile donatlmtr. lm
ucunun alt taraf svya temas ettiinde, boluk sv
ile dolar. Bu bir elemandan dierine iletilen bir
titreime neden olur. Bu sinyal alarm olarak
cihazdan duyulur.
Arayz saptamas : Petrol ile petroln altnda
olmas muhtemel bir su arasndaki gei (transtion)
blgesi olarak adlandrlr. Yukarda tanmlanan
lm ucu bu tabakay saptamak iin kullanlabilir. Bundan nce lm ucu bir iletkenlik
GSTERGE
ARK
ERT METRE
DUYARGA
122
hcresiyle donatlmaldr. Bu hcre petroln iine daldrlm olduu srece srekli bir ses
duyulur. letkenlik hcresi su ile temasa geer gemez duyulan sinyal sesi kesik kesik olmaya
balar.
S cakl n saptanmas : Yukarda bahsedilen lm ucu bunun dnda bir scaklk
transducer (enerji ileticisi) ile donatlabilir. Bu transducer rnn scakln ler ve bu
scakl saysal bir sinyale dntrr. Bu saysal sinyal de ark stndeki gstergeden
okunabilir.
VI.2.2.1. Bak m
Saybolt tarafndan kullanlan btn lm eritmetrelerinin dikkatli bir ekilde bakm
yaplmaldr. Bunlar hasarsz ve dm olmam halde olmaldr. eritmetre onarm grd
zaman tekrar ayarlanmaldr (kalibrasyonu yaplmaldr). Normal kullanmda eritmetre belirli
aralklarla referans metreye kar kontrol edilmelidir.
123
VI.3. TERMOMETRELER (SICAKLIK LERLER)
Termometrelerde farkl tipler grnebilir:
Aralk (range); rnein:
-15C ~ 30C
10C ~ 80C
10C ~ 210C
Tip (medium); rnein:
Civa
Alkol
Bi-metal
Elektronik
Hassasiyet (scale); rnein:
0.2C
0.5C
1.0C
Istlmam rnler iin 30C aralna kadar cam termometreler kullanlabilir.
Istlm rnler iin termometreler 80C veya 100C kadar olmaldr.
Kkrt gibi ar yksek scaklkl rnler iin 200C aralna kadar termometreler
kullanlabilir.
Di-methyl (iki metilli) grup kimyasal rnler iin cival termometrelere izin verilmez, bu
yzden alkoll termometreler kullanlmak zorundadr.
Termometreler her kullanmdan nce kontrol edilmelidirler ve normal kullanm sresince
alma aral iinde bir referans termometresine kar sk sk tekrar kontrol edilmelidir.
VI.3.1. al ma Ynteml eri
Cival ve alkoll termometrelerin alma esas, her ikisi de scaklk ykseldike genleir. Bu,
akkann ince klcal bir tp boyunca ykselmesine neden olur. Bu ykselme scakl baldr.
Bi-metal (ikili metal) termometrelerin esas ald olay, farkl metaller farkl genleme
derecelerine sahiptir. Bu yzden bu iki metal boylu boyunca birbirine yaptrld zaman, bu
iki metal arasndaki genleme farkndan dolay bu yaptrlm ubuk eilir.
124
El ektroni k termometrel er deiik prensiplere gre imal edilirler.
elik ve rodyum (rhodium) gibi iki metal birbirine kaynakland zaman, bu para stldka
kk bir elektrik akm retilecektir. Kaynakl para stldka daha yksek s retecektir. Bu
para termo eleman (s paras) olarak adlandrlr. Bu gibi bir para deiik yerlerde
yaplabilir. Elektrik telleri vastasyla akm (ve scaklk okumas) iletilebilir.
Dier bir yntem de iletken (conductor)dir. Bu, elektrik akmn iletme yeteneinde olan bir
para malzemedir. Bu iletkenlerin elektriki direnleri scaklklar ile deiir. Saybolt tarafndan
kullanlan seyyar bir elektronik termometre AVTEMPdir. Bu PETin (portatif elektronik
termometre) lm ucu, bir s eleman ierir. Bu eleman bir btnleik (entegre) devre ile
tamamen birlemitir. lm ucundan gelen sinyal bir mikro ilemciye geer. Bu alet oklu
scakln ortalmas olarak tek bir scaklk gsterir. En fazla yirmi scakln bir ortalamas
hesaplanr. Bir gstergeden okuma yaplr.
125
Okuma
Hidrometre
VII. Kal i te
VII.1. YOUNLUUN SAPTANMASI
VII.1.1. Hi drometre (ASTM D 1298)
Bu, bir hidrometre kullanlarak younluun saptanmas yntemidir.
Bu yntemle unlarn saptanmas mmkndr:
Younluk,
Greceli younluk
API
Bu test iin aadaki aletler kullanlr:
Cam mezur ( silindir)
Hidrometre ve termometre
Balamadan nce numunenin ve l aletinin scakl (ASTM D
1298/IP) ile tarif edilen deere ayarlanmaldr. Sonra numune mezur
iine aktarlmaldr.
Sonra, hidrometre
dikkatlice numune iine
batrlmaldr. Numune
termometre ile srekli
olarak karlatrlmaldr.
Sabit bir deer
okunduu zaman
scaklk kayt edilmelidir.
Hidrometre hareketsiz
olarak akntdan
bamsz kaldnda ve mezrn cidarna temas
etmediinde hidrometre okunur. (Ham petrol ve
dier opak [geirimsiz] yaktlarda aya (hilal)
parcasnn st ksm okunur. Berrak rnlerde
hidrometre sv yzeyinden okunabilir.)
126
Younluk okunduktan sonra, tekrar scaklk okunur. ki scaklk okumas arasndaki fark 0.5C
den daha fazla ise test tekrar edilmelidir.
(Opak [geirimsiz] svlarda) hidrometre okumas hilal parasnn stnden yapld zaman
bu hilal iin bir dzeltme uygulanmaldr. Bu dzeltmenin deeri kullanlan hidrometrenin
tipine baldr. (rnein model L50SP, 0.0007 aya dzeltme deerine sahiptir ki bu deer
younluk deerine ilave edilmelidir.)
Saybolt aadaki hidrometreleri kullanr.
rn l m Aral
Nafta Naphtha
0.600 0.650
0.650 - 0.700
Benzin Gasoline 0.700 - 0.750
Gazya Kerosene 0.750 - 0.800
Mazot Diesel 0.800 850
Motorin Gas Oil 0.850 - 0.900
Fuel Oil Fuel Oil
0.900 - 0.950
0.950 1.000
Bunlar sabit aralklar deildir. Scakla bal olarak ve test edilecek rnn karmna gre
deiir.
VII.1.1.1. Kal i brasyon (Ayarl ama)
Hidrometreye ller ve ayarlar mdrlnden bir seri numaras ve sertifikas verilmi
olmaldr. Sertifikada (eer varsa) okumadan sonra uygulanacak dzeltmeler, younluk aral
ve lei bulunmaldr.
Hidrometreler ve termometreler bir fabrika ayar damgas ile damgalanm olarak tedarik
edilmelidirler. Bunun anlam, bu alet belirli standartlara uygun olarak alan bir fabrikada
retilmi demektir. ller ve ayarlar mdrl retilmi aletlerin kontroln tutmaktadr.
VII.1.1.2. Standart S cakl k
ller, younluk, greceli younluk veya API; 15C deki younlua, 60/60F greceli
younlua veya 60F daki APIya dntrlebilir. Bu dnm aadaki ASTM
tablolarndan birindeki lm scakl kullanlarak yaplabilir.
127
Dntrl ece
k Deer
El de
Edi l ecek
Deer
Kul l an l aca
k Tabl o
rn
Younluk
(Density)
15C daki
Younluk
53 A Ham Petrol
53 B Akaryakt
53 D Madeni Ya
Greceli
Younluk
(Relative Density)
60/60F daki
Greceli
Younluk
23 A Ham Petrol
23 B Akaryakt
23 D Madeni Ya
API 60F daki API
5 A Ham Petrol
5 B Akaryakt
5 D Madeni Ya
VII.1.2. Paar ASTM D 4052
Younluk saptamann dier bir yolu ise saysal (dijital) younluk ler kullanmaktr. Paar
-yntemi kapal bir yntem kullanldndan bu dijital (saysal) yntem genellikle hafif rnler
iin kullanlr. Younluk, titreim sresi (vibration time) vastasyla saptanr.
Belirli ktleli bir titreim tp bir yaya balanmtr. Bu yay belirli bir yay sabitine (spring
constant) sahiptir. Tpe enjekte edilmi sv (petrol) tpn ktlesini deitirecektir. Bu,
titreim frekansnda bir deiiklie neden olacaktr. Bu frekans deiiminden baz ayarlama
(kalibrasyon) verileri ile birlikte younluk hesaplanr.
Tp ok kk bir hacme (~2 mlt) sahiptir. Bu yzden enjekte edilen svnn arzu edilen
scakla erimesi iin ok az bir zamana ihtiya vardr. Younluu saptanmas gereken sv
enjekte edildiinde tp tamamen doldurulmak zorundadr. Paar aleti 15C sabit scaklkl bir
su banyosuna balanmtr.
Tp test edilecek sv ile doldurulduktan sonra younluk gstergeden okunabilir. Younluk
okumas 10 sn sresince deimeden kald zaman okunan deer son deer olarak
kaydedilebilir. Bu deer 15C deki younluktur.
128
VII.1.3. Pi knometre
Aslnda younluu saptamak iin bir yntem deildir. Fakat arlk
dzeltme katsaysn (grnr younluk iin) saptayacak bir yntemdir.
Bu katsay belirli bir hacim ile arpldnda havada arlk sonucu verecektir.
Bu test, gda yalar iin W.C.F. saptanmasnda kullanlr. Ayrca lm sistemlerinde bulunan
dahili younluk lerleri kontrol etmek iin de kullanlr.
Bir piknometre (termometreli cam kap pycnometer) belirli bir scaklktaki (rnein 20C)
hacmi ve arl tam olarak saptanm cam bir kaptr.
Bu piknometrenin bir veya iki tarafnda klcal bir cam tp yaplmtr. Bu klcal cam tpler
ienin azndan biraz yksektirler.
WCF saptanaca zaman piknometre analiz edilecek rn ile doldurulur.
Kabn az cam bir tapa ile ksmen kapatlr. Kap ile tapa arasna bakr
bir tel yerletirilir. Sonra piknometre sabit scaklkl bir banyoya
yerletirilir. Kap scaklk dengesine eritii zaman bakr tel kartlr.
imdi kap tamamen kapaldr. rnn artan kk bir miktar klcal
tpten dar taacaktr. Sonra piknometre soutulacak ve tartlacaktr.
Bilinen hacim ve scaklk ile arzulanan scaklktaki piknometrenin bo ve
dolu (nceki ve sonraki) arlndan WCF hesaplanabilir.
129
VII.2. SUYUN SAPTANMASI
VII.2.1. Desti l asyon (ASTM D 4006)
Test edilecek ham petroln bir miktar, baz zcler
(suya doymu toulen ve ksilon) ile birlikte kaynamaya
balayncaya kadar stlr. Bu solventler (zcler) su ile
karmayacaklardr ve sudan daha dk bir younlua
sahiptirler. Onlar numune iindeki su ile birlikte
buharlaacaktr.
Soutucu (K) iinde youmadan sonra zcler
(solvent) ve su Dean ve Starka (H) decektir. (En
yksek younluu olan) su en alt ksmda toplanacaktr.
Bu ksm milimetre olarak suyun okunabilmesi iin l
izgileriyle donatlmtr.
Aadaki denklem suyun % hacmini hesaplamakta
kullanlr.
(mlt) Su x
(gr) Ktlesi Numunenin
100 x (gr/mlt) Younluu Petroln
Hacmi Su %
K
H
130
(Dolumdan nceki ve dolumdan sonraki test camnn ktlesi arasndaki fark numunenin
ktlesine denktir).
VII.2.2. Karl Fi sher ( IP 356/ASTM 4377)
Ham petrol iindeki suyu saptamak iin bir dier yntem ise Karl Fisherdir. Bu yntem
titrasyonu (damlatmay) esas alr. Bu yntem test edilecek zelti ile hzla reaksiyon girecek
bir malzemenin (katalizr), test edilecek zeltiye eklenmesi esasna dayanr.
Bu katalizrn neden olduu deiiklikler gzlemlenir. Katalizrn miktarndan, deiiklie
neden olacak gerekli deer ppm olarak hesaplanr.
Numune ok iyi kartrlmaldr, nki Karl Fisher testi ok kk bir test miktarn gerektirir.
Bu karm iin bir kartrc kullanlr. Bir rnga numune ile doldurulur (yaklak 5 mlt) bu
miktar tartlr(A). Bu rngadan kk bir miktar test aparatna enjekte edilir. Sonra rnga
tekrar tartlr (B). Test edilen ktle hesaplanr. ( A ktlesi B ktlesi)
Sonra bir mikroampermetre ile belirli bir deer okununcaya kadar titrasyon gerekletirilir.
Kullanlan katalizrn miktar, numune iinde bulunan su ile dorudan ilikilidir.
Sonu arlk olarak veya hacimsel yzde olarak raporlanabilir.
Younluu Su
Younluu Petroln Ham x Arl KF
Hacim % K.F.
Karl Fisher testi sresince baz kkrt bileenlerinden giriim oluabilir. Bilinen
merkaptan/slfit kkrt seviyesi iin llen su ierii dzeltmesinin geerlilii
salanamayabilir.
VII.2.3. B.S & W (ASTM D 4007)
Dip Tortusu ve Su [Bottom Sediments and Water]
Bu test santrifirjde evrilerek ham petrol iindeki su ve
tortularn karlmasn salar.
Bu test iin iki tpten biri 50 mlt suya doymu toulen zeltisi
ve dieri 50 mlt test edilecek numune ile doldurulur. Bunlar
100
50
25
Dip Tortusu ve Su iin Test Tp
131
60C scakla getirilirler. Sonra 15 dakika santrifirjde evrilirler. Dip tortu ve suyun %
hacmi tpteki lekten okunabilir.
Sonra lekteki okuma sabit kalncaya kadar tpler tekrar santrifjde evrilirler.
132
VII.3. TORTULAR ( ASTM D 473)
Ham petrolden kacak tortular saptamak iin kullanlr. Test edilecek numunenin bir ksm
kk bir kaba
dklr. Test
erevesi bir
erlenmeyerin (alt
ksm gen camdan
laboratuvar iesi)
dnda bir soutucu
ile birlikte onun
stnde bulunur. Bu
soutucunun altna bir
su kab yerletirilmiitir
ve bu su kabnn altnda kk kap (kroze) yerletirilmitir.
Boaltmaya balamadan nce kroze tartlr. Sonra yaklak 10 mg numune ile doldurulur ve
kroze tekrar tartlr. Fark test edilecek numunenin ktlesidir. Kk kap imdi test
erevesine aslr. Erlenmeyere biraz toulen konur. Sonra toulen kaynayncaya kadar stlr.
Buharlaan toulen ykselir soutucuda younlar ve krozeye damlar. Krozedeki rn
toulende zlr ve kk kabn gzenekleri boyunca szlp gider.
Numunenin iinde bulunmas mmkn olan su, youmadan sonra su kabnda tutulur.
Toulen dna geldii zaman kroze tamamen temizlenmitir. Test durdurulur ve kroze
kurutularak tartlr. ki tartm arasndaki ktle fark 0.2 mgdan daha az oluncaya kadar,
petroln kk kaptan kartlma ilemi tekrar edilmek zorundadr.
Hesaplama:
Ktlesi Numune aki Balangt
100 x Ktlesi Tortunun
Ktlesi Tortu %
2
Younluu Petroln Ham
x Ktlesi Tortu Hacmi Tortu %
(2.0 deeri varsaylan tortu younluudur.) 0.01den daha az hacim yzdesi hesaplanmaz.
zet
SOUTUCU
DAMLALIK
KROZE
TOLUEN
133
Yukardaki testlerden Karl Fisher genellikle Kuzey Bat Avrupada su saptamak iin kullanlr.
nk daha hassastr. B.S&W Ortadoudaki ykleme limanlarnn ounda sklkla kullanlr.
Su yzdesini olduundan daha az gsterdii iin bu test Avrupada nadiren yaplr. Bu yzden
genel eilim Karl Fisher (ve/veya destilasyon) ile birlikte tortu testidir. (ASTM 473)
134
VIII. Gaz Tankerl eri
Gaz ticaretinde, gazn gemi ile naklinde yntem kullanlr. Gaz buhar faznda tamak hi
ekonomik deildir. (15C de 1000 mn anlam 4 metrik tonluk ktle nakledilecek
demektir). Bununla birlikte sv btann nakli iin ayr hacmin kullanlmas yaklak 580 metrik
tonluk bir miktar ile sonulanabilir. Aikardr ki ikinci durum daha karldr.
Sv fazda gazlar nakletmeyi baarmak iin yntem kullanlr.
Basnl tama
Yar soutulmu tama
Tamamen soutulmu tama
Bas nl ta ma: rn herhangi bir soutma veya svlatrma olmakszn gerek
scaklnda, silindirik veya kresel tanklarda depolanr. Bu, buharsv dengesi kuruluncaya
kadar tank iindeki basnc ykseltecektir.
Aadaki izim bu gibi tanklar gstermektedir. Bu tanklar 15-20 bar basnca ve 40-50C
scakla kadar tasarlanmlardr.
15C daki Maximum Buhar Basnlar
rn Bas n (bar)
Propan 7.311
Propan/Propen 8.541
Btan 1.761
Bu ou tankerde grlebilecek tipik LPG (Liquid Petroleum Gas) naklidir.
BASINLI
TANK
BASINLI
TANK
BALAST
135
136
137
Yar -soutul mu ta ma: rn, scakl 50C a drlm kresel veya silindirik
tanklarda depolanr. Bu, depolama basncn yaklak 7 bara drr. Bu tankerler, yaltlm
tanklar ve soutucu ekipmanlarla donatlmlardr. Yar soutulmu tankerlerin bilinen tipi
etilen tankerlerdir. Etilen 103,72C daki
kaynama noktasnda nakledilir. Bu dk
scaklk scaklk nedeniyle zel malzemeler
kullanlmak zorundadr.
Sv gazlar -10C nin altnda nakleden bu
tankerler ikinci bir yaltkanla donatlmlardr.
Bu ikinci yaltkan, yk en azndan 15 gn
sresince souk tutabilecek kadar gl
olmak zorundadr.
Tam soutul mu ta ma: Bu tip
nakliyede, rnn kaynama noktasnda ve
atmosfer basncnda veya onun biraz
zerinde depolanmas gereklidir. Basn
atmosfer basncna yakn olduunda aada
izildii gibi prizmatik tankerler bu tip
nakliyede kullanlabilir. zel dk scaklk
malzemeleri kullanldndan dolay ikinci bir yaltkan gereklidir.
BASINLI
TANK
YALITKAN
BASINLI
TANK
BALAST
138
Tam soutulmu gaz tayclarnn yaygn bir eidi LNG (liquid natural gas svlatrlm
doal gaz) tankerleridir. LNG, 160C scaklnda nakledilir. Bu tayclar bir soutma
yaltm ile donatlmamlardr. Soutma, ykn buhar vastasyla salanr. (Bu kaynayan gaz
(boil off) gemi makinalarnca yaklr).
YALITKAN
139
VIII.1. TEOR
Svlatrlm gazlarla alrken, svnn stndeki buhar ykn nemli bir ksmdr. Bu buhar,
hesaplamalara dahil edilmek zorundadr. Buharn miktar rnn buhar basncna gre
deiir. Svdan ayrlan buharn hareketiyle, youmu rnn basnc maximum bastr. Bu
buhar basnc, svnn scaklna ve rnn bileenine baldr. Svnn scakl ykselirse
buhar basnc da ykselecektir. Bir karmda hafif rnlerin oran ykseldii zaman buhar
basnc da ykselecektir. Bir buharsv dengesi kurulduunda (maximum buhar basncna
eriildiinde) buhar miktar ykselir ykselmez svnn stndeki serbest boluktaki buhar
basnc, mevcut sv scaklndaki Maxi mum Buhar Bas nc na eitlenecektir.
Dalton kanununa gre bir tanktaki toplam buhar basnc buhar karmndaki ayr ayr
bileenlerin basnlarna eittir.
Gaz karmnn bileenlerinden biri znmediinde veya az znebildiinde ayn olayla
karlalr. rnein asal bir gaz veya azot, karmda mevcut olduu zaman tanktaki gerek basn
maximum buhar basncndan daha yksek olacaktr. Gerek basn, karmn maximum buhar
basnc ile znmeyen veya az znebilen gazn buhar basncnn toplamna eittir. Azot veya
asal gazn tam hacmi sadece gaz kromotografisi analizi vastasyla hesaplanabilir.
Yukarda akland gibi mutlak tank basnc doymu buhar basncndan daha yksek olduu
zaman mutlak tank basncnn kullanlmas dzeltilemez. Bunun anlam azot veya asal gaz
rnn bir parasdr. Bu gibi durumlarda mutlak tank basnc yerine rnn maximum buhar
basncn kullanlr. Bylece asal gaz veya azotun varl hesaplamalarda yok edilir.
Maximum buhar basnc svnn gerek scaklnnda aranmak zorundadr, buhar basncnda
deil. Buharn varlndan sorumlu olan svnn scakldr. Molar Ktle Forml vastasyla
buhar scakl, sadece Buhar Younluu Katsaysn (Vapour Density Factor) hesaplamakta
kullanlr.
ou durumda svlatrlm bir gazn zerindeki buhar youacaktr. Bylece asal gazlar
veya azot olmadka svlatrlm gazn basnc maximum buhar basncna eit olacaktr.
Bir tankta sv kalmad zaman, tanktaki buhar doymam olacaktr. Gerek buhar basnc,
belirli bir scaklktaki maximum buhar basncndan daha dk olacaktr.
140
Bir tankta sadece buhar olduu ve mutlak buhar basnc gerek buhar basncndan daha
yksek olduu zaman, basncn ykselmesine neden olacak asal bir gaz veya azot tekrar gz
nnde bulundurulmaldr. Bu durumda tekrar maximum buhar basnc kullanlarak sadece
rn hesaplanmaldr. Yabanc-strange gazn (azot/asal) tam miktar sadece analiz
vastasyla tespit edilebilir.
Bi r kar m n mol ekl er ktl esi
Bir karmn molekler ktlesi aadaki ekilde hesaplanr.
Mass Mol Mixture
M %

Mass Mol
M %

Mass Mol
M %
T
2
2
1
1
+
Burada;
% M
1
= 1. Bileenin Ktlesinin Yzdesi
% M
2
= 2. Bileenin Ktlesinin Yzdesi
Mol Mass
1
= 1. Bileenin Molekler Ktlesi
Mol Mass
2
= 2. Bileenin Molekler Ktlesi
Mix Mol Mass = Karmn Toplam Molekler Ktlesi
141
VIII.2. PRATK
LPG yi hesaplamak iin aadaki veriler gereklidir:
Gemi/Sahil Tank:
Tank basnc (bar veya kg/cm)
Sv ykseklii
Sv scakl
Buhar scakl
Ba ve ktaki su batlar (draft)
Kalibrasyon Tablolar:
amandra dzeltmesi (amandrann yzdrme kuvvetinin dzeltilmesi svnn
younluuna baldr).
Batklk dzeltmesi
Tank hacmi % 100
Gerek sv hacmi
Bzlme katsaylar (scaklk dolaysyla metal paralarn [sahil tanklar gemi tanklar
v.b.] genlemesi ve bzlmesi iin gerekli dzeltme)
Tel dzeltmesi (eer uygulanabiliyorsa) dk scaklklarda yzdrme telinin
bzlmesi iin dzeltme).
Mol ekl er Ktl e Yntemi yl e hesapl ama:
Deiik tanklarda ve tesisatlarda deiik hesaplama yntemleri kullanlr. Bu yzden kolayca
anlalaca gibi bu, kargaaya neden olabilir. Bununla birlikte ou durumda iki yntem
arasndaki fark o kadar byk deildir.
LPG hesaplamalar iin saybolt gaz formu kullanlr. Bu form gerekli tm verileri ierdiinden,
eer gerekliyse analizden sonra tekrar hesaplamada da kullanlabilir.
Hesaplama molekler ktle yntemini esas almaktadr ve iki ksma ayrlmaktadr:
Sv fazn hesaplanmas
Buhar fazn hesaplanmas
Hesaplamalar, gazn molekler ktlesini esas aldndan sonular KTLE olarak verilir ki bu
VAKUMdadr.
imdi saybolt gaz formu incelensin:
142
S v Faz:
1. Tankn toplam hacmi (% 100).
2. Batklk, yatklk ve yzdrme (trim, list, float) dzeltmelerinin uygulanmasndan sonra
dzeltilmi sv ykseklii.
3. Kalibrasyon tablosundan gerek sv hacmi.
4. Sv scakl C (celcius) veya K (kelvin).
5. Gerek sv scaklnda kalibrasyon tablosunda belirtilen bzlme veya genleme
katsays.
6. Dzeltilmi gerek hacim (litre). (3 x 5)
7. Hacim dzeltme katsays ASTM Tablo-54.
8. 15C daki sv hacmi. (6 x 7)
9. Konimentodan veya test raporundan kg/lt cinsinden 15C daki sv younluu.
10. Svnn ktlesi (kg). (8 x 9)
Buhar Faz :
11. Buhar fazndan gerek hacim (litre). (1 3)
12. Buhar scakl C (celcius) veya K (kelvin).
13. Gerek buhar scaklnda kalibrasyon tablosunda belirtilen bzlme veya genleme
katsays.
14. Buhar faznn dzeltilmi hacmi (m). (11 x 13)
15. Mutlak basn = Gerek basn + 1 bar
(kg/cm olarak okunan bir basn 0.98067 ile arplmaldr).
16. Gerek sv scaklnda maximum buhar basnc (formun arka yznde scaklk iin
enterpolasyon yaplmak zorundadr).
17. Molekler ktle (formun arka yznde).
18. Moleklker ktle eitliine bal olarak hesaplanan buhar younluu katsays.
19. Buhar ktlesi (kg). (14 x 18 1000)
20. Toplam ktle (kg). (10 + 19)
Buhar Faz n n hesapl anmas i i n Denkl em:
( )
12.027 x
C T 273.15
M.M. x Press Abs veya M.V.P
V.D.F.
+
Burada;
V.D.F. = Buhar younluu katsays (kg/m).
M.V.P. = Maximum buhar basnc (bar).
Abs Press = Gerek tank basnc + 1 (bar).
M.M. = Molekler ktle (gr/mol).
143
Mutlak tank basnc maximum buhar basncndan daha yksek olduu zaman yerine M.V.P.
kullanlr.
Buhar ktlesi yle hesaplanabilir:
(m) Hacmi Buhar Dzeltilmi x (kg/m) V.D.F. Ktle
Saybolt gaz formunun arka yznde molekler ktleler ve maksimum buhar basnlar
yerletirilmitir. Maximum buhar basnc scakla gre enterpolasyon yaplmak zorundadr.
LPG hesaplamalar hakknda daha fazla bilgi sayfa 29dadr.
144
VIII.3. NUMUNE ALMA
Gaz tankerlerindeki tanklar, gaz tanknn iinde sabit seviyelere uzanan numune alma hatlar
ile donatlmlardr. ou durumda bu %0, %50 ve %98 olacaktr.
%0 numune hatt, tankn dibindedir. %50 toplam yksekliin ortasn gstercektir ve %98
tankn en stn gsterecektir (buhar faz).
Bu numune tpleri ile numune alnmas iin 0.8 kg/cm lik minimum bir basn fazlal
gereklidir.
Saybolt tarafndan iki numune tp kullanlr. ounlukla biri btan numunesi almak iin
dieri paslanmaz elik olan kimsasal gazlar iin kullanlr.
stlerinde tek ana vana ile kullanlan numune tpne ait bir
ema yandadr.
Bu tpler aadaki ekilde kullanlrlar:
Tpler kullanlmadan nce boaltlmaldrlar.
nce hattaki vanay an, sonra ana vanay (B) an.
Kk (A) valfini an.
imdi tp dolmaya balyacaktr. (A) valfinden sv kar
kmaz (B) vanasn ve (A) vanasn kapatn.
Vanalarn tamamen kapal olduunu ve herhangi bir
sznt olmadn kontrol edin.
ki ana vanal paslanmaz elikten numune tpne ait bir ema
yandadr.
Bu tpler zel talimatna gre
kullanlmaldrlar.
Dikkat:
Yukardaki resimde grld gibi,
tpler %20 bolua uzanan bir boru ile donatlm olmaldr.
Hollandada bu tpler dierinden ayrlabilsin diye bu boluk borusunun
kenarnda, zerinde STYGPYP kelimesi olan bir etiket konmutur.
Sv gazlar iin daima emniyet uyarlarna riayet edin (Tehlike Kart).
B A
D
C
145
IX. Numune Testl eri
IX.1. GR
lem sresince (ykleme, boaltma, aktarma, gemiden gemiye aktarma vb.) kimyasallarn
kalitesini korumak iin numuneler; kirlenmeyi en iyi gsterebilecek yerlerden alnr.
nceki blmlerde de tanmland gibi genelde numune alnmas ilemi; geminin kargo (yk)
tanklar ve sahil tanklarndan 30cmden alnd kadar kara hatlarndan, pompa dairelerinden,
manifoldlardan da alnmaldr.
Bu numunelerin incelenmesi nedeniyle oluacak gecikme sebebiyle, yaplacak testlerin
saysnn mmkn olduunca az olmas gereklidir. Testlerin sresinin mmkn olduunca
ksa olmas gereklidir.
Bu testlerin yaygn olarak kabul grm olan ad; KEYTEST (ANA TEST)dir.
Bir anatest, kolayca anlalamayan rn kalitesi hakknda karar verilebilecek ekilde greceli
olarak basit ve snrl zamanda yaplacak bir test olmaldr. Kimyasaln eidine bal olarak
gaz kromotografisi gibi ilave testler ana test olarak yaplabilir. nk kalite hakknda karar
verilmesini salayabilecek baka bir test yoktur.
En ok kullanlan ana testlerin belli ballarn indekiler Listesinde verilmitir. Bundan
sonraki sayfalarda test yntemlerinin ksa bir zeti verilmitir.
146
IX.2. GRN (APPERANCE)
rn
Btn saydam kimyasallar.
Ama
Bir numunenin grsel incelemesinin sonucu; znmemi su, mekanik kirlilikler (iri taneler,
conta paras, tortu vb.), boyal rnler gibi kirlenme hakknda bilgi verir.
Bavuru
ASTM D 2090
Yntemi n zeti
Renksiz bir numune iesi rn ile doldurulur ve gn nda veya iyi klandrlm bir yerde
incelenir. Muayene esnasnda numunenin scakl 15 ~ 25C arasnda olmaldr. lk
muayeneden sonra ie kat paracklar gzleyebilmek iin yavaa baaa evrilmelidir.
147
IX.3. RENK PT-CO (PLATN-KOBALT) [HAZEN, ALFA]
rn
Btn saydam svlar.
Ama
Bir zcnn (solvent) renginin zellii, onun hangi uygulama iin kullanldna gre
deiir. Solventin renginin koyuluu kullanlaca malzemenin renk zelliklerine bal olarak
gzard edilebilir. Baz malzemelerde rengin varl ve yokluu; ya sz konusu zcnn
saflnn derecesinin ya depolama kabnn veya gemi tanknn temizliinin ya da her ikisinin
bir gstergesidir.
Bavuru
ASTM D 1209
Yntemi n zeti
100 mltlik bir numune, belirli uzunluktaki Nessler tp eklindeki tpe aktarlr. Numunenin
renginin koyuluu ve tonu platin kobalt (Pt-Co) referans standard ile karlatrlr.
148
IX.4. SU ER
rn
Btn svlar.
Ama
Kimyasallar, sudan da etkilenebilecek ok eitli kimyasal ilemlerde (proseslerde)
kullanlrlar. Nakliye ii ounlukla gemi ile yaplr. Bu yzden gemideki kimyasallar su ile
kirlenmi olabilirler. Deney yntemi bir standarda uygun olarak test usl salar.
Bavuru
ASTM E 1064 / ASTM D 1364
Yntemi n zeti
Deney yntemi, suyu saptamak iin Karl Fisher reaksiyonunu esas alr. Slfrtrioksit ve
hidroiyodik asit eklinin suyun varl durumunda slfrdioksit ile iyodinin azalmas eklidir.
Kk bir miktar numune titrasyon hcresine enjekte edilir, hcrede bulunan serbest iyodin
su tarafndan tketilecektir. Sistem, orjinal seviyesine kadar yeni iyodin retecektir. retilen
akm giren suyun miktarna eleniktir.
149
IX.5. DAMITMA (DESTLASYON)
rn
Istma ile herhangi bir kimyasal reaksiyona balamayacak olan btn buharlaabilen svlar.
Ama
Bu deney usl, organik svlarn damtma aralnn lmnn bir yntemini salar. Organik
svlarn greceli olarak buharlaabilirlikleri dier testlerle birlikte tanmlama ve kalitenin
lm iin kullanlabilir. Bu yzden, bu yntem standart bir test yntemi salar.
Bavuru
ASTM E 1078 / ASTM D 850
Yntemi n zeti
100 mltlik bir numune, ortam scaklnda damtlr. Damtma cihazndan karlmadan nce,
youturulan svnn scakl, damtma ileminin balangcnda, ortasnda ve sonunda
kaydedilir. Kaydedilen scaklklar atmosfer basncna (760 mm Hg) dzeltilir. Damtlan
miktarn %50 si tanmlama iin kullanlabilir. lk Kaynama Scakl (Initial Boiling Point
IBP) ile Kuruma Noktas (Dry Point DP) aral kimyasaln saflnn bir gstergesidir.
150
IX.6. SU KARIABLRL (HDROKARBONLAR)
rn
Su ile tamamen karabilir btn svlar.
Ama
Bir zcde (solvent) bulunan suda erimez maddelerin su ile tamamen karabilmesi
umulur. Bu maddeler kullanlan ou solvent ile birbirinin iine giriebilir. Bu deney yntemi
zt kutuplu ortamlarda (su) eriyen zclerin karabilirliliinin bir lsn salar. Suya
karmam kirleticilerin varlnn veya yokluunun niteleyici bir gstergesini de salar.
Bavuru
ASTM D 1722
Yntemi n zeti
Bir lek numune cam bir kapta on lek su ile sulandrlr. Tam karm (homojen)
salandktan sonra cam kaba baklp zeltide bulanklk gzlenir. Eer bulanklk gzlenmez
ise sonu Geer Passed dir.
151
IX.7. PERMANGANAT SRES
rn
Dk alkoller, dk ketonlar.
Ama
Permanganat sresi, oksitlenebilir malzemelerin varl hakknda karar verebilmek iin
kullanlabilir. Bu malzemeler dorudan imalat esnasnda veya datm ve tama esnasndaki
kirlilikten dolay oluabilir.
Bavuru
ASTM D 1363
Yntemi n zeti
Ntr zeltilerdeki (solsyonlardaki) potasyum permanganat ile reaksiyona giren maddeler,
onu sar renkli bir zelti olan manganazdioksite indirgerler. Permanganat testinde, test
zeltisinin rengini standart bir zeltiye deitirmek iin zaman gereklidir. Test zeltisinin
rengi pempemsi portakaldan sarms portakala kadar deiir.
50 mltlik bir numuneye 2 mlt permanganat zeltisi eklenir. Bu zelti karanlkta saklanacak
ve rengindeki deiim iin dzenli aralklarla kontrol edilecektir.
152
IX.8. KLORD (SUDA ZLEBLEN KMYASALLAR)
rn
Suda tamamen zlebilen btn svlar.
Ama
Nakledilmekte olan btn kimyasal maddeler kolaylkla su ile karabilirler. Suyun yzde onlar
mertebesinden (tatl su), yzde birler mertebesine (tuzlu su) kadar konsantrasyonlarda
(deriimlerde) klorid ierii bilinir. ou kimyasal, katalizr kullanlan kimyasal ilemlerde
kullanlrlar. Bu katalizrler klorid ile kirlenirler (zehirlenirler-poisoned).
Bavuru
Herhangi bir ASTM bavuru yntemi yoktur.
Yntemi n zeti
Eit hacimdeki numune ve su kartrlr, bu karma bir ka damla (0.2 mlt) deriik
(konsantre) gm nitrat zeltisi eklenir. Kartrmadan sonra zelti bulanklk iin incelenir.
Bulanklk, bilinen klorid ierikli standart zeltilerle kyaslanr.
153
IX.9. BUHARLAMAYAN MADDELER
rn
Btn buharlaabilen kimyasallar.
Ama
105 5C da % 100 buharlaabilen zclerdeki (solvent) artk (bakiye) maddelerin
deneysel (analitik) lmlerini bu yntem tanmlar. Buharlaabilen zcler boya, vernik, ve
dier rnlerin imalatnda kullanlrlar ve herhangi bir bakiyenin varl rnn kalitesini veya
ilemin verimini olumsuz ynde etkileyebilir.
Bavuru
ASTM D 1353
Yntemi n zeti
lekli bir mezrde llen 100 mlt numune, (0.1 mgr hassasiyetle) daras alnm platin bir
kaba konur. Kap bir su banyosuna yerletirilir ve numune buharlatrlr. Kabn arl tartlr.
Arlktaki art umayan madde olarak hesaplanr.
154
IX.10. AST YIKAMA RENG
rn
Aromatik hidrokarbonlar.
Ama
Aromatikler, (retimden kaynaklanan sebeplerle veya tanmas esnasnda kirlendiinden
dolay) safszlklar ierebilirler. Bu safszlklar, asit tabakasnn renginin deimesiyle deriik
(konsantre) slfrik asit ile reaksiyona girercektir.
Bavuru
ASTM D 848
Yntemi n zeti
zel tasarlanm bir ieye (keli Fransz iesine) 7 mlt deriik slfrik asit ve 21 mlt
numune konur. ie tkanr ve tarif edilmi hareketlerle 40~50 saniye kadar kuvvetlice
alkalanr. Durulmadan sonra tabakalar gzlenir ve standart bavuru renkleri ile kyaslanr.
155
IX.11. KOKU
Ama
Buharlaabilen kimyasallar ve kokusuz kimyasallar kokusu iin incelenirler. Eer bir kimyasal
buharlatrlrsa kalan bakiyesi, bakiyenin kokusu ile incelenebilir. Buharlamayan ve kokusuz
bir kimyasal kaynar su ile kartrlabilir ve buhar tipik (karakteristik) olmayan kokular iin
incelenebilir.
Bavuru
ASTM D 1296
Yntemi n zeti
Bakiye Koku
Kk bir miktar numune, bir para filtre kadna damlatlr. Numune
buharlatrldktan sonra filtre kad allmadk kokular iin incelenir.
Koku
Eit miktarda numune ve kaynar su bir erlenmeyere konur. Kap iindekilerle birlikte
kuvvetlice alkalanr. Tka karlr karlmaz buhar, yabanc kokular iin incelenir.
156
IX.12. UV SPEKTRUM (ULTRA VYOLE III YUTMA / LETME)
rn
Ultra viyole yutmayan btn kimyasallar.
Ama
Bu yntem, kimyasallarn UV n yutmasndaki farkllklar kullanr. ift balar ieren
kimyasalar belirli bir dalga boyundaki UV n byk bir miktarn yutar, doymu olanlar (ift
bal olmayanlar) neredeyse hi yutmazlar (UV geirirler).
Bavuru
Herhangi bir ASTM bavuru yntemi yoktur.
Yntemi n zeti
zel olarak tasarlanm kuarz bir hcre numune ile doldurulur ve UV tayf kaydedilir (350-200
nm). Kirlenmemi numuneler, 220 nmde yutmann artt dzgn bir eri gsterecektir.
Kirlenmi numuneler (UV yutan malzemelerle kirlenmi) btn yutma deerlerinde art
gsterecektir veya belirli bir dalga boyunda en fazla yutmay gsterecektir.
157
IX.13. ALEV ALMA NOKTASI (FLASH POINT)
Ama
Alev alma noktas, kontroll laboratuvar koullar altnda hava ile karm yanabilir bir
karm oluturarak numunenin eilimini ler.
Alev alma noktas, tutuabilir flammable ve yanabilir combustible maddeleri
tanmlamak iin gemicilikte ve emniyet ynergelerinde kullanlr.
Alev alma noktas, ok abuk uabilen ve tutuabilir maddelerin olas varlklarn belirtebilir.
Bavuru
ASTM D 56 / ASTM D 93
Yntemi n zeti
Numune, test kabnn iine yerletirilir ve kontroll bir ekilde stlr. Dzenli aralklarla
(rnein her C da) kk bir test alevi (svnn stne) kabn iine sokulur. Buhar tutuur
tutumaz alev alma noktas ortaya kar.
158
IX.14. GAZ KROMOTOGRAFS (RENK - YAYIN ZMLEME)
rn
Btn organik kimyasallar.
Ama
Bu teknik, safl ve kirleticileri saptamak iin uygundur. Eer kirleticiler saptanamyorsa
mutlak saflk saptanamaz.
Bavuru
Bir ok ASTM yntemi.
Yntemi n zeti
Kk bir miktar numune, zel olarak tasarlanm bir stunu ieren gaz kromotografna
enjekte edilir. (Bu stunun yaps, ap ve uzunluu incelenen kimyasaln
zelliine/davranna gre deiir). Kromotograftan kan eride grnen zirvelerin alan,
varolan safszln miktar ile ilikilidir. Miktarn saptanmas, standartlarn kullanlmas ile
gerekletirilir.
159
IX.15. ZGL AIRLIK / YOUNLUK
rn
Btn rnler.
Ama
zgl arlk / Younluk u iki noktadan nemlidir:
Miktarn saptanmas: zgl arlk veya younluun kullanlmas ile hacim deeri
arla evrilebilir.
Kalitenin saptanmas: Her kimyasaln kendi tipik younluk deeri vardr. Kirlenme bu
deerin deimesine neden olacaktr.
Bavuru
ASTM D 4052 / ASTM D 1298
Yntemi n zeti
ASTM D 4052
Numunenin bir ksm, elektronik bir younluk lerin salnan kabna konur.
Frekanstaki deiim llr ve zgl arlk veya younluk hesaplanr.
ASTM D 1298
Bir mezr rn ile doldurulur. rnn scakl saptanr ve sonra hidrometre sv iinde
dengeye geldiinde zgl arlk veya younluk hidrometrenin sapndan okunarak
kaydedilir.
Her iki yntemde de her rn iin zel olan dzeltme faktr kullanlarak gereken scakla
gre zgl arlk / younluk dzeltilir.
160
X. Mi ni Szl k
Aft Kta, ka doru
Ahead Ba taraf
Ami dshi p Gemi ortas
Apparent Densi ty Grnr Younluk
Apparent Loss Grnr Kayp
Bal l ast Arlk, arlk dengeleme
Barge Mavna, tekne
Bi l l of Ladi ng Konimento, sat irsaliyesi
Bob akl, arlk
Boi l er Kazan
Bottom Taban, dip ksm
Bunker Ambar, yklk
Case Kutu, muhafaza
Cl osi ng Gauge Kapan ls, Sabit l
Delii
Consi gnee Alc, maln gnderildii
kimse
Contracti on Bzlme, daralma, ekme
Conversi ons evirme
Crane Tracks Vin izi
Cross-over Kpr, atlama
Cup Kupa, fincan
Custody Gzetim, nezaret
Debri s knt, enkaz, yknt
Deducti on ndirme, azaltma, kesinti
Defl ecti on Sapma, saptrma, oynama
Demand Talep, istek
Densi ty Younluk
Detect Bulmak, farketmek
Di esel Mazot
Di l ute Su katmak, sulandrmak
Di p Daldrmak, batrmak, doluluk
Di screpancy eliki, tutarszlk
Di sperse Dalmak, yaylmak
Di spl acement teleme, boaltlan su
Di spl acer Yerini deitiren
Di ssi pati on Datma, dalma
Di ssol ve Erimi, znm
Dock Rhtm
Draft Batma, suya bat
Draft Mark Batma izgisi
Draw ekmek, kuyudan su ekmek
Drop Dmek
Drop Li ne ni hatt
Dry Densi ty Kuru Younluk
Dye Kuma boyas
Edi bl e Yenebilecek ey, gda
Emerge kmak
End Hafif bileenler
Even Keel Omurgas dz halde, dz
Experti se Bilirkii raporu, uzmanlk
Fat ya
Fi gure Say, rakam
Fl oat amandra
Fl ush Fkrma, fkrtma
Forward Ba taraf
Gas Oi l Motorin
Gasol i ne Benzin
Gl ycerol Gliserin
GOV Gross Observed Volume Brt
Gzlenen Hacim
Grade Kalite, snf
GSV Gross Standard Volume Brt
Standart Hacim
Hal l -mark Ayar damgas
Hand over Devretmek, teslim etmek
Hatch Ambar az
Heel Topuk, ke
Hi nge Mentee
Hoggi ng Kamburlatrma
Homogeneous Tek dze, homojen
Hue Renk tonu
Immersi on Dalma, daldrma
Imparti al i ty Tarafszlk, adil olma
Impuri ty Kirlilik, safl bozan ey
Indi cate Gstermek, gstergesi olmak
Inert Gas Reaksiyona girmeyen (asal)
gaz
Inferi or Kt kalite
Innage Doluluk ls
Insol ubl e Erimez, zlmez
Intensi ty Koyuluk, derece, keskinlik
Interference Karma, giriim
Invert Ters yz etmek
161
Item Para, adet, madde
Keel Omurga
Kerosen Gazya
Key-poi nt Ana hatlar
Key-test Ana testler
Ki nk Dm
Kondensat Youuk, ham petrol ile
birlikte veya bazen tek
bana kan yksek kaliteli
ham petrol.
Lacquer Vernik
Li d Kapak
Li ght Yksz, ykn boaltm
Li nt Sarg bezi
Li st Yatklk, saa veya sola yatk
gemi.
Longi tudi nal Uzunlamasna
Mandate Zorunlu, zaruri
Mandatory Zorunlu, zaruri
Mani fol d Datm borular
Mani pul ati on Elle hareket ettirme
Manufacture malat
Mass Ktle
Matter Madde, cisim
Mi ngl e Kartrmak, katmak,
katlmak
Mi sci bi l i ty Kartrlabilirlik
Moni tori ng zleme, kontrol
Mud boxes amurluk, amur kutusu
Nomencl ature Terminoloji
Notch Kertik, entik
Obl i ge Zorunda brakmak
OBQ On Board Quantity
Gvertede Bulunan Miktar
Observed Vol ume Gzlenen Hacim
Occupy Dolduran
Open-gauge Al ls, Hareketli l
Delii
Osci l l ati ng alkalayan, salnan
Outturn Boaltlan mal
Pack Paketlemek
Pantoon Duba
Part Ksmen, ksm
Perpendi cul ar Dikey
Pi g Bir boru hattnn iine skca
girecek ekilde tasarlanm
kresel ve silindirik para.
Port skele, geminin sol taraf
Prescri be Tarif etmek, reete vermek
Qual i tati ve Niteleyici, nitel
Quanti tati ve Nicelie bal, nicel
Record Gstermek, kayt
Refi nement Saflk, halislik
Refl ux Geriye ak
Rel ati ve Densi ty Greceli Younluk
Remnants Artk, bakiye
Representati ve Temsil eden rnek
Reproducti bi l i ty Tekrarlanabilirlik
Rest Hareketsiz
Retai n Elde kalan, al konan
Revi ew Gzden geirme
Ri ng Dairesel, halka
ROB Remaining On Board
Gvertede Kalan Miktar
Saggi ng kme, bel verme
Saponi fi cati on Sabunlatrma
Saturated Doymu
Scal e lek
Scruber Fralayc
Seagoi ng Denizde giden
Seal Conta, boluk
Seal Onaylama, tasdik
Sedi ments Tortu, bakiye
Segregate Ayrma, ayr tutma
Short-cut Ksa yol, kestirme
Shri nkage ekme, bzlme, fire
Ski m Bir svnn stnden alnan
kpk vb.
Sl op Pis su
Sl udge Taban tortusu, birikinti
Soi l Toprak, arazi
Sol uti on Eriyik, zelti
Soundi ng Boluk ls
Speci fi c Gravi ty zgl Arlk
Speci fi cati on artname, zellik
Speci ment rnek, numune
Spectrum Tayf
Spot Blgesel
Stabi l i ty Dengelilik
Starboard Sancak,geminin sa taraf
Stem Sapma, saptrma,oynama
162
Stern K
Sti r Kartrmak
Stopper Tka, tkamak
Stowed Yklenmi, istiflenmi
Strap Kayla balamak
Stri nger Yatay kiri
Stri pper Szdrme
Subsoi l Toprak alt
Supervi si on Gzetip denetleyerek idare
etmek
Surpl us Fazlalk, gereinden fazla,
artan miktar
Survei l l ance Nezaret etmek
Survey lmek
Suspended Water Askda su, bal su
Suspensi on Asma, aslma, askda madde
Tape erit metre
TCV Total Calculated Volume
Toplam Hesaplanan Hacim
Thi mbl e Kroze, kk kap
Thorax Gs
Ti trati on Damlatma
TOV Total Observed Volume
Toplam Gzlenen Hacim
Transi t Gei, tama, aktarma
Transshi pment Gemiden gemiye aktarma
Tri m Batklk
Turbi di ty Bulanklk
Ul l age Boluk ls
Ul l age Pl ug Boluk tapas
Understate Olduundan eksik veya hafif
gstermek
Unobstructed Tkanmam, engellenmemi
Unrel i abl e Gvenilmez
Utmost En uzak
Varni sh Vernik
VCF Volume Correction Factor
Hacim Dzeltme Katsays
VDR Vessel Discharge Ratio Gemi
Boaltma Oran
VEF Vessel Experience Factor
Gemi Tecrbe Katsays
Veri fi cati on Tasdik etme, dorulama
Vessel Shore Di fference Gemi Sahil Fark
Vi rtual Asl, gerek
Vi scosi ty Akmazlk, svnn akmamaya
almas
VLR Vessel Load Ratio Gemi
Ykleme Oran
Vol ati l e Buharlaabilen, uucu
Voyages Seyahat, sefer
Water Cut Su Kesii
WCF Weight Conversion Factors
Arlk Dntrme Katsays
Wedge Takoz
Wei ght Arlk
Wet Densi ty Islak Younluk
163

Saybolt Manual

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Saybolt Manual

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

GZETM

Yukarda bahsedilen birimlere gre hacmin dnda SADECE t

C deki younluk ile birlikte.

Greceli Younluk, 20/4C

(Yukardaki forml yaklaktr!)

Tablolardan grlebilecei gibi bu kk bir teknedir (coaster). Burada farklar kktr.

Bu dzeltme (Nemoto dzeltmesi olarak da bilinir) daima telemeye ilave edilmelidir.

You might also like