øÇøNDEKøLER

AÇIKLAMALAR................................................................................................................... iii
GøRøù........................................................................................................................................1
ÖöRENME FAALøYETø -1 ....................................................................................................3
1. YAZI VE RAKAM...............................................................................................................3
1.1. Teknik Resmin Endüstrideki Yeri, Önemi ve TanÕmÕ ..................................................3
1.1.1. Endüstriyel Teknik Resmin Önemi ......................................................................4
1.1.2. Teknik Haberleúme Dili Olarak Teknik Resim ....................................................5
1.1.3. Teknik Resmin TanÕmÕ .........................................................................................5
1.2. Çizim Araç ve Gereçleri ...............................................................................................7
1.2.1. Resim TahtalarÕ ve MasalarÕ.................................................................................7
1.2.2. Cetveller ...............................................................................................................8
1.2.3. Kalemler .............................................................................................................11
1.2.4. Silgiler ................................................................................................................15
1.2.5. Pergeller..............................................................................................................15
1.2.6. ùablonlar.............................................................................................................16
1.2.7. Resim Kâ÷ÕtlarÕ...................................................................................................18
1.2.8. Standart Kâ÷Õt Ölçüleri ve Çeúitleri....................................................................19
1.3. YazÕ ve Rakamlar .......................................................................................................21
1.3.1. Teknik Resimde KullanÕlan YazÕlarÕn Özellikleri ..............................................22
1.3.2. Teknik Resimlerde KullanÕlan Terimler.............................................................22
1.3.3.YazÕ Çeúitleri ve BoyutlarÕ ..................................................................................23
1.3.4. YazÕ Yazma ........................................................................................................25
1.4. Çizgi ve Çeúitleri ........................................................................................................27
1.4.1. TanÕmÕ.................................................................................................................27
1.4.2. Çizgi Çeúitleri.....................................................................................................27
1.4.3. Çizgi BoyutlarÕ ...................................................................................................28
1.4.4. Çizgilerin Çizilmesi............................................................................................30
1.4.5. Çizgilerin KullanÕldÕ÷Õ Yerler.............................................................................33
1.5. Do÷rularla ølgili Geometrik Çizimler .........................................................................36
1.5.1. Paralel Do÷rularÕn Çizilmesi ..............................................................................36
1.5.2. Dik Do÷rularÕn Çizilmesi ...................................................................................37
1.5.3. Do÷runun Eúit Parçalara Bölünmesi...................................................................40
UYGULAMA FAALøYETø ..............................................................................................42
ÖLÇME VE DEöERLENDøRME ....................................................................................44
ÖöRENME FAALøYETø -2 ..................................................................................................46
2. DOöRULAR, DAøRELER VE DÜZLEMLER .................................................................46
2.1. AçÕlarla ølgili Geometrik Çizimler..............................................................................46
2.1.1. AçÕlarÕn Çizilmesi...............................................................................................46
2.1.2. Verilen AçÕya Eúit AçÕ Çizmek ..........................................................................47
2.1.3. Bir AçÕyÕ økiye Bölmek ......................................................................................48
2.1.4. 90o lik AçÕyÕ Üçe Bölmek...................................................................................48
2.1.5. Tepe NoktasÕ Olmayan Bir AçÕnÕn AçÕ OrtayÕnÕ Çizmek...................................49
2.2. Çokgenlerin Çizimi.....................................................................................................49
2.2.1. Üçgen Çizimleri..................................................................................................49
2.2.2. Dörtgen Çizimleri ...............................................................................................51
2.2.3. Beúgen Çizimi ....................................................................................................52

i
 2.2.4. AltÕgen Çizimi ....................................................................................................53
2.2.5. Yedigen Çizimi...................................................................................................54
2.2.6. Sekizgen Çizimi..................................................................................................55
2.2.7. Dokuzgen Çizimi................................................................................................55
2.2.8. Ongen Çizimi......................................................................................................56
2.2.9. Genel Metotla Çokgen Çizimi ............................................................................56
2.3. Çember ve Te÷et Do÷rularla ølgili Çizimler...............................................................57
2.3.1 Daire ve Yaylarla ølgili Geometrik Çizimler .......................................................57
2.3.1.2 Daire veya YayÕn Merkezini Bulmak ...............................................................58
2.3.2 Çember DÕúÕndaki Noktadan Geçen Te÷et Do÷ru Çizmek..................................58
2.3.3 Çember Üzerindeki Bir Noktadan Geçen Te÷et Do÷ru Çizmek .........................59
2.3.4 øki Daireye DÕútan Ortak Te÷et Do÷ru Çizmek...................................................60
2.3.5 øki Daireye øçten Ortak Te÷et Do÷ru Çizmek .....................................................61
2.3.6. Üçgenin øçine Te÷et Daire Çizmek ....................................................................62
2.3.7. Üçgenin Köúelerinden Geçen Daire Çizmek......................................................62
2.3.8. Bir Do÷ruyla Bir NoktayÕ Yayla Te÷et Birleútirmek .........................................63
2.3.9. Bir Noktayla Do÷ru Üzerindeki Bir NoktayÕ Yayla Birleútirmek ......................63
2.3.10. Birbirine Dik øki Do÷ruyu Bir Yayla Birleútirmek...........................................64
2.3.11. øki Do÷ruyu øki AyrÕ Yayla Birleútirmek .........................................................65
2.3.12. Do÷ruya, Daireyi veya YayÕ, Verilen Yayla Birleútirmek................................66
2.3.13. øki Daireyi Verilen Bir Yayla Birleútirmek ......................................................67
2.3.14. Daire ve Bir NoktanÕn Verilen Bir Yayla Te÷et Birleútirilmesi .......................69
2.4. Oval Çizimleri ............................................................................................................69
2.4.1. Büyük Ekseni Verilen Ovali Çizmek .................................................................69
2.4.2. Küçük Ekseni Verilen Ovali Çizmek .................................................................70
2.5. Elips Çizimleri............................................................................................................71
2.5.1. Pergel YardÕmÕyla Elips Çizimi..........................................................................72
2.5.2. Daireler YardÕmÕyla Elips Çizimi.......................................................................73
2.5.3. Dikdörtgen YardÕmÕyla Elips Çizimi..................................................................74
2.6. Helis Çizimleri............................................................................................................74
2.6.1. Helis E÷risini Çizmek.........................................................................................75
2.6.2. Helis E÷risinin AçÕnÕmÕnÕ Çizmek .....................................................................76
UYGULAMA FAALøYETø ..............................................................................................77
ÖLÇME VE DEöERLENDøRME ....................................................................................79
MODÜL DEöERLENDøRME...............................................................................................81
CEVAP ANAHTARLARI .....................................................................................................83
KAYNAKÇA .........................................................................................................................84

ii
 AÇIKLAMALAR

AÇIKLAMALAR
KOD 520TC0004

ALAN Makine Teknolojileri

Bilgisayar Destekli Makine RessamlÕ÷Õ,
Endüstriyel KalÕpçÕlÕk,
DAL/MESLEK
Endüstriyel Modellemecilik,
Makine ømalatçÕlÕ÷Õ.
DERSøN ADI Temel Teknik Resim
SÜRE 40/32

AÇIKLAMA Teknik resim çizim ortamÕnda uygulanmalÕdÕr.

ÖN KOùUL Temel e÷itimi tamamlamÕú olmak.

YETERLøK Geometrik çizimler yapmak.
Genel Amaç: Gerekli ortam sa÷landÕ÷Õnda bu modül ile
ö÷renci; Standart ve teknik resim kurallarÕna uygun olarak
geometrik çizimler yapabileceksiniz.
Amaçlar:
MODÜLÜN AMACI
1- Standart ve teknik resim kurallarÕna göre yazÕ ve
rakam yazabileceksiniz.
2- Standart ve teknik resim kurallarÕna göre do÷rular,
daireler ve düzlemler çizebileceksiniz.
EöøTøM ÖöRETøM Teknik resim çizim ortamÕ, resim masasÕ, çizim araç
ORTAMLARI VE ve gereçleri.
DONANIMLARI
¾ Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra,
verilen ölçme araçlarÕ ile kazanÕlan bilgi ve becerileri
ölçerek kendi kendinizi de÷erlendireceksiniz.
¾ Ö÷retmen, modül sonunda size ölçme aracÕ
ÖLÇME VE
uygulayarak modül uygulamalarÕ ile kazandÕ÷ÕnÕz bilgi ve
DEöERLENDøRME
becerileri ölçerek de÷erlendirecektir.
¾ Faaliyetin sonundaki sayfada size uygulanacak
çoktan seçmeli test ve bir adet performans uygulama testi
bulacaksÕnÕz.

iii
iv
 GøRøù

GøRøù
Sevgili Ö÷renci,

ønsanlar var oldu÷undan beri, birbirleri ile iletiúim kurma ihtiyacÕnÕ hissetmiútir.
ønsanlar arasÕnda iletiúim, hareketlerle ve konuúmayla gerçekleúmektedir. Ancak insanlar,
duygularÕnÕ ve düúüncelerini baúkalarÕna ifade edebilmek için sadece bu iki iletiúim aracÕyla
yetinmemiútir. Resim, bu iki iletiúim aracÕnÕ destekleyen, ifadelere bütünlük katan ve
konuúmadan, hareket etmeden de bir úeyler anlatabilen aynÕ zamanda kalÕcÕ bilgileri içeren
iletiúim aracÕ olmuútur. Resmin tamamlayÕcÕsÕ olan yazÕ, anlatÕlmak istenen ifadelerin
kesinlik kazanmasÕna yardÕmcÕ olmuútur.

Teknik resimler, teknik alanda e÷itim görmüú kiúiler arasÕnda bir anlaúma dili olarak
ortaya çÕkmÕútÕr. Makineler, araçlar, tesisler, inúaatlar ve benzeri yapÕtlar anlatÕlarak,
hareketlerle veya yazÕyla tarif edilerek yapÕlamaz. Bu tip yapÕtlar ancak teknik resim
yardÕmÕyla ifade edilebilir. Bu nedenle teknik resmi bilen insanlar, hangi dili konuúursa
konuúsun teknik resmi bilen baúka bir insanla dünyanÕn her yerinde rahatlÕkla iletiúim
kurabilir.

Teknik resmin öneminden dolayÕ resim uygulamalarÕnda kullanÕlmasÕ zorunlu olan

yazÕ, rakam ve çizgilerin standardÕnda ve uluslar arasÕ normlara uygun olarak bilinmesi
gerekir. Hangi tip çizgiyi, yazÕyÕ ve rakamÕ, nerede kullanmamÕz gerekti÷ine karar vererek,
çizece÷iniz resmin anlaúÕlÕr olmasÕ ve do÷ru bilgiler anlatmasÕ gerekir.

AyrÕca bu modülde; sizlere do÷ru çizimleri, açÕ çizimleri, do÷ru ve yaylarÕ

birleútirmek gibi konular anlatÕlacaktÕr. Bu modülü baúarÕ ile tamamlayan ö÷renciler piyasa
úartlarÕna göre bilinçli teknik çizim yapabilme yeterli÷ine sahip olacaklardÕr.

UnutulmamalÕdÕr ki; piyasada üretilen her mamulün mutlaka çiziminin yapÕlmasÕ

gerekmektedir. Buna ba÷lÕ olarak geometrik teknik çizimlerin pratik olarak bilinmesi
gerekmektedir.

Bu modül ile elde edece÷iniz kazanÕmlar sonucunda, teknik resimde kullanÕlan yazÕ,
rakam ve çizgilerin standartlarÕ, uygulama yeri ve úekli bir beceriye dönüúecektir.

Ülkemizin sizin gibi bilgili meslek adamlarÕna ihtiyacÕ oldu÷unu sakÕn unutmayÕnÕz.

1
2
 ÖöRENME FAALøYETø-1

ÖöRENME FAALøYETø -1
AMAÇ
Bu ö÷renme faaliyetinin sonunda, standart ve teknik resim kurallarÕna uygun olarak
yazÕ ve rakamlar yazabileceksiniz.

ARAùTIRMA
¾ Teknik resmin endüstrideki yerini ve önemini ö÷retmeninizin rehberli÷inde
araútÕrarak bilgi toplayÕnÕz. TopladÕ÷ÕnÕz materyalleri sÕnÕf ortamÕnda
arkadaúlarÕnÕzla paylaúÕnÕz.

1. YAZI VE RAKAM
1.1. Teknik Resmin Endüstrideki Yeri, Önemi ve TanÕmÕ
ønsanlarÕn birbiriyle iletiúim kurma ihtiyacÕ, varoldu÷u zamandan günümüze kadar
uzanan bir süreçtir. Resim de insanlarÕn duygu ve düúüncelerini serbest el veya özel
aletlerle çizip anlatmak için kullandÕklarÕ iletiúim yollarÕndan birisidir.
Çizilen resimler eúya, manzara veya hayal gücündeki anlatÕmlarÕ çizenin zevk ve
anlayÕúÕna göre ifade ediyorsa, sanat resmi olarak tanÕmlanÕr.
Resimler, e÷er önceden belirlenmiú kurallar ve metotlar kullanÕlarak grafik olarak
çizilmiúse, endüstriyi ilgilendiren bir resim türü ortaya çÕkar. Bu grafik anlatÕm úekli,
(genel anlamda düúünce ve tasarÕlarÕn ürünü olan úekiller veya cisimler) görünüú,
ölçülendirme, çeúitli semboller vb. di÷er bilgilerle desteklenir. Bu bilgilerin belirli bir
düzen ortamÕnda, kullanÕm kolaylÕ÷Õ, ucuzluk, sa÷lamlÕk ve estetik úartlarla anlatÕlma
gereklili÷i vardÕr. AçÕklanan bilgileri üzerinde taúÕyan çizimler teknik resimde
bulunmaktadÕr.
Teknik resmin (teknikle ilgili kurallara göre çizilmiú resim) tarihi geliúiminde
milattan önce otuz yÕlÕna (M.Ö.30) kadar geriye gitti÷i bilinmektedir (ùekil 1.1).

ùekil 1.1: 12-16. YüzyÕllarda çizilmiú perspektif resimler.

3
 Endüstride kullanÕlan resimlerin daha basit ve açÕklayÕcÕ bilgilerle çizilme gere÷i
duyulmuútur.Bu konuda ancak 18. yüzyÕl sonlarÕnda FransÕz matematikçisi Gaspart Monge
(1746-1818), 1795 yÕlÕnda yayÕnladÕ÷Õ geometri kitabÕnda, bir cismi, birbirine dik
düzlemler arasÕnda düúünerek üç boyutunun, bu düzlemler üzerinde iz düúüm olarak
görülmesini sa÷lamÕútÕr. Böylece bu gün kullandÕ÷ÕmÕz iz düúüm kural ve metotlarÕnÕn
temeli atÕlmÕútÕr (ùekil 1.2).

ùekil 1.2: 1835’ te çizilmiú bir kesme makasÕ.

19. yüzyÕldan sonra ülkelerin çok hÕzlÕ sanayileúmesi sonucu, teknik resme önem
verilmesi gere÷i duyulmuútur.Bu anlatÕm için gerekli kurallar herkesin anlayabilece÷i úekle
sokulmuútur. Böylece teknik resim, günümüzün vazgeçilmez bir anlaúma aracÕ olarak
modern çizim araç ve gereçlerine uyum sa÷layacak de÷iúiklikleri de kapsayacak úekilde
tarihi geliúimindeki yerini almÕútÕr.

1.1.1. Endüstriyel Teknik Resmin Önemi

Bir eúya veya makinenin her parçasÕnÕn görevini yapabilmesi için, úekil, ölçü, yüzey
durumu, malzeme, ÕsÕl iúlemler, vb. bilgiler bakÕmÕndan araútÕrÕlmasÕ, üretilmesi ve
montajÕnÕn yapÕlmasÕ gerekir.
Üretimi yapÕlacak parçalar, özelliklerine göre de÷iúik atölyelerde bir çok kiúinin
elinden geçer. Bu kiúilerin imal edilecek parçalar hakkÕnda bilgi sahibi olmasÕ ve çizilmiú
resmi anlamasÕ (okumasÕ) gerekmektedir.
Mühendis, konstrüktör, ve teknik ressamlarÕn tasarladÕklarÕ parça ve makinelerin,
sa÷lamlÕk, ekonomiklik, estetik ve yapÕlabilirlik úartlarÕnÕ taúÕyabilmesi, ancak imalat
bilgilerine sahip yetenekli ve tecrübeli kiúiler tarafÕndan teknik resimlerinin çizilmesiyle
olur.
Teknik resimler, çizilen úekillerin üzerine ilave edilen bilgilerle (teknik konularda
ortak kurallar) anlam kazanÕr. Bunun için teknik resim teknikle ilgili bütün mesleklerin
kullandÕ÷Õ ortak çizim grameri olarak kabul edilebilir.

4
1.1.2. Teknik Haberleúme Dili Olarak Teknik Resim

Teknik resim temel kurallara ve uluslararasÕ standartlara uygun çizildi÷i zaman

dünyanÕn her yerinde kolaylÕkla okunup bütün bilgileriyle anlaúÕlÕr. Bu birli÷i sa÷lamak
için ISO ve ona ba÷lÕ TS standartlarÕndan yararlanÕlÕr. Teknik alanda çizilen resimlerle
mühendis, teknisyen, ve teknik elemanlar yapÕlacak üretim ve iúlerle ilgili diyalog kurup
haberleúirler. Çizilen resimlerde bir yorum ve yanlÕú anlama durumu olmamalÕdÕr. Dilleri
birbirinden çok farklÕ olan ülkelerde çizilen teknik resimler incelendi÷i zaman lisan
bilmeden de okunabilmekte ve anlaúÕlmaktadÕr.

1.1.3. Teknik Resmin TanÕmÕ

Bir parçanÕn yapÕmÕ için gerekli olan bütün bilgileri eksiksiz olarak taúÕyan resimlere
teknik resim denir.
Teknik resim bu konudaki kabul edilmiú çizim ve kural metotlarÕnÕ bilen ve
uygulayabilen kiúilerce çizilebilir ve okunabilir.Bu resimler serbest elle, çizim araç ve
gereçleriyle veya bilgisayar ortamÕnda çizilir.
Teknik resmi çizebilmek ve okuyabilmek için, yazÕ, çizgi, geometrik çizimler, kroki,
iz düúüm, görünüú, ölçülendirme, ölçek, yüzey durumlarÕ, toleranslar vb. konularda bilgi ve
beceri sahibi olmak gerekir.
Her türlü üretim iúlerinde úekil, büyüklük ve açÕklama bakÕmÕndan resimlerin
çizilmesi gerekir. Mimari, makine, tesisat, mobilya ve dekorasyon, elektrik, elektronik, vb.
meslek gruplarÕnda üretimin do÷ru ve seri olarak yapÕlabilmesi için meslek resimlerinden
faydalanÕlÕr.
Teknik resmin temel kurallarÕ içinde her meslek çeúidinin kendine uygun çizilen
resimlerine meslek resmi denir. Bu resimler teknik resim bilgisiyle çizilir.ùekil 1.4’ te
çeúitli meslek resmi örnekleri görülmektedir.

ùekil 1.3: Kasnak ve çelik konstrüksiyon çizimi

5
ùekil 1.4: Teknik resmin kullanÕldÕ÷Õ meslek resim çizimleri.

6
1.2. Çizim Araç ve Gereçleri

Resim tamamen grafiksel bir anlatÕm úeklidir. Resim kâ÷ÕdÕ üzerindeki çizgilerle
anlatÕmÕn do÷ru ve temiz olmasÕ gerekir. Teknik resimdeki çizgi ve yazÕnÕn aranan
özelliklerde olmasÕ için uygun araç ve gereçlerden yararlanÕlÕr.
Teknik resim takÕmlarÕnÕn kaliteli ve aranan özelliklerde olmasÕ, yapÕlacak çizimlerin
de do÷ru ve hÕzlÕ yapÕlmasÕnÕ sa÷lar. AynÕ zamanda özelli÷ini kaybetmeden uzun süre
kullanÕlmasÕ mümkün olur. Bu resim takÕmlarÕ ayrÕ ayrÕ ele alÕnÕp özellikleri ve çeúitleri
tanÕtÕlacaktÕr.
1.2.1. Resim TahtalarÕ ve MasalarÕ

Resim tahtalarÕ ve masalarÕ, üzerine resim kâ÷ÕtlarÕnÕn ba÷lanmasÕna

(yapÕútÕrÕlmasÕna) yarayan çok düzgün yüzeylerden meydana gelen, a÷aç, a÷aç kaplanmÕú
sunta veya yapay malzemelerden yapÕlmÕú plakalardÕr.
SÕnÕf içinde veya evde resim çizmek için kullanÕlan taúÕnabilir özelli÷inde a÷aç veya
plastikten yapÕlmÕú resim tahtalarÕ ùekil 1.5 ‘te görülmektedir.

ùekil 1.5: Resim tahtalarÕ ve ölçüleri.

7
 ùekil 1.6: Üniversal resim masasÕ.

Üniversal Resim MasasÕ

T cetveli ile gönyelerin görevini yapan, büyük ölçülerdeki resimlerin kolaylÕkla
çizilmelerini sa÷layan ve çizim sürelerini hÕzlandÕran çizim aparatlarÕ yapÕlmÕútÕr. Bunlar
resim büyüklü÷üne göre seçilir.
Resim tahtalarÕnÕn masa ayaklarÕna tespit edilmesi ve çeúitli çizim aparatlarÕnÕn resim
tahtasÕna ba÷lanmasÕyla resim masalarÕ meydana getirilir. Her ölçüdeki resim ka÷ÕdÕna
kolaylÕkla çizim yapabilen, ayarlanma özelli÷ine sahip bu masalara üniversal resim masasÕ
denir (ùekil 1.6).

1.2.2. Cetveller

1.2.2.1. T – Cetveli

Baú ve cetvel kÕsmÕndan meydana gelen T úeklindeki cetveldir. Yatay çizgilerin

çizilmesinde ve üzerine yerleútirilen gönyeler yardÕmÕyla dikey ve çeúitli açÕlarÕn
çizilmesinde kullanÕlÕr. T cetveli ahúap (sert a÷aç) veya plastik malzemelerden yapÕlÕr. T-
cetvelinin baú kÕsmÕ sabit veya ayarlanabilir özelli÷indedir (ùekil 1.7).
T – cetvelinin boyu kullanÕlacak masaya ve resim kâ÷ÕdÕnÕn büyüklü÷üne uygun
olmalÕdÕr.
Baú kÕsmÕ ve cetvel arasÕnda tam 90 o açÕ olmalÕ ve cetvelin çizim kenarÕ çok düzgün
olmalÕdÕr.

8
 ùekil 1.7: T-Cetveli

ùekil 1.8’ de T – cetvelinin masaya yerleútirilmesi, tutulmasÕ ve yatay çizginin

çizilmesi görülmektedir.

ùekil 1.8: T-Cetvelinin kullanÕlmasÕ.

ùekil 1.9’ da T – cetveli ve gönye ile düúey

çizgilerin çizilmesi görülmektedir.

1.2.2.2. YassÕ (Ölçü) cetvel

Verilen ölçüye göre çizgi çizmek, ölçüyü

iúaretlemek veya çizilen resimlerden ölçü almak
üzere kullanÕlan cetvele yassÕ (ölçü) cetvel denir. Bir
veya iki tarafÕnda milimetrik bölüntüler bulunur
(ùekil 1.10).

ùekil 1.9: T-Cetveliyle gönyenin kullanÕlmasÕ. ùekil 1.10: YassÕ cetvel.

9
1.2.2.3. Ölçek Cetveli

Ölçek cetveli, ölçekli yapÕlan çizimlerde, büyüklük veya küçüklük miktarÕnÕ

hesaplamadan kullanÕlan cetvellerdir. Üçgen profilli yapÕlmak suretiyle çok sayÕdaki ölçe÷i
üzerinde bulundurur (ùekil 1.11).

ùekil 1.11: Ölçek cetveli.

1.2.2.4. E÷ri Cetveli (Pistole)

Pergelle çizilemeyen yay ve e÷rilerin düzgün olarak çizilmesinde kullanÕlan

cetvellerdir (ùekil 1.12).

ùekil 1.12: E÷ri cetveli (Pistole).

1.2.2.5. Gönyeler

Belirli açÕlarda, çeúitli yönlerdeki çizgilerin çizilmesinde ve istenilen açÕlarÕn

iúaretlenmesinde kullanÕlan üçgen úekilli cetvellerdir.

10
 Standart gönyeler, 45o ve 30o/60o olmak üzere iki çeúittir. T – cetveli veya birbiri
üzerinde kaydÕrÕlarak düúey ve çeúitli e÷ik çizgilerin çizilmesinde kullanÕlÕrlar. Bu
gönyelerin birlikte kullanÕlmasÕyla 15o ve katlarÕ açÕlardaki e÷ik çizgileri çizmek
mümkündür. Ahúap, saydam ve çeúitli renklerde yarÕ saydam plastik malzemelerden
yapÕlÕrlar (ùekil 1.13).

ùekil 1.13: Standart gönyeler. ùekil 1.14: AçÕ gönyeleri.

AçÕ gönyeleri (øletki), 0o – 180o arasÕndaki açÕlarÕn iúaretlenerek çizilmesi veya

ölçülmesi amacÕyla kullanÕlÕrlar (ùekil 1.14). De÷iúik biçimlerde saydam, yarÕ saydam ve
renkli plastikten yapÕlÕrlar.

1.2.3. Kalemler

Teknik resimde çizgileri çizmek için kullanÕlan araçlara kalem denir.

1.2.3.1. Kurúun Kalemler

Kurúun kalemler ( resim kalemleri ), ahúap içerisine yerleútirilmiú grafit uçlardan

yapÕlÕr. Geleneksel úekilleriyle ( yuvarlak, altÕ köúe ) hala kullanÕlmaktadÕr. Bu kalemler,
her türlü ka÷Õt üzerine yazÕ yazmak veya çizmek amacÕyla çeúitli sertlik derecelerinde
yapÕlÕrlar (ùekil 1.15).

11
 ùekil 1.15: Kurúun kalemler ve sertlik dereceleri.

Kurúun kalemler, sertlik bakÕmÕndan üç ana grupta toplanmÕútÕr,

SERT ORTA YUMUùAK

Madeni levha ve taú gibi 2H, 3H ince sürekli,
sert cisimler üzerinde resimler kesik çizgilerin ve ince noktalÕ
çizilirken. kesik çizgilerin çizilmesinde
çiniye çekilecek resimlerin
Grafik ve diyagramlar çizilmesinde .
çizilirken .
F, H orta kalÕnlÕktaki
Resimler kopya çizgilerin çizilmesinde.
edilirken
HB, B kalÕn dolu
çizgilerin çizilmesinde.
Serbest elle araútÕrma
resimlerinin çizilmesinde
Pürüzsüz ve parlak
yüzlü ka÷Õtlara resimlerin
çizilmesinde.
Artistik resimlerde
Gölgelendirmede
kullanÕlÕr.

YazÕ ve rakamlarÕn
yazÕlmasÕnda .

Serbest elle resimlerin

çizilmesinde kullanÕlÕr.

SERT KALEM SERøSø ORTA KALEM SERøSø YUMUùAK KALEM SERøSø

9H, 8H, 7H, 6H, 5H, 4H 3H, 2H, H, F, HB, B 2B, 3B, 4B, 5B, 6B, 7B

Tablo 1: Kurúun kalem sertlik dereceleri.

12
1.2.3.2. Kurúun Kalemlerin KullanÕlmasÕ

Çizgi çizerken kalem, cetvel kenarÕna dik veya arkaya do÷ru çok az e÷imli
tutulmalÕdÕr. Yatay çizgilerin çizilmesi sÕrasÕnda kalemin nasÕl tutulaca÷Õ ve yatayla yaptÕ÷Õ
açÕ ùekil 1.16’ da görülmektedir.

ùekil 1.16: Kurúun kalemin (yatay çizgilerde) kullanÕlmasÕ.

Dikey çizgilerin çizilmesinde kalemin tutulmasÕ, yatayla yaptÕ÷Õ açÕ, çekme yönü ve
kendi ekseni etrafÕnda döndürülmesi ùekil 1.17’ de görülmektedir.

ùekil 1.17: Kurúun kalemin (düúey çizgilerde) kullanÕlmasÕ.

13
 Resimlerin istenilen düzgünlükte çizilebilmesi için kurúun kalemin ahúap kÕsmÕ
yaklaúÕk 30-35 mm, grafit kÕsmÕ ise 7-9 mm arasÕnda bÕrakÕlÕr. Grafit uçlarÕnÕn sivriltilmesi,
zÕmpara yapÕútÕrÕlmÕú takozlar yardÕmÕyla yapÕlÕr. ZÕmpara takozlarÕ yardÕmÕyla sivriltilen
uçlar, bir bezle silinerek kalem ucundaki grafit tozlarÕndan arÕndÕrÕlÕr.
YukarÕda sözünü etti÷imiz bu iúlemin zor olmasÕ nedeniyle günümüzde takma uçlu
kalemler kullanÕlmakta ve kullanÕm kolaylÕ÷Õndan dolayÕ tercih edilmektedir.
Takma uçlu kalemlerin 2 çeúidi vardÕr :
Bunlardan birincisi; 2mm kalÕnlÕ÷Õnda grafitten yapÕlmÕú uçlarÕn, özel tutucular
içerisine konulmasÕyla oluúturulan kalemlerdir (ùekil 1.18). Kurúun kalemlere göre daha
kullanÕúlÕ ve daha ekonomiktir.

ùekil 1.18: 2 mm Takma uçlu kalemler ve uçlarÕ.

Bunlardan ikincisi ise; 0,3 - 0,5 – 0,7 – 0, 9 mm kalÕnlÕ÷Õnda ve de÷iúik sertlik

de÷erlerine sahip grafit uçlarÕn takÕlarak kullanÕldÕ÷Õ takma uçlu kalemler (ùekil 1.19).

ùekil 1.19: De÷iúik çaplÕ takma uç kullanan kalem çeúitleri.

1.2.3.3. Teknik Çizim Kalemleri (Rapido TakÕmlarÕ)

Eskiz ka÷ÕtlarÕ ve normal beyaz resim ka÷ÕtlarÕ üzerine çizilen resimleri, aydÕnger
ka÷ÕdÕ üzerine kopya etmek yada do÷rudan aydÕnger üzerine çizim yapmak amacÕyla
kullanÕlan, mürekkebi bir tüp içerisinde korunabilen, uç kalÕnlÕklarÕ standart ölçülerde olan
teknik çizim kalemlerine rapido kalemi denir (ùekil 1.20).

14
 Rapido; mürekkep tankÕ, ince boru uç, boru içinde hareket ederek akÕúkanlÕ÷Õ
sa÷layan i÷ne ve uç gövdesinden oluúur. Teknik çizimlerde kullanÕlmak üzere hazÕrlanmÕú
iki uç dizisi vardÕr. Bunlar ; ( 0.13 , 0.18 , 0.25 , 0.35 , 0.5 , 0.7 , 1.0 , 1.4 , 2.0 mm ) veya
(0.1 , 0.2 , 0.3 , 0.4 , 0.5 , 0.6 , 0.8 , 1.0 , 1.2 mm ) çizgi kalÕnlÕ÷Õndaki uçlardÕr.

ùekil 1.20: Rapido kalemleri ve çizgi kalÕnlÕklarÕ.

1.2.4. Silgiler

Çizimlerde, yapÕlan hatalarÕn veya fazla çizgilerin temizlenmesi için silgiler

kullanÕlÕr. Kurúun kalemle yapÕlan çizimlerin temizlenmesinde yumuúak silgiler tercih
edilir. AydÕnger, resim kâ÷ÕdÕ veya çizim folyeleri üzerindeki mürekkeple yapÕlan
çizimlerin temizlenmesinde sert plastik silgiler kullanÕlÕr. Yumuúak ve sert silgiler, çeúitli
firmalar tarafÕndan özel olarak üretilip özel numaralarÕyla piyasada bulunurlar (ùekil 1.21).

a) b)
ùekil 1.21: a) Yumuúak silgiler, b) Sert silgiler.

1.2.5. Pergeller

Daire ve yaylarÕn çizilmesinde kullanÕlan pergel, teknik resim çizimi yapan herkesin
yanÕnda bulunmasÕ gereken önemli bir alettir.
Pergeller, piyasada tek olarak bulundu÷u gibi komple bir takÕm olarak da bulunur.
Genel olarak metal veya metal – plastik karÕúÕmÕ gereçlerden yapÕlÕr (ùekil 1.22).

15
 Pergel çeúitleri : Dairelerin ve dairesel yaylarÕn çizilmesinde, daire pergelleri; küçük
çaptaki dairelerin çizilmesinde, küçük daire pergelleri; ölçülerin cetvel kullanÕlmadan bir
çizimden di÷erine taúÕnmasÕnda, iúaretlenmesinde ve bölünmesinde ölçü pergelleri;
yarÕçapÕ çok küçük dairelerin çizilmesinde nokta pergelleri; yarÕçapÕ çok büyük olan
dairelerin çizilmesinde çubuklu pergeller olmak üzere çok fonksiyonlu ve çeúitli olabilirler.

ùekil 1.22: Pergel takÕmÕ ve kullanÕlmasÕ.

1.2.6. ùablonlar

Teknik resimde, çizim ve úekillerin temiz, tam ve do÷ru olarak çizilmesine yardÕmcÕ
olan, ayrÕca zaman kazandÕran çizim araçlarÕdÕr. ùablonlar, saydam ve yarÕ saydam
malzemeden çeúitli renklerde ve iç kÕsÕmlarÕ veya dÕú kÕsÕmlarÕna çizilecek biçimlerin
boúlu÷unun oldu÷u úekilde yapÕlÕr. Teknik resimde en çok kullanÕlan úablon çeúitleri
aúa÷Õda görülmektedir.

1.2.6.1. Daire ve Yay ùablonlarÕ

1 mm’ den baúlayan de÷iúik çaplardaki dairelerin ve çeúitli ölçülerdeki yaylarÕn

çizilmesinde kullanÕlan úablonlardÕr (ùekil 1.23)

ùekil 1.23: Daire ve yay úablonu.

16
1.2.6.2. Elips ùablonlarÕ

øzometrik, dimetrik perspektifler ile dairelerin de÷iúik açÕlardaki elipslerini çizmede

kullanÕlan úablonlardÕr (ùekil 1.24).

ùekil 1.24: øzometrik ve dimetrik elips úablonlarÕ.

1.2.6.3. YazÕ ùablonlarÕ

Teknik resimde, yazÕ standartlarÕna uygun yazÕlarÕn yazÕlmasÕnda yazÕ úablonlarÕ

kullanÕlÕr (ùekil 1.25)

ùekil 1.25:YazÕ úablonu.

1.2.6.4. Sembol ùablonlarÕ

Teknik resimlerde vida, cÕvata, somun, yüzey iúaretleri, úekil ve konum toleranslarÕ,
hidrolik ve pnömatik, kaynak iúaretleri vb. çizimler için kullanÕlan úablonlardÕr.
MimarlÕk, elektrik ve elektronik, tesisatçÕlÕk ve matematik ile ilgili sembol úablonlarÕ
da mevcuttur (ùekil 1.26).

17
 ùekil 1.26: Sembol úablonlarÕ.

1.2.7. Resim Kâ÷ÕtlarÕ

Resim kâ÷ÕtlarÕ, teknik resim çizimlerinin yapÕldÕ÷Õ standart ölçülerdeki kâ÷ÕtlardÕr.

Kâ÷Õt cinsi ve ölçüleri çizilecek resmin özelli÷ine göre seçilir. Kâ÷Õtlar, geniúlik ve uzunluk
ölçülerine göre uygun standart ölçülerinde kesilmiú olarak veya rulo úeklinde bulunurlar.
Kâ÷ÕtlarÕn ismi ile kalÕnlÕklarÕ da standartlaútÕrÕlmÕútÕr.
1 m2 ‘sinin a÷ÕrlÕ÷Õ (gr/m2), o kâ÷ÕdÕn kalÕnlÕ÷Õ olarak söylenir. 60 gr, 70 gr, 80 gr, 90
gr, 120 gr vb.

1.2.7.1. Düz Beyaz Resim Kâ÷ÕdÕ

Beyaz renkli, 1. hamur selülozdan yapÕlmÕú kâ÷ÕtlardÕr. Resim kâ÷ÕtlarÕ silinmeye,

yÕrtÕlmaya karúÕ dayanÕklÕ olmalÕ ve üzerine çini mürekkebi veya boyalÕ kalemlerle çizim
yapÕlabilmelidir.

1.2.7.2. Eskiz Kâ÷ÕdÕ

Nebati ya÷lara batÕrÕldÕktan sonra havada kurutularak elde edilen bir kâ÷Õt cinsidir.
Ucuz ve ÕúÕk geçirme özelli÷ine sahip oldu÷undan çizilen resimlerin ozalit makinesinde
ço÷altÕlmasÕ mümkündür. Çini mürekkebi ile çizim yapÕlabilir.

1.2.7.3. AydÕnger Kâ÷ÕdÕ

Gri renkte, úeffaflÕk özelli÷i olan, çini mürekkebiyle çizim yapmaya uygun olan ve
silmeye, kazÕmaya karúÕ dayanÕklÕ olan resim kâ÷ÕdÕdÕr.
IúÕ÷Õ çok iyi geçirdi÷i için ozalit makinelerinde ço÷altma ve orijinal kâ÷Õt olarak
kullanÕlÕr.

18
 Rutubetli ortamlarda dalgalanmasÕ ve kabarmasÕ, sÕcak ortamlarda ise sertleúip
kÕrÕlganlÕ÷ÕnÕn artmasÕyla özelli÷ini kaybeder. Muhafaza edilirken bu durumlara dikkat
edilmesi gerekir. AydÕnger kâ÷ÕtlarÕ katlanmadan rulo olarak veya tabaka úeklinde saklanÕr.

1.2.7.4. Ozalit Kâ÷ÕdÕ

Genellikle rulo úeklinde olup bir yüzeyine ÕúÕktan etkilenen kimyasal madde
emdirilmiú kâ÷ÕttÕr.
Ozalit makinelerinde orijinal olarak hazÕrlanmÕú aydÕnger kâ÷ÕdÕ ile birlikte ÕúÕktan ve
amonyak veya ilaçtan geçirilerek kimyasal maddenin mavi, kahverengi veya siyaha
dönüúmesiyle resimlerin ço÷altÕlmasÕnda kullanÕlan bir kâ÷ÕttÕr. Güneú ve ÕúÕktan
korunmalÕ, kÕsa sürede kullanÕlmalÕdÕr.

1.2.7.5. Muúamba Kâ÷Õt

Muúamba ka÷Õtlara yÕpranmamasÕ istenilen resimler çizilir. øçlerinde ince bez

bulundu÷u halde ÕúÕ÷Õ iyi geçirirler. YÕrtÕlma ve silinmeye karúÕ dayanÕklÕdÕrlar. Çizim
çalÕúmalarÕnda, kurúun kalem ve çini mürekkebi kullanÕlÕr.

1.2.8. Standart Kâ÷Õt Ölçüleri ve Çeúitleri

Resim kâ÷ÕtlarÕnÕn ölçüleri Nisan 1997’ de yayÕnlanan TS ISO 5457’ ye göre

standartlaútÕrÕlmÕútÕr. Teknik resimdeki en büyük resim kâ÷ÕdÕ A0’ Õn alanÕ 1 m2 kabul
edilmiútir. Resim kâ÷ÕtlarÕ dikdörtgen olarak kullanÕlÕr. Dikdörtgenin bir kenarÕ X=841mm,
di÷er kenarÕ Y=1189mm ölçüsündedir. X.Y=1m2=1000000 mm2’ dir.
Daha küçük boyutlarda formalar elde edilirken tabaka daima ikiye bölünür. Böylece
A1, A2, A3, A4 ve A5 formalarÕ bulunur.
ùekil 1.27 formalarÕn nasÕl elde edildi÷i ve ölçüleri verilmektedir. Bu ölçüler
kesilmiú tabaka ölçüleridir.

ùekil 1.27: Resim kâ÷ÕdÕ ölçüleri.

Orijinal çizimlerin boyutunun seçimi ve bunlarÕn kopyalarÕ standart ölçülerde
olmalÕdÕr. TS 506 EN 20216’ da belirtilmiú ISO–A ana serisinden seçilen tÕraúlanmÕú
tabakalarÕn tercih edilen boyutlarÕ ùekil 1.28’ de görülmektedir.

ùekil 1.28:TÕraúlanmÕú resim kâ÷ÕtlarÕnÕn ölçüleri.

19
1.2.9. Dosyalanacak Resim Kâ÷ÕtlarÕnÕn KatlanmasÕ

A4 (210x297) ölçüsünde katlanmÕú resim kâ÷ÕdÕnÕn dosyaya takÕldÕktan sonra,

yerinden çÕkarÕlmadan bir bölümünün veya tamamÕnÕn incelenmesi mümkün olmalÕdÕr.
Resim kâ÷ÕtlarÕnÕn katlanmasÕ ùekil 1.29 görülmektedir. Katlama iúlemi yapÕlÕrken katlama
izlerinin üzeri çizilmez. KatlamanÕn kolay olmasÕ ve ölçü tamlÕ÷Õ için çerçeve çizgilerinin
üzerine katlama iúaretleri konulabilir.

ùekil 1.29: Dosyalanacak resim kâ÷ÕtlarÕnÕn katlanmasÕ.

1.2.10. YazÕ AlanÕ (Antet) ve Bilgiler

Parça resmi üzerinde gösterilemeyen bazÕ bilgiler, yazÕ alanÕ veya antet dedi÷imiz
çizelgelere yazÕlÕr. Teknik resimlerin idari ve teknik yönden tanÕtÕlmasÕ ve pratik olarak
kullanÕlabilmesi amacÕyla yeterli bilgileri taúÕyan en az 170 mm uzunlu÷unda ve en az 15
mm yüksekli÷inde olan, dikdörtgen biçiminde bir çizelgedir.

20
 YazÕ alanÕ (antet), resim kâ÷ÕtlarÕnÕn daima sa÷ alt köúelerinde ve çerçeve çizgisine
bitiúik olarak çizilir.Türk StandartlarÕ tarafÕndan tavsiye edilmiú bazÕ antet örnekleri ùekil
1.30’ da görülmektedir.

ùekil 1.30: TS 6700 ve 7015’e göre yazÕ alanÕ (antet) çeúitleri

1.3. YazÕ ve Rakamlar

Teknik resimlerde kullanÕlan, belli biçim ve boyutlarda, bir düzen içinde yazÕlan yazÕ
veya rakamlara “ standart yazÕ ve rakamlar ” denir.
Tasarlanan bir konunun çizimle ifade edilebilmesi için hazÕrlanan resimlerin takdim
edilmesinde, gerekli açÕklamalar yazÕ ile, boyutlarÕn ölçülendirilmesi de rakamla yapÕlÕr.
Resmin tamamlayÕcÕsÕ olan bu yazÕ ve rakamlarÕn uygulamada kolaylÕk getirebilmesi için,
basit ve sade olmasÕ, kolay ve çabuk yazÕlabilmesi, rahat okunabilmesi ve úekil olarak da
resme uymasÕ gerekir.
Sade ve güzel görünüúlü bir yazÕyÕ elde edebilmek için harflerin geniúlik ve
aralÕklarÕnÕn uyumlu bir úekilde aynÕ çizgiye yerleútirilmesine önem verilmelidir. Bu
düzgünlü÷ün sa÷lanabilmesi için teknik resimde kullanÕlan yazÕ ve rakamlar
standartlaútÕrÕlmÕútÕr. Türk StandartlarÕ Enstitüsü Nisan 1993 ’te yayÕnlanan yazÕlar
standardÕnda ISO 3098/1’ e uygun teknik yazÕ standardÕna göre kullanÕlacak yazÕ úekli ve
ölçüleri aúa÷Õda açÕklanacaktÕr.

21
1.3.1. Teknik Resimde KullanÕlan YazÕlarÕn Özellikleri
¾ YazÕlar okunaklÕ olmalÕ ve aynÕ çizimdeki yazÕlar, aynÕ tip ve ölçüde
olmalÕdÕr.
¾ Mikrofilm ve di÷er fotografik ço÷altmalar için uygun olmalÕ ve harf veya
rakamlar arasÕndaki boúluk, yazÕ kalÕnlÕ÷ÕnÕn en az iki katÕ olmalÕdÕr.
¾ Harf ve rakamlarÕn, çok ince yazÕlarda dahi, karÕúÕklÕ÷a sebep olmadan fark
edilir olmasÕ gerekir.
¾ Büyük ve küçük harflerin yazÕ kalÕnlÕ÷Õ aynÕ olmalÕdÕr. Birbirini takip eden
yazÕ kalÕnlÕ÷ÕnÕn farklÕ olmasÕ durumunda, aralarÕndaki boúluk, daha kalÕn
olan yazÕ kalÕnlÕ÷ÕnÕn iki katÕ olmalÕdÕr.
¾ øki harf veya rakam arasÕndaki boúlu÷un ölçüsü, yazÕya daha iyi bir görünüm
verdi÷inde yarÕya indirilebilir.
¾ YazÕ kalÕnlÕ÷Õ, yazÕnÕn büyüklü÷üne göre seçilir. YazÕnÕn birleúen köúeleri
keskin ve tam birleúmiú olmalÕdÕr.
1.3.2. Teknik Resimlerde KullanÕlan Terimler

ùekil 1.31’ de görüldü÷ü gibi, yazÕyla ilgili harf yükseklikleri, harf ve kelimeler
arasÕndaki boúluk, satÕr arasÕ boúluk ve çizgi kalÕnlÕklarÕ boyutlandÕrÕlmÕútÕr.
1.3.2.1. YazÕ Yüksekli÷i (h)

Büyük harf yüksekli÷idir. YazÕnÕn anma boyutudur.

1.3.2.2. Büyük Harf Yüksekli÷i (h)

YazÕda büyük harf yükseklik ölçüsü ile üst uzantÕsÕ olan b, d, f, h, k, l, t, ve alt
uzantÕsÕ olan g, j, p, y küçük harflerin yükseklik (h) ölçüsüdür.
1.3.2.3. Küçük Harf Yüksekli÷i (c1)

Küçük harflerin gövde yüksekli÷idir. UzantÕsÕ olmayan a, c, e, Õ, m, n, o, r, s, u, v, z

ile uzantÕsÕ ve noktasÕ olan harflerin gövde yükseklik (c1) ölçüsüdür. Küçük harflerin alt
uzantÕ ölçüsü (c2), üst uzantÕ ölçüsü (c3) tür.

ùekil 1.31: YazÕnÕn boyutlandÕrÕlmasÕ.

22
1.3.2.4. Harfler ArasÕndaki Boúluk (a)

øki harf arasÕndaki boúluk ölçüsüdür. Boúlu÷un de÷eri, yazÕ yüksekli÷i veya çizgi
kalÕnlÕ÷Õna göre de÷iúir. Harf ve rakamlar arasÕndaki boúluk, yazÕya daha iyi görünüm
kazandÕrÕyorsa (a) ölçüsü yarÕya indirilebilir.

1.3.2.5 SatÕr AralÕ÷Õ

Harf ve rakamlarÕn alt alta yazÕlmasÕnda, harflerin satÕr çizgileri (tabanlarÕ ) arsÕndaki
mesafedir. YazÕnÕn sÕklÕ÷Õna veya seyrekli÷ine ba÷lÕ olarak satÕrlar arasÕ üç ölçü olarak
alÕnmÕútÕr.

En fazla satÕr aralÕ÷Õ (b1), normal satÕr aralÕ÷Õ (b2) ve en az satÕr aralÕ÷Õ (b3) ölçüsüyle
seçilir.

1.3.2.6. Kelimeler ArasÕndaki AralÕk (e)

YazÕlarda kelimeler arasÕnda bÕrakÕlmasÕ gereken aralÕktÕr. YazÕlarÕn sÕklÕ÷Õna ba÷lÕ
olarak aralÕk ölçüsü daha büyük alÕnabilir.

1.3.2.7. YazÕ KalÕnlÕ÷Õ (d)

YazÕnÕn harf ve rakamlarÕnÕn çizgi kalÕnlÕ÷ÕdÕr. YazÕ kalÕnlÕ÷Õ harf yüksekli÷ine ba÷lÕ
olarak de÷iúir. A tipi yazÕda 0,07.h ve B tipi yazÕda 0,1.h ölçüsündedir.

1.3.3.YazÕ Çeúitleri ve BoyutlarÕ

1.3.3.1. YazÕ Çeúitleri

YazÕlar dik veya sa÷a do÷ru 15o lik açÕ altÕnda italik olmak üzere ikiye ayrÕlÕr.
YazÕlar, dik yazÕlabilece÷i gibi yataya 75o e÷ik de yazÕlabilir. Teknik resim
derslerinde yeni EN ISO 3098/1-2 standardÕna göre dik yazÕ tercih edilecektir.
Standart yazÕ, A tipi ve B tipi olmak üzere iki çeúittir. Burada yazÕnÕn farkÕ çizgi
kalÕnlÕ÷ÕnÕn d/h için 1/14 ve 1/10 olmasÕdÕr (ùekil 1.32).

A tipi daha ince, B tipi daha kalÕn yazÕdÕr. 1/14 oranÕ mikrofilm uygulamalarÕnda
daha çok kullanÕlmaktadÕr. 1/10 oranÕ daha kalÕn ve dolgun göründü÷ünden teknik resim
çizimlerinde kullanÕlÕr.

ùekil 1.32: A ve B tipi yazÕnÕn çizgi kalÕnlÕklarÕ.

23
1.3.3.2. YazÕ BoyutlarÕ

¾ Büyük harf yüksekli÷i h, boyutlandÕrmada esas olarak alÕnÕr.

¾ YazÕ yüksekli÷i h de÷eri anma büyüklü÷ü serisine uygun olmalÕdÕr. Anma

büyüklü÷ü serisi 2,5-3,5-5-7-10-14 ve 20 mm’ dir.
¾ Anma büyüklü÷ü serisi oranÕ ile standartlaútÕrÕlmÕútÕr. Bu oran,
resim kâ÷ÕdÕ boyutlarÕna ve çizgi kalÕnlÕklarÕna ait standart seriden
oluúturulmuútur (TS 506). YazÕ yüksekli÷inin 20 mm’ den daha büyük
olmasÕ halinde nin katÕ olarak alÕnmalÕdÕr
¾ h ve c yükseklikleri 2,5 mm’ den küçük alÕnmamalÕdÕr. Özel durumlarda, h
yüksekli÷i 2,5 mm alÕndÕ÷Õnda, küçük harf yüksekli÷i olan c ölçüsü 1,75 mm
alÕnÕr.
¾ YazÕ kalÕnlÕ÷Õnda d/h için 1/14 ve 1/10 oranlarÕ, çizgi kalÕnlÕ÷Õ bakÕmÕndan en
uygun de÷erlerdedir. Mikrofilm yazÕlarÕ için daha ince olan 1/14h oranÕ
tercih edilir (Çizelge 1 ve Çizelge 2).

Çizelge 2: A Tipi yazÕnÕn boyutlandÕrÕlmasÕ. Çizelge 3: B Tipi yazÕnÕn boyutlandÕrÕlmasÕ.

YazÕlarÕn özelliklerini göstermek üzere örnek olarak ùekil 1.33 A tipi dik yazÕ, ùekil
1.34 A tipi e÷ik yazÕ, ùekil 1.35 B tipi dik yazÕ ve ùekil 1.36 B tipi e÷ik yazÕ açÕklanmÕútÕr.

ùekillerde yazÕlar, dik ve e÷ik a÷lar içerisinde verilmiútir, Böylece harflerin boyut,
úekil ve özellikleri hakkÕnda daha ayrÕntÕlÕ bilgi edinilebilir.

24
 ùekil 1.33: A tipi dik standart yazÕ. ùekil 1.34: A tipi e÷ik standart yazÕ

ùekil 1.35: B tipi dik standart yazÕ. ùekil 1.36: B tipi e÷ik standart yazÕ

1.3.4. YazÕ Yazma

1.3.4.1. Serbest Elle Yazma

Elle yazÕ yazÕlÕrken, kurúun uçlu veya mürekkepli kalem kullanÕlÕr. Kurúun kalemin
uç sertli÷i F, HB veya B olmalÕdÕr. YazÕ kalÕnlÕ÷Õ da çizgi kalÕnlÕ÷Õna göre seçilmelidir.
Mürekkeple yazÕ için genellikle teknik çizim kalemleri kullanÕlÕr. Bu kalemle yazÕ yazarken
ucun dik tutulmasÕ gerekir. Bu úekilde yazÕ yazmak zorlaúÕr. Bunun için mafsallÕ kalem
adaptörleri kullanÕlÕr.

Harf ve rakamlarÕn düzgün yazÕlabilmesi için satÕr, büyük harf yüksekli÷i, küçük harf
yüksekli÷i çizgilerinden faydalanÕlÕr. E÷ik yazÕlarda 75o lik açÕnÕn gösterilmesi ve 75o lik
açÕnÕn gönyelerle ve kareler yardÕmÕyla bulunmasÕ ùekil 1.37’ de görülmektedir.

25
 ùekil 1.37: YazÕ için yardÕmcÕ çizgiler ùekil 1.38: Standart yazÕ yazarken
ve kalemin tutulmasÕ. kalemin hareket sÕrasÕ

Serbest elle standart yazÕ için aúa÷Õdaki hususlara dikkat edilir:

Harf, rakam ve iúaretlerin standart biçimlerini iyi bilmek.
Her harf ve rakam için kalemin hareket sÕrasÕnÕ ve yönünü do÷ru uygulamak gerekir
(ùekil 1.38)

26
1.3.4.2. ùablonla YazÕ Yazma
Teknik resim çizimlerinde serbest elle yazÕlan yazÕlarda yanlÕúlÕklarÕ ve okuma
zorluklarÕnÕ gidermek, yazÕnÕn aynÕ tip ve yükseklikte olmasÕnÕ sa÷lamak için yazÕ
úablonlarÕndan faydalanÕlÕr. YazÕ úablonlarÕ 2,5-3,5-5-7-10-14 ve 20 mm harf
yüksekliklerinde, dik, e÷ik ve A ile B tipi olmak üzere standart hale getirilmiúlerdir.
YazÕ úablonlarÕ üzerinde harf ve rakamlara göre kanal açÕlmÕútÕr. Kalem ucu bu harf
veya rakama göre bu kanalÕn içinde gezdirilerek yazÕlÕr. YazÕlarda harflerin yan yana
gelmesi için úablon yatay olarak kaydÕrÕlÕr.
ùablonla yazÕ yazarken, úablonun hareketi için T cetveli, gönye veya çizim
aparatlarÕndan faydalanÕlÕr. ùablonda kullanÕlacak kalem ucunun dik tutulmasÕ gerekir.
Büyük ve küçük harflerin yazÕlmasÕnda úablon ters çevrilir.
ùablonla yazÕ yazarken, harf yüksekli÷i, çizgi kalÕnlÕ÷Õ ve kalem ucunun birbirine
uygun olmasÕ gerekir.

1.4. Çizgi ve Çeúitleri

1.4.1. TanÕmÕ
Teknik resimde, cisimlerin ifade edilmeleri çizgilerle olmaktadÕr. ùekillerin ka÷Õt
üzerindeki anlatÕmÕ çizgi çeúitleriyle meydana gelir. Çizgiler teknik resmin alfabesidir
denilebilir. Bunu için resim çizen veya resmi okuyan teknik elemanlarÕn çizgi çeúitlerini ve
özelliklerini çok iyi bilmeleri gerekir.
Do÷ru, e÷ri úeklinde, kesik veya sürekli herhangi bir úekildeki baúlangÕç noktasÕnÕ bir
bitiú (son) noktasÕyla birleútiren ve uzunlu÷u, çizgi geniúli÷inin yarÕsÕndan fazla olan bir
geometrik úekil elemanÕdÕr.
Uzunlu÷u çizgi geniúli÷inin yarÕsÕna eúit veya daha küçük olan çizgi bir nokta olarak
adlandÕrÕlÕr.

1.4.2. Çizgi Çeúitleri

Teknik resimde kullanÕlan çizgilerin bütününü kapsayan çizgi çeúitleri ùekil 1.39’ da
görülmektedir. TS 88-20 ISO 128-20/ùUBAT 2000’ de yayÕnlanan standartta teknik resim
çizgilerinin özellikleri açÕklanmÕútÕr. Bu standardÕn amacÕ, teknik resimlerin
düzenlenmesinde çizgi bakÕmÕndan birli÷i sa÷lamaktadÕr.
Bu standart, úema çizimleri, planlar veya haritalar gibi teknik resimlerdeki çizgilerin
çizilmesine dair genel kurallarÕn yanÕ sÕra tanÕtÕmlarÕ ve úekil düzenlemesi ile çizgi tiplerine
ait esaslarÕ kapsar.

27
 a)

b)
ùekil 1.39: a) Çizgi tipleri ve kullanÕlma yerleri b) Çizgi tipleri.
1.4.3. Çizgi BoyutlarÕ

Bütün çizgi tiplerinde çizgi geniúli÷i d, teknik resim tipine ve büyüklü÷üne ba÷lÕ
olarak aúa÷Õdaki seriden seçilmelidir. Bu seri 1:¥2 ortak oranÕna göre düzenlenmiútir.

28
 0,13 mm; 0,18 mm, 0,25 mm, 0,35 mm, 0,5 mm, 0,7 mm, 1 mm, 1,4 mm, ve 2 mm
temel çizgi geniúlikleridir (Çizelge 3).
Çizimlerde çizgi geniúlikleri çok geniú, geniú ve dar çizgilerin geniúlik oranlarÕ 4:2
:1’ dir. Örne÷in çok geniú çizgi , 1mm, geniú çizgi 0,5mm, dar çizgi 0,25mm olur.
Bir çizginin çizgi geniúli÷i, bütün çizgi boyunca sabit kalmalÕdÕr.

Çizelge 4: Çizgi geniúli÷i gruplarÕ.

Elle çizilen teknik resimlerde, çizgi elemanlarÕnÕn uzunluklarÕ Çizelge 4’ te verilen

de÷erlere uygun olmalÕdÕr.
Sürekli çizgilerin dÕúÕndaki çizgilerde úekil ve biçim bakÕmÕndan standart ölçüler
dikkate alÕnmalÕdÕr. Çizgiler ölçülerek çizilmezler. Kalem hareket ederken el becerisi ve
göz ayarÕ ile kesik kesik, noktalÕ kesik, iki noktalÕ kesik ve serbest el çizgileri meydana
getirilir.

ùekil 1.40 elle çizilen resimlerde çizgilerin yaklaúÕk ölçülerine göre çizilmiú örnekler
görülmektedir.
Çizgiler ve bunlarÕn elemanlarÕnÕn bazÕ temel tiplerinin hesabÕ için formüller, TS 88-
21 ISO 128-21’ de verilmiútir. Bu formüller, CAD sistemleriyle teknik resimlerin
çizilmesini kolaylaútÕrÕr (Çizelge 5)

ùekil 1.40: Çizgilerin yaklaúÕk ölçüleri. Çizelge 5: Çizgi elemanÕnÕn boyutlarÕ

29
1.4.4. Çizgilerin Çizilmesi

Çizilen resimlerin güzel görünmesi, çizgilerin özelliklerine uygun çizilmesiyle

sa÷lanÕr. Bunun için dikkat edilmesi gereken baúlÕca hususlar aúa÷Õda açÕklanmÕútÕr.
¾ Çizgi geniúlikleri, standartlarda belirtilen úekil ve geniúliklerde olmalÕdÕr.
¾ Çizgi grubu, çizilen resmin büyüklü÷üne göre seçilmelidir. Bütün resim, seçilen
çizgi grubunun çizgi geniúli÷iyle tamamlanmalÕdÕr.
¾ Çizgiler standart geniúlikteki uçlarla çizilmelidir. Kurúun kalemle çizimlerde
sürekli geniú çizgiler B veya 2B, dar çizgiler H veya 2H uçlarÕyla ve uygun
açÕlmÕú úekilde çizilmelidir.
¾ Kesik çizgiler, mümkün oldu÷u kadar eúit aralÕklarla ve aynÕ geniúlikte çizilmeli
ayrÕca resim büyüklü÷üne uygun olmalÕdÕr.
¾ Paralel çizgilerin aralÕ÷Õ, en az 0,7 mm de÷erinde olmalÕdÕr (ùekil 1.41).

ùekil 1.41: Paralel çizgilerin en az aralÕ÷Õ.

¾ Eksen çizgisinin dolu kÕsÕmlarÕ, birbirini kesmeli ve belirttikleri ana kÕsma ait
ana çizgiden 3-6 mm’ den fazla dÕúarÕya uzatÕlmalÕdÕr (ùekil 1.42).

ùekil 1.42: Eksen çizgilerinin kesiúmesi.

¾ NoktalÕ uzun kesik çizgilerin, birleúme noktalarÕndaki durumlarÕ ve çizilme

örnekleri ùekil 1.43’ te görülmektedir.

30
 ùekil 1.43: Çizgilerin kesiúmesi ve birleúmeleri.

¾ Daire yaylarÕyla do÷rularÕn birleúme yerleri, birbirinin devamÕ gibi olmalÕ, köúe
yapmamalÕ ve te÷et birleúmelidir (ùekil 1.44).

ùekil 1.44: Te÷et birleúmeler.

¾ Küçük çaplÕ deliklerin merkezlerinin belirtilmesinde, noktalÕ kesik çizgi yerine

sürekli dar çizgi kullanÕlabilir (ùekil 1.45).

ùekil 1.45: Küçük çaplÕ deliklerde eksen çizgisi.

31
 Kesik çizgilerin görünüúler üzerindeki
durumlarÕ da ùekil 1.46’ da görüldü÷ü
gibi olmalÕdÕr.
x øki kesik çizgi, paralel olarak
çok yakÕn çizilirse (en az 2d)
çizgi kÕsÕmlarÕ, birbirinden
biraz açÕk çizilmelidir (ùekil
1.46c ).
x øki kesik çizgi bir noktada
birleúiyorsa, çizgi kÕsÕmlarÕ
birleútirilir. Kesik çizgi, ikinci
bir kesik çizgiden baúlÕyorsa
çizgiler kesiúmelidir (ùekil
1.46a )
x Kesik çizgi, sürekli geniú
çizgiden baúlÕyorsa sürekli
çizgiyle birleútirilir. Sürekli
çizgiden sonra, kesik çizgi
devam ediyorsa, sürekli ve
kesik çizgi arasÕnda boúluk
bÕrakÕlÕr (ùekil 1.46b ).

ùekil 1.46: Kesik çizgilerin kullanÕlmasÕ.

x Bir kesik çizgi, baúka bir kesik çizgi veya sürekli geniú çizgiyle kesiúiyorsa,
kesiúme noktalarÕnda boúluk olmamalÕdÕr (ùekil 1.46e).
x Üç kesik çizginin, dolu kÕsÕmlarÕ bir noktada birleúmelidir (ùekil 1.46e ).

x Bir dairenin bir kÕsmÕ sürekli, bir kÕsmÕ kesik çizgi ise, kesik çizgilerin
baúlangÕç noktalarÕnda boúluk bÕrakÕlÕr (ùekil 1.46d ).
x Çeúitli yarÕçaplÕ yaylarÕn kesik çizgilerle çizimleri ùekil 1.46d,f’ de
görüldü÷ü gibi yapÕlmalÕdÕr.
¾ Kesik iki noktalÕ çizgide köúe birleúmeleri ve çizgi baúlangÕçlarÕ nokta veya
boúlu÷a gelmemelidir (ùekil 1.47)
¾ Görünüúlerde köúeler yaylarla yuvarlatÕldÕklarÕnda köúeye ait çizgiler sürekli dar
çizgi olur (ùekil 1.48).

ùekil 1.47: Kesik iki noktalÕ çizginin ùekil 1.48: YuvarlatÕlan köúelerin
gösterilmesi. gösterilmesi

32
 ¾ Kenar-kenar, kenar-yay ve yay-yay birleúmelerinden meydana gelen te÷et nokta
ve do÷rularÕn di÷er görünüúlerde çizimleri ùekil 1.49’ da görüldü÷ü gibi
olmalÕdÕr.

¾ øki paralel çizginin çizilmesi için iki

farklÕ yol gösterilmiútir. Tercih edilen
uygulama ùekil 1.50’ de gösterilmiútir
(ikinci çizgi birinci çizginin altÕnda
veya sa÷Õnda).

ùekil 1.49: Kesik çizgilerin kullanÕlmasÕ. ùekil 1.50: økinci bir çizginin durumu.

¾ YanlÕú çizilen çizgilerle do÷ru çizgilerin karúÕlaútÕrÕlmasÕ ùekil 1.51’ de

görülmektedir.

1.4.5. Çizgilerin KullanÕldÕ÷Õ Yerler

TS ISO 128-24 standardÕnda ise çizgilerin teknik resimde gösteriliúleri ve kullanÕlma

yerleri açÕklanmÕútÕr. ùekil 1.52-54’ te çizgi numarasÕ, çizgi úekli, kullanÕldÕ÷Õ yerler ve
kullanma yerlerinin çizgilerle ilgili numarasÕ görülmektedir.

ùekil 1.51: Çizgilerin do÷ru-yanlÕú karúÕlaútÕrmasÕ.

33
ùekil 1.52: Dar sürekli çizgilerin kullanÕldÕ÷Õ yerler.

34
 ùekil 1.53: Geniú sürekli çizgilerin kullanÕldÕ÷Õ yerler

ùekil 1.54: Dar sürekli ve dar kesik çizginin kullanÕldÕ÷Õ yerler

35
1.5. Do÷rularla ølgili Geometrik Çizimler
Teknik resimde bir úekli çizmek için çizim takÕmlarÕndan faydalanÕlÕr. Çizilecek
úeklin üzerinde eúit bölüntüler, paralel do÷rular, te÷et birleúmeler, çemberlerin eúit
parçalara bölünmesi, elips, oval, spiral, evolvent vb. bulunabilir. Bu çizimlerin do÷ru
yapÕlabilmesi için geometrik çizim metotlarÕnÕn bilinmesi gerekir.

1.5.1. Paralel Do÷rularÕn Çizilmesi

1.5.1.1. T Cetveli ve Gönye YardÕmÕyla Paralel Do÷rularÕ Çizmek

T cetveli, masa üzerinde kaydÕrÕlmak suretiyle yatay konumlu paralel do÷rular, açÕlÕ
konumda kaydÕrÕlarak e÷ik paralel do÷rular çizilir. T cetveli üzerinde gönye kaydÕrÕlarak
düúey (dik) ve 30o, 45o, ve 60o lik e÷ik paralel do÷rular çizilir (ùekil 1.55).
T cetveli üzerinde veya T cetveli kullanÕlmadan iki gönye ile 15o nin katlarÕnda e÷ik
paralel do÷rular çizmek mümkün olur (ùekil 1.56)

ùekil 1.55: T-cetveliyle paralel do÷ru çizimi ùekil 1.56: øki gönye ile paralel do÷ru çizimi.

1.5.1.2. Do÷runun DÕúÕndaki Bir Noktadan Geçen Paralel Do÷ru Çizmek

Gönyenin bir kenarÕ paralel çizilecek do÷ruya ayarlanÕr. Di÷er gönye veya T cetveli
ayarlanmÕú gönyeye dayatÕlÕp sabitleútirilir. Üstteki gönye noktaya kadar kaydÕrÕlarak bu
noktadan geçen do÷ru çizilir (ùekil 1.57).

ùekil 1.57: T-cetveli ve gönyeyle paralel do÷ru çizimi.

36
1.5.1.3. Pergel YardÕmÕyla Paralel Do÷ru Çizmek

Bir do÷ru parçasÕna dÕúÕndaki P noktasÕndan geçen paralel do÷ru çizmek için aúa÷Õda
belirtilen aúamalarÕ sÕrasÕyla uygulamak gerekir,

¾ AB do÷rusu üzerinde bir C noktasÕ alÕnÕr.

¾ CP yarÕçap olmak üzere C merkezli R yayÕ çizilir. AB do÷rusu üzerinde D
noktasÕ bulunur.
¾ D ve P merkezli R yarÕçaplÕ yaylarÕn kesiúti÷i E noktasÕ elde edilir. P ve E
noktalarÕ birleútirilerek AB do÷rusuna paralel do÷ru çizilir (ùekil 1.58).

ùekil 1.58: Do÷ru dÕúÕndaki P noktasÕndan do÷ruya paralel çizmek

1.5.1.4. Do÷ruya Belirli UzaklÕktan Paralel Do÷ru Çizmek

¾ Pergel, uzaklÕk ölçüsü (a) kadar açÕlÕr.

¾ AB do÷rusu üzerine iúaretlenen C ve D noktalarÕ merkez olmak üzere iki yay
çizilir.
¾ Çizilen bu yaylara dÕútan gönye veya T cetveli yardÕmÕyla EF te÷eti çizilir.
Böylece AB do÷rusuna paralel do÷ru çizilmiú olur (ùekil 1.59).

ùekil 1.59: Do÷ruya belirli uzaklÕktaki noktadan paralel çizmek

1.5.2. Dik Do÷rularÕn Çizilmesi

1.5.2.1. Do÷rularÕn Üzerindeki Noktadan Dikme ÇÕkmak

1.5.2.1.1. Gönye YardÕmÕyla Dikme ÇÕkmak

¾ Verilen do÷ruya çakÕúacak úekilde gönyenin dik kenarlarÕndan biri ayarlanÕr.

¾ Gönyenin di÷er kenarÕna ikinci bir gönye veya T cetveli çakÕútÕrÕlÕr.

37
 ¾ Gönye kaydÕrÕlarak dik kenarÕyla do÷ruya üzerindeki noktadan geçen dik do÷ru
çizilir (ùekil 1.60a).
Dik çÕkÕlacak do÷ru yatay konumdaysa T cetveli üzerindeki gönyenin dik kenarÕyla
noktadan dik do÷ru çizilir (ùekil 1.60b).

ùekil 1.60: Do÷ru üzerindeki noktadan dik do÷ru çizmek

1.5.2.1.2. Pergel YardÕmÕyla Dikme ÇÕkmak

¾ Do÷ru üzerindeki A noktasÕ merkez olmak üzere yay çizilerek B ve C noktalarÕ

bulunur.
¾ B ve C merkez olmak üzere do÷ru dÕúÕnda çizilen aynÕ yarÕçaplÕ yay ile D noktasÕ
elde edilir.
¾ D noktasÕ do÷ru üzerindeki A noktasÕyla birleútirildi÷inde dik do÷ru çizilmiú olur
(ùekil 1.61).

ùekil 1.61: Dikme çÕkmak

38
1.5.2.2. Do÷runun DÕúÕndaki Bir Noktadan Dikme ønmek

1.5.2.2.1. Gönye YardÕmÕyla Dikme ønmek

¾ Verilen do÷ruya çakÕúacak úekilde gönyenin dik kenarlarÕndan biri ayarlanÕr.

¾ Gönyenin di÷er kenarÕna ikinci bir gönye veya T cetveli dayatÕlÕr.
¾ Gönye kaydÕrÕlarak A noktasÕndan geçen dik do÷ru çizilmiú olur (ùekil 1.62).
Dik inilecek do÷ru yatay konumdaysa T cetveli üzerindeki gönyenin dik kenarÕyla
noktadan dik do÷ru çizilir (ùekil 1.62b).

ùekil 1.62: Do÷ru dÕúÕndaki bir noktadan dik do÷ru çizmek.

1.5.2.2.2. Pergel YardÕmÕyla Dikme ønmek,

¾ Verilen A noktasÕ merkez olmak üzere do÷ruyu iki noktadan kesen yay çizilir.
¾ Do÷ru üzerinde bulunan B ve C noktalarÕ merkez alÕnarak aynÕ yarÕçaplÕ yay ile
D noktasÕ bulunur.
¾ D noktasÕ ile A noktasÕ birleútirildi÷inde do÷ruya dikme inilmiú olur (ùekil 1.63).

ùekil 1.63: Dikme inmek.

39
1.5.2.3. Bir Do÷runun Ucundan Dikme ÇÕkmak
¾ Do÷runun ucu B noktasÕ merkez olmak üzere R yayÕ çizilerek C noktasÕ
iúaretlenir.
¾ Pergelin ayarÕ bozulmadan B ve C merkez olacak úekilde çizilen yayla D noktasÕ
bulunur ve D noktasÕ merkez olacak úekilde çember çizilir.
¾ C ve D noktalarÕnÕ birleútirip uzatÕlan do÷ru ile çember üzerinde E noktasÕ elde
edilir.
¾ E noktasÕ ile B noktasÕ birleútirildi÷inde do÷runun ucundan dikme çizilmiú olur
(ùekil 1.64).

ùekil 1.64: Do÷runun ucundan dikme çÕkmak.

1.5.3. Do÷runun Eúit Parçalara Bölünmesi

1.5.3.1. Bir Do÷ruyu Pergel YardÕmÕyla økiye Bölmek

¾ Pergel, do÷runun yarÕsÕndan fazla açÕlÕr.

¾ Do÷runun A ve B uç noktalarÕ merkez olmak üzere üstte ve altta kesiúen iki yay
çizilir.
¾ YaylarÕn kesiúme noktalarÕ birleútirildi÷inde do÷ru iki eúit parçaya bölünmüú olur
(ùekil 1.65a).
AynÕ iúlemler tekrarlanarak do÷ruyu dört ve sekiz eúit parçaya bölmek mümkündür
(ùekil 1.65b).

ùekil 1.65a: Bir do÷ruyu pergel yardÕmÕyla iki eúit parçaya bölmek.

40
 ùekil 1.65b: Bir do÷ruyu pergel yardÕmÕyla dört eúit parçaya bölmek.

1.5.3.2. Do÷ruyu østenilen SayÕda Eúit Parçaya Bölmek

¾ AB do÷rusunu (örne÷in beú) eúit parçaya bölmek için, A ucundan herhangi bir
açÕda (30o olabilir) yardÕmcÕ do÷ru çizilir.
¾ YardÕmcÕ do÷ru üzerinde cetvel veya pergelle beú eúit bölüntü iúaretlenir.
¾ øúaretlenen son nokta olan 5, bölünecek do÷runun di÷er ucu olan B noktasÕ ile
birleútirilir.
¾ B5 do÷rusuna uygun gönyenin bir kenarÕ çakÕútÕrÕldÕktan sonra gönyenin di÷er
kenarÕna T cetveli veya baúka bir gönye dayatÕlÕr.
¾ Gönye kaydÕrÕlarak iúaretlenen noktalardan geçen ve AB do÷rusunu kesen paralel
do÷rular çizilip AB do÷rusu beúe bölünmüú olur (ùekil 1.66)

ùekil 1.66: Do÷ruyu beú eúit parçaya bölmek.

41
UYGULAMA FAALøYETø
Ö÷retmen tarafÕndan verilecek olan, YazÕ ve Rakamlar konusuna ait uygulama
faaliyetlerini aúa÷Õdaki iúlem basamaklarÕ ve önerileri dikkate alarak yapÕnÕz.
øúlem BasamaklarÕ Öneriler
¾ Standart kâ÷ÕdÕ resim masasÕna ¾ øú önlü÷ünüzü giyiniz.
ba÷layÕnÕz. ¾ Çizim ortamÕnÕzÕ kontrol edip hazÕr hale
getiriniz (temiz de÷ilse temizleyiniz).
¾ Çizim araçlarÕnÕzÕ ve ka÷ÕdÕnÕzÕ
hazÕrlayÕnÕz
¾ øú güvenli÷i tedbirlerini göz önünde
bulundurunuz.
¾ Standart resim kâ÷ÕdÕ ölçülerini kontrol
ediniz.
¾ Bant kullanarak T cetveli yardÕmÕyla
kâ÷ÕdÕnÕzÕ masaya sabitleyiniz.
¾ (BakÕnÕz bu modülün, Resim Kâ÷ÕtlarÕ
konusu).
¾ YazÕ ve rakamlarÕ standartlara uygun ¾ Teknik resimde kullanÕlan standart yazÕ
olarak yazÕnÕz. ve rakamlarÕ modülün bilgi
sayfalarÕndan belirleyiniz (BakÕnÕz, YazÕ
Yazma konusu).
¾ Çizim araçlarÕnÕ kurallarÕna göre ¾ Teknik resimde kullanÕlan çizim
kullanÕnÕz.. araçlarÕnÕ temin ediniz. (BakÕnÕz bu
modülün, Çizim Araç ve Gereçleri
konusu).
¾ Kalem ucu sertli÷ini, yapaca÷ÕnÕz
çalÕúmaya göre belirleyiniz.
¾
¾ Do÷rularÕ metoduna göre çiziniz.. ¾ Teknik resimde kullanÕlan çizgi
çeúitlerini ve çizim metotlarÕnÕ tanÕyÕnÕz.
(BakÕnÕz, Do÷rularla ølgili Geometrik
Çizimler konusu).
¾ Çizgi kalÕnlÕklarÕna dikkat ediniz. Bu
modülün bilgi sayfalarÕndan
yararlanabilirsiniz
¾ Temizlik ile ilgili kurallarÕ ihmal
etmeyiniz, ÇalÕúmanÕza uygun silgi
kullanÕnÕz.

42
 1-Aúa÷Õda verilen güzel ve özlü sözleri A4 ka÷ÕdÕna, serbest elle 7 mm yazÕ
yüksekli÷ine göre B Tipi E÷ik Standart YazÕyla yazÕnÕz.
“ SanatsÕz kalan bir milletin hayat damarlarÕndan biri kopmuú demektir ”
K. ATATÜRK
“ Tek bir úeye ihtiyacÕmÕz vardÕr. O da çalÕúkan olmak ”
K. ATATÜRK
“ Ö÷renmeden, çalÕúmadan, yorulmadan rahat çalÕúma yollarÕnÕ aramayÕ usul haline
getirmiú milletler; önce haysiyetlerini, sonra hürriyetlerini ve sonra da istiklallerini
kaybetmeye mahkumdurlar ” K. ATATÜRK
“ Bir millet sanattan ve sanatkardan mahrumsa tam bir hayata sahip olamaz ”
K. ATATÜRK

2- Yandaki úekilde verilen

çeúitli kalÕnlÕk ve konumlardaki
teknik resim temel çizgilerini,
yerleútirme ölçülerine uygun olarak
çizim takÕmlarÕyla A4 ka÷ÕdÕna
çiziniz.

Not: Zümre ö÷retmenler kararÕyla, farklÕ performans testleri de uygulanabilir.

43
ÖLÇME VE DEöERLENDøRME
A. OBJEKTøF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)

Aúa÷Õdaki testte çoktan seçmeli 10 soru bulunmaktadÕr. SorularÕ dikkatli bir úekilde
okuyunuz ve do÷ru úÕkkÕ yuvarlak içerisine alarak cevaplandÕrÕnÕz. Süreniz 10 dakikadÕr.

1) Standart yazÕ ve rakamlarÕn basit ve sade olarak yazÕlmasÕ nedeni aúa÷Õdakilerden

hangisidir ?
A) Estetik görünmesi için. C) YazÕnÕn karmaúÕk olmasÕ için.
B) Rahat okunabilmesi. D) Karakter farklÕlÕ÷Õ olmasÕ için.
2) Aúa÷Õdakilerden hangisi e÷ik yazÕlarÕn kullanÕldÕ÷Õ alanlardan biri de÷ildir ?
A) ønúaat ve mimari çizimleri C) Elektrik çizimleri
B) Makine çizimleri D) Motor çizimleri
3) Aúa÷Õdakilerden hangisi yazÕda kurúun kalemin orta sertlikte kullanÕlmasÕnÕn nedenidir?
A) Ka÷Õda zarar verdi÷i için. C) Kalem ucu az aúÕndÕ÷Õ için
B) Silindi÷inde iz bÕraktÕ÷Õ için D) YazÕlarÕn net olmasÕ için
4) Dosya payÕ olarak ka÷ÕdÕn sol tarafÕnda bÕrakÕlan ölçü aúa÷Õdakilerden hangisidir?
A) 30 mm C) 15 mm
B) 20 mm D) 25 mm
5) Bir resim ka÷ÕdÕnda, çizilmiú olan úeklin, bütün bilgilerinin yazÕldÕ÷Õ yer aúa÷Õdakilerden
hangisidir?
A) Resim alanÕ C) Kenar bilgileri
B) Plan alanÕ D) YazÕ alanÕ
6) Sürekli ince çizgi, aúa÷Õdakilerden hangisinde kullanÕlmaz ?
A) KÕlavuz çizgilerinde C) Görünen çevrelerde
B) Ölçü çizgilerinde D) Taramalarda
7) Aúa÷Õdaki seçeneklerden hangisi çizgi grubunu belirlemede etkili bir rol oynar?
A) Resmin büyüklü÷ü C) MasanÕn büyüklü÷ü
B) Kalemin büyüklü÷ü D) Gönyenin büyüklü÷ü
8) Elips, parabol gibi e÷rilerin çizilmesinde kullanÕlan cetvel hangisidir?
A) øletki C) Pistole
B) Ölçek cetveli D) Gönye
9) Aúa÷Õdakilerden hangisi kurúun kalemlerin sertlik bakÕmÕndan gruplarÕndan biri
de÷ildir ?
A) Orta sertlikteki kalemler C) Sert kalemler
B) Çok sert kalemler D) Yumuúak kalemler
10) Aúa÷Õdakilerden hangisi yatay çizginin çiziliú yönünü belirtir?
a) Sa÷dan sola do÷ru C) Aúa÷Õdan yukarÕya do÷ru
B) Soldan sa÷a do÷ru D) YukarÕdan aúa÷Õya do÷ru

44
B. UYGULAMALI TEST

Faaliyet AdÕ YazÕ ve Rakamlar Modül E÷itimi Alan Kiúinin

Amaç Teknik kural ve standartlarÕna AdÕ ve SoyadÕ

uygun olarak yazÕ ve rakam
yazabileceksiniz.
AÇIKLAMA: Bu faaliyeti gerçekleútirirken aúa÷Õdaki kontrol listesini bir arkadaúÕnÕzÕn
doldurmasÕnÕ isteyiniz. Sadece ilgili alanÕ doldurunuz.
Aúa÷Õda listelenen davranÕúlarÕn her birinin arkadaúÕnÕz tarafÕndan yapÕlÕp
yapÕlmadÕ÷ÕnÕ gözlemleyiniz. E÷er yapÕldÕysa evet kutucu÷unun hizasÕna X iúareti
koyunuz. YapÕlmadÕysa hayÕr kutucu÷unun hizasÕna X iúareti koyunuz.
De÷erlendirme Ölçütleri Evet HayÕr
1 øú önlü÷ünü giydiniz mi?
2 Çizim araç-gereçlerini eksiksiz hazÕrladÕnÕz mÕ?
Çizim araç-gereçlerinin ve ortamÕn temiz olmasÕnÕ sa÷ladÕnÕz
3
mÕ?
4 Kurúun kalemi, uygun úekilde tuttunuz mu?
5 “ Yatay çizgiler soldan sa÷a ” uygulamasÕna dikkat ettiniz mi?
“ Düúey ve e÷ik çizgiler aúa÷Õdan yukarÕ ” uygulamasÕna
6
dikkat ettiniz mi?
7 Çizim sÕrasÕnda kalemi döndürerek kullandÕnÕz mÕ?
8 Kalem e÷imine dikkat ettiniz mi?
9 Çizgi çizme hÕzÕnÕ iyi ayarladÕnÕz mÕ?
10 Çizgi gruplarÕnÕ tespit ettiniz mi?
11 YazÕ ve rakamlarÕ standartlara uygun olarak yazdÕnÕz mÕ?
Çizim yaparken ka÷ÕdÕnÕzÕn kirlenmemesi için ayrÕ bir ka÷Õt
12
kullandÕnÕz mÕ?
Ka÷Õt üzerindeki kÕrÕntÕlarÕ fÕrça veya temiz bir bezle
13
temizlediniz mi?
14 Antet bilgilerini eksiksiz ve do÷ru yazdÕnÕz mÕ?

DEöERLENDøRME

ArkadaúÕnÕz kontrol listesindeki davranÕúlarÕ sÕrasÕyla uygulayabilmelidir.

UygulayamadÕ÷Õ davranÕútan di÷er davranÕúa geçmek mümkün olamayaca÷Õndan faaliyeti
tekrar etmesini isteyiniz.

45
 ÖöRENME FAALøYETø-2

AMAÇ
ÖöRENME FAALøYETø -2
Bu ö÷renme faaliyetinin sonunda, standart ve teknik resim kurallarÕna göre do÷rular,
daireler ve düzlemler çizebileceksiniz.

ARAùTIRMA
¾ Teknik resimde kullanÕlan açÕ, çokgen, çember, te÷et, oval, elips ve helis
terimlerinin anlamlarÕnÕ teknik kitaplardan araútÕrÕnÕz. TopladÕ÷ÕnÕz bilgileri
teknik resim çizim ortamÕnda arkadaúlarÕnÕzla tartÕúÕnÕz. Temel geometrik
úekillerin çizimleri için kullanÕlan çizim araçlarÕnÕ temin ediniz.

2. DOöRULAR, DAøRELER VE
DÜZLEMLER
2.1. AçÕlarla ølgili Geometrik Çizimler
2.1.1. AçÕlarÕn Çizilmesi

2.1.1.1. Gönye øle 15o ve KatlarÕnda AçÕlar Çizmek,

KullandÕ÷ÕmÕz T cetveli, 45o ve 30o x 60o lik gönyelerle 15o, 30o, 45o, 60o, 75o, 90o
vb. açÕlarÕn çizilmesi ùekil 2.1’de görülmektedir.

ùekil 2.1 : Gönye yardÕmÕyla 15o ve katlarÕnda açÕlar çizmek..

46
2.1.1.2. Pergel YardÕmÕyla 15o ve KatlarÕnda AçÕlar Çizmek

R yarÕçaplÕ daire çizildikten sonra aynÕ yarÕçaplÕ yaylarla dairenin 1/2 ve 1/3’ e
bölünmesiyle 15o, 30o, 45o, 60o…vb. açÕlarÕn çizilmesi ùekil 2.2’ de görülmektedir.

ùekil 2.2 :Pergel yardÕmÕyla standart açÕlar çizmek.

2.1.2. Verilen AçÕya Eúit AçÕ Çizmek

¾ Pergel herhangi bir R yarÕçapÕ kadar açÕlÕp açÕnÕn tepe noktasÕ olan A merkez
olmak üzere açÕ kollarÕnÕ C ve D noktalarÕnda kesen bir yay çizilir.
¾ AynÕ yay E noktasÕ merkez olmak üzere tekrar çizilip F noktasÕ bulunur (ùekil
2.3a).
¾ DC kiriú uzunlu÷u kadar açÕlan pergelle R1 yayÕ çizilir (ùekil 2.3b).
¾ F merkez olmak üzere çizilen R1 yayÕ ile G noktasÕ bulunur.
¾ E ve G noktalarÕ birleútirilerek verilen açÕya eúit baúka bir açÕ çizilmiú olur (ùekil
2.3c).

47
 ùekil 2.3 : Verilen açÕya eúit bir açÕ çizmek.

2.1.3. Bir AçÕyÕ økiye Bölmek

¾ R yarÕçapÕ kadar açÕlan pergelle, açÕnÕn tepe noktasÕ (A) merkez olmak üzere yay
çizilip B ve C noktalarÕ bulunur.
¾ B ve C noktalarÕ merkez alÕnarak çizilen R yaylarÕnÕn kesiúme noktasÕ D bulunur.
¾ A ve D noktalarÕ birleútirildi÷inde açÕ ikiye bölünmüú olur (ùekil 2.4)

ùekil 2.4 : Bir açÕyÕ ikiye bölmek.

2.1.4. 90o lik AçÕyÕ Üçe Bölmek

¾ A merkez olmak üzere R yarÕçaplÕ yay çizilip B ve C noktalarÕ bulunur.

¾ Pergel açÕklÕ÷Õ bozulmadan B ve C merkezlerinden R yayÕyla D ve E noktalarÕ
bulunur.
¾ Bulunan D ve E noktalarÕ A noktasÕ ile birleútirildi÷inde dik açÕ üçe bölünmüú
olur (ùekil 2.5)

48
 ùekil 2.5 : Dik açÕyÕ üçe bölmek.

2.1.5. Tepe NoktasÕ Olmayan Bir AçÕnÕn AçÕ OrtayÕnÕ Çizmek

¾ 1. AçÕnÕn B koluna paralel bir do÷ru ile A kolu C noktasÕnda kesilir.

¾ 2. C noktasÕ merkez olacak úekilde bir yay çizilerek D ve E noktalarÕ bulunur.
¾ 3. D ve E noktalarÕ birleútirilip uzatÕlarak F noktasÕ elde edilir.
¾ 4. Pergel yardÕmÕyla DF noktalarÕnÕn orta noktasÕnÕ bulan yaylarla H ve G
noktalarÕ bulunur. Bu noktalarÕ birleútiren do÷ru, verilen açÕnÕn açÕ ortayÕdÕr
(ùekil 2.6)

ùekil 2.6 : Tepe noktasÕ olmayan açÕyÕ ikiye bölmek.

2.2. Çokgenlerin Çizimi

2.2.1. Üçgen Çizimleri

2.2.1.1. Pergel YardÕmÕyla Bir KenarÕ Verilen Eúkenar Üçgen Çizmek

¾ 1. Pergel Üçgen kenarÕ AB kadar açÕlÕp A ve B merkez olmak üzere R yaylarÕ

çizilir.
¾ 2. Yaylar A ve B noktalarÕyla birleútirildi÷inde ABC eúkenar üçgeni çizilmiú olur
(ùekil 2.7)

49
 ùekil 2.7 : Eúkenar üçgen çizmek.

2.2.1.2. Gönye YardÕmÕyla Bir KenarÕ Verilen Eúkenar Üçgen Çizmek

¾ 1. 30o-60o lik gönyeyle A ve B noktalarÕndan geçen, yataya 60o olan iki do÷ru
çizip C noktasÕ bulunur.
¾ 2. A ve B noktalarÕyla bulunan C noktasÕ birleútirilerek eúkenar üçgen çizilmiú
olur (ùekil 2.8).

ùekil 2.8 : Gönye yardÕmÕyla eúkenar üçgen çizmek.

2.2.1.3. Çemberi Üç Eúit Parçaya Bölmek veya øçine Eúkenar Üçgen Çizmek

¾ Pergel çemberin yarÕçapÕ R ye göre ayarlanÕr.

¾ Çemberin düúey eksen ile kesiúti÷i A noktasÕ merkez olacak úekilde R yayÕ
çizilip B ve C noktalarÕ bulunur.
¾ A noktasÕnÕn karúÕsÕndaki D noktasÕyla B ve C noktalarÕ birleútirildi÷inde çember
içine eúkenar üçgen çizilmiú olur (ùekil 2.9)

ùekil 2.9 : Daire içine üçgen çizmek.

50
2.2.2. Dörtgen Çizimleri

2.2.2.1. Bir KenarÕ Verilen Kare Çizmek

2.2.2.1.1. Pergel YardÕmÕyla Kare Çizmek

¾ Kenar uzunlu÷u AB olan kare çiziminde, A ucundan pergel yardÕmÕyla dik do÷ru
çizilir.
¾ AB yarÕçap olacak úekilde A merkezli yay ile dikme üzerinde C noktasÕ bulunur.
¾ Pergel açÕklÕ÷Õ bozulmadan B ve C merkez olmak üzere iki yay daha çizilerek D
noktasÕ elde edilir.
¾ Bulunan noktalarÕn birleútirilmesiyle kare çizimi tamamlanÕr (ùekil 2.10)

ùekil 2.10 : Bir kenarÕ verilen kare çizmek.

2.2.2.1.2. Gönye YardÕmÕyla Kare Çizmek

¾ 1. A ve B noktalarÕndan gönyeyle do÷ruya dikler çizilir.

¾ 2. 45o lik gönyeyle A ve B noktalarÕndan geçen 45o lik do÷rular çizilir.
¾ 3. 45o lik do÷rularla dik do÷rularÕn kesiúti÷i C ve D noktalarÕ bulunur. Bu
noktalar A ve B noktalarÕyla birleútirilerek kare çizimi tamamlanÕr (ùekil 2.11).

ùekil 2.11 : Bir kenarÕ verilen kare çizmek.

2.2.2.2. Çember øçine Kare Çizmek

¾ Çember ile eksenlerin kesiúme noktalarÕ karenin köúeleridir.

¾ Bu noktalarÕ birleútirerek kare çizimi tamamlanÕr. Kare kenarlarÕ 45o e÷ik olarak
çizilmiú olur. Kare kenarlarÕnÕn yatay ve düúey konumlu olmasÕ isteniyorsa
eksenler 45o olarak çizilir (ùekil 2.12).

51
 ùekil 2.12 : Çember içine kare çizmek.

2.2.2.3. Çember DÕúÕna Kare Çizmek

¾ Çember çizilir.
¾ T cetveli ve gönye yardÕmÕyla çembere dÕútan te÷et olan yatay ve dikey çizgiler
çizilir.
¾ Çembere te÷et çizgilerin kesiúme noktalarÕ karenin köúeleri olarak bulunur.
¾ Noktalar birleútirilerek kare çizimi tamamlanÕr (ùekil 2.13).

ùekil 2.13 : Gönye yardÕmÕyla kare çizmek.

2.2.3. Beúgen Çizimi

2.2.3.1. Çember øçine Beúgen Çizmek

¾ O merkezine göre çember çizilir.
¾ OA yarÕçap uzunlu÷unun orta noktasÕ B bulunur. B merkez olmak üzere pergel
R1=BC kadar açÕlarak çizilen yay ile çember ekseni D noktasÕnda kesiútirilir.
¾ CD ölçüsü beúgenin kenar uzunlu÷udur. Bu ölçü, R2 yayÕyla çember üzerine
sÕrayla iúaretlenip çember beúe bölünür.
¾ Bulunan noktalar birleútirilerek beúgen tamamlanÕr (ùekil 2.14).

ùekil 2.14 : Çember içine beúgen çizimi.

52
2.2.4. AltÕgen Çizimi

2.2.4.1. Çember øçine AltÕgen Çizmek

2.2.4.1.1. Pergel YardÕmÕyla AltÕgen Çizimi

¾ R yarÕçaplÕ çember çizilir.
¾ Pergel açÕklÕ÷Õ bozulmadan A ve B noktalarÕ merkez olmak üzere iki yay
çizilerek çember üzerinde altÕgenin di÷er noktalarÕ bulunur.
¾ Çember üzerinde bulunan noktalar ile A ve B noktalarÕ sÕrasÕyla birleútirilerek
altÕgen çizimi tamamlanÕr (ùekil 2.15)

ùekil 2.15 : Çember içine altÕgen çizimi

2.2.4.1.2. Gönye YardÕmÕyla AltÕgen Çizimi

¾ 1. Çember çizilir.
¾ 2. 30o-60o lik gönyeyle merkezden geçer úekilde çemberi kesen do÷rular çizilip
altÕgene ait A, B, C ve D noktalarÕ bulunur.
¾ 3. 30o-60o lik gönyeyle bu noktalar birleútirilip altÕgen çizimi tamamlanÕr (ùekil
2.16).

ùekil 2.16 : Gönye yardÕmÕyla altÕgen çizimi.

53
2.2.4.2. Çember DÕúÕna AltÕgen Çizmek

¾ Çember çizilir.
¾ 30o-60o lik gönyeyle çemberin dÕúÕndan te÷et do÷rular çizilerek altÕgen çizimi
tamamlanÕr (ùekil 2.17).

ùekil 2.17 : Gönye yardÕmÕyla altÕgen çizimi.

2.2.5. Yedigen Çizimi

2.2.5.1. Çember øçine Yedigen Çizimi

¾ R yarÕçaplÕ çember çizilir.

¾ Pergel açÕklÕ÷Õ bozulmadan A noktasÕna konarak O merkezinden geçen, B ve C
noktalarÕnda kesen yay çizilir.
¾ B ve C noktalarÕnÕn birleútirilmesiyle eksen üzerinde D noktasÕ bulunur.
¾ Bulunan BD mesafesi yedigenin kenar uzunlu÷udur. Pergel BD kadar açÕlarak
çember yedi eúit parçaya bölünür.
¾ Bulunan noktalar birleútirilerek yedigen çizimi tamamlanÕr (ùekil 2.18)

ùekil 2.18 : Çember içine yedigen çizimi.

54
2.2.6. Sekizgen Çizimi

2.2.6.1. Çember øçine Sekizgen Çizimi

¾ Çember çizilir.
¾ Çemberde, 45o lik gönye veya pergel yardÕmÕyla 90o lik eksenlerin açÕ ortaylarÕ
çizilen çember üzerinde dört nokta bulunur.
¾ Çemberin yatay ve dikey eksenlerle kesiúti÷i dört noktayla birlikte, bulunan dört
nokta birleútirilerek sekizgen çizilir (ùekil 2.19).

ùekil 2.19 : Çember içine sekizgen çizimi.

2.2.7. Dokuzgen Çizimi

2.2.7.1. Çember øçine Dokuzgen Çizimi

¾ Çember çizilir.
¾ OA=R yarÕçapÕnÕn orta dikmesi çizilerek B ve C noktalarÕ iúaretlenir.
¾ B ve C noktalarÕ merkez olmak üzere R yarÕçaplÕ yaylarÕn kesiúme noktasÕ D
bulunur.
¾ Bulunan D noktasÕ çember merkezi O ile birleútirilerek çember üzerinde E
noktasÕ bulunur.
¾ Çember üzerindeki EF mesafesi dokuzgenin kenar uzunlu÷udur.
¾ Bu mesafe pergel ile çember üzerine iúaretlenip birleútirilerek dokuzgen çizimi
tamamlanÕr (ùekil 2.20).

ùekil 2.20 : Daire içine dokuzgen çizimi.

55
2.2.8. Ongen Çizimi

2.2.8.1. Çember øçine Ongen Çizimi

¾ Beúgen çizimi için yapÕlan iúlemler aynen yapÕlÕr.

¾ OD mesafesi ongenin kenar uzunlu÷udur.
¾ Bu mesafe çember üzerine pergelle iúaretlenip birleútirilerek ongen çizimi
tamamlanÕr (ùekil 2.21).

ùekil 2.21 : Daire içine ongen çizimi.

ùekil 2.22’ de çember içinde çizilen çeúitli çokgenlerin kenar uzunluklarÕ

görülmektedir.

ùekil 2.22 : Çember içindeki çokgen kenarlarÕ.

2.2.9. Genel Metotla Çokgen Çizimi

¾ Çember çizilir. Çemberin çapÕ yarÕçap olacak úekilde A ve B merkezli yaylarla C

ve D noktalarÕ bulunur.
¾ Çemberin AB düúey ekseni çokgen sayÕsÕ kadar eúit parçaya bölünür (bu tip
çizimlerde, dokuz eúit parça, yardÕmcÕ bir do÷ru üzerinde bulunup eksen üzerine
taúÕnabilir).

56
 ¾ C ve D noktalarÕndan baúlayan tek (veya çift) rakamlÕ noktalardan geçen,
çemberi kesen do÷rular çizilir.
¾ Çember üzerinde bulunan noktalar birleútirilerek çokgen tamamlanÕr (ùekil
2.23).

ùekil 2.23 : Genel metotla dokuzgen çizimi.

2.3. Çember ve Te÷et Do÷rularla ølgili Çizimler
2.3.1 Daire ve Yaylarla ølgili Geometrik Çizimler

2.3.1.1 Genel TanÕmlar

Merkez adÕ verilen bir noktaya göre eúit uzaklÕkta ve sonsuz sayÕda noktanÕn
birleúmesiyle bir çember veya daire çevresi meydana gelir. Bu úekil pergel veya daire
úablonu ile çizilir. Çemberin sÕnÕrladÕ÷Õ yüzey daire olarak bilinir. Daire ile ilgili temel
terim ve úekiller ùekil 2.24’ te görülmektedir.

ùekil 2.24 : Daire ile ilgili temel terimler.

57
2.3.1.2 Daire veya YayÕn Merkezini Bulmak
¾ Daire veya yay üzerinde en az iki tane kiriú çizilir.
¾ AB ve CD kiriúlerinin orta dikmeleri çizilir.
¾ Orta dikmelerin kesiúme noktasÕ daire veya yayÕn O merkezidir (ùekil 2.25).

ùekil 2.25 : Daire ve yayÕn merkezini bulmak.

2.3.2 Çember DÕúÕndaki Noktadan Geçen Te÷et Do÷ru Çizmek

2.3.2.1. Pergel YardÕmÕyla Çizim

¾ Çember dÕúÕndaki P noktasÕ ile O merkezini birleútiren do÷ru çizilir.
¾ PO do÷rusunun A orta noktasÕ bulunur.
¾ A merkez olmak üzere O ve P’ den geçen yarÕm daire çizilir.
¾ Çizilen bu yarÕm daire ile çemberin kesiúti÷i nokta T te÷et noktasÕdÕr.
¾ P noktasÕ T noktasÕ ile birleútirilirse te÷et do÷ru çizilmiú olur (ùekil 2.26). T
noktasÕ O merkeziyle birleútirilirse te÷et do÷rusuna dik do÷ru çizilmiú olur.

ùekil 2.26 : Çembere dÕúÕndaki bir noktadan te÷et do÷ru çizmek.

58
2.3.2.2. Gönye YardÕmÕyla Çizim
¾ 90o lik gönyenin bir dik kenarÕ O merkezi, di÷er dik kenarÕ P noktasÕndan
geçecek konumda ve T cetveline çakÕútÕrÕlmÕú úekilde ayarlanÕr.
¾ 2. O ve P’ den iki ayrÕ çizgi çizilir. Kesiúme noktasÕ T, çember ile do÷runun te÷et
noktasÕdÕr.
¾ 3. P noktasÕ T ile birleútirilip uzatÕlÕrsa te÷et do÷ru çizilmiú olur (ùekil 2.27).

ùekil 2.27 : Daireye dÕúÕndaki bir noktadan te÷et do÷ru çizmek.

2.3.3 Çember Üzerindeki Bir Noktadan Geçen Te÷et Do÷ru Çizmek

2.3.3.1. Pergel YardÕmÕyla Çizim

¾ Çember üzerindeki P noktasÕ merkez olmak üzere çember merkezi O
noktasÕndan geçen ve çemberi A noktasÕnda kesen yay çizilir.
¾ O merkeziyle yayÕn çemberi kesti÷i A noktasÕ birleútirilip uzatÕlÕr.
¾ Pergel açÕklÕ÷Õ bozulmadan A noktasÕ merkez olarak do÷ruyu B noktasÕnda kesen
yay çizilir.
¾ Bulunan B noktasÕ, P noktasÕyla birleútirilip uzatÕlarak te÷et do÷ru çizilir (ùekil
2.28)

ùekil 2.28 : Çember üzerindeki noktadan te÷et do÷ru çizmek.

59
2.3.3.2. Gönye YardÕmÕyla Çizim
¾ Gönyenin dik kenarlarÕndan birisi O merkez ile P noktasÕna göre ayarlanÕr.
¾ Gönyenin dik olmayan kenarÕna T cetveli veya di÷er gönye yerleútirilir.
¾ Gönyenin di÷er dik kenarÕ P noktasÕna ayarlanÕp çembere te÷et do÷ru çizilir
(ùekil 2.29)

ùekil 2.29 : Daire üzerindeki noktadan te÷et do÷ru çizmek.

2.3.4 øki Daireye DÕútan Ortak Te÷et Do÷ru Çizmek

2.3.4.1. Pergel YardÕmÕyla Çizim

¾ Dairelerin merkezleri arasÕndaki mesafenin orta noktasÕ A bulunur.
¾ A merkez olmak üzere O1 ve O2 noktalarÕndan geçen daire çizilir.
¾ Büyük dairenin yarÕçap ölçüsünden küçük dairenin yarÕçap ölçüsü çÕkarÕlarak
(R1-R2) büyük dairenin O1 merkezinden daire çizilir.
¾ Çizilen bu daireyle A merkezli dairenin kesiúme noktalarÕ B ve C bulunur.
¾ O1 merkezi ile B ve C noktalarÕndan geçen do÷rularla T1 te÷et noktalarÕ elde
edilir.
¾ B ve C noktalarÕ O2 merkeziyle birleútirilir. Pergel O2B kadar açÕlÕp, T1
noktalarÕ merkez olmak üzere küçük daire kesiútirilir ve T2 te÷et noktalarÕ
bulunur.
¾ T1 ve T2 te÷et noktalarÕnÕn birleútirilmesiyle te÷et do÷ru çizilir (ùekil 2.30)

ùekil 2.30 : øki daireye dÕútan ortak te÷et çizmek.

60
2.3.4.2. Gönye YardÕmÕyla Çizim
¾ Gönyenin bir kenarÕ iki daireye de te÷et olacak úekilde ayarlanÕp T cetveli
üzerine yerleútirilir.
¾ Gönyenin di÷er dik kenarÕ ile O1 ve O2 merkezlerinden do÷rular çizilerek T1 ve
T2 noktalarÕ bulunur.
¾ T1 ve T2 te÷et noktalarÕ birleútirilerek te÷et do÷ru çizilir (ùekil 2.31)

ùekil 2.31 : øki daireye dÕútan ortak te÷et çizmek.

2.3.5 øki Daireye øçten Ortak Te÷et Do÷ru Çizmek

2.3.5.1. Pergel YardÕmÕyla Çizim

¾ Dairelerin merkezleri arasÕndaki mesafenin orta noktasÕ A bulunur.
¾ A merkez olmak üzere O1 ve O2 noktalarÕndan geçen daire çizilir.
¾ Dairelerin yarÕçaplarÕnÕn toplamÕ olan (R1+R2) yarÕçapÕnda merkezi O1 olacak
úekilde daire çizilir.
¾ Çizilen R1+R2 yarÕçaplÕ daireyle daha önce çizilen dairenin kesiúti÷i B noktalarÕ
iúaretlenir.
¾ B noktalarÕ O1 merkeziyle birleútirilir ve T1 noktalarÕ bulunur.
¾ Pergel O2B kadar açÕlÕp T1 noktalarÕ merkez olmak üzere O2 merkezli daire
kesiútirilir ve T2 noktalarÕ bulunur.
¾ T1 ve T2 te÷et noktalarÕ birleútirilerek te÷et do÷ru çizilir (ùekil 2.32)

ùekil 2.32 : øki daireye içten ortak te÷et çizmek.

61
2.3.5.2. Gönye YardÕmÕyla Çizim
¾ 90o lik gönyenin dik kenarÕ iki daireye te÷et olacak úekilde ayarlanÕr.
¾ Gönyenin dik kenarÕ T cetveli üzerinde kaydÕrÕlarak O1 ve O2 merkezlerinden
geçen do÷rularla T1 ve T2 noktalarÕ bulunur.
¾ T1 ve T2 noktalarÕ dairenin arasÕndan geçecek úekilde birleútirilerek içten te÷et
çizimi tamamlanÕr (ùekil 2.33)

ùekil 2.33 : øki daireye içten ortak te÷et çizmek.

2.3.6. Üçgenin øçine Te÷et Daire Çizmek

¾ Üçgenin açÕ ortaylarÕ çizilir.
¾ AçÕ ortaylarÕn kesiúme noktasÕ olan O çizilecek dairenin merkezidir.
¾ O noktasÕndan üçgen kenarlarÕndan birine dikme inilerek T te÷et noktasÕ bulunur.
¾ OT yarÕçaplÕ daire ile üçgenin içine daire çizilmiú olur (ùekil 2.34).

ùekil 2.34 : Üçgenin içine daire çizmek.

2.3.7. Üçgenin Köúelerinden Geçen Daire Çizmek

¾ 1. Üçgenin kenar orta dikmeleri çizilir.
¾ 2. Kenar orta dikmelerinin kesiúti÷i O noktasÕ çizilecek dairenin merkezidir.
¾ 3. O merkezine göre üçgenin köúelerinden geçen daire çizilir (ùekil 2.35).

ùekil 2.35 : Üçgen dÕúÕna daire çizmek.

62
2.3.8. Bir Do÷ruyla Bir NoktayÕ Yayla Te÷et Birleútirmek

¾ Verilen do÷ruya R uzaklÕkta paralel do÷ru çizilir.

¾ P noktasÕ merkez olmak üzere R yarÕçaplÕ yayla do÷ru, C noktasÕnda kesilir.
¾ C noktasÕndan verilen do÷ruya dikme inilerek T noktasÕ bulunur.
¾ C merkez olarak R yarÕçaplÕ yayla P ve T noktalarÕ birleútirilir (ùekil 2.36).

ùekil 2.36 : Do÷ru ve noktayÕ yayla birleútirmek.

2.3.9. Bir Noktayla Do÷ru Üzerindeki Bir NoktayÕ Yayla Birleútirmek

¾ P noktasÕ ile do÷ru üzerindeki A noktasÕnÕ birleútiren do÷ru çizilir.

¾ PA do÷rusunun orta dikmesi çizilir ve do÷ru üzerindeki A noktasÕndan da
do÷ruya dik do÷ru çizilir.
¾ øki dikmenin kesiúti÷i B noktasÕ merkez olmak üzere A ve P noktalarÕndan geçen
yay çizilir (ùekil 2.37).

ùekil 2.37 : Do÷ru ve noktayÕ yayla birleútirmek.

63
2.3.10. Birbirine Dik øki Do÷ruyu Bir Yayla Birleútirmek

2.3.10.1. Birbirine Dik øki Do÷ruyu Bir Yayla Birleútirmek

¾ Do÷rularÕn kesiúme noktasÕ A merkez olmak üzere R yarÕçaplÕ yayla do÷rular

kesiútirilir.
¾ Bulunan noktalar T te÷et noktalarÕdÕr. T noktalarÕ merkez olmak üzere R
yaylarÕyla O merkez noktasÕ bulunur.
¾ Pergel açÕklÕ÷Õ bozulmadan T noktalarÕ arasÕ R yayÕyla birleútirilir (ùekil 2.38).

ùekil 2.38 : Birbirine dik iki do÷ruyu yayla birleútirmek.

2.3.10.2. Dar AçÕ Yapan øki Do÷ruyu Yayla Birleútirmek

¾ Dar açÕya ait do÷rulara pergel yardÕmÕyla R yarÕçap mesafesinde paralel do÷rular
çizilir.
¾ Bu do÷rularÕn kesiúme noktasÕ O merkez noktasÕdÕr. T te÷et noktalarÕ için O
merkez noktasÕndan açÕ kollarÕna dik do÷rular çizilir.
¾ R yarÕçaplÕ yay, O merkezi olarak T te÷et noktalarÕ arasÕna çizilir (ùekil 2.39).

ùekil 2.39 : Dar açÕ yapan iki do÷ruyu yayla birleútirmek.

64
2.3.10.3. Geniú AçÕ Yapan øki Do÷ruyu Yayla Birleútirmek

¾ Geniú açÕ yapan do÷rulara pergel yardÕmÕyla R yarÕçap mesafesinde paralel

do÷rular çizilir.
¾ Bu do÷rularÕn kesiúti÷i O merkez noktasÕ bulunur. O noktasÕndan açÕ kollarÕna
dik do÷rular çizilerek T te÷et noktalarÕ bulunur.
¾ R yarÕçaplÕ yay, O merkezine göre T te÷et noktalarÕ arasÕna çizilir (ùekil 2.40).

ùekil 2.40 : Geniú açÕ yapan iki do÷ruyu yayla birleútirmek.

2.3.11. øki Do÷ruyu øki AyrÕ Yayla Birleútirmek

2.3.11.1. Birbirine Paralel øki Do÷ruyu øki Yayla Birleútirmek

¾ Do÷rular üzerindeki A ve B noktalarÕ birleútirilir.

¾ AB do÷rusu üzerinde herhangi bir T noktasÕ iúaretlenir.
¾ Bulunan AT ve BT do÷rularÕnÕn orta dikmeleri çizilir. A ve B noktalarÕndan da
do÷rulara dikmeler çÕkÕlÕr.
¾ Do÷rularÕn kesiúti÷i C ve D noktalarÕ merkez olmak üzere AT ve BT noktalarÕ
arasÕnda yaylar çizilir (ùekil 2.41).

ùekil 2.41 : øki do÷ruyu iki yayla birleútirmek.

2.3.11.2. Do÷ru Üzerindeki Bir Noktayla Di÷er Do÷ruyu Birleútirmek

¾ Do÷ru üzerindeki A noktasÕndan dikme çÕkÕlÕr. R yarÕçap ölçüsü iúaretlenerek B

merkezli R yayÕ çizilir.

65
 ¾ Yine B merkez olmak üzere pergel 2R kadar açÕlarak bir yay daha çizilir.
¾ Di÷er do÷ruya R mesafesinde paralel do÷ru çizilerek 2R yayÕnÕ kesti÷i C noktasÕ
bulunur.
¾ B ve C merkez noktalarÕ birleútirilerek ve C noktasÕndan do÷ruya dik inilerek T
te÷et noktalarÕ bulunur.
¾ C merkez olmak üzere R yarÕçaplÕ yayla daha önce çizilmiú yay T noktalarÕ
arasÕnda birleútirilir ( ùekil 2.42).

ùekil 2.42 : øki do÷ruyu iki yayla birleútirmek.

2.3.12. Do÷ruya, Daireyi veya YayÕ, Verilen Yayla Birleútirmek

2.3.12.1. Bir Do÷ru ile Bir YayÕ øçten Bir Yayla Birleútirmek

¾ Verilen do÷ruya R mesafesinde paralel do÷ru çizilir.

¾ O merkezli yayÕn yarÕçapÕna R yarÕçapÕ ilave edilerek R+R1 yarÕçaplÕ yay ile
do÷ru kesiútirilir ve C noktasÕ bulunur.
¾ Bulunan C noktasÕ ile O noktasÕ birleútirilerek T, C noktasÕndan do÷ruya dikme
inilerek T1 noktasÕ elde edilir.
¾ C merkez olmak üzere T ve T1 noktalarÕ R yarÕçaplÕ yayla birleútirilir (ùekil
2.43).

ùekil 2.43 : Bir do÷ru ile bir yayÕ içten bir yayla birleútirmek.

2.3.12.2. Bir Do÷ru ile Bir YayÕ DÕútan Bir Yayla Birleútirmek

¾ Verilen do÷ruya R mesafesinde paralel do÷ru çizilir.

66
 ¾ R1 yarÕçaplÕ dairenin O merkezine göre R1-R de÷erinde yeni bir yay çizilerek C
kesiúme noktasÕ bulunur.
¾ Bulunan C noktasÕ ile O noktasÕ birleútirilip uzatÕlarak T, C noktasÕndan do÷ruya
dikme inilerek T1 noktasÕ elde edilir.
¾ C merkez olmak üzere T ve T1 noktalarÕ R yayÕyla birleútirilir (ùekil 2.44)

ùekil 2.44 : Bir do÷ru ile bir yayÕ dÕútan bir yayla birleútirmek.

2.3.13. øki Daireyi Verilen Bir Yayla Birleútirmek

2.3.13.1. øki Daireyi Bir Yayla øçten Birleútirmek

¾ Birinci dairenin O1 merkezinden R1+R yarÕçaplÕ bir yay çizilir.
¾ økinci dairenin O2 merkezinden R2+R yarÕçaplÕ yay çizilir.
¾ øki yayÕn kesiúti÷i A noktasÕ iúaretlenir. O1 ve O2 merkezleriyle A noktasÕnÕ
birleútiren do÷rular çizilip daire üzerinde T1 ve T2 te÷et noktalarÕ bulunur.
¾ A merkezinden R yarÕçaplÕ yayla T1 ve T2 noktalarÕ arasÕ içten birleútirilir (ùekil
2.45).

ùekil 2.45 : øki daireyi içten bir yayla birleútirmek.

67
2.3.13.2. øki Daireyi Bir Yayla DÕútan Birleútirmek

¾ Birinci dairenin O1 merkezinden R-R1 yarÕçaplÕ yay, O2 merkezinden R-R2

yarÕçaplÕ yay çizilir.
¾ YaylarÕn kesiúti÷i A noktasÕyla O1 ve O2 merkezleri birleútirilip uzatÕlÕr.
¾ Çizilen do÷rularÕn daireleri dÕú tarafta kesti÷i noktalar T1 ve T2 noktalarÕ arasÕ
dÕútan birleútirilir (ùekil 2.46)

ùekil 2.46 : øki daireyi dÕútan bir yayla birleútirmek.

2.3.13.3. øki Daireyi Bir Yayla øçten ve DÕútan Birleútirmek

¾ O1 merkezine göre R+R1 yarÕçaplÕ, O2 merkezine göre R-R2 yarÕçaplÕ yaylar

çizilir.
¾ øki yayÕn kesiúti÷i A noktasÕ iúaretlenir.
¾ A noktasÕ O1 merkeziyle birleútirildi÷inde T1 noktasÕ O2 merkezleriyle
birleútirilip uzatÕldÕ÷Õnda T2 te÷et noktasÕ bulunur.
¾ A merkez olmak üzere R yarÕçaplÕ yayla T1 ve T2 noktalarÕ arasÕ birleútirilir
(ùekil 2.47).

ùekil 2.47 : øki daireyi içten ve dÕútan te÷et olan bir yayla birleútirmek.

68
2.3.14. Daire ve Bir NoktanÕn Verilen Bir Yayla Te÷et Birleútirilmesi

¾ P noktasÕ merkez olmak üzere R yarÕçaplÕ yay çizilir.

¾ O merkezine göre R+R1 yarÕçaplÕ bir yay daha çizilerek kesiútirilir.
¾ A kesiúme noktasÕ ile O merkezi birleútirilip T te÷et noktasÕ bulunur.
¾ A kesiúme noktasÕ merkez olmak üzere R yarÕçaplÕ yayla P ve T noktalarÕ arasÕ
birleútirilir (ùekil 2.48)

ùekil 2.48 : Daire ile bir noktanÕn bir yayla te÷et birleútirilmesi.

2.4. Oval Çizimleri

Oval: Elips úekillerin çizilmesi zor oldu÷undan, pergel yardÕmÕyla çizilen elipse
benzer çizimlere denir.

2.4.1. Büyük Ekseni Verilen Ovali Çizmek

¾ Ovalin yatay ve düúey eksenleri çizilir. Eksenlerin kesiúme noktasÕ O’ ya göre

AO/2 ile C ve OB/2 ile D noktalarÕ iúaretlenir.
¾ Bulunan C ve D ile O noktasÕ merkez olmak üzere R=AB/4 daireleri çizilir.
¾ Çizilen dairelerin birbirini kesti÷i E ve H noktalarÕ C merkezi, F ve G noktalarÕ D
merkeziyle birleútirilip uzatÕlÕr.
¾ Bu uzantÕlarÕn daireleri kesti÷i J, I ve K, L noktalarÕ te÷et noktasÕ olarak
iúaretlenir. Çizilen uzantÕlarÕn dikey ekseni kesti÷i M ve N noktalarÕ da merkez
olarak bulunur.
¾ Bulunan M merkezine göre IL, N merkezine göre JK, C merkezine göre IJ ve D
merkezine göre KL yaylarÕ çizilerek oval çizimi tamamlanÕr (ùekil 2.49).

69
 ùekil 2.49 : Büyük ekseni verilen oval çizimi.

2.4.2. Küçük Ekseni Verilen Ovali Çizmek

¾ Ovalin eksenleri çizilerek C ve D noktalarÕ iúaretlenir. OC uzunlu÷u üç eúit

parçaya bölünür.
¾ O merkez olmak üzere O2 kadar açÕlan pergelle bir daire çizilir, yatay eksenle
kesiúme noktalarÕ E ve F elde edilir.
¾ C ve D noktalarÕ, E ve F noktalarÕ ile birleútirilerek uzatÕlÕr.
¾ C merkez olmak üzere D’ den geçen GH yayÕ, D merkez olmak üzere C’ den
geçen JI yayÕ çizilir.
¾ E merkezine IH ve F merkezine göre GJ yayÕ çizilerek oval çizimi tamamlanÕr
(ùekil 2.50).

ùekil 2.50 : Küçük ekseni verilen oval çizimi.

70
2.5. Elips Çizimleri
Bir dairesel yüzeyin iz düúümleri, temel iz düúüm düzlemlerine göre e÷ik tutularak
çizildi÷inde elde edilen úekle elips adÕ verilir (ùekil 2.51).

ùekil 2.51 : Elipsin meydana geliúi.

Silindir, koni, küre gibi cisimler tabanlarÕna veya eksenlerine göre e÷ik
kesildiklerinde bu yüzeylerin görünüúlerindeki úekil elipstir (ùekil 2.52). Elips
çizimlerinde, elipse ait noktalar bulunduktan sonra elle veya e÷ri cetvelleriyle
birleútirilerek elips çizimleri tamamlanÕr.

ùekil 2.52 : Cisimlerde elips.

71
2.5.1. Pergel YardÕmÕyla Elips Çizimi
¾ Yatay ve dikey eksenler çizildikten sonra elipsin büyük ekseni A ve B ile küçük
ekseni C ve D noktalarÕ eksenler üzerinde iúaretlenir.
¾ Büyük eksenin yarÕsÕ R=AB/2 ölçüsünde C ve D merkezli yaylarla yatay eksen
üzerinde F1 ve F2 odak noktalarÕ bulunur.
¾ F1O arasÕnda istenen sayÕda nokta iúaretlenir (burada beú nokta iúaretlendi).
¾ Pergelin i÷nesi A noktasÕna batÕrÕlÕp 3 noktasÕna kadar açÕlÕr, F1 ve F2 merkezli
üst ve alt yaylar çizilir.
¾ Pergelin i÷nesi B noktasÕna batÕrÕlÕp 3 noktasÕ kadar açÕlÕr. F2 odak noktasÕna
konup daha önceki yayÕ kesecek úekilde B3 yarÕçaplÕ yaylarla dört tane 3 noktasÕ
bulunur.
¾ AynÕ iúlemler di÷er noktalar için uygulanÕp 1’, 2’, 4’, 5’ noktalarÕ bulunur.
¾ Bulunan noktalar e÷ri çizgilerle veya e÷ri cetveli yardÕmÕyla birleútirilip elips
çizimi tamamlanÕr (ùekil 2.53).

ùekil 2.53 : Pergel yardÕmÕyla elips çizimi.

72
2.5.2. Daireler YardÕmÕyla Elips Çizimi

¾ Ekipsin büyük ve küçük eksenine göre daireler çizilir.

¾ Çizilen bu daireler istenilen sayÕda parçalara bölünür.
¾ Merkezden geçen bölüntülerin büyük ve küçük daireleri kesti÷i noktalar
iúaretlenir.
¾ Büyük dairedeki noktalardan dikey, küçük dairedeki noktalardan yatay çizgilerle
kesiúme yerlerinde elipse ait noktalar bulunur.
¾ Bulunan noktalar serbest elle veya e÷ri cetveli yardÕmÕyla birleútirilerek elips
tamamlanÕr (ùekil 2.54).

ùekil 2.54 : Daire yardÕmÕyla elips çizimi.

73
2.5.3. Dikdörtgen YardÕmÕyla Elips Çizimi

¾ Yatay ve dikey eksen çizildikten sonra büyük eksenin A ve B, küçük eksenin C

ve D noktalarÕ iúaretlenip bu noktalardan geçen dikdörtgen çizilir.
¾ Dikdörtgenin AO ve AE uzunluklarÕ aynÕ sayÕda eúit parçalara bölünür.
¾ AE üzerindeki noktalar C noktasÕyla birleútirilir.
¾ AO üzerindeki noktalar D noktasÕyla birleútirilip daha önce çizilmiú do÷rularÕ
kesecek úekilde uzatÕlÕr. Do÷rularÕn kesiúme noktalarÕ elipse ait noktalardÕr.
¾ Elde edilen noktalar e÷ri cetveliyle birleútirilip elips tamamlanÕr (ùekil 2.55).

ùekil 2.55 : Dikdörtgen yardÕmÕyla elips çizimi.

2.6. Helis Çizimleri

Dönel yüzeyler üzerinde bulunan ve ana do÷rularla eúit açÕlar yapan uzay e÷rilerine
helis adÕ verilir. Dönel yüzey, silindir seçilmiú ise; bu silindir üzerinde bir nokta düúünelim:
O noktasÕ, eksen boyunca düzgün hareket yaparken, eksen etrafÕnda da yine düzgün olarak
dönerse, silindir yüzeyinde bir e÷ri çizer. Bu tür e÷riye silindirik helis e÷risi denilir. Helis

74
e÷risi silindir yüzeyine üstteki úekilde görüldü÷ü gibi ön tarafta, sa÷ yukarÕya do÷ru
çÕkarak sarÕlÕrsa sa÷ helis, yüzeyin ön tarafÕnda, sol yukarÕya do÷ru sarÕlÕrsa sol helis olur.

Vida diúleri ve hÕz de÷iúimli kam diyagramlarÕnÕn çiziminde, helisel yay, helis diúli
çark, sonsuz vida ve karúÕlÕk diúlisinin hesaplarÕnda kullanÕlÕr.

YukarÕdaki açÕklamalara göre, kendi ekseni etrafÕnda sabit hÕzla dönen bir silindir
üzerinde, silindir ekseni boyunca sabit hÕzla ilerleyen bir noktanÕn bÕraktÕ÷Õ izler helis
e÷risini meydana getirir. Bu noktanÕn bir devirde eksensel ilerlemesine adÕm denir.
Bir silindir etrafÕnda sarÕldÕ÷Õ kabul edilen bir dik üçgenin hipotenüsü helis e÷risini
meydana getirir. Helis e÷risinin açÕnÕmÕ bir do÷rudur (ùekil 2.56).

ùekil 2.56 : Helis e÷risinin meydana gelmesi.

2.6.1. Helis E÷risini Çizmek

¾ ÇapÕ d olan silindirin önden ve üstten görünüúü çizilir.

¾ Daire olan üstten görünüúü eúit parçalara bölünür (burada sekize bölündü) ve
numaralandÕrÕlÕr.
¾ Silindirin önden görünüúünde P adÕmÕ aynÕ sayÕda eúit parçaya bölünür (burada
sekize bölündü) ve numaralandÕrÕlÕr.
¾ Üstten görünüúteki bölüntüler, önden görünüúteki aynÕ bölüntüler, önden
görünüúteki aynÕ bölüntülere ait do÷rularÕ kesecek úekilde taúÕnÕp noktalar
bulunur.
¾ AynÕ numaralÕ noktalar serbest elle veya pistole ile birleútirilip helis e÷risi çizilir
(ùekil 2.57a).

75
2.6.2. Helis E÷risinin AçÕnÕmÕnÕ Çizmek

¾ Silindirin önden görünüúünde silindir tabanÕna ait yatay çizgi çizilir. Bu çizgi
üzerinde silindirin çevresine eúit (Çevre =ʌ.d) açÕnÕm ölçüsü iúaretlenir.
¾ AçÕnÕm ölçüsü sekiz eúit parçaya bölünüp numaralandÕrÕlÕr.
¾ Son bölüntüden dikey bir do÷ru çizilerek sekiz bölüntü noktasÕ iúaretlenir.
¾ O noktasÕ ile 8 noktasÕ birleútirilerek helis e÷risine ait açÕnÕm çizilir (ùekil
2.57b).

ùekil 2.57 : Helis e÷risi çizimi.

76
UYGULAMA FAALøYETø
Ö÷retmen tarafÕndan verilecek olan, Do÷rular, Daireler ve Düzlemler konusuna ait
uygulama faaliyetlerini aúa÷Õdaki iúlem basamaklarÕ ve önerileri dikkate alarak yapÕnÕz.
øúlem BasamaklarÕ Öneriler
¾ Standart kâ÷ÕdÕ resim masasÕna ¾ øú önlü÷ünüzü giyiniz.
ba÷layÕnÕz.. ¾ ÇalÕúma ortamÕnÕzÕn (resim masasÕ)
temizli÷ini kontrol ediniz, çizim için
uygun hale getiriniz.
¾ Çizim için kullanaca÷ÕnÕz kalem, silgi,
bant, resim kâ÷ÕdÕ vb. araçlarÕnÕzÕ
kontrol edip hazÕrlayÕnÕz.
¾ Resim kâ÷ÕdÕnÕzÕ, T cetveli kullanarak
düzgün bir úekilde masanÕza bant
kullanarak sabitleyiniz

¾ Çizim araçlarÕnÕ metotlarÕna uygun ¾ Çizimini yapaca÷ÕnÕz geometrik úekil

olarak kullanÕnÕz. için uygun çizim takÕmlarÕnÕ
belirleyiniz.
¾ Pergelinizin uçlarÕnÕ kontrol ediniz.
¾ Daireleri ve temel geometrik ¾ Çizimini yapaca÷ÕnÕz geometrik
úekilleri metoduna uygun olarak úekillerin çizim aúamalarÕnÕ gözden
çiziniz. geçiriniz.
¾ Geometrik úekillerin çizim metotlarÕnÕ,
sÕrasÕna göre uygulamaya özen
gösteriniz.

1-Bir A4 kâ÷ÕdÕnÕn yarÕsÕna uygun çizim metodunu kullanarak, çapÕ 60 mm olan bir
daire içerisine eúkenar beúgen çiziniz.

2-

77
 YukarÕda verilen úekildeki, daire çaplarÕ ve eksenler arasÕ ölçülerini üzerinden
ölçerek, yarÕm A4 kâ÷ÕdÕna çiziniz. Dairelere dÕútan ortak te÷et do÷rularÕnÕ metoduna uygun
olarak çiziniz.

78
ÖLÇME VE DEöERLENDøRME
A. OBJEKTøF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)

Aúa÷Õdaki testte çoktan seçmeli 8 soru bulunmaktadÕr. SorularÕ dikkatli bir

úekilde okuyunuz ve do÷ru seçene÷i yuvarlak içerisine alarak cevaplandÕrÕnÕz. Süreniz
10 dakikadÕr.

1. Standart gönyeler yardÕmÕyla kaç derecelik açÕ ve katlarÕnÕ kolayca çizebiliriz?

A) 30o ve katlarÕ C) 15o ve katlarÕ
B) 45o ve katlarÕ D) 75o ve katlarÕ

2. AynÕ düzlem içinde olan ve kesiúmeyen do÷rulara ne ad verilir?

A) Dik açÕ C) Yay
B) Te÷et D) Paralel

3. Çember üzerinde alÕnan farklÕ iki nokta arasÕndaki çember parçasÕna ne ad verilir?
A) Yay C) Çember
B) Do÷ru D) Te÷et

4. Dairenin merkezinden geçen, yatay ve düúey noktalÕ kesik çizgilere verilen isim
aúa÷Õdakilerden hangisidir.?
A) Te÷et C) Mastar
B) Eksen D) Orijin

5. Eúkenar bir altÕgende kenarlarÕn birbiriyle yaptÕ÷Õ açÕ aúa÷Õdakilerden hangisidir.?

A) 60o C) 120o
o
B) 30 D) 180o

6. Genel metotla on bir köúeli çokgen çizilecektir. Çokgenin köúe noktalarÕnÕ tespit etmek
için aúa÷Õdaki iúlemlerden hangisi uygulanmalÕdÕr?
A) Düúey eksen 11 eúit parçaya bölünür. C) Daire üzeri pergelle 11’ e bölünür.
B) Yatay eksen 11 eúit parçaya bölünür. D) AçÕ ölçer ile çevre 11’ e bölünür.

7. Bir dairesel yüzeyin iz düúümleri, temel iz düúüm düzlemlerine göre e÷ik tutularak
çizildi÷inde elde edilen úekle verilen ad aúa÷Õdakilerden hangisidir?.
A) Parabol C) Helis
B) Evolvent D) Elips

8. Silindir üzerindeki bir noktanÕn, bir turda eksen do÷rultusunda aldÕ÷Õ yola verilen ad
aúa÷Õdakilerden hangisidir?
A) AdÕm C) Çevre
B) Hamle D) Yükseklik

79
B. UYGULAMALI TEST

Faaliyet AdÕ Do÷rular, Daireler ve Modül E÷itimi Alan Kiúinin

Düzlemler Çizmek

Amaç Standart ve teknik resim AdÕ ve SoyadÕ

kurallarÕna göre do÷rular, daireler
ve düzlemler çizebileceksiniz.

AÇIKLAMA: Bu faaliyeti gerçekleútirirken aúa÷Õdaki kontrol listesini bir arkadaúÕnÕzÕn

doldurmasÕnÕ isteyiniz. Sadece ilgili alanÕ doldurunuz.
Aúa÷Õda listelenen davranÕúlarÕn her birinin arkadaúÕnÕz tarafÕndan yapÕlÕp
yapÕlmadÕ÷ÕnÕ gözlemleyiniz. E÷er yapÕldÕysa evet kutucu÷unun hizasÕna X iúareti
koyunuz. YapÕlmadÕysa hayÕr kutucu÷unun hizasÕna X iúareti koyunuz.

De÷erlendirme Ölçütleri Evet HayÕr

1 øú önlü÷ünü giydiniz mi?
2 Çizim araç-gereçlerini eksiksiz hazÕrladÕnÕz mÕ?
Çizim araç-gereçlerinin ve ortamÕn temiz olmasÕnÕ sa÷ladÕnÕz
3
mÕ?
4 Çizim için uygun resim kâ÷ÕdÕnÕ seçtiniz mi?
5 Kâ÷ÕdÕnÕzÕ çizim masasÕna sabitlediniz mi?
T cetveli ve gönyeleri kullanarak eksen çizgilerini uygun
6
kalÕnlÕkta çizdiniz mi?
Pergel kullanarak daireleri ve yaylarÕ metoduna uygun olarak
7
çizdiniz mi?
8 Çizim metotlarÕnÕ sÕrasÕ ile uyguladÕnÕz mÕ?
9 Çizgi kalÕnlÕklarÕnÕ do÷ru seçtiniz mi?
10 Fazla ve gereksiz çizgi ve lekeleri temizlediniz mi?
11 Çizim ortamÕnÕzÕ temizlediniz mi?

DEöERLENDøRME

ArkadaúÕnÕz kontrol listesindeki davranÕúlarÕ sÕrasÕyla uygulayabilmelidir.

UygulayamadÕ÷Õ davranÕútan di÷er davranÕúa geçmek mümkün olamayaca÷Õndan faaliyeti
tekrar etmesini isteyiniz

80
 MODÜL DEöERLENDøRME
MODÜL DEöERLENDøRME
YETERLøLøK ÖLÇME
1- Aúa÷Õda verilen görünüúün çizimini, teknik resim kurallarÕna uygun olarak bir A4
kâ÷ÕdÕnÕn yarÕsÕna çiziniz.

2- Aúa÷Õda verilen standart yazÕ örneklerini aynÕ ölçülerde bir A4 ka÷ÕdÕnÕn yarÕsÕna,
yardÕmcÕ çizgi kullanarak kurúun kalemle yazÕnÕz.

Not: Zümre ö÷retmenleri kararÕ ile farklÕ modül de÷erlendirme sorularÕ da

sorulabilir.

81
 KONTROL LøSTESø

Modül E÷itimi Alan Kiúinin

Faaliyet AdÕ Geometrik Çizimler modülü
AdÕ ve SoyadÕ
Gerekli ortam sa÷landÕ÷Õnda bu
modül ile ö÷renci; Standart ve
Amaç teknik resim kurallarÕna uygun
olarak geometrik çizimler
yapabilecektir.
AÇIKLAMA: Bu faaliyeti gerçekleútirirken aúa÷Õdaki kontrol listesini
ö÷retmeniniz doldurmasÕnÕ isteyiniz.
Aúa÷Õda listelenen davranÕúlarÕn her birinin uygulamayÕ yapan tarafÕndan yapÕlÕp
yapÕlmadÕ÷ÕnÕ gözlemleyiniz. E÷er yapÕldÕysa evet kutucu÷unun hizasÕna X iúareti
koyunuz. YapÕlmadÕysa hayÕr kutucu÷unun hizasÕna X iúareti koyunuz.
De÷erlendirme Ölçütleri Evet HayÕr
1 øú önlü÷ünü giydiniz mi?
2 Çizim araç-gereçlerini eksiksiz hazÕrladÕnÕz mÕ?
Çizim araç-gereçlerinin ve ortamÕn temiz olmasÕnÕ sa÷ladÕnÕz
3
mÕ?
Çizilecek görünüúlerin boyutuna göre standart ölçek ve kâ÷Õt
4
seçtiniz mi?
5 Resim kâ÷ÕdÕnÕzÕ masaya sabitlediniz mi?
6 Çizim araçlarÕnÕ kurallara uygun olarak kullandÕnÕz mÕ?
7 Çizim yaparken iúlem basamaklarÕnÕ uyguladÕnÕz mÕ?
8 Daire ve yaylarÕ düzgün çizdiniz mi?
9 Te÷et ve birleútirmeleri hatasÕz çizdiniz mi?
10 Çizgi kalÕnlÕklarÕ standartlara uygun mu?
11 ùekli hatasÕz çizdiniz mi?
12 YazÕ ve rakamlar standartlara uygun yazÕldÕ mÕ?
13 Gereksiz ve taúan çizgiler temizlendi mi?
14 Çizim yapÕlan kâ÷Õt düzgün olarak masadan söküldü mü?
15 ÇalÕúma ortamÕ temizlendi mi?

DEöERLENDøRME
Ö÷renci de÷erlendirmedeki davranÕúlarÕ sÕrasÕyla do÷ru olarak uygulayabilmelidir.
UygulayamadÕ÷Õ davranÕútan di÷er davranÕúa geçmesi mümkün olmayaca÷Õndan, ilgili
ö÷retim faaliyetini veya modülü tekrar etmesini isteyiniz. Kontrol listesindeki davranÕúlarÕ
do÷ru yapan ö÷rencilerin bir sonraki modüle geçmesini öneriniz.

82
 CEVAP ANAHTARLARI

CEVAP ANAHTARLARI
ÖöRENME FAALøYETø 1 CEVAP ANAHTARI

1. B

2. A

3. D

4. B

5. D

6. C

7. A

8. C

9. B

10. B

ÖöRENME FAALøYETø 2 CEVAP ANAHTARI

1. C

2. D

3. A

4. B

5. C

6. A

7. D

8. A

83
 KAYNAKÇA

KAYNAKÇA
¾ ARSLAN Mehmet, UygulamalÕ Teknik Resim, Arslan YayÕncÕlÕk, østanbul.
¾ øPLøKÇøOöLU – KOPARAL , “ Teknik Resim KÕsÕm 1” 14. BaskÕ.
¾ ùen ø. Zeki ve Özçilingir, Nail, Teknik Resim Temel Bilgiler. østanbul: Ege Reklam
BasÕm SanatlarÕ Tesisleri, 2002.
¾ Özçilingir Nail ve ùen, ø. Zeki, Temel Teknik Resim. østanbul: Ders kitaplarÕ
Anonim ùirketi, 1994.
¾ Özçilingir Nail ve ùen, ø. Zeki,. Makine Resmi. østanbul: Ege Reklam BasÕm
SanatlarÕ Tesisleri, 2004.
¾ TS 88 – Teknik Resim – Gösteriúle ølgili Genel Prensipler.
¾ TS 11432 / Resim Ka÷ÕtlarÕ / Ankara 1994.
¾ TS 10841 EN ISO 3098 – 2 Teknik Mamul Dokümantasyonu – YazÕlar – Bölüm
2: Latin Alfabesi Rakamlar ve øúaretler.
¾ Türk StandartlarÕ Enstitüsü’nün konularla ilgili standartlarÕ.
¾ Prof. Dr. Nevzat GözaydÕn, Prof. Dr. øsmail ParlatÕr ve Prof. Dr. Hamza Zülfikar.
Okul Sözlü÷ü. Ankara: Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu
yayÕnlarÕ: 603, 1997.

84