1.

KUPTIMI I NDËRMARRJES

Të gjitha vendet duke iu përshtatur standardeve dhe kushteve të

ekonomisë së tregut synojnë, që përmes ligjeve të vet, sa më saktë dhe
drejtë, të definojnë ndërmarrjen si subjekt juridik e cila ka për qëllim
zhvillimin e veprimtarisë së caktuar dhe arritjen e profitit. Me veprimtarinë
të cilën e zhvillon një ndërmarrje nënkuptojmë qëllimin rreth prodhimit,
afarizmit dhe ofrimit të shërbimeve në treg. Me ndërmarrja kuptojmë një
numër të caktuar të njerëzve (pronarëve dhe punëtorëve) të cilët e kanë
cilësinë e personit juridik. Ndërmarrja ka statutin e subjektit të veçantë
juridik, pozitë kjo pa të cilën nuk ka mundësi që të merr pjesë në
marrëdhëniet juridiko-ekonomike në treg. Ndërmarrjet, në përputhshmëri me
dispozitat ligjore, kanë mundësi që të zhvillojnë një ose disa veprimtari.
Qëllimi themelor për të cilin vepron ndërmarrja është krijimi i profitit.
Ndërmarrjet të cilat nuk arrin që të funksionojnë dhe të sigurojnë profit
rrezikojnë të likuidohen ose falimentohet tërësisht.

Çdo ndërmarrje e regjistruar më ligj është organizatë e pavarur dhe i

ka organet e veta dhe pasurinë e që vet harton politikën dhe strategjinë e
zhvillimit, me emrin e vet merr pjesë në qarkullimin afarist dhe vet vendos
rreth ndryshimeve eventuale rreth pozitës së vet.

Si në të kaluarën edhe sot vendet e caktuara, varësisht nga forma dhe

llojet e pronësisë, nxjerrin rregullativa juridike në funksion të themelimit të
ndërmarrjeve konform formave të pronësisë dhe kapitalit të investuar. Sipas
formave të pronësisë, ndërmarrjet mund të jetë: shoqërore, të përziera dhe
private.1

Shoqëritë ekonomike janë ato të cilat kanë pronarin e vet. Ndërmarrja

shoqërore nuk e ka pronarin dhe gjatë afarizmit të vet shfrytëzon kapitalin
shoqëror. Ndërmarrjet publike zhvillojnë veprimtari të caktuar me interes
publik të cilat prodhojnë ose ofrojë shërbime të cilat janë të rëndësishme
dhe jetike për qytetarët dhe ndërmarrjet tjera. Ndërmarrjet publike i
themelon shteti ose organet e pushtetit komunal ose me autorizimin e vet
shtetit është e mundur që këtë funksion ta kryen edhe ndërmarrjet tjera.

Shoqëritë ekonomike ose tregtare sipas themelimit ndahen në: shoqëri

me bashkim personal dhe shoqëri me bashkimin e kapitalit. Shoqëritë e
bashkimit personal janë: shoqëritë komandite dhe shoqëritë ortakie.

1
Në Kosovë me 29 shkurt të vitit 2000 UNMIK (Misioni i qeversjes së përkohshme të
Kombeve të Bashkuara në Kosovë) ka sjellë rregulloren Nr.2000/8 lidhur me regjistrimin e
përkohshem të bizneseve në Kosovë.
Kuvendi i Republikës së Kosovës me datën 27 shtator 2007 ka nxjerrë Ligjin 02/L-123 për
Shoqëritë tregtare në Kosovë me çfarë me nenin 236 e ka shfuqizuar Rregulloren e
sipërpërmendur.

1
Shoqëritë me bashkimin e kapitalit janë: shoqëritë aksionare dhe shoqëritë
më përgjegjësi të kufizuar.

Lidhjet në mes të aksionarëve dhe shoqërive aksionare mund të jenë

shumë të dobëta. E rëndësishme për funksionimin e shoqërisë aksionare
është investimi i kapitalit në shoqëri dhe në bazë të këti investimi fitohen të
drejta të caktuara. Qeverisja e drejtpërdrejtë e shoqërisë është e mundur ti
besohet menaxherëve të cilët nuk janë aksionarë. Aksionarët mund ti bartin
aksionet e tyre në personat e tretë në bazë të përgjegjësive të vogla ose më
të mëdha. Ato dallohen edhe në bazë të mjeteve të investuara në shoqëri të
cilat mund të humbin nga afarizmi i dobët dhe që nuk kanë përgjegjësi për
detyrimet të cilat shoqëria i merr në sferën e qarkullimit afarist.

Lidhjet në mes anëtarëve të shoqërisë në përgjegjësi të kufizuar

ndërlidhen varësisht nga shuma e mjeteve të cilat i kanë investuar në
shoqëri. Shuma e mjeteve të investuara në shoqëri automatikisht e
përcakton edhe masën e të drejtave dhe të fitimit.

Marrëdhëniet e personave në ndërmarrjet të themeluara me lidhje

personale janë shumë më të forta. Themelimi i këtyre shoqërive paraprakisht
është i bazuar në njohjen e partnerëve. Secili partner pjesën e vet të kapitalit
të investuar mund të bartë në personin e tretë vetëm sipas kushteve më
parë të parapara. Anëtarët e shoqërisë ose së paku njëri nga ata kanë
përgjegjësi për detyrimet e shoqërisë dhe për mjetet të cilat janë investuar
në shoqëri. Me shoqëri drejtpërdrejtë qeverisin anëtarët dhe për këtë arsye
themelohet sinteza e pasurisë dhe drejtimi i ndërmarrjes.2

Varësisht nga afati i zhvillimit të veprimtarisë së caktuar, ndërmarrjet

mund të themelohen si të përkohshme ose të përhershme.

Ndërmarrjet sipas madhësisë varën nga numri i të punësuarve. Në

bazë të këtij kriteri ndërmarrjet ndahen në:
 ndërmarrje të vogla (deri në 50 punëtor),
 ndërmarrje të mesme (nga 50 deri në 250 të punësuar) dhe
 ndërmarrje të mëdha (mbi 250 punëtor).

Sipas shtetësisë së investitorëve të kapitalit ndërmarrja ndahet në:

 vendore (me investimin e kapitalit nga personat fizikë dhe
juridikë vendor),
 ndërkombëtare (me investimin e kapitalit nga personat fizikë
dhe juridikë nga vendet e jashtme) dhe
 të përzier (me investimin e kapitalit nga personat fizikë dhe
juridikë të vendit dhe atyre të jashtëm).

2
Dr.M. Skakun: Poslovno Pravo, CIP Beograd 2002 fq. 82

2
 Sipas ligjit ndërmarrje mund të themelojnë personat fizikë dhe
personat juridikë. Zakonisht personat fizikë mund të themelojnë:
 shoqëri ortakrie,
 shoqëri komandite,
 shoqëri aksionare dhe
 shoqëri me përgjegjësi të kufizuar.

Personat juridikë mund të themelojnë;

 shoqëri aksionare,
 shoqëri me përgjegjësi të kufizuar dhe
 shoqëri komandite në pronësi të komanditorit.

Shteti mund të themelojë ndërmarrje publike.

Subjektet fizike dhe juridike ndërkombëtare mund të themelojnë;

 ndërmarrje në territorin e vendit duke i respektuar dispozitat
ligjore dhe rregulloret konkrete të cilat e rregullojnë këtë
procedurë.

Personi fizik mundet që vetëm në një shoqëri të jetë pjesëtar me

përgjegjësi ta pakufizuar për detyrimet e shoqërisë. Ndërmarrja individuale
themelohet në bazë të vendimit nëse për themelimin e saj është i interesuar
dhe i angazhuar vetëm një person. Ndërsa themelimi i ndërmarrjes nga dy e
më shumë personave realizohet në bazë të kontratës mbi themelimin e
ndërmarrjes. Akti i themelimit të ndërmarrjes duhet të jetë i formal-shkruar
dhe nënshkrimi i tij të behët para organeve kompetente.

Sipas marrëveshjes për themelimin e ndërmarrjes ndërmarrjes i

përcaktohen: Themeluesit dhe nënshkrimi i tyre, formën e pronësisë,
shumën e mjeteve financiare, udhëheqjen e ndërmarrjes, afarizmin lidhur me
humbjen dhe fitimin, gjykatën kompetente për zgjidhjen e kontesteve
eventuale etj.

Për ndryshim nga legjislacioni aktual, sipas disa ligjeve të vendeve të

ndryshme për themelimin e ndërmarrjeve,3 mund të vërehen ndryshime të
vogla lidhur me përmbajtjen elementeve esenciale të aktit të themelimit.
Akti i themelimit ose kontrata për themelimin e ndërmarrjes duhet të jetë në
formë të shkruar.

Investimet e themeluesve në ndërmarrje mund të jenë në formë të

parave, sendeve dhe të drejtave, ndërsa të shoqëritë individuale puna ose
shërbimet e ofruara. Investimet që nuk janë para të cilat investohen në

3
Ligji mbi ndërmarrjet i Republikës së Kroacisë, Ligjit mbi ndërmarrjet të Serbisë, Ligji mbi ndërmarrjet i
Republikës së Maqedoinisë etj, vërehen elemente të pothuajse të ngjashme me rregulloren e sipërpërmendur të
UNMIK-ut rreth elementeve që e përbejnë aktin e themelimit.

3
ndërmarrje, vlerësohen sipas personit që ka detyrime zyrtare me qëllim të
vlerësimit, sigurimit dhe mbrojtjes së tyre.

2.1. INDIVIDUALITETI I NDËRMARRJES

Në lëmin e të drejtës afariste ndërmarrjet duhet që të dallohen nga njëra

tjetra dhe të kenë karakteristikat e caktuara individuale. Sipas rregullores së
Ligjit mbi shoqëritë tregtare për bizniset në Kosovë, karakteristikat e
ndërmarrjeve duhet të jenë: firma, selia dhe veprimtaria.

Firma është emri në bazë të së cilës identifikohet ndërmarrja dhe të

cilën duhet ta posedojë çdo ndërmarrje. Firma e ndërmarrjes shënohet në
aplikacion për regjistrimin e biznisit të organi kompetent dhe pas lëshimit të
çertifiktaes për regjistrimin e biznisit ajo konsiderohet e ligjshme. Në
hapësirat e ndërmarrjes duhet të vendoset firma (ose shkurtesa e saj). Pjesë
përbërëse e firmës duhet të jenë edhe shenjat të cilat pasqyrojnë
veprimtarisë e ndërmarrjes. Po ashtu është në kuadër të saj, duhet të
vendoset edhe shenjat mbi formën e ndërmarrjes (shoqëri aksionare ose
shoqëri ortakërie). Sipas rregullores firma duhet të përmbajë edhe shenjat e
selisë së ndërmarrjes edhe pse selia është element individual i ndërmarrjes.
Firma duhet të ketë edhe formën e shenjës identifikuese e cila në një
mënyrë është edhe element tjetër që kontribuon të dallohet nga firmat tjera
që merren me të njëjtën veprimtari. Çdo element tjetër në kuadër të firmës
p.sh. lidhur me përdorimin e fotografisë së ndonjë personi, emrit etj, duhet të
ketë patjetër pajtimin dhe autorizimin e tij, e nëse ai nuk ekziston pajtimi i
organerve kompetente shtetërore.

Ndërmarrja mund të shfrytëzoj edhe forma të shkurtra të shenjave të

firmës në kuptim të emrit të shkurtër, formës dhe selisë së ndërmarrjes.
Format e ndërmarrjes mund të shënjohen me këto shkurtesa:

• sh.a. (shoqëri aksionare);

• sh.p.k. (shoqëri me përgjegjësi të kufizuar);
• sh.k. (shoqëri komandite);
• sh.p.(shoqëri publike).

Firma e ndërmarrjes mund të përmbajë vizatime, fotografi, vitin e

themelit të ndërmarrjes, shenjën mbrojtëse etj. Në kuadër të firmës nuk
mund të futën emërtimet e shteteve të tjera, organizatave ndërkombëtare,
emërtimet që përmbajnë fyerje etj.

Firma e ndërmarrjes gëzon mbrojtje juridike për ruajtje nga

keqpërdorimet dhe rritjen e sigurisë juridike. Mbrojtjen e firmës e siguron

4
organi kompetent i UNMIK-ut dhe gjithashtu lëshuara e saj rregullohet
përmes certifikatës së themelimit. Në rast të kontesteve lidhur me
keqpërdorimin e firmës kompetente është gjykata kompetente e përcaktuar
në kuadër të kontratës ose aktit të themelimit.
Ndërmarrja ka të drejtë që nga gjykata e vednit të regjistrimit të
kërkojë që ta mbrojë firmën e vet.

Veprimtaria e ndërmarrjes gjithashtu është njëra ndër

karakteristikat themelore të saja. Veprimtaria e ndërmarrjes me kapital
shoqëror përcaktohet me statut. Veprimtaria e ndërmarrjes duhet të jetë e
përcaktuar në përputhje me llojet e veprimtarive të cilat janë të përcaktuara
sipas ligjit. Veprimtaritë me të cilat një ndërmarrje merret me to duhet të
jenë të regjistruara në regjistrin e UNMIK-ut sipas rregullores së
sipërpërmendur. Sipas rregullores veprimtaria e ndërmarrjes tërësisht duhet
të jetë në përputhje me veprimtarinë e regjistruar. Mirëpo, ndërmarrja ka
mundësi të lidh kontrata për kryerjen e dhe të punëve të tjera por gjithmonë
ato të jenë në përputhje dhe në lidhje me veprimtarinë e regjistruar dhe të
lejuar. Tejkalimi i veprimtarisë së regjistruar dhe marrja me veprimtari të
paregjistruara konsiderohet joligjore dhe personat përgjegjës të ndërmarrjes
mund të përgjigjen penalisht para gjykatës kompetente.

Secilës ndërmarrje i lejohet ndryshimi i veprimtarisë duke i respektuar

dispozitat ligjore të cilat janë në fuqi. Në Kosovë ekziston mundësia e
ndërrimit apo plotësimit të veprimtarive të ndërmarrjes konform rregullores
së UNMIK-ut nr. 2000/8 dhe 2000/4 dhe gjithashtu janë të aplikueshme
dispozitat e Ligjit mbi themelimin dhe veprimtarinë e ndërmarrjeve të
Kosovës.

Selia e ndërmarrjes është vendi ku ndërmarrja e zhvillon

veprimtarinë e vet. Nëse veprimtaria e ndërmarrjes zhvillohet nëpër shumë
vende, selia konsiderohet vendi ku ndodhet drejtoria e ndërmarrjes. Përveç
vendit, adresa paraqitet pjesë përbërëse e selisë së ndërmarrjes. Selia e
ndërmarrjes përcaktohet në aktin e themelimit dhe ka mundësi që të
ndërrohet. Sipas selisë së ndërmarrjes përcaktohet edhe kompetenca e
gjykatës, kompetenca e institucioneve të shërbimeve tatimore etj.

2. ORGANET E DREJTIMIT TË NDËRMARRJES

Sipas dispozitave ligjore të ligjit mbi ndërmarrjet rregullores së UNMIK-

ut, organet e drejtimit të ndërmarrjes janë:

 Kuvendi, si organ i pronarëve,

 Këshilli drejtues, si organ i drejtimit,
 Drejtori, si organ i afarizmit dhe

5
  Këshilli mbikëqyrës, si organ këshillues.

Kuvendi i ndërmarrjeve ka këto përgjegjësi:

 sjellë statutin,
 përcakton politikën afariste,
 miraton llogarinë vjetore dhe raportin e afarizmit,
 përcaktojnë shpërndarjen e fitimit vjetor dhe mbulimin e
humbjeve,
 përcaktojnë nivelin e rritjes ose të zvogëlimit të kapitalit,
 vendosin për ndërrimet statusore, ndërrimin e formave ose
shuarjen e ndërmarrjes,
 zgjedh dhe i thërret në përgjegjësi kryetarin dhe anëtarët e
këshillit drejtues, revizorit dhe likuidatorit,
 sjellin rregullore për punën e vet, dhe
 vendosin për çështje të tjera.

Këshilli drejtues i ndërmarrjes:

 përgatitjen e propozim-vendimeve dhe zbatimin e vendimeve të

kuvendit,
 sjelljen e akteve të përgjithshme të cilat nuk i ka sjellur kuvendi,
 përgatitë dhe i miraton llogaritë përfundimtare,
 përgatitë raportet për afarizmin e ndërmarrjes,
 propozon mënyrën e ndarjes së fitimit,
 e zgjedh dhe e shkarkon drejtorin,
 sjellë vendime mbi investimet dhe vendos për bartjen eventuale të
aksioneve dhe destinacionit të akordimit,
 vendos për themelimin e ndërmarrjeve të reja,
 sjellë rregulloren për punën dhe kryen punë të tjera.

Drejtori si organ përgjegjës

 organizon dhe drejton afarizmin e ndërmarrjes,

 e përfaqëson ndërmarrjen,
 angazhohet për ligjshmërinë e veprimtarisë së ndërmarrjes dhe kryen
edhe punë të tjera të cilat i ka të përcaktuara sipas ligjit, statutit dhe
aktit të themelimit.

Këshilli mbikëqyrës

6
  realizon mbikëqyrjen në ligjshmërinë e punës të organeve drejtuese të
ndërmarrjes,
 kujdeset për përshtatshmërinë e llogarive përfundimtare periodike dhe
vjetore,
 kujdeset për raportet e afarizmit dhe bilancit të cilat i sjellë kuvendi,
 i shikon propozimet për ndarjen e fitimit,
 sjellë rregulloren për punë e vet dh kryen punë të tjera.

Ndërmarrjet shoqërore të cilat kanë mbi 100 punëtorë janë të detyruar që

të zgjedhin këshillin drejtues dhe mbikëqyrës.

Një person mund të jetë anëtar i këshillit drejtues njëkohësisht më së

shumti në tri ndërmarrje të cilat nuk e ushtrojnë të njëjtën veprimtari, ndërsa
kryetari i këshillave duhet të jetë vetëm në njërën.

Rregullorja parasheh përgjegjësinë solidare të përfaqësuesit të pronarit,

anëtareve të këshillit drejtues, likuidatorit etj, për dëmet të cilat i shkaktojnë
me sjelljen e vendimeve të veta. Anëtarët aksionarë të cilët nuk disponojnë
më më shumë se 10 % të kapitalit vetanak, në rast të shkaktimit të dëmit,
munden në në Gjykatën kompetente të iniciojnë procedurën kundër
anëtarëve përgjegjës të ndërmarrjes.

Anëtarët e këshillit mbikëqyrës janë përgjegjës ndërmarrjes nëse e

shkaktojnë dëmin, gjatë ushtrimit të veprimtarisë së tyre të autorizuar,
qëllimisht ose humbje nga pakujdesia.

Aksionari ose anëtari mund që individualisht të ngrit padi për

kompensimin e dëmit e cila ju ka shkaktuar drejtpërdrejt.

Drejtori i ndërmarrjes është i detyruar që të ndalojnë veprimin e aktit

juridik të ndërmarrjes nëse konsideron se ai është në kundërshtim me ligjin
ose rregulloret në fuqi. Anëtarët dhe aksionaret të cilën posedojnë së paku
10 % të kapitalit fillestar kanë të drejtë që të iniciojnë para organit gjyqësor
kompetent procedurën kundër ndonjë akti individual të ndërmarrjes.

2.1. AKTI I PËRGJITHSHEM I NDËRMARRJES DHE DITARI

Statuti, rregullorja ose vendimi mbi themelimin e ndërmarrjes të cilat

qartësojë dhe vërtetojnë çështje të caktuara lidhur me veprimtarinë e
ndërmarrjes konsiderohen aktet e përgjithshme të ndërmarrjes. Akti
themelor dhe i përgjithshme i ndërmarrjes është statuti dhe të gjitha aktet
tjera pas saj duhet të jenë në përputhje ne te.

7
 Në regjister evidentohet firma, veprimtaria, selia, përfaqësuesit, roli i
themelimit, kapitali fillestar etj. Ndërmarrja dhe përfaqësuesi i saj regjistrone
të organi kompetent. Të gjitha ndryshimet të cilat ndodhin në realitet duhet
të evidentohen në regjister dhe njëkohësisht të raportohen edhe të organi ku
është regjistruar ndërmarrja.

2.2. KUSHTET PËR NDËRPRERJEN VEPRIMTARISË SË NDËRMARRJES

Ndërmarrja veprimtarinë e vet e ndërprenë;

• nëse i është shqiptuar masa e ndalimit të ushtrimit të veprimtarisë;

• nëse nderpriten kushtet dhe shkaqet e që e arsyetojnë ekzistimin e
ndërmarrjes;
• me kalimin e kohës së kontraktuar për zhvillimin e veprimtarisë;
• me vendimin e kuvendit ose të anëtarëve themelues;
• nëse numri i anëtrarëve vjen deri në një;
• nëse me vendim të gjykatës kompetente vërtetohet inekzistenca e saj
në regjistr;
• nëse nuk zhvillon veprimtari me gjatë se afati që është përcaktuar
sipas ligjit;
• falimentim;
• nëse kapitlai fillestar zvoglohet më shumë se minimumi i duhur;
• me lidhjen me ndërmarrje tjera ose me ndarje;
• dhe në raste tjera të cilat i parashikon ligji.

Ndrëmarrja e humbë cilësinë e personit juridik me rastin e shlyerejs nga

regjistri.
Ndërmarrësi mund të ndërprejë zhvillimin e veprimtarisë:

• lajmërimin e shkruar;
• nëse nderpriten kushtet dhe shkaqet e që e arsyetojnë ndërprerejn
e veprimtarisë së ndërmarrjes;
• me kalimin e kohës që është kontraktuar dhe përcaktuar në
regjister;
• me humbjen e aftësisë për të vepruar;
• me vdekje;
• nëse nuk e zhvillon veprimtarinë më gjatë se afati i përcaktuar
ligjor;
• me ndalimin e ushtrimit të veprimtarisë;
• anulimin e vendimit dhe regjistrimin në regjister;
• dhe raste të tjera të cilat i parashef ligji.

8
 3. NDËRMARRJA NË TË DREJTËN BIZNESORE

Sipas Ligjit mbi Shoqëritë Tregtare në Republikën e Kosovës dhe sipas

ligjeve të vendeve të caktuara, ndërmarrja ka statusin e personit juridik që
nënkupton aftësin e ndërmarrjes për të krijuar, ndryshuar dhe shuar të drejta
dhe detyrime. Ndrëmarrja ka pasurin dhe organet e veta. Aftësinë juridike
ndërmarrja e fiton me rastin e regjistrimit të organi kompetent dhe këtë
aftësi e humbë me rastin e çregjistrimit. Si subjekt i së drejtës, ndërmarrja
ekziston edhe gjatë kohës sa zgjatë procesura e falimentimit ose e
likuidimit.

Të gjitha ligjet mbi veprimtaritë e ndërmnarrjeve e inkrimionojnë dhe e 4

sanksionojnë keqpërdorimin e pozitës zyrtare të personit juridik nga

drejtuesit ose pronaret e ndërmarrjeve. Disa pjesë të ndërmarrjeve mund të
kenë statusin e presonit juridikë më kushtë që kjo të jetë e rregulluar në
statutin e ndërmarrjes. Këto pjesë të ndërmarrjes në lëmin e qarkullimit
juridik veprojnë nën firmen e ndërmarrjes dhe palë kontraktuese
konsiderohet ndërmarrja në tërësi. Pjesët e ndërmarrjes nuk disponojnë me
pasuri të tyre që eventualisht të përmbushin ndonjë detyrim por, ato vetëm
afarojnë parcialisht dhe i tërë përfitimi në fund llogaritet në llogari të
ndërmarrjes.

Zotësia biznesore (afariste) e ndërmarrjes (nën zotësin biznesore) të

ndërmarrjes nënkuptojmë kompetencen për krijimin e të drejtave dhe
pranimit të detyrimeve në bazë të deklaratës së vullnentit) pasqyrohet nga
veprimtaria e organit kompetent ose të përfaqësuesit të autorizuar nëse
është e regjistruar si ndërmarrje më përgjegjësi të pakufizuar.
Pasurinë e ndërmarrjes e përbëjnë e drejta në pronësi për sendet e
luajtshme dhe sendet e paluajtshme, mjeteve financiare, të letrave me vlerë
dhe të pasurive të tjera. Ndrëmarrja, si subjekt i së drejtës, është pronare e
pasurisë së vet dhe ajo me atë pasuri qeveisë në përputhje me vendimet e
organave të saja. Duhet të potencohet se pronari i ndërmarrjes nuk don të
thot që të jetë pronar i sendeve të ndërmarrjes. Pasuria e ndërmarrjes nuk
don të thot se duhet të jetë e barabartë më vlefshmerinë e ndërmarrjes,
sepse në vlefshmerinë e ndërmarrjes hyjnë edhe autoriteti, potenciali
kadrovik, prespektiva, zhvillimi, synimet etj, që ndikojnë në rritjen ose uljen e
vlefshmerisë së ndërmarrjes.

Pjesën me të cilën afaron ndërmarrja e caktuar gjatë zhvillimit të

aktivitetit afatrist quhet fondi afarist ose mjetet afariste.

4
Ligji për veprimtarinë e ndërmarrjeve të Kosovës, i Kroacisë, Maqedonisë, Sllovenisë, Serbisë etj, saktësisht e
ndalojnë veprimtarinë e kundërligjshme të pronarit të ndërmarrjes në emër të kompetencave të personit juridik të
ndërmarrjes. Kjo veprimtari e kundërligjshme është e inkriminuar edhe me dispozitat ligjore të Ligjeve penale të
vendeve të sipërpërmendura.

9
 Shoqëritë e kapitalit janë të obliguara që në bazë të rregullorës ose të
ligjit në fuqi të ndajnë një përqindje (zakonisht 5 %) nga fitimi në llogari të
fondit rezerv të shoqërisë.

Të gjitha detyrimet e ndërmarrjes në sferen e afarizimit llogariten në

pasurinë e tërësishme të ndërmarrjes por shiquar në aspektin praktik kjo
parasëgjithash vie në shprehjen në kuadër të kalkulimeve në mjete të
pagesës që gjinden në llogari të ndërmarrjes. Andaj, dispozita cila rregullon
aspektin e pasurisë së tërësishme të kapitalit të ndërmarrjes mund të vie në
shprehje vetëm gjatë procesit të falimentimit të ndërmarrjes.
Rregulloret të cilat i kemi shënuar më sipër për zhvillimin e
veprimtarive ekonomike në Kosovë qartë rregullojnë edhe mënyrat dhe
procedurat në bazë të të cilave përcaktohen personat fizikë të cilët kanë
përgjegjësi dhe autorizime që të krijojnë, ndryshojnë ose të shuajnë
marrëdhënje juridike në emer të ndërmarrjes. Zakonisht personi që ka
përgjegjësi dhe është i autorizuar përcaktohet që më rastin e aplikimit për
regjistrimin e ndërmarrjes dhe veprimtarisë. Në bazë të regjistrimit në
organin kompetent personi i sipërshënuar ka autorizime dhe njëkohësisht ka
aftësi juridike që të ndërmarr veprime juridike në llogari të ndërmarrjes. Me
statutin e ndërmarrjes përcaktohet roli i të gjitha organeve të ndërmarrjes
dhe njëkohësisht edhe roli i drejtorit i cili mund të jetë i kufizuar. Përveç
drejtorit ndërmarrja mund të përfaqësohet edhe nga përfaqësuesi i
autorizuar me autorizim sipas dispozitave stautare.

Prokura paraqet një trajtë të përfaqësimit të ndërmarrjes. Kjo është

autorizim për përfaqësimin e ndërmarrjes ku kutimi i saj ka përmbajtjen e
përcaktuar në ligjin dhe që nuk mund të ndrrohet me aktin e ndërmarrjes.
Prokura nuk mund të kufizohet në përmbajtje, kohëzgjatje dhe të
kushtëzohet me kushte të ndryshme. Personi i cili e ka prokuren është i
autorizuar që të lidh kontrata dhe të kryejë veprime të tjera juridike të cilat
janë të lidhura me veprimtarinë e ndërmarrjes. Autorizimi i peronit të
prokurës nuk vlen vetëm për lidhjen e kontratave për tjetrësim dhe ngarkes
për sendet e paluajtshme.

Prokura i dorzohet drejtorit të ndërmarrjes në cilësinë e përfaqësueit të

organit drejtues. Ajo është e pabartshme në përsonat tjerë. Person me
prokur mund të jetë edhe ndonjë person i punësuar në ndërmarrje ose
person jasht ndërmarrjes. Emri i personit të cilit i dorzohet prokura duhet të
evidentohet në regjistrin e regjistrimit të ndërmarrjes.

10
 4. SHOQËRIA E ORTAKRISË

Shoqëria e ortakërisë është ndërmarrja e cila themelohet në bazë të

kontratës në mes të dy ose më shumë personave fizikë të cilët detyrohen që
nga përgjegjësia e tyre solidare e pakufizuar, për detyrimet e shoqërisë, të
ndërmarrin veprimtari të caktuara nën një firmë. Anëtarët e kësajë forme të
shoqërisë i përgjigjen kreditorëve vetëm në rast se pasuria e shoqërisë nuk
është e mjeftueshme për plotësimin e detyrimeve të shoqërisë. Në këtë rast
ata përgjigjen në pikpamje solidare. Kjo rregullohet me rastin e themelimit të
shoqërisë me norma kognente dhe nuk ka mundësi të ndrrohet. Nëse një
anëtarë i shoqërisë i plotëson vet detyrimet e shoqërisë, ai ka të drejtë në
kompenzimin e pjeses nga anëtarët tjerë të shoqërisë. Se paku një anëtarë i
shoqërisë është i obliguar që për shoqërinë të ketë përgjegjësi të pakufizuar.
Sipas ligjit të gjithë antëtarët e shoqërisë janë përgjegjës ndaj detyrimeve të
shoqërisë e që në anë tjetër shoqëria nuk është përgjegjëse për detyrimet e
anëtarëve të vet.

Shoqëria e ortakrisë themelohet sipas kontratës nga dy ose më shumë

personave fizikë, çka nënkuptohet se një person nuk ka mundësi të
themelojë shoqëri ortakrie. Në bazë të kontratës së themelimit përcaktohet
lartësia e mjeteve të themelimit që investohen në shoqëri. Zakonisht ligjet
mbi themelimin dhe veprimtatitë e ndërmarrjeve nuk e përcaktojnë
saktësisht shumën minimale të mejeteve të nevojshme për investim. Në rast
të mungesës së mjeteve për përmbushjen e detyrimeve ndaj kreditorëve ato
barten nga pasuria e tërësishme e anëtarëve të shoqërisë.

Investimet në shoqëri duhet të jenë në para, sende dhe të drejta por

edhe me punë ose me ofrimin e shërbimeve për shoqërinë. Investimet e
anëtarëve në shoqëri nuk është e thënë të jenë të barabarta. Gjatë kohës sa
anëtari qëndronë në shoqëri nuk mund të rrisë osë ulë rolin e tij pa pelqimin
paraprak të të gjithë antëratëve të tjetë të shoqërisë vetëm në rats se ai e
ndërprenë anëtraësinë në shoqëri.

Pasi që shoqëria e ortakërisë është shoqëri tipike e karakterit personal,

anëtarët e shoqërisë kanë mundësi që pjesën e vet të investuar ta bartin të
personat e tretë vetëm në bazë të pelqimit paraprak të anëtraëve tjerë të
shoqërisë. Bartja e pjesëve në mes të anëtarëve të shoqërisë në parim është
pa kurfar kufizimi. Nëse shoqëria ballafaqohet me humbjen gjatë afarizmit të
vet ajo e zvoglon pjesën e investuar të anëtarëve në kuadër të pasurisë së
shoqërisë. Pjesa e cila është fituar dhe e cila i përketë anëtarëve të
shoqërisë regjistrohet në kuadër të pjesëve individuale të regjistruara.

Shoqëria e ortakërisë pushon veprimtarinë me likudim, ndryshimie

statusore, falimentim si dhe me dispozita të tjera ligjore që janë në fuqi për
pushimin e veprimtarisë dhe ndërmarrjeve afariste. Për këtë formë janë
karakteristike mënyrat e posaqme të pushimit që dalin nga karakeri personal

11
i marrëdhënjve të kësaj forme të shoqërisë. Këto janë: marrveshja për
ndërprerjen e ekzistimit të shoqërisë me pelqimin e të gjithë anëtarëve;
perjashtimi i ndonjë anëtrari sipas vendimit gjyqësor në bazë të padisë të
anëtarëve tjerë të shoqërisë; suspendimit të ndonjë anëtari nga anëtarësia e
shoqërisë. Vdekja e anëtarit të shoqërisë sipas rregullit e pushonë
anëtarësin.

5. SHOQËRITË KOMANDITE

Kjo formë e shoqërisë themelohet me kontratë në mes të dy ose më

shumë personave me qëllim të zhvillimit të veprimtarisë së caktuar me një
firmë të përbashkët, nga të cilët së paku njëri nga ata konsiderohet më
përgjegjësi të plotë solidare për detyrimet e shoqërisë (komplimentar),
ndërsa rrezikun përcaktohet në bazë të mases së investimt të së paku njërit
nga personat (komanditor). Komplimentar mund të jetë vetë vetëm personi
fizik ndërsa komanditor mund të jetë personi fizik ose juridik.5Shoqërinë
komandite nuk mund ta themeloj vetëm një themelues respektivisht nuk
mund të ekzistoj vetëm në me një anëtarë. Shuma minimale e investimit të
anëtarëve nuk është e përcaktuar por nuk don të thot që ato të jenë të
njejta. Roli i komandatorit në shoqëri përcaktohet në pazë të parave,
sendeve dhe të drejtave por jo në bazë të punës dhe shërbimeve të ofruara
në shoqëri. Roli i komplimentarit në shoqëri mund të përcaktohet edhe në
bazë të punës ose në ofrimin e shërbimeve për shoqërinë. Komnadatori rolin
e tij nuk mund ta zvogloj deri sa të ekzistojë shoqëria. Drejtimi dhe afarizmi i
shoqërisë është në përgjegjësi komplimentarit. Komandatori nuk mund të
drejtojë afarizmin në shoqëri por ka të drejtë të kërkojë raporte të llogarive
në pikpamje të afarizmit, librave dhe regjistrave dhe dokumentacionit të
afarizmit. Me kontraten e themelimit përcaktohen edhe kushtet e ndarjes së
fitimit ku komanditori merr pjesë në bazë të kapitalit të investuar.
Komanditori nuk mund ta përfaqësojë shoqërinë përveç në raste kur ai
disponon me autorizim.

Ka raste kur ligji i përcakton disa situata kur komanditori obligohet për
detyrimet e shoqërisë njësojë sikurse komplimentari, me përgjegjësi të
pakufizuar për tërë pasurinë e shoqërisë. E para, komanditori do të jetë
përgjegjës nëse emri i tij është i futur në firmen e shoqërisë. E dyta,
komanditori si person i autorizuar apo me prokur të shoqërisë përcaktohet
që të lidh kontratë me personat e tretë. E treta, komanditori pakufizueshme
përgjigjet për detyrimet e shoqërisë nëse ka pranuar që ta drejtojë
shoqërinë.

5
Dr.M. Skakun: Veper e cituar 2002 fq. 91

12
 Në mes të anëtarëve të shoqërisë pjesët e investimit mund të bartën
lirisht, gjë që bartja e pjesës për personin e tretë mund të realizohet në bazë
të pajtimit paraprakt të të gjithë komplimentarëve dhe komanditorëve që
kanë pjesën me të madhe të investimeve. Në rast të shitjes së pjesës
investuese, komanditori dhe komplimenatari kanë përparësi në të drejtën e
blerjës.

Nëse nga shoqëria dalin të gjithë komanditorët shoqëria mund të

vazhdojë veprimtarinë e vet si shoqëri ortakësh. Nëse nga shoqëria dalin
komplementarët, shoqëria mund të vazhdojë veprimtarinë e vet si shoqëri
me përgjegjësi të kufizuar ose si shoqëri aksionarësh.

6. SHOQËRITË AKSIONARE

Këto janë shoqëri që i themelojnë personat juridikë dhe personat fizikë

më qëllim të zhvillimit të veprimtarisë, për të cilët kapitali themelor ndahet
në aksione i përcaktuar sipas vlerës nominale. Kapitali themelor i shoqërisë
aksionare e përbenë bashkësinë e vlerës nominale të të gjitha aksioneve.

Shoqëria aksionare themelohet në bazë të kontratës për themelim

(nëse e themelojnë dy persona) ose në bazë të vendimit mbi themelimin
(nëse e themelon një person) dhe ka statutin e vet. Nëse të gjitha aksionet
mblidhen me rastin e themelimit edhe pa dërgimin e thirrjeve për regjistrim
dhe me pagesen e aksionit, bëhet fjalë për themeluesin simulan. Nëse
dergohet një thirrje personave të tretë për regjistrim dhe pagesën e aksionit
atëherë bëhet fjalë për themeluesin sukcesiv.

Shuma minimale për anëtarësim në shoqëri aksionare e themeluesve

simulantë është e rregulluar me ligji, ndërsa për themeluesit sukcesor shuma
për anëtarësim po ashtu përcaktohet me ligj. Në vende të caktuara kjo
shumë mund të paguhet edhe në kundërvler me paratë e vendit ku
zhvillohet themelimi i shoqërisë aksionare. Shuma minimale e cila nevoitet
për një anëtar të shoqërisë aksionare rregullohet me ligj.

Investimet e aksionareve mund të jenë në para, sende dhe të drejta.

Personi i caktuar fizik mund të themeloj një shoqëri personale aksionare por
që të mos jetë i anëtarsuar në ndonjë shoqëri ortakrie, komplimentar në
shoqërinë komplimentare, respektivisht të mos jetë sipërmarrës.
Zakonisht për paraqitjen e shoqërisë aksionare në kuadër të
dokumentacionit për regjistrim bëjnë pjesë këto dokumente:

• akti i themelimit me nënshkrimin e themeluesve;

• vendimi mbi emrimin e përfaqësuesit të autorizuar;

13
 • statuti i shoqërisë;
• raporti mbi investimet, sendeve dhe të drejtave;
• raporti mbi vlerësimin e investimeve, sendeve dhe të drejtave;
• raporti mbi shumen e parave të deponuara;
• leja e mjeteve të përshtatshme siguruese për rol jofinanciar.

Te themeluesi sukcesiv i shoqërisë aksionare, themeluesit i drejtojnë

thirrje publike për regjistrim dhe pagesë të aksioneve (sipas prospektit), e
cila përmbanë:

• firmen, selin dhe veprimtarinë e shoqërisë;

• lartësinë e kapitalit themelor;
• numrin dhe vlerën nominale të aksionit;
• vendin dhe regjistrimin e aksionit;
• afatin për regjistrimin e aksionit;
• vendin, kohen dhe afatin e pagesës së aksionit;
• afatin e kthimit të shumës së paguar në rast të dështimit të
themelimit; etj.

Aksioni regjistrohet me nënshkrimin e deklarates personalisht ose në

bazë të përfaqësuesit të autorizuar. Regjistruesit e aksioneve kanë detyrim
që deri në mbajtjen e kuvendit të themeluesve të paguajë së paku 50 % të
parave nga kapitali themelor, respektivisht 50 % të mjeteve të investuara të
çdo aksionari. Në rast regjistrimi të më shumë aksioneve që janë paraparë
sipas prospektit, themeluesi ka mundësi që të panojnë ose refuzojë kërkesat.

Afati për regjistrimin e aksionit përcaktohet sipas ligjit (zakonisht 3

muaj) nga dita e përcaktuar për regjistrim. Nëse regjistrimi nuk ka sukeses,
themeluesit duhet që një afat kohorë (zakonisht tetë ditë) nga dita e
skadimit të afatit, duhet të kthejnë shumen e paguar së bashku me kamatë.
Nëse regjistrimi i aksionit është i suksesshem, themeluesit dorëzojnë
vërtetimin mbi regjistrimin e aksionit e cila përmbanë: kuptimin e
dëtyrimeve; të dhënat mbi investimet në sende dhe të drejta; shumen e
përgjithshme nominale të seciles klasë të aksioneve nëse ka shumë aksione
etj.

Themeluesit duhet ta thrrasin kuvendin themelues në afat prej 60

ditësh nga dita e sakadimit të afatit për regjistrimin e aksioneve. Në të
kundërten, konsiderohet se themelimi nuk ka qenë i suksesshem. Kuvendi
themelues në mënyrë të plotfuqishme mundet të vendos nëse janë prezent
aksionaret të cilët kanë më shumë se gjysmën e kapitalit të regjistruar dhe
që kanë të drejtë vote. Kuvendi i themeluesve: vërteton që kapitali filestar
është i regjistruar dhe i paguar; pranon ose refuzon regjistrimin e aksioneve
të tepërta nëse këto nuk i kanë kryer ose operuar themeluesit; sjellin statutin
e shoqërisë; zgjedhin organet e shoqërisë; vendosin për të drejta të veçanta

14
ose speciale për themeluesit; pranojnë vlerësimin vlerës për sende etj.
Vendimet në kuvend miratohen në bazë të shumicës së votave të
aksionarëve që kanë më shumë aksione me të drejtë vote.

Statuti i shoqërisë aksionare përmbanë dispozita mbi:

• firmen dhe selinë e shoqërisë;

• veprimtarinë e ndërmarrjes;
• lartësisë së kapitalit themelor dhe mënyrat e pagesës së aksioneve;
• vlerës nominale, llojeve dhe kategorive të letrave të aksioneve;
• mënyrave të shkrimit të firmës së shoqërisë;
• mënyrët e thirrjes së kuvendit të shoqërisë dhe mënyrat e nxjerrjes së
vendimeve;
• zgjedhjes, revokimit dhe rrethit të veprimit të organeve të shoqërisë;
• përfaqësimit;
• ndarjes së fitimit dhe humbjeve;
• rezervave;
• pasojave të moskryerjes të pagesave ose pagesave jo të afatshme të
aksioneve;
• mbrojtjes së ambientit jetësor;
• mënyrave të ndrrimit të formëve të ndrmarrjeve;
• ndërprerjes së shoqërisë;
• procedurat rreth ndryshimeve të statutit;
• dhe çështje të tjera që i parashef ligji respektivisht rregullorja
administrative.

Aksioni emertohet me emer ose në bazë të prurësit, ndërsa sipas

rradhes së dhënjës mund të jenë aksione e misionit të parë (themeluese)
dhe aksione të misioneve tjera. Aksionet mund të jenë të thjeshta (të
rregullta) dhe prioritare (të privilegjuar). Aksionet e thjashta jepin të drejtën
në qeverisjen e shoqërisë, pjesmarrje në fitim dhe në një pjesë të masës së
likuiduar, ndërsa aksionet prioritare sigurojnë përparësi në pagesa të
shumave të caktuara ose të përqindjes nga vlera nominale e aksioneve.
Secili aksion jep të drejtën e vetos së bashku me vlerën nominale të
investuar, e që në statut është e mundur që të parashifet largimi nga kjo e
drejtë, nën kushtet që kjo të vlejë për të gjithë aksionerët me të drejtë të
vetos.

Aksionerët të cilët disponojnë me aksione të llojeve të njejta edhe në

bazë të vlerës nominale të tyre janë të barabartë. Secili aksionar ka të drejtë
në pjesën e fitimit në fitimin e përgjithem vjetor të cilën e ka përcaktuar
kuvendi (dividentë). Nëse shoqëria ia paguan aksionarit investimin dhe
dividentën në kundërshtim me dispozitat ligjore, aksionari është i detyruar
që ato ti kthje. Aksionet me emer regjistrohen në librin e aksioneve.

15
 Organet e shoqërisë aksionare të cilat themelohen pa procedura
publike për regjistrim dhe pagesa të aksioneve janë kuvendi dhe drejtori, e
në raste të cilat i parashe ligji edhe këshilli drejtues dhe ai mbikëqyrës.

Organet e shoqërisë aksionare të cilat themelohen në bazë të

procedurave publike për regjistrim dhe pagesën e aksioneve janë kuvendi,
drejtori dhe këshilli drejtues, e në raste kur e parasheh ligji edhe këshilli
mbikëqyrës.
Kuvendi i shoqërisë aksionare përveç çështjeve të cilat i kemi cekur më
sipër vendos edhe për:

• ndryshmin e të drejtave të lidhura për disa kategori dhe lloje të

aksioneve;
• realizimin e kërkesave të shoqërisë para anëtarëve të këshillit
drejtues për shkak të dëmit të shkaktuar;
• përfaqësimin e shoqërisë në gjykatë kundër anëtarëve të këshillit
drejtues.

Kuvendi i rregullt thirret së paku një herë në vit nga këshilli drejtues
së paku 21 ditë para datës së mbajtjes. Kuvendi mund të vendos nëse janë
prezent më shumë se gjysma e aksionarëve. Vendimet sjellen me tri të
katërtat e pjesmarrësve në kuvend ( për çështjet që kanë të bëjnë rritjen ose
zvogëlimin e kapitalit themelor, ndrrimeve statutore, ndrrimin e formes dhe
ndërprerjen e shoqërisë dhe ndarjes së fitimit),ndërsa për çshtje të tjera
vendos me shumicë të votave.

Sipas rregullit kuvendi voton publikisht. Këshilli drejtues i shoqërisë

aksionare përbëhet së paku nga tre anëtarë. Atë mund të përbëjnë
aksionaret, të punësuarit në shoqëri ose persona jasht shoqërisë. Me statut
rregullohet mënyra dhe kushtet e revokimit të anëtarëve të këshillit drejtues
dhe kjo është e drejtë eksluzive e kuvendit të shoqërisë aksionare. Anëtarët
e këshilit drejtues kanë përgjegjësi dhe detyrime të veçanta që shoqërisë
aksionare ti kompensojnë dëmin e shkaktuar nëse ai është shkaktuar duke i
shkelur dispozitat e rregullores mbi ndërmarrjet.

Këshilli mbikqyrës përbëhët së paku nga tre anëtarë të cilët i zgjedhë

kuvendi i shoqërisë aksionare. Vendimet në këtë forum mund të merren nëse
janë prezent së paku dy të tretat e anëtarëve, dhe ato janë të vlefshme nëse
votohen nga shumica e anatarëve prezent. Veprimtarinë për të cilën ajo
është kompetente i ndërmerr dhe i zhvillon me vet iniciativ ose në bazë të
kërkesës së aksionarëve të cilë kanë së paku të dhjetën e kapitalit themelor
të investuar në shoqëronë aksionare.

Rritjen e kapitalit themelor shoqëria aksionare e realizon përmes

dhënjës së aksioneve të reja në bazë të rolit të ri. Vendimi mbi rritjen e
kapitalit themelor regjistrohet në regjister. Aksionari ka të drejtë të apstenoj

16
nga blerja e aksionit në misionin e ri e bazuar në vlerë nominale. Kuvendi i
aksionarëve mund të vendos që ta rrisë kapitalin themelor në bazë të
alokimit të mjeteve nga fondi rezerv dhe fitimeve të pandara në kapitalin
themelor.

Me vendimin e kuvendit të shoqërisë aksionare, kapitali themelor i

shoqërisë aksionare mund të zvoglohet. Vendimi i tillë lajmërohet më qëllim
të regjistrimit në regjister. Me vendim për zvoglimin e kapitalit themelor nuk
mund të dëmtohet në asnjë mënyrë barazia e aksionarëve.

Likuidimi i shoqërisë aksionare mund të realizohet në procedur të

rregullt dhe të shkurtër. Vendimin për zbatimin e procesit të likuidimit mund
të sjellin kuvendi ose gjykata kompetente. Nëse vendimin e sjellë kuvendi i
shoqërisë aksionare, ajo e emron një ose disa likuiditorë të cilët për kryerjen
e këtij procesi fillimisht e deponojnë nënshkrimin e vet në organin
kompetent. Likuiditoret kanë kanë autorizime edhe për zhvillimin e procesit
falimentimit. Po që së kërkesat e parashtruara të kreditorit nuk e
përcaktojnë sakt vleren reale të pasurisë së shoqërisë aksionare, likuiditori
automatikisht e ndërpren proceduren e likuidimit dhe parashtron propozim
ose kërkesë për zbatimin e procedurës së falimentimit. Pas përmbushjes së
detyrimeve ndaj kreditorëve, pjesa e mbetur e pasurisë e shoqërisë
aksionare ndahet në mes të aksionarëve, varësisht nga vlera nominale e
aksioneve. Mënjëherë pas ndarjes së pasurisë së shoqërisë aksionare,
likuiditori i dorzon organit të regjistrimit kërkesëm për shlyerjen e shoqërisë
nga regjistri.

Me likuidimin e shoqërisë aksionare në procedurë të shkurtër

nënkuptohet veprimi i sjelljes së vendimit mbi ndërprerjen e veprimtarisë së
shoqërisë nën detyrimin që të gjithë aksionarët të dorëzojnë deklarate të
vërtetuara për përmbushjen e të gjitha detyrimeve ndaj kreditorëve dhe të
punësuarve të shoqërisë. Të gjitha aksionarët kanë përgjegjësi solidarë ndaj
deryrimeve të shoqërisë deri në tri vjet nga dita e shlyerjes nga regjistri.
Shoqëria aksionare e cila është likuiduar sipas procedurës së shkurtër mbi
likuidimin shlyhet nga regjistri, ndërsa në regjister regjistrohen emrat
personal, vendbanimet, firmat dhe selitë e aksionarëve me klauzolë për
përgjegjësinë e tyre solidare nag detyrimet eventuale të shoqërisë.

7. SHOQËRITË ME PËRGJEGJËSI TË KUFIZUAR

Shoqëri më përgjegjësi të kufizuar trajtohet ajo e cila për qëllim të

zhvillimit të veprimtarisë së caktuar e themelojnë personat fizikë dhe juridikë
të cilët nuk janë përgjegjës për tërsinë e detyrimeve e shoqërisë dhe të cilët
mbajnë pjesën e rrezikut vetëm për afarizmin e ndërmarrjes deri në masën e
investimeve të veta që përbën kapitalin e përgjithshme të ndërmarrjes.
Anëtari i shoqërisë më përgjegjësi të kufizuar investon pjesën e vet në

17
shoqëri dhe në bazë të këti investimi i përcaktohet edhe roli në shoqëri.
Pjesa e investimit nuk mund të shprehet në aksione. Kjo shoqëri themelohet
në bazë të kontratës mbi themelimin, e nëse e themelon vetëm nga një
person në bazë të vendimit mbi themelimin.
Kontrata mbi themelimin e shoqërisë duhet ti përmbajë dispozitat mbi:

• lartësinë e kapitalit të investuar dhe lartësinë e rolit të pjestarëve

individual;
• mënyrën dhe kohën e pagesë së parave;
• numrin e anëtarëve dhe mënyrat e vendim-marrjes;
• emrimin e drejtorit dhe përfaqësimin e ndërmarrjes.

Statuti i shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar përmbanë dispozitat mbi:

• firmen, selin dhe veprimtarinë e ndërmarrjes;

• shumën e kapitalit të investuar, llojet dhe lartësinë e rolit të secilit
anëtar;
• pjesën e fitimit dhe mënyrën e bartjes së rrezikut dhe mbulimit të
humbjes;
• zgjedhjen, revokimin dhe rrethin e veprimit të organeve të
ndërmarrjes;
• përfaqësimin, rezervat, mënyrat e ndërrimit të formës së shoqërisë;
• ndërprerjen e shoqërisë dhe procedurat e ndryshimit të statutit;
• çështje të tjera të rëndësishme për punën e shoqërisë.

Pjesa e parave e themeluar si pjesë e themolore e kapitalit të

shoqërisë më përgjegjësi të kufizuar nuk mund të jetë nën shumën minimale
e cila është e përcaktuar sipas dispozitave ligjore në fuqi (zakonisht
llogaritet shuma minimale përcaktohet me ligjin mbi shoqëritë tregtare).

Investimet e antarëve duhet të jenë në tërësi të regjistruara sipas

fletparaqitjes në regjistar dhe nuk mund të jenë investime të punës dhe
shërbimeve.
Në shoqëri më përgjegjësi të kufizuar mbahet libri i pjesëve të
investuara të anëtrarëve të shoqërisë i cili në përgjithësi përmbanë:

• emrin dhe adresen, respektivisht firmen dhe selin të të gjithë antarëve

të shoqërisë;
• bazën e të dhënave mbi lartësinë e investimit të secilit anëtarë dhe
lartësinë të cilën e ka paguar;
• ndryshimin e të gjitha të dhënave të cilat evidentohen në librin e
investimeve.

Anëtarët e shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar kanë dertyime që

investojn në tërësi pjesën e vet dhe të përcaktojnë rolin e vet në pasurin e

18
tërësishme të shoqërisë në mënyrë që në bazë të pjesës së investuar dhe
rolit të përcaktohet edhe roli i njërit ose të gjithë përsonave të tjerë në
shoqëri.

Pjesa e investuar në mes të anëtarëve të shoqërisë më përgjegjsi të

kufizuar mund lirisht që të bartet në përputhje me dispozitat statusore.
Personit të tretë investimi mund ti bartet vetëm me pelqimin e anëtarëve të
tjerë të shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar. Nëse pas një afati të cilin e ka
përcaktuar ligji (zakionisht 30 ditë) anëtarët e shoqërisë më përgjegjësi të
kufizuar nuk e shprehin deshirën për blerjen e pjesës së investuar ajo mund
të bartet në personin e tretë në bazë të kushteve të cilat nuk duhet të jenë
më të favorshme për blerësin.

Anëtarët e shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar kanë të drejtë në

pjesën e fitimit të vërtetuar në bilansin vjetor nëse nuk është përcaktuar
ndryshe në kontratën e themelimit të ndërmarrjes. Fitimi në mes të
anëtarëve të shoqërisë më përgjegjësi të kufizuar ndahet në bazë të lartësisë
së investimeve nëse më kontratë nukë është përcaktuar ndryshe. Investimi
ndreprehet nëse kjo është përcaktuar me kontraten e themelimit ose në
bazë të pëlqimit të anëtarëve të shoqërisë më përgjegjësi të kufizuar në
bazë të së cilave ndërprehen edhe të drejtat dhe detyrimet e anëtrait në
bazë të investimit.

Organet e shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar janë drejtori, këshilli

drejtues dhe mbikqyrës, dhe kuvendi që është i përcaktuar sipas kontratës
për themelimin e ndërmarrjes.

Afër fushës së veprimtarisë së ndërmrrjes, konform ligjit ose

rregulloreve, kuvendi i shoqërisë më përgjegjësi të kufizuar vendos edhe për:
• procedurave të pagesave;
• kthimin e pagesave plotësuese;
• ndarjen (pjestimin) dhe ndërprerjen e investimeve;
• realizimin e kërkesave të shoqërisë përmes anëtarëve drejtues
ose anëtarëve të shoqërisë në lidhje me kompenzimin e dëmit të
shkaktuar gjatë drejtimit dhe afarizmit të shoqërisë;
• përfaqësimin e shoqërisë në procedurat gjyqësore kundër
anëtrëve drejtues.

Kuvendin e përbejnë drejtori, organet e përcaktuara me kontratën e

themelimit, anëtarët dhe këshilli mbikqyrës. Nëse vie deri të zvoglimi
esencial i kapitalit themelor detyrimisht thirret kuvendi. Thirrja për kuvend
duhet tu dorzohet anëtarëve të kuvendit së paku shtat dita përpara në formë
të shkruar. Kuvendi mund të vendos vetëm nëse marrin pjesë tre të katërtat
e anëtarëve të kuvendit të cilët kanë më shumë se gjysmën e votave në
kuvend. Për vendimet me të cilat rriten detyrimet ose zvoglohen të drejtat e

19
anëtarëve të shoqërisë duhet pajtimi i të gjithë anëtarëve të shoqërisë më
përgjegjësi të kufizuar. Çdo anëtarë me të drejtën e drejtimit të shoqërisë ka
të drejten e vetos në përputhje me pjesën e vet të investimit të vërtetuar me
kontratë ose statut.

Kontrata mbi themelimin e shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar mund

të ndryshohet vetëm në pajtim të të gjithë anëtrëve të shoqërisë.

Kapitali themelor i shoqërisë më përgjegjësi të kufizuar mund të

ndryshohet vetëm pas ndryshimit të kontratës mbi themelimin.

Kuvendi i anëtarëve të shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar mund të

perjashtojën ndonjerin nga anëtarët nga shoqëria nëse nuk i plotëson
detyrimit e shoqrisë me çka ai ka të drejtë për kompenzim në bazë të
vlerësimit të pjesës së investuar.

8. NDËRMARRJET SHOQËRORE

Ndërmarrja shoqërore është ndërmarrje e cila në përgjithësi është e

vepron dhe afaron në bazë të kapitalit shoqëror. Organet e ndërmarrjes
shoqërore janë kuvedni, këshilli drejtues, drejtori dhe këshilli mbikqyrës. Në
ndërmarrjet shoqërore me më pas se 50 të punësuar nuk zgjidhen këshilli
drejtues dhe mbikqyrës nëse me statut nuk është përcaktuar ndryshe.

Kuvendin e ndërmarrjes shoqërore e përbejnë përfaqësuesit e të

punësuarve nga të gjitha pjesët e ndërmarrjes. Nëse një ndërmarrje ka më
pak se 50 punëtorë, funksionin në kuvend e realizojnë të gjithë të të
punësuarit. Vendimet sjellen me shumicë të votave të punëtorëve.

Përveç rrethit të veprimeve të kuvendit dhe formave të tjera në

ndërmarrje, kuvendi i ndërmarrjes shoqërore vendose edhe për:

• realizimin e kërkesave të ndërmarrjes shoqërore ndaj anëtarëve;

• përfaqsimin në procedurat gjyqësore dhe kundër anëtarëve drejtues;
• çështjeve nga rrethi i veprimeve të këshillit drejtues, vetëm në bazë të
kërkesës së këshillit drejtues.

Këshillin drejtues të ndërmarrjes e zgjedh kuvendi dhe anëtarët e saj

mund të jenë nga radha e ekspertëve edhe jasht ndërmarrjes. Rrethi i
veprimeve të këshillit drejtues është sikurse edhe për format tjera të
ndërmarrjeve.

20
 Drejtorin e ndërmarrjes shoqërore e zgjedh dhe e shkakron këshilli
drejtues, respektivisht kuvendi. Nëse drejtori nuk është i zgjedhur, orhani
kompetent e vendos ushtruesin e detyrës së drejtorit në një përiudhë kohore
deri në një vjet. Drejtori realizon funksionin e vet për intres të ndërmarrjes
shoqërore dhe rrethi i veprimeve është përafërsisht i njejtë sikurse i
ndërmarrjve të tjera.
Këshilli mbikqyrës i ndrëmarrjes shoqërore ka së paku tre anëtarë dhe
mund të përbejnë ekspertët jashtë ndërmarrjes shoqërore.

Statuti i ndërmarrjes shoqërore përmbanë dispozitat mbi:

• firmen, selin, veprimtarinë dhe përfaqësimin;

• mënyrën e ndarjës së fitimit dhe mbulimin e humbjeve;
• rezervave;
• organet e ndërmarrjes dhe mënyrën e zgjedhjes së tyre, revokimin
dhe rrethin e veprimtarive të ndërmarrjes;
• akteve të përgjithshme dhe procedurat për sjelljen e tyre;
• të drejtat, detyrimet dhe përgjegjësitë e organeve të ndërmarrjes;
• autorizimin e pjesëve të ndërmarrjes në sferen e të drejtës afariste,
• mënyrën e ndryshimit të statutit të ndërmarrjes;
• sigurimin e ambientit jetësor dhe
• çështje të tjera të rëndësishme për ndërmarrjen.

9. NDËRMARRJA PUBLIKE

Ndërmarrjet publike të cilat realizojnë veprimtari me interes të

përgjithshem i themelon shteti ose njesitë e administraës lokale (komunat).
Veprimtari me interes të përgjithshem mund të realizojnë edhe foramat tjera
të ndërmarrjeve si dhe ndërmrrësit.

Organet e ndërmarrjeve publike janë këshilli drejtues, këshilli

mbikqyrës dhe drejtori. Nëse me aktin e themelimit nuk është përcaktuar
ndryshe, drejtorin e ndërmarrjes publike e zgjedh këshilli drejtues.

10. NDËRMARRJET E PËZIERA (NDËRLIDHURA)

(të përziera, holding, koncerne etj).

Ndërmarrjet e përziera janë;

1. amë dhe ndërmarrje të varura (përziera, holding, koncerne);

2. ndërmarrje me pjesmarrje të ndërsjellë (reciproke)

21
 3. holding.

11. NDËRMARRJA AMË E VARUR

Në mes të dy ndërmarrjeve mund të ekzistojë marrdhënja ne mes të

ndërmarrjes amë dhe asaj të varur në dy forma: ndërmarrje me ndikim të
theksuar në ndërmarrje dhe ndërmarrja me me shumë pjesmarrje.

Ndërmarrja amë ka pjesmarrje të theksuar në ndërmarrjen e varur

nëse i posedon drejtpërdrejtë ose terthorazi së paku 25 % të kapitalit të
ndërmarrjes varëse, së paku 25 % të votave në kuvendin e ndërmarrjes
varëse dhe ka të drejtë që të ketë së paku 25 % të anëtarëve të këshillit
drejtues të ndërmarrjes varëse.

Ndërmarrja me pjesmarrje të madhe është gjithashtu ndërmarrje e cila

drejtëpërdrejtë ose tërthorazi posedon aksione ose investime në ndërmarrjen
tjetër me pjesmarrje mbi 50 % të kapitalit themelor, me mbi 50 % të votave
në kuvend dhe të drejtën që të emrojë deri në 50 % të anëtarëve të këshillit
drejtues në ndërmarrjen varëse. Ndërmarrja me pjesmarrje të madhe mund
të jetë çfaredo forme e shoqrisë tregtare, shoqërore ose publike, ndërsa
ndërmarrja e varur mund të jetë e organizuar si shoqëri aksionare ose
shoqëri më përgjegjësi të kufizuar, sepse vetëm në to marrdhenjët
rregullohen kryesisht me investimin e kapitalit.

Ndërmarrja amë e cila ka pjesmarrje më të madhe në ndërmarrjen

varëse ka detyrime që na bazë të çfaredo kërkese të aksionarit të
ndërmarrjes varëse të blejë aksionin që shitet nga ai. Nëse ndërmarrja amë
posedon më shumë se 75 % të aksioneve të të ndërmarrjës varëse, ka
detyrime ndaj kreditorëve të ndërmarrjes varëse në mënyrë solidare pakufi
për detyrimet e ndërmarrjes varëse.

Forma më e vështir e lidhjes ekziston të të ashtuquajturat përfshirje e

ndërmarrjeve kur disa aksionar posedojnë mbi 90 % të aksioneve në
ndërmarrjen varëse. Në këtë rast aksionari ka mundësi që të blejë akcinet e
mbetura të ndërmarrjes varëse ku në këtë rast ai nuk e humbë cilësin e
përsonit juridik. Këtu qëndron ndryshimi në mes të përfshirjes dhe lidhjes së
ndërmarrjeve.

12. NDËRMARRJA ME PJESMARRJE TË NDËRSJELLË (RECIPROKE)

Ndërmarrjet me pjesmarrje të ndërsjellë (reciproke) janë ato

ndërmarrje tek të cilat kanë pjesmarrje të kapitalit edhe ndërmarrja tjetër.

22
Që të kenë efekt marrëdhënjët e caktuara juridike, kjo pjesmarrje duhet të
jetë më së paku deri në 10 %.

Holdingu

Janë ndërmarrje të cilat fillimisht zhvillojnë veprimtari drejtuese, sipas

formës të bashkimit të kapitalit të një ndërmarrje me kapitalin e
ndërmarrjeve tjera dhe disponimin me atë kapital. Është e mundur që këto
bashkime të kenë trajten e shoqërive të ortakrisë, komanditore, aksionare,
më përgjegjësi të kufizuar, shoqërore dhe publike.

13. SHOQATAT AFARISTE

Shoqatë afariste mund të themelojnë dy ose më shumë ndërmarrje,

respektivisht ndërmarrës më qëllim të përparimit të afarizmit dhe rritjes së
cilësisë së ekonomizimit të veprimtarisë së ndërmarrjes. Këto shoqata janë
të karakterit joprofitabil, themelohen me statut dhe regjistrohen në regjister.
Shenja “Shoqatë afariste” duhet të evdientohet në firmë. Me kontratë mbi
themelimin përcaktohen emertimi, koha e themelimit, qëllimet e
veprimtarisë, selia, drejtimi, përfaqësimi, përgjegjësia, bashkimi, ndarja në
sferen e qarkullimit juridik, perjashtimi, pasuria, kontrolli, ndërprerja e
veprimtarisë dhe çështje të tjera të rëndësishme për realizimin e qëllimeve
për të cilat edhe është themeluar shoqata arariste.

23