Professional Documents
Culture Documents
E drejta tregtare autonome: nuk eshte burim shteteror i se drejtes, por eshte burim
shoqeror, te cilin e krijojne subjektet. Me te nenkuptojme normat qe i krijojne tregtaret ne
menyre te pavarur, por brenda kufijve te lejuar me ligj.
- Ne praktike kjo e drejte autonome paraqitet ne formen e zakoneve, uzanseve dhe
formave te tjera. Pra, mund te themi se e drejta tregtare rregullohet me vullnetin dhe aktet
e vete subjekteve te se drejtes tregtare me normat e se drejtes autonome.
Zakoni juridik: eshte burim sekondar i te drejtes dhe zbatohen vetem nese marredhenia
nuk eshte e rregulluar me dispozita dhe nese zakoni nuk eshte ne kundershtim me rendin
juridik. Jane rregulla te sjelljes qe jane formuar nga perseritja e tyre per nje kohe te gjate,
e qe ligji u ka dhene rendesi juridike. Zakoni juridik krijohet me perseritjen e shpesht te
modelit te shoqerive tregtare, ku vet shoqeria dhe bizneset kerkojne qe ai zakon te
kthehet ne akt juridik.
Zakoni tregtar: eshte praktika e pergjithshme afariste e cila eshte aq e perhapur sa qe
subjektet e se drejtes tregtare rregullisht e kane parasysh faktin se do te veprojne sipas
kesaj praktike. Zakonin tregtar e krijojne palet dhe te gjitha palet e zbatojne dhe e
perserisin, keshtu ky zakon me kalimin e kohes mund te jete zakon juridik. Pra, keto
zakone pastaj rregullohen me norme juridike dhe behen zakone juridike.
Zakoni tregtar behet zakon juridik kur nuk bie ne kundershtim me mentalitetin shoqeror
dhe me zhvillimin e te drejtes tregtare.
Konkurrenca: është një situatë në një treg në të cilën shitësit e një produkti apo shërbimi
përpiqen qe të tërheqin blerës për të arritur një objektiv të caktuar. Pra, konkurrenca
shihet si një proces rivaliteti ne mes ndërmarrjeve të cilat kërkojnë të fitojnë klientelë me
kalimin e kohës, ky rivaliteti mund të ekzistojë për çmimet, shërbimet, cilësinë etj.
- Në disa raste konkurreca ka për qëllim uljen e çmimit me qëllim që të godasë
konkurrentët, ku disa ndermarrje shkojne pertej përcaktimit të tregut.
- Konkurrenca e ndershme dhe e pashtrembëruar është gurëthemeli i një ekonomie tregu.
Për këtë arsye, Komisioni Evropian ka miratuar legjislacion për promovimin e një
konkurrencë lojale në mes të shteteve anëtare të BE-së. Komisionit Evropian iu kanë
dhënë kompetenca për të kontrolluar dhe mbikqyre se a po zbatohen ligjet e BE-se per
konkurrencen.
- Monopoli eshte e kunderta e Konkurrences, ne monopol eshte vetem nje biznes, kurse
ne Konkurrence jane disa biznese. Monopoli eshte i ndaluar, eshte shkelje e kushtetutes.
Emri i Shoqërisë Tregtare: secilën nga shoqëritë tregtare e dallon emri. Emri që është
paraqitur për regjistrim duhet të dallojë nga të gjithë emrat e regjistruar nga shoqëritë
tjera tregtare dhe ne fund duhet te jete me shkurtese. Pervec emrit, shoqëritë tregtare
duhen të identifikohen me shkurtesat përkatëse sa i përket formës së organizimit të
shoqërisë tregtare.
Certifikata e regjistrimit të emrit tregtar: pasi ARBK e pranon kerkesen e leshon
certifikatën e regjistrmit të emrit tregtar dhe ia dërgon paraqitësit të kërkesës.
ARBK mund të refuzojë lëshimin e nëse konstaton se emri tregtar është i rezervuar ose i
regjistruar në ARBK. Regjistrmi i emrit tregtar është i vlefshëm për 3 vite nga hyrja në
fuqi e Certifikatës së Regjistrmit. Kërkesa për vazhdim përmban të dhënat e njëjta.
Selia: cdo shoqëri tregtare në dokumentet e regjistrit duhet të paraqesë lokacionin e zyrës
së regjistruar, e cila duhet të jetë në Kosovë. Themeluesit e nje shoqeri tregatre caktimin e
selise se shoqerise mund te bejne ne vendin ku eshte drejtoria e shoqerise ose ne vendin
ne te cilin shoqeria e ushtron veprimtarine e saj. Shoqeria mund te kete vetem nje seli.
Per shkak te mbrojtjes se interesave te personave te trete ne lidhje me pasojat juridike qe
varen nga selia e shoqerise ata mund te thirren si ne vendin ku gjendet drejtoria e
shoqerise, ku drejtohet shoqeria, ashtu edhe ne vendin ne te cilin shoqeria e ushtron
veprimtarine e saj.
- ARBK kur e veren nje gabim mund të korrigjojë ate dhe kete e ben duke e treguar
natyrën, datën, kohën dhe arsyet e korrigjimit dhe menjëherë keto shenime ia dorezon
shoqërisë tregtare. Edhe nje shoqëri tregtare mund t’i korrigjojë gabimet e saj në çdo
kohë me paraqitjen e aplikacionit në ARBK.
SHOQËRITË TREGTARE: Ligji i Shoqërive Tregtare i cakton kushtet e regjistrimit
dhe i përcakton dispozitat ligjore të cilat nxisin dhe lehtësojnë themelimin, funksionimin
dhe shpërbërjen e rregullt dhe efektive të shoqërive tregtare. Jane dy grupe te shoqerive
tregtare:
a) shoqerite personale: anetaret jane te lidhur me punen e vet (shoqeria tregtare
dhe shoqeria komandite)
b) shoqerite e kapitalit: anetaret jane te lidhur me kapitalin e tyre (shoqeria
aksionare dhe shoqeria me pergjegjesi te kufizuar)
- Ortakeria përfundon me vdekjen, paaftësinë ose tërheqjen e ndonjërit prej ortakëve, por
ne shumicen e marrëveshjeve për ortakëri përcaktohet se edhe nese ndodh ndonjera nga
keto ngjarje, aksionet e x-ortakut mund te blehen nga ortakët tjerë të shoqërisë. Askush
nuk mund të bëhet anëtarë i ortakërisë pa marrë pëlqimin e të gjithë ortakëve.
- Ortakeria shpërbëhet me: vdekjen e një ortaku; shpërbërjen e njërit prej ortakëve të
përgjithshëm që është shoqëri; tërheqjen ose përjashtimin e njërit prej ortakëve; skadimin
e afatit të Ortakerise (nëse ka) dhe kur veprimtaria e Ortakerise bëhet e paligjshme.
- Veprimi i një ortaku konsiderohet veprim i të gjithë ortakëve të tjerë, pervec nese ortaku
i përgjithshëm ka vepruar pa autorizim.
- Vendimet e ortakërisë: merren me shumicë votash, por ka raste kur kerkohet vota e të
gjithë ortakëve të përgjithshëm:
- miratimi i ndryshimeve dhe plotësimeve te marrëveshjes se O.P.
- shpërndarja
- pranimi i një ortaku të ri
- shpërbërja ose likuidimi i O.P.
- shitja e aseteve të O.P.
- ndryshimin e natyrës së veprimtarisë tregtare
Fitimet dhe humbjet: fitimet dhe humbjet ne baze te kontributit te secilit do te ndahen
tek ortaket e pergjithshem dhe te kufizuar.
Tërheqja e ortakut të kufizuar: ortaku i kufizuar mund të tërhiqet pasi ta dorëzoj një
njoftimi me shkrim tek të gjithë ortakët e përgjithshëm, e kete njoftim e dorezon brenda
90 ditëve para tërheqjes. Ortaku i cili tërhiqet ka të drejtë në ndarje.
- Tërheqja e një ortaku të kufizuar nuk e detyron Shoqerine Komandite qe të shpërbëhet.
Por, ajo shpërbëhet nëse tërheqja e ortakut të kufizuar e lë Shoqerine Komandite pa asnjë
ortak të kufizuar.
Përparësitë:
- pronarët kanë detyrime të kufizuara për borxhet.
- nëse menaxhohet dhe strukturohet mirë, asetet personale të secilit pronar do të mbrohen
nga paditë kundër SHPK-së.
- SHPK ka më shumë fleksibilitet në menaxhim se sa korporatat per shkak qe mund të
menaxhohet drejtpërdrejtë nga pronarët ose menaxheri, i cili mund të punësohet për të
udhëhequr shoqërinë.
Të metat:
- ekziston një kufizim në numrin e pronarëve nje SHPK mund të ketë.
- themelimi dhe udhëheqja e SHPK-se është më e ndërlikuar dhe kërkon më shumë
dokumente se sa një B.I. apo Ortakëri.
Shpërndarja e pronarëve:
- Shoqëria me përgjegjësi të kufizuar mund të shpërndajë pronarët e saj në çdo kohë, me
miratimin unanim të pronarëve ose me metodë tjetër te votimit që kërkon numër më të
vogël të votave.
- Cdo shpërndarje për pronarët duhet të jetë e barabartë për të gjithë. Kur pronari fiton të
drejtën për marrjen e shpërndarjes, ai bëhet kreditor i pa siguruar i shoqërisë në raport me
shpërndarjen. Përveç nëse caktohen ndryshe me marrëveshjen për SHPK, pranuesi është
përgjegjës për detyrimet e bartësit për dhënien e kontributeve dhe për të kthyer
kontributet e ndaluara, përveç nëse pranuesi nuk e ka ditur (dhe nuk ka mundur ta dije) të
informohet për ato përgjegjësi kur ai është bërë pronar. Pronari bartës mbetet përgjegjës
ndaj shoqërisë për detyrimet që janë mbledhur para mbajtjes.
Bartja e Pronësisë:
a) pronesia ne SHPK mund të bartet ne mënyrë të lire
b) bartja autorizohet me shkrim nga të gjithë pronarët e shoqërisë dhe pranuesi i
bartjes e nënshkruan marrëveshjen për SHPK
c) bartja mund te bëhet tek pronari ose shoqëria tjetër brenda SHPK-se
d) bartja mund ti bëhet bashkëshortes, prindit, trashëgimtarëve, vëllezërve ose
motrave
e) bartja bëhet në rast të ekzistimit të pengut në interesin pronësor si sigurim për
huan ose ndonjë detyrim tjetër të pronarit nëse marrëveshja e pengut thekson se
pengmarrësi nuk ka të drejtë votimi ose menaxhimi ne SHPK
Përfundimi i pronësisë ne SHPK: shkaqet qe një person ose shoqëri përfundon së qeni
pronar në SHPK:
a) vdekjes e atij personi ose shpërbërja e shoqërisë (nese ai person paraqitet si
shoqeri brenda SHPK-se)
b) kur personi ose shoqeria tërheqen vullnetarisht nga SHPK-ja
c) kur personi përjashtohet ose kur shoqëria bëhet debitor në falimentim
d) kur personi ose shoqëria e përfundojnë interesin e tyre pronesor ne SHPK
e) rastet tjera të cilat janë përcaktuar në marrëveshjen e shoqërisë
Tërheqja ose përjashtimi i një pronari: pronarët e SHPK-se ne cdo kohe mund të
tërhiqen nga shoqëria dhe kete e bejne duke e dorezuar nje njoftim gjithë pronarëve të
tjerë. Por, nëse tërheqja e shkel marrëveshjen e shoqërisë atehere shoqëria mund të
kërkojë dëmshpërblim nga pronari i cili tërhiqet.
- Nje person ose shoqëri qe përfundon të qeni pronar ne SHPK brenda 90 ditëve nga
përfundimi kane të drejtë të pranojë: pagesat ose shpërndarjet në të cilën ka të drejtë (ku i
zvogelohet shume nese terheqja ose perjashtimi i tij ka shkaktuar deme) dhe vlerën e
drejtë të interesit pronësor.
Qeverisja dhe menaxhimi: pervec nese eshte parapare ndryshe me marreveshjen per
SHPK, të gjitha të drejtat e votimit të pronarëve në SHPK janë të barabarta dhe ata per
shumicen e ceshtjeve vendosin me shumicën e thjeshtë. Por, ka disa çështje të cilat duhet
të vendosen me votë unanime, e keto raste jane:
a) per ndryshimin dhe plotësimin e Statutit të SHPK-se
b) per autorizimin ose ratifikimin e një transaksioni me konflikt interesi
c) pranimin e nje pronari të ri
d) per shpërbërjen e SHPK-se
e) për bashkimin e SHPK-së me një shoqëri tjetër
f) shitjen ose qiradhënien e aseteve etj.
Shpërbërja vullnetare e SHPK-se: nese shpërbërja e SHPK është vullnetare atëherë ajo
vazhdon të ekzistojë, por nuk mund të ushtroj veprimtari të re, përveç përmbylljes dhe
likuidimit te shoqërisë (mbledhja e e borxheve nga te tjeret qe i kane borxh; pagimi i
borxheve; shitja e aseteve jo-monetare të shoqërisë dhe shpërndarjen e aseteve të mbetura
ne mes pronarëve).
Statuti dhe rregulloret: shoqëria aksionare themelohet pas regjistrimit të statutit të saj
ne ARBK. Statuti është dokument themelues dhe konstitutiv i shoqërisë aksionare.
Rregulloret: rregullojne menaxhimin dhe funksionimin e shoqërisë, rregullojnë çështjet
e brendshme, por nuk mund të rregullojnë të drejtat e palëve të treta.
- Nëse shfaqet konflikt ne mes statutit dhe rregulloreve të shoqërisë, statuti mbizotëron.
Shoqëria aksionare mund të emetojë aksione të thjeshta dhe të privilegjuara.
- Shoqëria duhet të emërojë se paku një aksion të thjeshtë. Aksionet duhet të kenë vlerën
e theksuar nominale dhe kjo vlera e theksuar nominale në një aksion të thjeshtë ose të
privilegjuar mund të jetë më e madhe se 1 euro.
- Shoqëria aksionare mund të krijojë dhe të emitojë letra të tjera me vlerë: bonde, letra me
vlerë të konvertueshme në aksione dhe mundësi për blerjen e aksioneve.
Aksionet mund të paguhen në të holla dhe përmes letrave me vlerë. Bondet janë njëra
prej mënyrave që shoqëria aksionare të rrisë kapitalin e saj për investime.
- Për blerjen e aksioneve të veta shoqëria aksionare duhet të autorizohet me vendim të
aksionarëve që miratojnë blerjen. Ky vendim duhet të miratohet me shumicë votash.
Kapitali themeltar: kapitali themeltar për një shoqëri aksionare është 25.000 € ose me
shume dhe duhet te paguhet plotesisht ne momentin e regjistrimit te Shoqerise Aksionare.
Bordi i drejtoreve: cdo shoqëri aksionare duhet të ketë bordin e drejtorëve dhe cdo
drejtor duhet te jete person fizik. Nuk është e nevojshme që drejtori të jetë aksionar i
shoqërisë. Anëtarët e bordit të drejtorëve zgjidhen në mbledhjen vjetore të aksionarëve,
mirëpo ndodh që ata të zgjidhen edhe në mbledhjet e veçanta.
- Për një shoqëri me më pak se 10 aksionarë, bordi duhet te kete 1 ose më shumë anëtarë.
Per një shoqëri me 10 ose më shumë aksionarë, duhet të ketë jo më pak se 3 anëtarë.
Për një shoqëri me 500 ose më shumë aksionarë, bordi duhet të ketë jo më pak se 7 ant.
- Shoqeria Aksionare dhe veprimtaria e saj udhehiqen nga bordi i drejtorëve. Bordit i
takojnë disa të drejta vendimmarrëse ekskluzive.
Bordi i drejtorëve punëson zyrtarët, te cilet drejtojnë veprimtarinë e përditshme të
shoqërisë aksionare.
- Aksionaret marrin raportin vjetor dhe votojne per vendime te rendesishme dhe marrin
pjese ne mbledhjet vjetore te bordit te drejtoreve.
Bashkimet: bashkimi është një transaksion në të cilin një kompani i transferon të gjitha
asetet dhe përgjegjësitë e saj një kompanie tjetër, e kjo kompania ne te cilen transferohen
keto mund te jetë një kompani ekzistuese ose një kompani e re e cila është themeluar me
qëllim të marrjes së këtyre aseteve dhe përgjegjësive.
- Për bashkimin e shoqërisë aksionare bordi i drejtorëve e harton planin e bashkimit që i
dorëzohet Kuvendit të aksionarëve për miratim. Ky plan duhet të përmbajë të gjitha
informatat e nevojshem ekonomike dhe ligjore, kushtet dhe rrethanat e bashkimit të
propozuar, aksionet etj. Për planin e bashkimit të shoqërisë duhet të votojnë së paku 2/3 e
aksionarëve të cilët kanë të drejtë vote dhe bashkimi hyn në fuqi kur plani i bashkimit
dorëzohet në ARBK.
- Aksionarët mund të kërkojnë pagesa nga shoqëria nëse ndryshimi dhe plotesimi I
statutit qe eshte bere me qellim te bashkimit ose ndarjes ka pasoja negative.
Shpërbërja dhe likuidimi: shoqëria aksionare ne cdo kohe mund të shpërbëhet dhe
veprimtaria e saj të likuidohet keshtu:
a) bordi i drejtorëve apo aksionarët duhet të miratojnë një vendim për shpërbërjen ose
likuidimin e propozuar dhe duhet ta dorzojnë për miratim në mbledhjen e aksionarëve.
b) njoftimi me shkrim për propozimin dhe planin duhet t’iu dërgohet të gjithë
aksionarëve që kanë të drejtë pjesëmarrjeje në mbledhje
c) në mbledhje propozimi miratohet me 2/3 e votave të aksionarëve.
- Pas shperberjes Shoqeria Aksionare vazhdon të ekzistojë, por nuk mund të ushtroj
veprimtari të re, përveç përmbylljes dhe likuidimit te shoqërisë (mbledhja e e borxheve
nga te tjeret qe i kane borxh; pagimi i borxheve; shitja e aseteve jo-monetare të shoqërisë
dhe shpërndarjen e aseteve të mbetura ne mes aksionareve).
Llojet e aksioneve:
a) Aksione të thjeshta: pronari nuk merr dividendë automatike
b) Aksione të privilegjuara: pronari merr dividendë pa marrë parasysh se a ka
shoqëria fitim apo jo
c) Aksion i autorizuar: jane aksionet të cilat shoqëria mund t’i shesë dhe këto aksione
duhet të përcaktohen në statutin e Shoqerise Aksionare.
d) Aksion i emetuar: jane ksionet e shoqërisë, të cilat u janë ofruar për shitje
pronarëve.
e) Aksionet e certifikuara: janë aksionet të cilat përfaqësohen nga certifikata e
aksioneve, kurse aksionet e pacertifikuara janë aksionet të cilat nuk përfaqësohen
në asnjë lloj të dokumentit. Nëse aksioni është i certifikuar, atëherë ajo certifikatë
duhet të përmbajë të gjitha informatat e aksionit të cilin e përfaqëson (numri, lloji,
kategoria dhe privilegjet).
Kontrata: eshte burimi themelor i marredhenieve te detyrimeve. Eshtë marrëveshje apo manifestim
i vullnetit te dy apo më shumë personave qe kane per qellim krijimin, ndryshimin ose shuarjen e një
ose më shume marrëdhënie të detyrimeve. Pra, kontrata është një veprim i dyanshëm juridik. Në të
drejtën e detyrimeve dhe ekonomike ka hapësirë të gjerë të zbatimit si në qarkullimin e mallrave,
ashtu edhe në dhënien e shërbimeve ne mes paleve.
Objekti i kontratës: është kusht i përgjithshëm për lidhjen e kontratës. Objekti i kontratës është ajo
për çfarë palët janë marrë vesh. Objekti i kontratës është ndonjë prestim të cilën njëra palë i’a ka
borgj palës tjetër. Realizimi i këtij detyrimi manifestohet në dhënie, bërje apo mosbërje.
Objekti i kontratës duhet të jetë i përcaktuar sipas mundësive ekzistuese, duhet te jete i mundshem
dhe i lejuar nga aspekti i së drejtës.
Baza e kontratës: paraqet qëllimin per te cilin palet e kane lidhur kontraten. Baza e kontratës është
një ndër kushtet thelbësore për lidhjen e kontratës. Nëse baza juridike ka ekzistuar dhe ka pushuar së
ekzistuari atëherë pala kontraktuese e cila e ka përmbush detyrimin mundet të kërkojë t’i kthehet ajo
që e ka dhënë. Baza është qëllim kryesor që pala kontraktuese pranon të lidhë kontratë dhe të merr
obligime. Baza e kontratës për të prodhuar efektin juridik duhet të jetë e lejuar, në të kundërtën kjo do
të shërbejë si shkas i anulimit të kontratës.
Për vlefshmërinë e një kontrate kërkohen këto parakushte: ekzistimi i palëve, vullneti i
palëve, objekti i lejuar dhe i mundshëm i veprimit dhe forma.
- Ne momentin e lidhjes se nje kontrate duhet të ekzistojnë së paku dy palë. Në të drejten tregtare
secila palë është njëkohësisht kreditor dhe debitor dhe ka kërkesa dhe borxhe ndaj palës tjetër.
Kontrata konsiderohet e lidhur vetëm pasi të shprehet vullneti i brendshëm i te dy paleve. Ky vullnet
duhet te shprehet pa u ndikuar nga forca fizike, kërcënimi, lajthitja, mashtrimi etj.
- Veprimi nënkupton çdo punë pozitive apo negative që debitori në bazë të kontrates duhet ta kryejë
për kreditorin e cila gjithmonë duhet të ketë vlerë pasurore.
Veprimi duhet të jetë i caktuar, i mundshëm dhe i lejuar.
Forma e kontratës: është manifestim i jashtem i permbajtjes se kontrates. Çdo kontratë duhet qe
permbajtjen e saj ta shprehe ne forme.
- Dallimi ne mes kontratës formale dhe joformale qëndron në faktin se kontrata formale paraprakisht
përmban formën si kusht për vlefshmerine e kontrates, kurse për kontratën joformale forma nuk është
e caktuar paraprakisht dhe nuk është kusht për vlefshmerine e kontrates.
- Forma e kontratës ka rëndësi te madhe sepse ajo është një element konstitutiv i kontratës, ka rëndësi
për të vertetuar ekzistimin e kontratës në rast kontesti, për të paditur, ka rendesi per regjistrim në
regjistrin publik etj.
Kontratat formale janë të dyllojshme:
a) Forma ligjore: kur forma e kontrates caktohet me ligj, kryesisht caktohet qe te jete me shkrim.
b) Forma kontraktore: kur forma e kontrates caktohet nga vete palët vetë, palet merren vesh që
forma e kontrates të jetë kusht për vlefshmërinë e kontratës së tyre apo jo.
- Format tjera jane: solemne, reale, provuese, me shkrim etj.
Parakontrata: ka raste kur palet per arsye te ndryshme nuk mund te lidhin kontrate ne ate moment,
por kete mund ta bejne me vone dhe keshtu mund ta lidhin nje parakontrate qe ka per objekt lidhjen e
kontrates me vone. Pra, parakontrata është kontrata me të cilen merret përsipër detyrimi për lidhjen e
mëvonshme të kontratës. Parakontrata krijon detyrime nëse përmban karakteristikat më të
rëndësishme të kontratës kryesore. Nëse rrethanat nga koha e lidhjes së parakontrates kanë ndryshuar
aq shumë sa qe parakontrata nuk do të lidhej nese ato rrethana do te kishin ekzistuar në kohën kur
parakontrata eshte lidhur atehere parakontrata nuk krijon detyrime.
Kontrata formale: është kontrata për të cilën paraprakisht është përcaktuar forma e saj (ligjore apo
kontraktore), forme e cila eshte kusht per vlefshmerine e kontrates.
Formimi i kontrates (oferta dhe pranimi i ofertes): oferta është propozimi qe i behet dikujt për
lidhjen e kontratës, oferta i përmban të gjitha elementet thelbësore të kontratës dhe me pranimin e
ofertes, saktesisht kur ofertuesi e pranon pergjigjen pozitive per oferten atehere konsiderohet se
kontrata eshte lidhur. Pra, oferta është shprehje e njëanshme e vullnetit, me të cilën therritet personi
tjetër për ta lidhur kontratën në kushtet e caktuara në ofertë.
Për t’u arritur pajtimi i vullnetit të palëve duhet qe njëra palë të marrë nismën dhe t’i propozojë palës
tjetër lidhjen e kontratës. Personi që e bën propozimin për lidhjen e kontratës quhet propozues ose
ofertues. Kurse, personi të cilit i drejtohet propozimi quhet pranues i propozimit ose i ofertuari.
Pranimi i ofertes eshte deklarata e shprehur me goje apo në mënyrë tjetër, ku shprehet vullneti për t’u
pajtuar me kushtet qe jane në ofertë. Heshtja apo mosveprimi nuk paraqesin pranim të ofertës.
- Lidhur me atë se kur duhet te marret vendimi lidhur me pranimin apo refuzimin e ofertes, mënyra
më e mirë është që ne oferte te shenohet edhe data e skadimit te saj.
- Elemente esenciale te ofertës kanë të bëjnë me çmimin, cilësinë dhe sasinë e mallit, kohën e
dorëzimit të mallit, mënyrën e zgjidhjes së mosëmarreveshjeve eventuale etj.
- Oferta e personit të paautorizuar parimisht nuk vlen. Por, ajo e detyron ofertuesin: nese oferta është
dhënë në letrën zyrtare; nese është nënshkruar në mënyrën e zakonshme; nese ka të bëjë me
veprimtarinë me të cilën rregullisht merret ofertuesi; nese përmbajtja e ofertës nuk tejkalon
përmbajtjen e zakonshme etj. Duhet të ekzistojë edhe mirëbesimi i ofertuarit, se ai nuk e ka ditur e as
që ka mundur ta dijë se ofertën e ka nënshkruar personi i paautorizuar.
Pavlefshëmeria e kontratës:
1) Kontratat e anulueshme: kur kontrata ka mangesi ne elementet thelbesore atehere konsiderohet
joekzistuese. Kontrata është e anulueshme nëse është në kundërshtim me kushtetutën, dispozitat
detyruese ose me moralin afarist. Kontrata nuk është e anulueshme nëse lidhja e saj është e
ndaluar vetëm për njërën palë, kurse ajo pale perkunder kesaj ndalese e lidhe kontraten dhe i
largon të gjitha pasojat që dalin nga një kontratë e tillë.
- Lidhur me pavlefshmërinë gjykata kujdeset sipas detyrës zyrtare.
- Pasojat e pavlefshëmerisë së kontratës qëndrojnë në faktin se në çdo kohë mund të refuzohet
përmbushja e detyrimeve të marra nga kontrata e pavlefshme.
2) Kontratat e kundërshtueshme (relativisht e pavlefshme): është e vlefshme nga momenti i lidhjes
dhe shkakton efekte të parashikuara juridike, por për shkak të mangësive mund të kundërshtohet
dhe të shpallet e pavlefshme. Kontratat e kundërshtueshme janë ato që i ka lidhur personi me
aftësi të kufizuar punuese, ato që kanë pasur mangësi në lidhje me vullnetin e palëve kontraktuese
dhe ato për të cilat është përcaktuar në dispozita.
- Për kundërshtim duhet të parashtrohet padia dhe nese gjykata e shpallë të pavlefshme kontratën
atehere konsiderohet pavlefshme që nga fillimi. Gjykata nuk kujdeset sipas detyrës zyrtare dhe
asnje person i trete nuk mund të kërkojë kundërshtimin, por kete e kerkojne vetem palët që e kanë
lidhur kontratën.
-4- Sipas asaj se nje kontrate a ka elemente te nje kontrate apo te disa kontratave:
a) Kontrata e Thjeshte: ka elemente te nje kontrate. P.sh: kontrata e shitjes, qirase, dhurates etj.
b) Kontrata e Perzier: ka elemente te disa llojeve te kontratave te thjeshta.
P.sh: kontrata mbi allotmanin permban elemente te kontrates se qirase, depozitit, sherbimit dhe shitjes
-5- Sipas asaj se nje kontrate a mund te ekzistoje pavaresisht ekzekutimit te saj apo varet nga
ndonje kontrate tjeter:
a) Kontrata e Pavarur: krijon efekte juridike dhe shuhet duke mos u ndikuar nga ndonje kontrate.
b) Kontrata Akcesore: lidhet, ekziston dhe varet nga kontrata kryesore. Zakonisht keto kontrata
lidhen si shtese e kontrates se pavarur dhe lidhen per ekzekutimin e kontrates kryesore.
P.sh: kontrata per dorezanine, kaparin, pengun etj.
-6- Sipas asaj se per lidhjen e kontrates a merren parasysh cilesite e pales apo jo:
a) Kontrata personale: per lidhjen e kesaj kontrate merren parasysh cilesite e vecanta te pales
kontraktuese dhe keto cilesi jane elemente thelbesore te kontrates. Keto kontrata shuhen pas vdekjes
se pales.
P.sh: kontrata mbi autorizimin, vepren, dhuraten etj.
b) Kontrata jopersonale: per lidhjen e kesaj kontrate nuk merren parasysh cilesite e vecanta te pales
kontraktuese.
Llojet e Kontratave: mbi huane, mbi kredine, mbi shitblerjen, mbi lizingun, mbi faktoringun dhe
mbi frashinzingun.
1) KONTRATA MBI HUANE: eshte një kontratë ku huadhënësi zotohet se do t’ia dorëzoj
huamarrësit shumën e parave ose nje apo me shume sende, kurse huamarrësi zotohet se huadhënësit
do t’ia kthejë pas një kohe të caktuar të njejtën shumë të parave ose nje apo me shume sende, pra ate
qe e ka marr.
- Detyrimet e huadhënësit: dorëzimi i sendit të premtuar në kohën e caktuar; përgjegjësia për të metat
e sendit; përgjegjesia për dëmin që mund t’i shkaktohet huamarresit për shkak të metave të sendit etj.
- Detyrimet e huamarrësit: kthimi i huasë brenda afatit te kontraktuar; pergjegjesia për të metat e
sendit të kthyer etj.
2) KONTRATA MBI KREDINË: me kete kontrate banka detyrohet që shfrytëzuesit të kredisë t’ia
jep një shumë të caktuar të të hollave në kohë të caktuar ose të pa caktuar, me destinim ose pa
destinim. Shfrytëzuesi-kreditmarrësi duhet qe brenda kohes se caktuar t’ia kthej bankes shumen e
marre dhe ta paguaj kamaten e kontraktuar.
- Elementet kryesore te kontrates mbi kredine jane: shuma e kredise, kushtet e dhenies se kredise,
kushtet e shfrytezimit te kredise, kushtet e kthimit te kredise etj.
- Cdo bankë që vepron në Kosovë duhet të ketë parasysh ligjin vendore (ate te Kosoves) dhe
ndërkombëtare (te shtetit ame) me qëllim që ti evitojë problemet e pa dëshiruara.
- Kontrata mbi kredine eshte kontrate formale; eshte gjithmone kontrate me shperblim (kamata);
kredidhenesi eshte gjithmone person juridik; objekt i kontrates mbi kredine jane gjithmone parate; me
rastin e lidhjes se kesaj kontrate caktohen kushtet, afati dhe menyra e pageses; te dyjat palet e kryejne
detyrimin ndaj shtetit.
Dallimet
Kontrata mbi huane:
a) Huadhënës është çdo person fizik ose juridik
b) Objekt i kontratës mund të jetë paraja ose sendet e tjera të zëvendësueshme
c) Mund të jetë me shpërblim dhe pa shpërblim, varësisht se a është kontraktuar kamata
d) Është kontratë jo formale
Kontrata mbi kredine:
a) Huadhënës është vetëm banka
b) Objekt i kontratës është vetëm paraja
c) Kontrata mbi kredinë është gjithmonë kontratë me shpërblim
d) Është kontratë formale dhe duhet të lidhet me shkrim
Perbashketa
Kontrata mbi huane dhe kontrata mbi kredine: ne disa raste te dyja jane me shperblim; barabaresia e
paleve; vullneti i paleve; objekt eshte vlera pasurore; tek te dyjat mund te shkaktohet demit dhe te
kerkohen kompenzimi; palet kane te drejta dhe detyrime; rregullohen me LMD; jane kontrata te
thjeshta; jane te rendesishme per te drejten tregtare sepse terheqin investimet, rritja e kapitalit,
lehtesimi per zhvillimin e biznesit etj.
4) KONTRATA MBI LIZINGUN: lizingu eshtë një kontratë sipas së cilës lizing-dhënësi detyrohet
që lizing-marresit t’ia dorëzojë për shfrytëzim të përkohshëm ndonjë send, kurse lizing-marresi
detyrohet që lizing-dhënësit t’ia paguajë kompensimin per shfrytezimin e atij sendi, me të drejtën që
lizing-marresi pas skadimit të afatit të lizingut ta blejë atë send ose ta vazhdojë lizingun.
- Kontrata mbi lizingun eshte ajo kontrate kur personi A ia jep personit B nje aset apo prone, e cila
duhet te shfrytezohet nen kushtet e parapara me pare nga personi A.
P.sh. personi A vendos qe të merr një apartament me qira. Pronari i apartamentit kerkon nga personi A
qe të nënshkruaj një kontratë në të cilën janë te specifikuara kushtet nën të cilat personi A do ta merr
apartamentin me qira (shuma që duhet te paguhet, koha kur duhet te lirohet apartamenti etj)
- Jane disa lloje të lizingut dhe këto sipas natyrës së objektit të lizingut:
a) lizingu i sendeve të konsumueshme: automjete, aparatet etj
b) lizingu i sendeve të luajtshme dhe të paluajtshme
c) lizingu investues: jepet në formë të pajisjeve (makinave investive)
d) lizingu sipas kohëzgjatjes e) lizingu sipas pozitës së lizing-dhënësit etj.
5) KONTRATA MBI FAKTORINGUN: kjo kontratë paraqet punën kredituese-bankare me të cilën
klienti i bankës obligohet t’i barte në bankë kërkesat ekzekutuese ose kërkesat e ardhme që i përmban
kontrata për shitjen e mallit, kurse për këtë banka obligohet që me provizion dhe me kompensim të
shërbimeve të arkëtojë kërkesat dhe eventualisht të garantojë arkëtimin dhe të kreditojë klientin.
Në bazë të kontratës të faktoringut, klienti detyrohet qe të bartë në bankë të gjitha kërkesat e tij qe i
ka ndaj partnerëve në një rajon të caktuar në momentin e lidhjes së kontratës dhe të cilat krijohen
gjatë kohës sa zgjatë kontrata. Në këtë mënyrë, banka merr rolin e kreditorit sipas atyre kërkesave për
t’i realizuar ato ndaj debitorëve të komintentit.
E Drejta Pronesore:
- E drejta pronesore ne te drejten tregtare ka rendesi te madhe, kjo per shkak p.sh. nje person me
pronen e tij mund te kontriboj ne Ortakerine e Pergjithshme ose nje person e le pronen e tij hipoteke
per te marr nje kredi etj.
- Pronesa eshte institucion i rendesishem ne shoqerine njerezore dhe ka kuptim te dyfisht:
a) ekonomik: do te thote perfaqesim i te mirave materiale
b) juridik: do te thote grumbullimi i normave juridike te cilat e rregullojne kete shfrytezim
- Pronesia eshte e drejte absolute, pronari mund t’a perdor sendin sipas deshires se tij ose te mos e
perdore ate, t’i merr te mirat apo frutet qe i sjell sendi, ta shkaterroj, ta tjetersoj etj. Pronari nga secili
person tek i cili gjendet sendi mund te kerkoj qe t’i kthehet sendi.
- E drejta e prones perbehet nga 3 autorizime:
a) autorizimi i mbrojtjes se sendit
b) autorizimi i shfrytezimit dhe perdorimit te sendit
c) autorizimi i disponimit me sendin
- Ekzistojne te drejta te ndryshme te formave pronesore: bashkepronesia, pronesia e perbashket etj.
Banka: është një ndërmjetës financiar qe grumbullon depozita nga një numër i madh personash dhe i
jep këto depozita hua. Bankat realizojnë shume pagesa në ekonomi, për llogari të firmave apo
individëve. Në mungesë të bankave, pjesa më e madhe e pagesave do të bëhej me cash.
- Bankat i kryejne tri grupe te puneve:
1) punet aktive bankare: kur banka paraqitet si kreditor i klienteve te saj
2) punet pasive bankare: kur banka paraqitet si debitor ndaj klienteve te saj
3) punet neutrale bankare: kur banka nuk paraqitet si debitor apo kreditor. Jane ato pune kur banka
u kryen sherbime klienteve te saj p.sh. ne cilesi te ndermjetesuesit, komisionarit etj.
- Funksionet kryesore të bankave kanë të bëjne me transaksionet e pagesave. Jane disa lloje të
transaksioneve qe ofrohen per nevojat e klientëve (urdhërpagesat: kur një person paguan një shumë të
caktuar në bankë në të mirë të një përfituesi tjetër, ku banka eshte si ndërmjetësues).
- Punët bankare janë ato punë qe kane per objekt qarkullimin e parave dhe të letrave me vlerë, si dhe
shërbimet e caktuara të cilat i kryejnë bankat për klientët e tyre. Bankat dhe institucionet financiare
lehtësojnë veprimet afariste.
Asnjë institucion financiar nuk mund te veproj në Republikën e Kosovës pa u licencuar nga Banka
Qendrore e Republikës së Kosovës.
- Bankat formohen si shoqeri aksionare ose si shoqeri me pergjegjesi te kufizuar ne baze te aktit te
themelimit, kontrates se themelimit ose statutit te saj.
Të gjitha bankat organizohen fillimisht si shoqëri aksionare dhe regjistrohen në Ministrinë e Tregtisë
dhe Industrisë, ku të gjitha aksionet regjistrohen në emër të pronarëve të aksionarëve. Aksioni në një
shoqëri aksionare është pronë e aksionarëve.
- Ne boten bashkekohore, bankat si institucione financiare luajne rol te rendesishem ne ekzekutimin e
pagesave ne tregtine nderkombetare. Financimi i tregtise nderkombetare mundesohet me qellim te
lehtesimit ne qarkullimin e mallrave dhe sherbimeve si dhe pagesave.
Sistemi bankar ne Republiken e Kosoves: ky sistem rregullohet me Ligjin per Banken Qendrore te
Republikes se Kosoves, rregullore, urdheresa adminstrative etj.
- Sistemi bankar i Kosovës përbëhet nga banka qendrore (Banka Qendrore e Kosovës), bankat
komerciale dhe institucionet mikrofinanciare.
1) Banka Qendrore e Republikës së Kosovës: është institucioni financiar kryesor i vendit, e cila
funksionon në përputhje me Ligjin për Bankën Qendrore të Republikës së Kosovës.
Banka qendrore është banka kryesore në sistemin financiar të vendit e cila i rregullon marrëdhëniet
monetare dhe kreditore të një vendi. Qëllimi i veprimtarisë se BQK-se nuk është fitimi, gjë që
dallohet prej bankave dhe institucioneve të tjera. Banka qendrore në të shumtën e rasteve e mbajnë
emrin e shtetit të vet, p.sh. Banka Qendrore e Kosovës.
- Funksionet e BQK-se:
a) e ka te drejtën e emisionit të parave (kartëmonedhave dhe monedhave) dhe të kredisë
b) furnizon bankat tjera dhe të shtetin me mjete të nevojshme monetare
c) zbaton politikën kreditore monetare dhe kryen punët në llogari të shtetit
d) bënë kreditimin e shtetit duke i lejuar kredi të përkohshme ose të përhershme
e) vepron si bankar në Ministrinë e Ekonomisë dhe Financave dhe ofron këshilla financiare me
kërkesë të kësaj Ministrie ... f) licenson dhe mbikëqyrë institucionet financiare
- Objektivat e BQK-së:
a) nxitja dhe mbajtja e nje sistem financiar stabil (sistem të sigurt, të qëndrueshëm dhe efikas të
pagesave)
b) kontribimi në arritjen dhe ruajtjen e stabilitetit të çmimeve vendore
c) mbështetja e politikave te përgjithshme ekonomike të Qeverisë
d) veprimi ne pajtim me parimin e ekonomisë së tregut të hapur me konkurrencë të lirë
- Bordi i Bankës Qendrore përbëhet nga Guvernatori dhe katër anëtarë joekzekutivë.
2) Bankat Komerciale: jane lloji i bankave me te perhapura dhe me te shumta ne bote. Keto banka
ekzekutojnë politikat dhe shërbimet e sistemit financiar.
- Banka komerciale në Kosovë janë: Banka për Biznes, Banka Ekonomike, ProCredit Banka,
Raiffeisen Banka, Banka Kombëtare Tregtare e Shqipërisë (Dega në Kosovë), TEB, Banka
Komerciale e Beogradit (Dega në Mitrovicë) dhe NLB Prishtina.
- Bankat komerciale në Kosovë ofrojnë produkte dhe shërbime të ndryshme, sic jane: llogarite
bankare, transferet e parave, depozitat me interes, kredi të ndryshme, kartelat bankare etj.
3) Institucionet mikrofinanciare: janë organizata që ofrojnë kredi të vogla për individet ose bizneset
familjare me të ardhura të ulëta. Shumica e institucioneve mikrofinanciare që veprojnë në Kosovë
janë anëtare të Asociacionit te Institucioneve Mikrofinanciare të Kosovës (AMIK).
- Ne Kosove si institucione mikrofinanciare jane: Finca, KEP, Kreditimi Rural i Kosoves etj.
“Pyetje: marredhenia banke-klient?”
Letrat me vlerë: është një dokument i shkruar me të cilin emetuesi i tij i detyrohet zotëruesit të tij
të ligjshëm se do t’ia përmbushë detyrimin e shënuar në këtë dokument. Pra, letra me vlerë është
dokument i shkruar, me të cilin poseduesi i saj detyrohet ta plotësojë detyrimin e poseduesit te saj
ligjor, detyrim i cili qe eshte i regjistruar në atë dokument (leter me vlere). Pra, me letrat me vlere
krijohen detyrime me shprehje te njeanshme te vullnetit.
- Rendesia e letrave me vlere: eliminon keqperdormin e parase, eshte me e menaxhueshme, menyra e
qarkullimit eshte me e lehte etj.
- Roli i letrave me vlere ne qarkullimin e mallrave dhe ne ekonomine e tregut eshte se ato paraqiten si
mjete per kreditim, si mjete te pageses, si mjete te sigurimit etj. Ato mundesojne zhvillimin e shpejt
dhe te sigurt te biznesit.
- Letrat me vlerë mund të lëshohen nga personat juridikë (aksionet) dhe fizik (çeku).
- Çdo letër me vlerë duhet t’i përmbajë këto elemtente themelore:
a) shenja e llojit të letrës me vlerë
b) emrin dhe vendbanimin e emetuesit të letrës me vlerë
c) emrin e personit në emër të të cilit është lëshuar urdhëri për letrën me vlerë ose shenjën se letra
është në emër të prurësit
d) detyrimin që rezulton nga letra me vlerë
e) vendin dhe datën e emetimit të letrës me vlerë, kurse te ata që i emetojnë një seri edhe numrin e
tyre serik
f) nënshkrimin e emetuesit të letrës me vlerë
KAMBIALI: është letër me vlerë me urdhër, me të cilën lëshuesi i saj obligohet që t’ia paguajë
ndonjë personi shumën e të hollave e cila është shënuar në kambial ose t’a urdhërojë ndonjë personi
tjetër që ta beje këtë. Pra, kambiali është letër me vlerë me urdhër, me të cilën emetuesi i saj (trasanti)
i jep urdhër pa kusht personit tjetër (reminentit) qe t’a paguajë shumën e caktuar të parave.
- Trasanti: jep urdhër për pagimin e kambialit
- Trasati: merr urdhërin për pagese të kambialit (pruresi)
- Remitenti: i paguhet kambiali (shfrytezuesi)
- Akceptim: pranimi i urdhërit që ta paguaj shumë e kambialit
- Indosanti: personi të cilit i bartet e drejta
- Indosatri: personi i cili i pranon të drejtat biznesore
- Elementet thelbësore të kambialit janë:
a) shënimi në letër se është kambial në gjuhën në të cilën është përpiluar
b) urdhëri i pakusht që të paguhet shuma e caktuar
c) emri i personit i cili duhet të bëjë pagesën
d) përcaktimi i afatit për pagesë
e) vendi i pagesës
f) emri i personit, sipas urdhërit të se cilit duhet të bëhet pagesa (emri i remitentit)
g) data dhe vendi se ku është lëshuar kambiali
h) nënshkrimi i lëshuesit të kambialit (trasantit)
- Elementet jo thelbësore të kambialit (ato që kambiali mund t’i përmbajë, por qe është i vlefshëm
edhe pa to):
a) shenja “sola”: dmth se kambiali është emetuar vetëm në një ekzemplar
b) shenja “me urdhër”: ka për qëllim forcimin e përmbajtjes së kambialit
c) shenja “jo me urdhër”: dmth se kambiali nuk mund të kalohet me indosament, por vetëm me
cedimin juridiko-civil
d) klauzola e mbulesës - klauzola valutore - vlera e marrë në mall: janë baza ekonomike për
emetimin e kambialit. Pse trasanti ia jep kambialin remitentit dhe pse trastati e aksepton
kambialin. Ky raport mund të shënohet në kambial dhe kjo është “klauzola e mbulesës”.
- Llojet e Kambialit:
1) Kambiali i trasuar: është kambiali i cili një person (trasanti) i jep urdhër personit tjetër (trasatit)
që personit të tretë (remitenti) t’i paguaj pa kusht shumën e cekur në kambial.
2) Kambiali personal: ekzistojnë vetëm dy persona - trasanti dhe remitenti. Këtu trasanti obligohet
t’i paguaj remitentit shumën nga kambiali në momentin e arritjes së kambialit për pagesë.
3) Kambiali personal tërheqës sipas urdhërit vetanak: ne momentin e lëshimit te kambialit nuk
ka kreditorë sepse lëshuesi i kambialit e përcakton obligimin që vetës t’i paguaj diçka. Pra, trasati,
trasanti dhe remetenti janë një person.
Sipas formes:
4) Kambiali i plotë : përmban të gjitha elementet e nëvojshme të rëndësieshme në momentin e
lëshimit te kambialit.
5) Kambiali jo i plote (blanko): përmban vetëm nënshkrimin e trasantit dhe eventualisht ndonjë
element tjetër. Ky kambial nuk i përmban të gjitha elementet thelbësore. Ky bëhet kambial kur në
bazë të marrëveshjes së palëve më vonë plotësohen elementet thelbësore, andaj edhe quhet
kambial i ardhshëm.
Aksepti: është deklarata e trastit krahas nënshkrimit në kambial për pranimin e thirrjes së trasantit
që ta paguajë kuotën e kambialit.
Avalimi: është garanci kambiale me të cilën mund të sigurohet pagimi i vlerës së kambialit në
tërësi ose pjesërisht.
Maturimi (skadimi): eshte afati për pagimin e vlerës së kambialit.
ÇEKU: eshte mjet pagese ku zoteruesi i saj e ka te drejten qe te urdheroj nje subjekt tjeter (zakonisht
banka) prane te cilit e ka llogarine, qe t’ia paguaj nje shume te caktuar te parave nje perfituesi. I njejti
person mund te jete leshues dhe perfitues, kjo kur zoteruesi i cekut deshiron te terheq para nga
llogaria e tij. Pra, ceku si letë rme vlerë është drejtpërsëdrejti i lidhur me punët bankare.
- Edhe te ceku paraqiten tre persona: personi i cili e leshon cekun (trasanti); personi i cili e terheq
cekun (trasati) dhe personi i cili me urdher e paguan shumen e shenuar ne cek (remitent).
- Pjesëmarrësit në pagesat me çeçe lirohen nga përdorimi i parasë. Në këtë mënyrë bëhen kursime dhe
zvogëlohen shpenzimet dhe rreziqet në transportin dhe ruajtjen e parasë, manipulimin me para etj.
Pagesa me çek bëhet shpejtë dhe lehtë.
- Elementet thelbesore te Çekut:
a) shenja se çeku është shkruar në tekstin e dokumentit
b) urdhri i pakusht që të paguhet shuma e caktuar e parasë nga llogaria e trasantit
c) emri i trasatit
d) vendi i pagesës
e) vendi dhe data e lëshimit
f) nënshkrimi i trasantit.
Dallimet
A) CEKU:
1) shërben si instrument pagese
2) çekun e leshon ai që ka para por që nuk paguan me para të gatshme me qëlim të shfrytëzimit sa
më efikas të parasë
3) nuk është e nevojshme që çeku të akseptohet ngase trasati duhet të ketë mbulesë
4) trasanti dhe trasati duhet të jenë persona të ndryshëm
5) ceku mund të revokohet
6) ne çek afati i maturimit (skadimit) nuk ka nevojë të shënohet
7) ceku leshohet sipas pruresit
8) trasat eshte vetem banka
9) ceku nuk mund te leshohet pa mbulese
2) KAMBIALI:
1) sherben si mjet kreditimi
2) kambialin e lëshon ai që nuk ka para
3) paraqitja për aksept është kusht i pagesës në mënyrë që zotëruesi i kambialit të mund të
realizojë të drejtën në regres
4) trasanti dhe trasati janë i njëjti person
5) kambiali nuk mund të revokohet
6) në kambial afati i maturimit (skadimit) gjithmonë duhet të shënohet
7) kambiali nuk leshohet sipas pruresit
8) trasat mund te jete cdo person
9) kambiali mund te leshohet pa mbulese
1) ARBITRAZHI: është një nga mënyrat alternative dhe efikase të zgjedhjes së kontesteve jashte-
gjyqesore. Një çështje mund të dërgohet në arbitrazh kur mes palëve ekziston një marrëveshje e
arbitrazhit e cila e përcakton arbitrazhin për zgjidhjen e kontestit dhe kur palët pajtohen për
përdorimin e arbitrazhit pasi që kontesti të ketë lindur. Arbitrazhi mund të plotësoj nevojat e
kompanive për zgjedhje të shpejtë të kontesteve. Procedura e arbitrazhit është transparente dhe ofron
mjete të kontrollit të procedurës nga palët. Procedura është e paraparë me rregullat e arbitrazhit, por
kohëzgjatja, administratimi i provave dhe çështjet tjera mund të vendosen me pajtimin e palëve në
konteste. Palët kanë të drejtë të zgjedhin arbitrat.
Tribunali i Përhershëm i Arbitrazhit: është i themeluar nga Oda Ekonomike e Kosovës dhe është
në përputhje me Ligjin për Arbitrazhin dhe Ligjin për Odes Ekonomike te Kosoves.
- Tribunali i Abritrazhit themelohet pas inicimit të procedurës së arbitrazhit dhe përbëhet nga një ose
tre arbitra. Në kete tribunal zgjidhen kontestet ekonomike në mes të shoqërive tregtare të regjistruara
në ARBK, pavarësisht statusit të tyre.
- Tribunali i Arbitrazhit përbëhet nga një arbitër i vetëm ose nga një trup arbitrash, me kusht që numri
i arbitrave të këtij trupi të jetë tek. Këshillohet që palët të zgjedhin një arbitër të vetëm kur kanë të
bëjnë me shuma të vogla të parave, kurse të zgjedhin një panel prej tre arbitrash kur kanë të bëjnë me
shuma të mëdha të parave. Arbitrat duhet te jene te paanshmëm, te pavarur, efikas dhe profesional.
Arbitrazhi Ad Hoc: është arbitrazhi i cili formohet me marrëveshjen e palëve, ku zgjidhet rasti
konkret dhe pas zgjidhjes, pushon së ekzistuari. Arbitrazhet e tilla konsiderohen njeperdorimshe.
- Përparësia kryesore është fleksibiliteti. Palët e kanë hapësirën e nevojshme për të marrë vendime
lidhur me procedurat dhe ta përshtatin procesin sipas dëshirave dhe nevojave të tyre.
- Përparësi tjetër janë shpenzimet. Arbitrazhi ad hoc zakonisht kushton më pak se një arbitrazh
institucional, pasi që palët nuk kanë nevojë t’i paguajnë shpenzimet institucionale, por thjeshte të
negociojnë çmimin e shërbimeve të arbitrave. Për më tepër, arbitrazhi ad hoc është vlersuar si më i
shpejtë se arbitrazhi institucional.
Dallimi në mes arbitrazhit institucional dhe ad hoc:
- Arbitrazhi institucional është arbitrazh i administruar nga institucioni i arbitrazhit, ndërsa arbitrazhi
ad hoc është arbitrazh i administruar nga vet tribunali i arbitrazhit.
- Arbitrazhi institucional nuk pushon së ekzistuari pas zgjidhjes së kontestit konkret, por ato edhe më
tutje funksionojnë, kurse arbitrazhi ad hoc pushon se ekzistuari pas zgjidhjes se kontestit konkret.
- Tek arbitrazhi institucional është karakteristikë posedimi i rregulloreve vetjake, të cilat në mënyrë të
detajuar rregullojnë procesin e arbitrazhit, kurse tek arbitrazhi ad hoc nuk ka rregullore vetjake, palët
e kanë mundësi që me marrëveshjen e tyre të arbitrazhit të parashohin rregullat e arbitrazhit të cilat
nuk guxojnë të jenë në kundërshtim me rendin publik.
- Arbitrazhi institucional zakonisht kushton me shtrenjte se arbitrazhi ad hoc per shkak se palet ne
arbitrazhin ad hoc nuk kane nevoje t’i paguajne shpenzimet institucionale.
- Arbitrazhi institucional zakonisht eshte me i ngadalshem se arbitrazhi ad hoc, kjo per shkak se ne
arbitrazhin ad hoc kalohen disa procedura te cilat marrin shume kohe.
Vendimi i Arbitazhit: është vendim përfundimtar dhe është i barabartë me vendimin e lëshuar nga
një gjykatë.
- Palët, në anën tjetër, mund të pajtohen në kontratën e tyre që vendimi i arbitrazhit të mos jetë
përfundimtar dhe i detyrueshëm dhe të pajtohen që të apelohet në gjykatë, por gjykata nuk mund ta
shfuqizojnë një vendim të nxjerrë nga Arbitrazhi, por lejohet vetem shqyrtimi gjyqesor. Gjykata mund
ta anuloj vendimin e arbitrazhit nese konsideron se ka pasur korrupsion, ndikim ne procedure, trajtim
jo te barabarte te paleve etj. Pasi ta anuloj vendimin e kthen lenden ne arbitrazh ku procedura duhet te
inicohet serish ose te korrigjohet vetem pjesa qe e ka shkaktuar anulimin e vendimit.
- Në procedurën e arbitrazhit me më shumë se një arbitër, vendimi merret me shumicë votash.
- Përmbarimi i vendimit: është gjëja më e rëndësishme në arbitrazh. Vendimi i arbitrazhit i cili nuk
njihet ose nuk përmbarohet nga gjykata vendore, nuk ka asnjë vlerë praktike. Për këto arsye, Ligji i
Kosovës për Arbitrazhin i parasheh që vendimi i arbitrazhit i cili është nxjerrë nga një tribunal i
arbitrazhit brenda Kosovës ekzekutohet pasi që të shpallet i ekzekutueshëm nga Gjykata (Gjykata
Themelore në Prishtinë – Departamenti për Çështje Ekonomike).
Gjykatat e Kosovës i njohin vendimet e arbitrazhit të nxjerra jashtë Kosovës si të plotfuqishme dhe i
ekzekutojnë ato nëse keto vendime të nxjerra jashtë Kosovës janë shpallur të ekzekutueshme.
- Konventa e New York-ut zbatohet për njohjen dhe ekzekutimin e vendimeve të arbitrazhit që janë
marr ne X shtet dhe qe kërkohet njohja dhe ekzekutimi i tij ne Y shtet.
“Detyre: nje klauzole per zgjidhjen e mosmarreveshjes permes arbitrazhit ose ndermjetesimit.
P.sh. modeli i nje klauzole: http://www.amchamksv.org/sq/modeli-i-klauzoles-se-arbitrazhit-per-
kontrata”
Cmimi i caktuar dhe i caktueshem: cmimi i caktuar eshte kur detyrimi apo cmimi qe debitori duhet
ta ekzekutoj eshte i pershkruar dhe i saktesuar plotesisht dhe ne menyre te qarte. Kurse cmimi eshte i
caktueshem atehere kur detyrimi apo cmimi qe debitori duhet ta ekzekutoj nuk eshte plotesisht i
pershkruar dhe i saktesuar, por ne baze te disa elementeve ne kontrata ky detyrim apo cmim mund te
saktesohet plotesisht dhe qarte.