26
WOENSDAG 16 FEBRUARI 2011
Economie
Buma/Stemra ‘Financiële blackbox’ in de auteursrechtenwereld
Schrille wanklanken in de
Wie in Nederland leeft van de muziek, komt niet om Buma/Stemra heen. Slechts weinigen
zijn daarmee gelukkig – en die weinigen zitten vooral in het bestuur. Door Wouter Keuning
et is 13 januari 1995. In
H het Van der Valk motel in
Breukelen komen dertig
muziekcomponisten bij
elkaar. Een aantal van
hen heeft een juridisch adviseur
meegenomen. De componisten heb-
ben allen beloofd niet met derden
over de bijeenkomst te praten. Ze
zijn naar Breukelen gekomen op uit-
nodiging van de Haarlemse compo-
nist en jingle-uitgever Ren Groot.
Hij heeft hen in de weken daarvoor
benaderd en hun verteld over Leo
Schoenmaker (die in eerste instantie
steevast meneer X wordt genoemd).
Het betreft een medewerker van
Buma/Stemra die hij goed kent en
die hun allemaal een aanbod wil
doen. Schoenmaker, zo laat Groot
weten, zit dicht bij de geldpot die
Buma/Stemra beheert en zorgt er al-
tijd voor dat Groot het geld dat hij te-
goed heeft van Buma, binnen een
week op zijn rekening heeft staan. En
dat niet alleen: de Buma-medewer-
ker zorgt er ook voor dat de compo-
nist ál het geld krijgt waarop hij
recht heeft. Zowel de snelheid van
Schoenmakers handelen (uitbeta-
ling van Buma-rechten laat vaak lan-
ger dan een jaar op zich wachten) als
de hoogte van de uitkering die hij in
een keer voor ze regelt (veel compo-
nisten hebben al jaren de ervaring
dat ze meer geld krijgen als ze na uit-
betaling nog een keer goed aan de
Buma-boom schudden), klinkt de
componisten als muziek in de oren.
Het aanbod dat Schoenmaker hen
via Groot doet in Breukelen is als
volgt: Schoenmaker gaat weg bij
Buma/Stemra en begint voor zich-
zelf. Voor de dertig aanwezige com-
ponisten – allen grootverdieners in
de Nederlandse muziekindustrie –
gaat hij het innen van hun Buma-
rechten regelen. Dankzij zijn contac-
ten bij Buma kan Schoenmaker ook
in zijn nieuwe rol snelheid van han-
delen en hoge vergoedingen garan-
deren. Voor de diensten van Schoen-
maker moeten de componisten 10
procent van hun rechten aan hem af-
staan. Tevens moeten ze gezamenlijk
2 ton op tafel leggen als startkapitaal
voor de nieuwe bv van Schoenmaker,
Share International.
De meeste aanwezigen zijn stupé-
fait. Hier blijkt dat het vermoeden
dat ze al jaren te weinig krijgen van
de Buma klopt. En de enige manier
om meer te krijgen, horen ze nu, is in
zee te gaan met iemand die recht-
streeks een deel van hun inkomsten
afroomt. Het grootste deel wil niets
van de overeenkomst weten. Vijf of
zes aanwezigen kiezen eieren voor
hun geld en gaan akkoord met het
voorstel van Groot. Beter een deel
van waar je recht op hebt, dan in het
Muziekuitgevers
trekken aan de
touwtjes bij
Buma/Stemra,
componisten
zijn nauwelijks
te bekennen.
Jaar op jaar verlies voor Buma/Stemra
Omzetontwikkeling in mln euro
Stemra Buma
200
150
100
50
0 -20
‘05 ‘06 ‘07 ‘08
160211 © de Volkskrant - yp. Bron: Jaarverslag 2009 Buma/Stemra
duister tasten over de vraag of je wel
alles hebt gekregen waar je recht op
hebt, redeneren ze.
De bijeenkomst in Breukelen mag
jaren geleden hebben plaatsgevon-
den, volgens aanwezigen van die bij-
eenkomst en andere componisten
die de Volkskrant op anonieme basis
heeft gesproken, is het verhaal illus-
tratief voor de manier waarop bij
Buma/Stemra al jarenlang, en nog
steeds, wordt gewerkt.
De organisatie, die bij wet in het le-
ven is geroepen om namens compo-
nisten auteursrechten te innen en te
verdelen, is ‘een financiële blackbox’,
zegt een van de geïnterviewden. ‘Er
komen jaarlijks miljoenen binnen
en er is nergens een zinnig of begrij-
pelijk overzicht te vinden van hoe die
exact worden verdeeld. Wat verdient
bijvoorbeeld het bestuur, en klopt
het dat de bestuurders van ons geld
deels hun pensioen opbouwen? En
als dat zo is, om hoeveel geld gaat het
dan? Als je er vragen over stelt, krijg
je gewoon geen antwoord.’
Een ander zegt: ‘Alleen als je maar
lang genoeg amok blijft maken, krijg
je uiteindelijk waar je recht op hebt.
Er is nergens een
zinnig overzicht
te vinden waar die
miljoenen blijven
Hein van der Ree
Directievoorzitter Buma/Stemra,
bestuurslid Buma Cultuur.
Was jarenlang directeur van
muziekuitgeverij Epitaph Europe.
Winst en verlies in mln euro
5 180
0 komt doordat het systeem lang niet
-5
-10
-15
‘09 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09
Soms moet je er zelfs advocaten voor
meenemen. Dat is natuurlijk bizar,
als je bedenkt dat Buma/Stemra in
het leven is geroepen om geld na-
mens ons te innen.’
Meerdere componisten vertellen
dat ze na langslepende conflicten
over uitbetaling van rechten werden
ontboden op het kantoor van Buma.
Daar werd hen een ‘deal’ aangebo-
den die een eind moest maken aan
de onenigheid. De meesten teken-
den om van de problemen af te zijn,
maar allen noemen het bizar dat dit
soort overeenkomsten blijkbaar tot
de normale praktijken van Buma ho-
ren.
Brandbrief
Dat de verhouding tussen een grote
groep componisten en de organisa-
tie die namens hen zou moeten op-
treden flink verziekt is, blijkt ook een
brandbrief die een veertigtal compo-
nisten in oktober 2009 naar
Buma/Stemra stuurden. De organisa-
tie zou vaak niet, of veel te laks optre-
den tegen misstanden en zou boven-
dien niet transparant genoeg en te
bureaucratisch zijn, zo luidden een
aantal klachten. ‘Tot op heden is ech-
ter nog niets veranderd’, zegt een van
de ondertekenaars.
‘De uitkering van gelden laat soms
tot zes jaar na uitzending op zich
wachten, vragen over verscheidene
geldstromen worden niet beant-
woord, en de bureaucratie in de or-
ganisatie heeft angstaanjagende vor-
men aangenomen’, zegt hij. Dat de
uitkering van gelden zo lang op zich
laat wachten, vinden sommige com-
ponisten extra zuur omdat
Buma/Stemra ruim 240 miljoen euro
op haar rekening heeft staan, waar-
mee wordt belegd. ‘Het is ons geld,
maar we kunnen er niet bij en heb-
ben er weinig over te zeggen wat er-
mee gebeurt’, aldus een componist.
Tony Berk
Secretaris van Buma, bestuurder van
Buma/Stemra Aandelenfonds en
Obligatiefonds.
Is directeur van Talpa Music en samen
met John de Mol eigenaar van dat bedrijf.
Hij begon ooit als dj bij radio Noordzee,
dat vroeger eigendom was van Strengholt.
Richtte ooit muziekuitgever Dino op, dat
werd overgenomen door EMI.
Kosten/te verdelen auteursrechten
-
n
o m n t ie
ln ten ele
Te ’s)
(% s t e o i t a
(m ch rd
ln n
ro
’s)
(m oste
re ve
eu
t)
la x p l
ro
ze
eu
K
E
150
120
90
60
30
0 0
‘05 - ’09 ‘05 - ’09 ‘05 - ’09
Reactie van Buma/Stemra
Buma/Stemra laat in een reactie
weten de toon van het artikel te
betreuren. Volgens een
woordvoerder is Buma/Stemra een
organisatie voor de leden die ernaar
streeft om maximale transparantie
te geven over de complexe
geldstromen. Er wordt constant aan
gewerkt om deze met behulp van
nieuwe technologieën nog
transparanter te maken. Hier zijn de
afgelopen jaren ook grote stappen
gezet. Betalingen worden in de
meeste gevallen binnen een jaar
gedaan en over de hoogte ervan
komt volgens de organisatie in
minder dan 1 procent van de
gevallen een klacht binnen. Sinds de
komst van de nieuwe directie-
voorzitter Hein van der Ree ligt de
focus nog meer op dat contact met
de componisten en auteurs. Het
fingerprinting-systeem werkt
volgens Buma/Stemra inmiddels naar
behoren, waarbij in goed overleg met
de componisten hard wordt gewerkt
aan optimalisering. Tot slot laat
Buma/Stemra weten dat
Schoenmaker na het voorval in 1995
op staande voet is ontslagen.
Een ander punt van kritiek dat in
de brandbrief van 2009 wordt be-
schreven betreft het systeem dat
Buma/Stemra gebruikt om te bepa-
len welke muziek, hoe lang en op
welke zenders is uitgezonden. Dat
systeem, fingerprinting genaamd,
werd ontwikkeld door het bedrijf
SoundAware en door Buma/Stemra
in 2005 ingevoerd. Tot dan toe moest
de rechtenorganisatie het doen met
zogenaamde cue-lists van radiozen-
ders, waarop deze invulden welke
muziek ze hoe lang hadden uitge-
John Brands
Vicevoorzitter Stemra en bestuurslid
Buma Cultuur.
Was directeur van Basart/Intersong, een
grote muziekuitgeverij die inmiddels
onderdeel is van Strengholt. Afkomstig
van Universal en nu directeur van
muziekuitgeverij Brands Music.
DE VOLKSKRANT
zonden. Met nieuwe software moest
dat eenvoudiger kunnen, en
Buma/Stemra kwam uit bij SoundA-
ware. Sinds invoering van de finger-
printing-technologie ontvangt een
groot aantal artiesten permanent
veel minder, stellen zij.
Het vermoeden bestaat dat dat
20 alle muziek goed zou herkennen,
maar Buma/Stemra wil daar niets
15 van weten. ‘We hebben inmiddels
acht keer, zowel per brief als in verga-
10 deringen, gevraagd of we een live de-
monstratie kunnen krijgen van hoe
5
het systeem werkt, maar er wordt
aan die oproep gewoon geen gehoor
gegeven’, aldus een geïnterviewde.
‘Buma blijft gewoon maar zeggen
dat het systeem goed werkt.’
Tony Berk, directeur van Talpa Mu-
sic en bestuurslid van Buma/Stemra,
zegt in een reactie dat het systeem
van fingerprinting uitvoerig is getest
en dat het prima werkt. ‘Mensen die
nu klagen dat ze minder geld krijgen
dan vroeger, kregen vroeger waar-
schijnlijk gewoon te veel. Dit sys-
teem werkt gewoon veel beter dan
het oude.’
Martin Kingshaw
Een aantal leden van Buma/Stemra is
helemaal woest sinds ze kort geleden
ontdekten dat de organisatie in 2009
een intern onderzoek naar de wer-
king van het fingerprinting-systeem
liet uitvoeren door KPMG.
Het onderzoeksrapport, in handen
van de Volkskrant, werd gestart nadat
boven water was gekomen dat ene
Martin Kingshaw als componist van
vele liedjes in het jaar na de invoe-
ring van het nieuwe systeem opeens
recht bleek te hebben op meer dan
2 miljoen euro. Het hoogste bedrag
dat Buma ooit aan één componist
had uitbetaald was 5 ton, terwijl het
gros van de componisten een paar
duizend euro ontvangt. Op zich was
dit enorme bedrag dus al opvallend
maar helemaal interessant werd het
toen bleek dat Martin Kingshaw het
pseudoniem was van Paul Gulmans,
de directeur van M&I Publishing, een
dochterbedrijf van Talpa Music (van
Buma-bestuurslid Tony Berk) en
SoundAware; het bedrijf dat de nieu-
we software leverde.
KPMG kon echter geen onrechtma-
tigheden vaststellen, maar deed niet-
temin de aanbeveling om de banden
tussen SoundAware en M&I Publis-
hing te verbreken. De onderzoekers
vinden ook dat de directie van
Buma/Stemra zich actiever had moe-
ten opstellen om de bij hen bekende
verwevenheid tussen SoundAware
en M&I Publishing te beëindigen.
Juist omdat de componisten al veel
langer hun vraagtekens hebben bij
Maurice Mensink
Bestuurslid Buma, bestuurder
Buma/Stemra Aandelenfonds en
Obligatiefonds.
Werd na een lange carrière bij Strengholt
en Buma in 2004 financieel directeur van
Strengholt en zit nog steeds op die plek.
DE VOLKSKRANT
WOENSDAG 16 FEBRUARI 2011
muziekindustrie
Het Noorderslag-festival in Groningen, manifestatie van Nederlandse muziek bij uitstek en gesponsord door Buma. De almacht en ondoorzichtigheid van
Buma/Stemra in de muziekwereld zijn al jarenlang bron van kritiek.
het systeem, vinden zij dat ze inge-
licht hadden moet worden over het
rapport.
Het College van Toezicht Auteurs-
recht kan ermee leven dat het be-
stuur dat niet heeft gedaan. Hugo
van Heemstra, secretaris van het or-
gaan dat toezicht houdt op Buma (op
Stemra is geen toezicht, red.), stelt:
‘Wij hebben in de notulen gezien dat
het onderzoek heeft plaatsgevonden
en dat er geen misstanden boven ta-
fel zijn gekomen. Wij moeten erop
André de Raaff
Bestuurslid Buma, bestuurslid
Buma/Stemra Aandelenfonds en
Obligatiefonds.
Was bestuursvoorzitter van Strengholt en
werd om nooit duidelijk geworden
redenen in 2004 op non-actief gesteld. Nu
bestuursvoorzitter van muziekuitgeverij
CP Masters en bestuursvoorzitter van
Imagem Music Group.
toezien dat de organisatie iets doet
als dit soort zaken aan het licht komt
en stellen vast dat dat in dit geval is
gebeurd. Daarmee is de kous voor
ons wel af.’
De oorzaak voor het lakse optre-
den ligt volgens de componisten in
de eerste plaats in het feit dat
Buma/Stemra een door de staat ge-
creëerd monopolie is. ‘Er is voor hen
geen enkele noodzaak om zich extra
hard voor ons in te spannen, want we
kunnen binnen Nederland niet naar
Eric Boom
Bestuurslid van Stemra, bestuurder
Buma/Stemra Aandelenfonds en
Obligatiefonds.
Werkte jaren bij Universal, is
bestuursvoorzitter van uitgeverij Number
One Music en werkte in het verleden een
aantal jaar als A&R manager bij Strengholt.
Foto’s Gabriel Eisenmeier
een andere organisatie overstappen.’
In veel andere landen hebben schep-
pers van muziek die keuze wel .
Een andere oorzaak is volgens een
aantal ingewijden dat het bestuur
van Buma/Stemra een old boys net-
work vormt, waarin met name uitge-
vers het voor het zeggen hebben.
‘Heel zwart-wit gezien kun je zeggen
dat wat goed is voor een componist,
slecht is voor een uitgever en anders-
om. Alles wat naar een uitgever gaat,
gaat immers niet naar een compo-
Raymond van Vliet
Bestuurslid bij Stemra, bestuurslid
van Buma Cultuur, bestuurder bij
Buma/Stemra Aandelenfonds en
Obligatiefonds.
Was creative manager bij Strengholt en is
nu eigenaar van muziekuitgeverij Cloud 9
Music.
nist. Dan is het dus vreemd dat uitge-
vers zo veel te zeggen hebben bij
Buma/Stemra.’
Dat uitgevers een flinke vinger in
de pap hebben bij de organisatie, en
dat ze bovendien gerekruteerd wor-
den uit een wel erg klein clubje men-
sen, blijkt uit de namen en achter-
gronden van de mensen in het be-
stuur van Buma/Stemra en het be-
stuur van Buma Cultuur, dat zich be-
zighoudt met promotie van Neder-
landse muziek. Vooral muziekuitge-
Coen ter Wolbeek
Bestuurslid Buma Cultuur.
Werkte grootste deel van zijn werkzame
leven bij EMI.
27
Economie
verij Strengholt – het bedrijf waar de
vader van John de Mol in 1966 ging
werken als platenproducer – blijkt
een grootleverancier van bestuursle-
den van Buma/Stemra.
Volgens meerdere geïnterviewden
gaat financiële ondersteuning voor
artiesten in de vorm van subsidies
ook alleen naar componisten die
werken voor de uitgevers die in het
bestuur vertegenwoordigd zijn. ‘Doe
je niets voor hun bedrijven, dan kun
je fluiten naar dat soort ondersteu-
ning van Buma/Stemra.’
‘Doordat iedereen elkaar al jaren
kent en de muziekwereld zo klein is,
wordt veel met de mantel der liefde
bedekt binnen Buma/Stemra’, zo
stelt een ingewijde. Bestuurder Tony
Berk zegt zonder omhaal van woor-
den: ‘Natuurlijk ontkom je niet aan
dubbele petten. Daar is het wereldje
te klein voor.’
Een soort code
Konrad Boehmer, de binnenkort af-
tredende voorzitter van het bestuur
die door componisten steevast Ko-
ning Buma wordt genoemd, beaamt
dat en zegt dat het moeilijk te voor-
komen is. ‘In zo’n bestuur wil je im-
mers mensen hebben die weten
waar ze het over hebben.’ Toch pleit
hij voor ‘een soort Code-Tabaksblat’
voor de muziekindustrie. ‘Van die
dubbele petten moeten we gewoon
af.’ Van Heemstra van het College van
Toezicht Auteursrechten zegt desge-
vraagd momenteel aan een code
wordt gewerkt die belangenver-
strengeling van bestuurders moet te-
gengaan.
Dat zo’n code er nog niet is, is een
regelrechte hersenkraker voor wie
kennis heeft van het boekje Het Web,
dat toenmalig Vrij Nederland-redac-
teur Wim Wennekes al in 1979 publi-
ceerde op basis van een reeks artike-
len die eerder in het weekblad waren
verschenen. Wie het hoofdstuk over
Buma leest, begrijpt dat er in dertig
jaar tijd vrijwel niets is veranderd. Al
in 1979 schrijft Wennekes dat de
‘Gooise Maffia’ niet is aan te pakken
‘omdat de krachten achter Buma en
Stemra zo sterk zijn dat ze zich haast
niet laten bevechten.’ Ook stelt Wen-
nekes al in 1979 dat Strengholt de
touwtjes bij Buma/Stemra stevig in
handen heeft en dat de controle op
de organisatie niets voorstelt.
Veel componisten zijn er dan ook
bepaald niet gerust op dat dat de si-
tuatie nu wel zal veranderen. Zij kij-
ken met spanning naar de nieuwe
auteurscontractenrechtwet die in
het komend voorjaar in de Tweede
Kamer wordt besproken en naar de
notitie over het auteursrecht die
staatssecretaris Fred Teeven binnen-
kort naar de Kamer stuurt. De hoop
op verbetering is echter nog niet
groot: ‘Uiteindelijk gaat het allemaal
om het ethisch besef van uitgevers.
Veranderingen op dat gebied zijn
meestal een kwestie van heel lange
adem.’
Bèr Deuss
Bestuurslid Stemra, bestuurder bij
Buma/Stemra Aandelenfonds en
Obligatiefonds.
Was van 2003 tot 2010 vice-president van
Vereniging van Muziekhandelaren
en -Uitgevers Nederland.