Chyla Odpowiedzi

PEŁNE ROZWIĄZANIA ZADAŃ Z KSIĄŻKI
K. Chyla
"Zbiór prostych zadań z fizyki dla uczniów szkół
średnich"
Autor: Michał Peller
Rzeszów
2006
Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

1
1.1. Ruch jednostajny prostoliniowy
Zad 1. c
km 1000m m v1+v2
v = 180 = 108 ⋅ = 30 l2 l2
h 3600 s s
s = v ⋅t l1
s
t= l1+l2
v
120
t= = 4s s = l1 + l 2
30
Zad 2. v wzgl = v 2 − v1
s = v ⋅t l1 + l 2 = (v 2 − v1 ) ⋅ t
s = 60 ⋅ 3 = 180km
l1 + l 2
v sr =
s t=
t v 2 − v1
180 180 km Zad 5.
v sr = = = 75 v wzgl = v1 + v 2
24 24 h
2+
60 s 300
t= = = 2h
Zad 3. v wzgl 150
km m
v wzgl = v s + v p 36 = 10 s1 = v1 ⋅ t = 100 ⋅ 2 = 200km
h s
s 2 = v 2 ⋅ t = 50 ⋅ 2 = 100km
s 200
t= = = 20s Zad 6.
v 10
s = v1 ⋅ t1 = v 2 ⋅ t 2
s = v s ⋅ t = 20 ⋅ 20 = 400 s
v1 ⋅ t1
Zad 4. t2 =
a) v2
v2 2s
l2 l2 v sr =
l1 t1 + t 2
v1
2s 2v1v 2 t1 2v1v 2
v sr = = =
s v ⋅t v 2 t1 + v1t1 v 2 + v1
t1 + 1 1
v2
c Zad 7.
v1+v2 ∆s 5 m
l2 l2 a) v = = = 0,25
∆t 20 s
l1 ∆s 30 m
b) v = = =6
∆t 5 s
l1+l2
Punkt P to miejsce spotkania się ciał w odległości 15
s = l1 + l 2 cm od obserwatora po czasie 2,5 s
s = v wzgl ⋅ t Zad 8.
s = (v1 + v 2 ) ⋅ t
a)
r r r
s = s1 + s 2
l1 + l 2 = (v 2 + v1 ) ⋅ t r
s1 = 2 ⋅ 20 = 40m
l1 + l 2 r
t= s 2 = 1 ⋅ 20 = −20m
v 2 + v1 r
s = 20m
b)
b)
s = s1 + s 2 + s3
v2
l2 l2 s1 = 20 ⋅ 2 = 40m
l1 v1 s 2 = 0m
s s 3 = 10 ⋅ 2 = 20m
s = 60m

2
Zad 9. Przyjmujemy pojazd drugi jako punkt odniesienia,
a) zatem pierwszy porusza się względem jego z
∆s − 30 m prędkością v1 na północ i v2 na wschód.
v1 = = = −3
∆t 10 s
∆s 30 m v1
v2 = = =3 vw
∆t 10 s
v(m/s)
3 v2
v w = v12 + v 22
m
10 20 t(s) v w 9 + 16 = 5
s
Zad 12.
-3
b)
∆s 30 m vm
v1 = = = 7,5 vmy
∆t 4 s
m α
v2 = 0 vmx vr
s
∆s − 30 m v m = v mx + v my
v3 = = = −15
∆t 2 s
v(m/s) v mx = −v r
v 1
cos α = mx = ⇒ α ≈ 70,5°
7,5 vm 3
m m
v my = v m2 − v x2 = 8 = 2 2
4 6 8 t(s) s s
d 100
t= = = 35,36 s
v 2 2
-15 Zad 13.
s m
Zad 10. v1 = = 9,8
t1 s
v m + v r = 6
 s − ∆s 96m m
v m − v r = 4 v2 = = = 9,41
t1 10,2 s s
2 ⋅ v m = 10
 m
v m − v r = 4 ∆v = 0,39
s
v m = 5 Zad 14.
 m m m
v r = v m − 4 v wzgl1 = v1 + v 2 = 10 + 20 = 30
s s s
v m = 5
 s 5000
v r = 1 t1 = = = 166,67 s
v wzgl1 30
Zad 11.
m m m
v1 v wzgl 2 = v 2 − v1 = 20 − 10 = 10
s s s
s 5000
t2 = = = 500 s
v wzgl 2 10
v2 t c = t1 + t 2 = 666,67 s

3
1.2. Ruch prostoliniowy jednostajnie zmienny a(m/s2)
Zad 1.
1
s = v0 ⋅ ∆t + ∆v ⋅ ∆t 10
2
1
s = 0 + ⋅ 20 ⋅ 5 = 50m 3 5 t(s)
2
Zad 2.
sW 3 = s3 − s2 -15
sW 3 = s3 − s 2
B
at 2 at 2 a)
sW 3 = 3 − 2 r r r
2 2 s = s1 + s 2
a ⋅3 2
a ⋅ 2 2 18 8 10 r 1 1
sW 3 = − = − = = 5m s1 = v0 ⋅ ∆t + ⋅ ∆v ⋅ ∆t = 20 − ⋅ 20 ⋅ 2 = 0m
2 2 2 2 2 2 2
Zad 3. r 1 1
zakładamy v0 = 0 s 2 = v0 ⋅ ∆t + ⋅ ∆v ⋅ ∆t = −30 + ⋅ 30 ⋅ 3 = 15m
2 2
1
s = ⋅v ⋅t b)
2 1 1 1 1
2s m s real = ⋅ 10 ⋅ 1 + ⋅ 10 ⋅ 1 + ⋅ 10 ⋅ 1 + ⋅ 20 ⋅ 2 = 35m
v= = 20 2 2 2 2
t s łączna droga obejmująca także cofanie
Zad 4. s 35 m
∆v 4 m v śr = real = =7
a= = ∆t 5 s
∆t 3 s 2 c)
a(m/s2)
a ⋅ t c2 a ⋅ t k2 a
s= − = ⋅ (36 − 16 ) = 10
2 2 2
4
= ⋅ 20 = 13,33m
6
Zad 5. 2 5 t(s)
∆v 15 − 5
t= = = 5s
a 2
-10
1 1
s = v0 ∆t + ⋅ a ⋅ ∆t 2 = 25 + * 2 * 25 = 50m
2 2 Zad7.
Zad 6. A.
A m
a) v x = 6 ⋅ 1 + 8 ⋅ 4 = 38
r r r s
s = s1 + s 2 B.
r 1 m
s1 = ⋅ ∆v ⋅ ∆t = 45m v y = 6 ⋅ 20 − 8 ⋅ 10 = 40
2 s
r 1 1 Zad 8.
s 2 = v0 ⋅ ∆t + ⋅ ∆v ⋅ ∆t = ⋅ 30 ⋅ 2 = 30m
2 2 s
r v sr =
s = 75m t
b) s = v sr ⋅ t = 100m
s m
v sr = = 15 s=
1
⋅a ⋅t2
∆t s 2
2 ⋅ s 200 m
a= 2 = =2 2
t 100 s

4
Zad 9. 1
h= ⋅v⋅t
1 2
s = ⋅v ⋅t
2 v
t=
2s a
t=
v 1 v2
h= ⋅ = 5,1m
v v2 m 2 a
a= = =1 2
t 2⋅s s II sposób
Zad 10. mv 2
1 = m⋅ g ⋅h
s = ⋅v ⋅t 2
2 v2
v h= = 5,1m
t= 2⋅ g
a Zad 14.
1 v2 1
s= ⋅ s2 = ⋅ v2 ⋅ t 2
2 a 2
v = 2⋅s⋅a
2
2 ⋅ s 2 40 m
v2 = = = 20
v = 2⋅s⋅a t2 2 s
Zad 11. 1
I sposób s5 = ⋅ v5 ⋅ t 5
2
v 20 2 ⋅ s5
t= = = 2,04 s v5 = = 50
m
a 9,9 t5 s
1
s = ⋅ a ⋅ t 2 = 20,4m s=
1
⋅a ⋅t2
2 2
II sposób
2 ⋅ s 250 m
Z zasady zachowania energii a= 2 = = 10 2
m ⋅ v2 t 25 s
= m⋅ g ⋅h 1.3. Ruch prostoliniowy niejednostajnie zmienny.
2 Zad 1.
v2 W przedziałach czasu, gdzie przyśpieszenie jest
h= = 20,4m
2⋅ g zwiększane liczymy jej jego średnią wartość
Zad 12. a)
I sposób v = a1sr ⋅ ∆t1 + a 2 ⋅ ∆t 2 + a3sr ⋅ ∆t 3
1 m
h = ⋅v⋅t v = 2 ⋅ 2 + 4 ⋅ 2 + 2 ⋅ 6 = 24
2 s
t=
v v max → t = 10 s
g ponieważ w każdym momencie przyśpieszenie jest
1 v2 nie ujemne
h= ⋅ b)
2 g
v = a1sr ⋅ ∆t1 + a 2 sr ⋅ ∆t 2
v2 = 2 ⋅ h ⋅ g
m
m v = 3 ⋅ 2 + 3 ⋅ 3 = 15
v = 2 ⋅ h ⋅ g = 19,8 s
s v max → t = 5s
II sposób
(uwzględniając j. w.)
mv 2
= m⋅ g ⋅h Zad 2.
2
szybkość maksymalna była w t3 ponieważ do tego
v2 = 2 ⋅ g ⋅ h momentu przyśpieszenie jest dodatnie, a potem ciało
m porusza się ruchem opóźnionym, zatem prędkość
v = 2 ⋅ g ⋅ h = 19,8
s spada.
Zad 13.
I sposób

5
1.4. Ruch krzywoliniowy vD = 0
Zad 1. m
2 ⋅π ⋅ r v B = v0 + v obr = 2v0 = 8
v= = 2 ⋅π ⋅ r ⋅ f = s
T m
1 m v A = vC = 2 ⋅ v 0 = 4 2
= 2 ⋅ π ⋅ 0,15 ⋅ 100 = 14,25 s
s s Zad 7.
Zad 2. rozważam tylko składową pionową
3,5 ⋅ 2 ⋅ π ⋅ r1 = n ⋅ 2 ⋅ π ⋅ r2 bo s1 = s2 1
h = ⋅ g ⋅t2
3,5 ⋅ r1 2
n= = 14
r2 2⋅h
Zad 3. t= = 2,02 s
g
o 1 o
ω h = 30 = ruch poziomy
h 120 s s = v ⋅ t = 10 ⋅ 2,02 = 20,2m
o 1 o
ω r = 360 = Zad 8.
h 10 s v = a ⋅ ∆t
1 1 11 o
ωw = − = v = 9,8 ⋅ 4 = 39,2
m
10 120 120 s s
11 m
360 = ⋅t v w = v02 + v k2 = 49,36
120 s
t = 3927,3s = 1h15 min 27,3s Zad 9.
Zad 4. m
v r = g ⋅ ∆t = 9,8
v samolotu = v Ziemi s
2π ⋅ v Ziemii 3v h = v h2 + 9,8 2
v=
T
9v h2 = v h2 + 9,8 2
T = 86400s (1 doba)
m km 8v h2 = 9,8 2
v = 463,2 = 1667,7
s h 9,8 2 m
Zad 5. vh = = 3,46
v = 2πrf 8 s
Zad 10.
v 20
t= = = 10,6 Hz
2πr 2π ⋅ 0,3
m
1 vx
t = s = = Hz
m s 60°
Zad 6.
vy vk
v0
B vobr vx 1
= cos 60 o =
vobr vA vk 2
v0 1
C vx = vk
A 2
v0
m
vB v k = 20
vobr s
D v y = sin 60 o ⋅ v k
vobr v0 vy
t=
vobr = v0 a
2 2
1 2 vy sin 2 60o vk
h= at = = = 15,3m
2 2a 2 ⋅ 9,8
6
Zad 11. B.
Fw = F1 − F2 = 5 N
v0 F 5 m
vy a= = = 0,5 2
m 10 s
α m
v = a ⋅ t = 0,5 ⋅ 2 = 1
vx s
Zad 4.
F
1 m a=
v x = cos α ⋅ v 0 = v0 = 10 M +m
2 s
F = Qn = mg
3 m
v y = sin α ⋅ v0 = v0 = 17,32 mg 3 ⋅ 9,8 m
2 s a= = = 3,68 2
M +m 8 s
m
v y1 = v y − g ⋅ ∆t = 17,32 − 9,8 = 7,52 Zad 5.
s A.
v y1 F
tgβ = = 0,752 a=
vx 4m
β = 36,94 o = 36 o 56' F = Qn = mg
Zad 12. mg g m
a= = = 2,45 2
1 4m 4 s
4 ⋅ ⋅ v y ⋅ ∆t = v x ⋅ 2 ⋅ ∆t
2 1
s = a ⋅ t 2 = 4,9m
v y = v x ; tgα = 1 2
α = 45o B.
F
2.1. Zasady dynamiki Newtona (część I) a=
Zad 1. 4m
∆v F = Q2 n − Qn = 2mg − mg = mg
a=
∆t mg 9 m
a= = = 2,45 2
F 4m 4 s
a=
m 1
s = a ⋅ t 2 = 4,9m
F F ⋅ ∆t 30 ⋅ 5 2
m= = = = 10kg
a ∆v 15 Zad 6.
F
a=
Zad 2. m1 + m2
1
s = ⋅a ⋅t2 F = m2 g ⋅ sin α
2
m2 g ⋅ sin α 1 ⋅ 9,8 ⋅ 0,5 m
2s a= = = 1,63 2
a= 2 m1 + m2 3 s
t
2 ⋅ s ⋅ m 2 ⋅ 100 ⋅ 2 Zad 7.
F = m⋅a = = = 4N A.
t2 10 2
m1 g ⋅ sin α = m2 g
Zad 3. m1 ⋅ sin α = m2
A. B.
Fw = F12 + F22 = 125 = 5 5 N m1 g ⋅ sin α = m2 g ⋅ sin β
m1 ⋅ sin α = m2 ⋅ sin β
F 5 5 1 m
a= = = 5 2 Zad 8.
m 10 2 s
F
1 m m a=
v = m⋅t = 5 ⋅ 2 = 5 ≈ 2,24 m
2 s s
F = mg ⋅ sin α
mg ⋅ sin α m
a= = g ⋅ sin α = 9,8 ⋅ 0,5 = 4,9 2
m s
7
I sposób v2 v2m
h 2 2s = =
s= = = 4m a F
sin α 0,5 v m 100 ⋅ 2
2
1 s= = = 25m
s = a ⋅t2 2F 8
2 Zad 11.
v  E − N = 15kg ⋅ a
t= 
a  N = 5kg ⋅ a
v2 10 = 20a
2s =
a m
h a = 0,5
v = 2⋅s⋅a = 2⋅ ⋅a = s2
sin α N = 5kg ⋅ 0,5 = 2,5 N
h m Zad 12.
= 2⋅ ⋅ g ⋅ sin α = 2hg = 6,26
sin α s Fw = F1 − F2
II sposób – z zasady zachowania energii Fw F − F2 10 − 4 m
a= = 1 = =1 2
mv 2
= mgh m1 + m2 m1 + m2 2+4 s
2 Zad 13.
v 2 = 2 gh ∆v 5 m
a= = = 0,5 2
m ∆t 10 s
v = 2 gh = 6,26 F = m ⋅ a = 0,5 ⋅ 2 = 1N
s
Zad 9. 2.2. Pęd, zasada zachowania pędu
1 Zad 1.
s = v0 ⋅ ∆t − ⋅ ∆v ⋅ ∆t p = m⋅v
2
v = a ⋅t
∆v = v0
F
1 a=
s= v0 ⋅ ∆t m
2
F m
a) p = m ⋅ ⋅ t = F ⋅ t = 20kg
1 2 m s
s= at Zad 2.
2
F = m⋅a
v
t2 = 0 v
a a=
2 t
v0
2s = v
F = m ⋅ = 200 N
a t
2
v0 Zad 3.
a= v = gt
2s
m ⋅ v0
2
0,01 ⋅ 300 2 kg ⋅ m
F = am = = = 9000 N p = mv = pgt = 78,4
2s 0,1 s
Zad 4.
b) p = mv = m ⋅ a ⋅ t
2s
∆t = = 3,3 ⋅ 10 − 4 s F = am
v0
p
Zad 10. am =
F t
a= p 2
m F = = = 0,5 N
1 t 4
s = at 2 (lub inne wartości odczytane z wykresu)
2
v
t=
a

8
Zad 5. mv 2
p = mv = mat = Fśr ⋅ t mgh =
2
Fśr =
20
= 10 N v = 2 gh
2 2m
kg ⋅ m F= ⋅ 2 gh
p = 10 ⋅ 5 = 50 t
s b) analogicznie
Zad 6. v
v F = m⋅
F = ma = m ⋅ = 1500 N t
t m
Zad 7. F = ⋅ 2 gh
p1 = p 2 t
2.3. Tarcie
m1v1 = m2 v0 Zad 1.
m2 v0 m Fw = F − T
v1 = = 0,4995
m2 + m1 s T = mgf
Zad 8. Fw F − mgf F m
m1v1 = (m1 + m2 )v 2 a= = = − gf = 8 2
m m m s
m1v1 m Zad 2.
v2 = = 3,3
m1 + m2 s
Zad 9.
Fy Fw
p1 = p 2
m1v1 = m2 v 2 Fx
T m
m1v1 m
v2 = = 1,2
m2 s FX = F ⋅ cos α
Zad 10. FY = F ⋅ sin α
Fw Fx − T Fx − (mg − Fy ) ⋅ f
m1v1 = m2 v o
mv m a= = = =
v1 = 2 o = 2,8 m m m
m1 s F ⋅ cos α − (mg − F ⋅ sin α ) ⋅ f m
Zad 11. = = 0,391 2
m s
m1v1 > m2 v 2 Zad3.
m1v1 − m2 v w = v 2 (m1 + m2 ) 1
s = v ⋅t
m2 v w = m1v1 − m1v 2 − m2 v 2 2
m1 (v1 − v 2 ) m a= =
T mgf
= gf
vw = − v 2 = 2,5
m2 s m m
V
Zad 12. t=
∆p = m1v0 a
p 2 = m2 v 0 + m1v0 1 v 1 v2 v2
s = v⋅ = ⋅ = = 102m
m2 v k = m2 v 0 + m1v0 2 a 2 gf 2 gf
v0 (m2 + m1 )
Zad 4.
m
vk = =6 1
m2 s s = v1t + ⋅ ∆v ⋅ t ∆v < 0
2
Zad 13. T mgf
a) a= = = gf
m m
v
F = m⋅ − ∆V − ∆v
1 f = =
t a gf
2
z zasady zachowania energii
s=
(v2 − v1 )v1 (v2 − v1 )
+
2
gf 2 gf

9
2v − 2v1v 2 − v 2 + v1v 2 − v1 z zadania nr 9
2 2 2
f = 1 + = a = g (sin α − f ⋅ cos α )
2 gs 2 gs
h
v − v2
2 2
s= = 2h
= 1 = 0,133 sin α
2 gs
1
Zad 5. 2h = at 2
2
1
s = vt I
2
4h 4h
v t2 = =
f =
a a g (sin α − f ⋅ cos α )
F = ma = mgf h
t=2
v g (sin α − f ⋅ cos α )
t=
gf II
v2 h 1
s= = at 2
2 gf sin α 2
v2 2h
f = = 0,51 = t2
2 gs sin α ⋅ a
Zad 6. 2h
t=
T g ⋅ sin α ⋅ (sin α − f ⋅ cos α )
Fz v = at = g (sin α − f ⋅ cos α ) ⋅
Fn α
2h
Q ⋅ =
g ⋅ sin α ⋅ (sin α − f ⋅ cos α )
α
Q = mg ⋅ cos α 2hg (sin α − f ⋅ cos α )
=
sin α
T = mgf S ⋅ cos α
Zad 11.
Fz = mg ⋅ sin α Fop = Fz + T = mg ⋅ sin α + mgf ⋅ cos α
mgf s ⋅ cos α = mg ⋅ sin α Fop mg (sin α + f ⋅ cos α )
sin α 3 a op = = =
fs = = tgα = m m
cos α 3 = g (sin α + f ⋅ cos α )
7. Zad 12.
1 2
mg = mgf max Fr = F − m1 gf − m2 gf = F − gf (m1 + m2 )
3 3 Fw F m
mg = 2mgf max a= = − gf ≈ 1,37 2
m1 + m2 m1 + m2 s
1
f max = F − N − T = m2 a
2
N − T = m1a
f ≤ 0,5
m1F
Zad 8. N = m1a + T = − m1 gf + m1 gf =
Fw = Q − T = m2 g − m1 gf m1 + m2
Fw g (m2 − m1 f ) m =
m1F
a= = = 1,72 2
m1 + m2 m1 + m2 s m1 + m2
Zad 13.
Zad 9. 1
s = vt + vtv
Fw = Fz − T = mg ⋅ sin α − mgf ⋅ cos α = 2
= mg (sin α − f ⋅ cos α ) t=
v
Fw a
= g (sin α − f ⋅ cos α ) = 3,2 2
m
a=
m s
Zad 10.
10
ma = mgf F
v α
t=
gf Q
v2 Fw
s= + vt v
2 gf
s1 = 10,3m α
s 2 = 30,5m
Q mg
s 3 = 98,8m tgα = = = 3
Fw m * 1 g
Zad 14.
Fw = Q − T − Fz = m2 g − m1 gf ⋅ cos α − m1 g ⋅ sin α 3
Fw g [m2 − m1 ( f ⋅ cos α + sin α )] α = 60 o
m
a= = = 4,43 2
m1 + m2 m1 + m2 s Zad 4.
Zad 15.
mg = FN ⋅ f
mg α
FN = = 49 N N
t
Zad 16. F
F − T F − mgf F
a= = = − gf α
m m m Fw
Q
F
gf = − a
m
F a
f = − = 0,2 F am
mg g tgα = =
Q mg
2.4. Zasady dynamiki Newtona (część II)
m
Zad 1. a = g ⋅ tgα = 5,67
a) s2
1 2 Zad 5.
Fw = mg − ma = mg − mg = mg = 65,3N siła naciągu jest równa sile powodującej podnoszenie
3 3
b) ciała, czyli sumą siły równoważącej siłę ciężkości i
1 6 siły powodującej przyspieszenie.
Fw = mg + ma = mg + mg = mg = 117,6 N r r r
5 5 N =Q−F
c) N = Q + F = mg + ma = m( g + a ) = 118 N
Fw = mg = 98 N Zad 6.
Zad 2. mv 2
zwrot do góry mg =
r
Fw = mg + ma
v = gr
2
maw = mg + ma
m km
Fw = 11,5 ⋅ Q = 1,15 ⋅ mg v = gr = 19,8 = 71,3
s h
maw = 1,15mg Zad 7.
aw = 1,15 g F
1,15 gm = mg + ma α
m Q
a = 0,15 g = 1,47 2 Fw
s
Zad 3.
α

11
Q mg gr Zad 2.
tgα = = = 2 = 4,9
Fod mv 2
v F
a=
r m
α = 78 28'
o
s=
at 2 Ft 2
=
Zad 8. 2 2m
F 2t 2
W = F ⋅s = = 31,25 J
2m
α Zad 3.
l
F = am + gm (musimy zrównoważyć siłę grawitacji)
Fod F = m(a + g )
r
α W = Fh = mh(a + g ) = 1180 J
Q Fw Zad 4.
∆h = −
a
2 2
2 1
a = a −
2 2
(
2 a
 = 1− 2
 2 )
 
Fod mv 2 4π 2 r 2 4π 2 r
tgα =
Q
=
rmg
=
rgT 2
=
gT 2 (
W = F ⋅ ∆h = mg ⋅ 1 − 2
a
2
)
r Zad 5.
= sin α
l praca jest równa polu pod wykresem F(N), inny
r = l ⋅ sin α sposób to obliczyć średnią siły działającą na ciało
W = 5 ⋅ 1 ⋅ 10 3 = 5 ⋅ 10 3 J
4π 2 l ⋅ sin α
tgα = Zad 6.
gT 2 1
s = at 2
1 4π 2 l 2
=
cos α gT 2 F
a=
gT 2 m
cosα = 2 = 0,497 F = am
4π l
α = 60 12'
o
1 ma 2 t 2
W = Fs = am ⋅ at 2 = = 2000 J
Zad 9. 2 2
2
mv m Zad 7.
mgf = F =T
r
v m = gfr
2 F = mgf
m W = Fs = mgfs = 392 J
v m = gfr = 12,1
s
Zad 10.
mv 2 Zad 8.
mgf T =
r W = mgb = 490 J
v = gf T r
2 Praca na odcinku jest równa 0, ponieważ siła
(ciężkości) działająca na ciało jest prostopadła do
4πr 2 r 2 f 2 = gf T r kierunku przesuwania.
gf T Zad 9.
f =
4π 2 r s=
at 2
1 fT g 2
f = ⋅ = 0,498 Hz 2s
2π r a= 2
2.5. Praca, moc, energia t
Zad 1. W = Fs
W = F ⋅s F = am
F = mg ⋅ sin α 2s 2s 2 m
W = ams = 2 ⋅ ms = 2
W = mgs ⋅ sin α = 245 J t t
12
Zad 10. Fs = Pśr t
v 20
P= = = 5W Fs mgs mgs ⋅ g
t 4 Pśr = = =
Zad 11. t t 2s
obliczamy średnią moc ciała na poszczególnych 1 2
s= gt
odcinkach 2
P 20 2s
I Psr = max = = 10W t2 =
∆t 2 g
P 20
II Psr = max = = 10W 2s
∆t 2 t=
g
PsrI = PsrII = Psr
W = Pśr t = 40 J 2mgs ⋅ g
P = 2 Pśr = = mg ⋅ 2 gs
II sposób - praca to pole pod wykresem P(t) 2s
Zad 12. Zad 16.
m p1 = p2 - zasada zachowania pędu
v = 20
s m1v1 = m2v2
Fs = Pt m1v1
2
2
Pt E1 m1v1
2
m m  m
F= = 2
2
= 2
= 1 *  2  = 2 = 3
s E2 m2v2 m2v2 m2  m1  m1
s 2
=v
t v1 m2
=
t 1 v2 m1
=
s v
P Zad 17.
F = = 1500 N
v
Zad 13. s1
Fs = Pśr t
s2
gms = Pśr t α
1 2 x
s= gt
2
1 2 2 mgh = T1 s1 + T2 s s
g mt = Pśr t
+ mgf (d − x )
2 x
mgh = mgf ⋅ cos α ⋅
1 cos α
Pśr = g 2 mt
2 mgh = mgdf
P + Pk h
Pśr = 0 f =
2 d
Po = 0 Zad 18.
Pk W = Fs
Pśr = F = ma
2
Pk = 2 Pśr = g 2 mt = 4500W 1
S = at 2 + v1t
Zad 14. 2
Fw = mg ⋅ sin α + mgf ⋅ cos α 1
W = ma ⋅ at 2 = m ⋅
a 2t 2 (v − v )2 ⋅ t 2
= m ⋅ 2 12
Fw s = Pt 2 2 2t
v −v
P=
Fw s
= Fw v = vmg (sin α + f ⋅ cos α ) = a= 2 1
t t
= 37,236W
Fw = N = mg (sin α + f ⋅ cos α )
Zad 15.
13
 at 2   a(v 2 − v1 ) 2 v −v  v2
W = ma + v1t  = ma 2
+ v1 2 1  = s= = 127,6m
 2   2a a  2 gf
Zad 24.
v − 2v1v 2 + v1 v v −v
2 2 2
=m 2 +m 1 2 1 = mv 2
2 1 mg =
2 2 l
mv 2 mv
= − mv1v 2 + 1 + mv1v 2 − mv1 =
2
v g = gl
2 2
2 2
mv 2
2
mv
2 mv g mv d
= − 1 mgh + =
2 2 2 2
2 gh + v g = v d
2 2
Zad 19.
mv 2
= mgh h = 2l
2
4 gl + gl = v d
2
v 2 = 2 gh
m
v = 2 gh v d = 5 gl = 6,06
s
Zad 20.
mv 2 Zad 25.
= mgh
2
v 2 = 2 gh l α
v = 2 gh
Zad 21.
h
cos α =
2
mv0 mv 2
mgh + = l
2 2
h = l ⋅ cos α
2 gh + v0 = v
2 2
∆h = (1 − cos α )l
v = 2 gh + v0
2
mv 2
mg ⋅ ∆h =
2
Zad 22.
2 gh ⋅ ∆h = v 2
v = 2 gl (1 − cos α ) = 1,62
vy m
v0 s
α
vx v2
vy a=
= sin α r
vo v2 2 g − 2 g cos α
N = am = ⋅m = ⋅ m + mg
v y = sin α ⋅ v0 r l
mv y
2 l =1
= mgh N = 3mg − 2mg cos α = mg (3 − 2 cos α ) = 0,65
2
Zad 26.
sin 2 α ⋅ v0 = 2 gh
2
mv 2
sin 2 α ⋅ v0 E=
h= = 1,28m 2
2g v = gt
Zad 23. mg 2t 2
mv 2 E=
T ⋅s = 2
2
mv 2
mgfs =
2
2 gfs = v 2

14
m( g + t )
2 2 2
mv mv0
E 3 0 = +
2 2 2
2v0 = g t
2 2 2
2
2v
t = 02
2
g
t
2 ⋅ v0
Zad 27. t=
mv 2 g
E p = E p2 +
2 Zad 32.
2
 1 2  mv 2 mv0
mgh = mg  h − at  + = mgh
 2  2 2
2
 1  1 v0
mg  h − gt 2  = − t 2 mg 2 h + mgh h=
 2  2 2g
h
= sin α
s
Ep h = s ⋅ sin α
2
v0
s=
2 g ⋅ sin α
Zad 33.
mv 2
− mg (h − s )
t 2
g 2t 2
Zad 28. = g (h − s )
2
at 2
=h−s
2
vy v0
s=h−s
at 2
=s
2
vx h = 2s
Energia kinetyczna związana z ruchem poziomym jest 1
s= h
wszędzie stała, najmniejsza energia pionowa jest w 2
najwyższym punkcie toru, gdyż tam vy = 0 Zad 34.
Zad Zad 29. mv0
2
mv 2 E h = mgh +
mgh + = 2mgh 2
2 2
mv0
v2 = mgh
= gh 2
2
v p = 2 gh
v = 2 gh
vv = v0 + 2 gh
2
Zad 30.
energia początkowa ciała jest równa sumie energii Zad 35.
potencjalnej i energii kinetycznej: a)
2
mv mv 2 mv0
2
mg 2 t 2
mgh + 0 = Eh = +
2 2 2 2
2 gh + v0 = v
2 2
v = 2 gh + v0
2
Zad 31.
15
v = v0 − gt
Ek
m(v0 − gt )
2
Ek =
2
Ek
1
E p = mgh − mgs = mgh − mg ⋅ gt 2
2
t
Ep
 gt 2 
E p = mgh = mg  v0t − 
 2 
Ep
t
b)
rzut ukośny jest złożeniem rzutu poziomego i
pionowego do góry.
t
m(v0 − v ) m(v0 − gt )
2 2
Ek = = = Zad 36.
2 2
mv − 2mv0 gt − mg 2t 2
2 mv 2
= 0 mg ⋅ ∆h =
2 2
∆h
w przybliżeniu = sin α
∆s
Ek mv 2
mg ⋅ ∆s ⋅ sin α = = Ep
2
2.6. Grawitacja
Zad 1.
1
m⋅MZ
F =G 81
t
(r − Rz )2
  M zm
1 1
E p = mgh = mg  v0t − gt 2  = mgv 0 t − gt 2 G = m⋅ g
 2  2 RZ2
gRZ2
G=
MZ
1 gRZ2 m ⋅ M Z
Ep F= ⋅ ⋅
81 M Z (r − Rz )2
1 gRZ2 ⋅ m
F= ⋅ = 3,44 ⋅10 −5 N
81 (r − Rz )2
t m 2
2
⋅ m ⋅ kg
c)
F= s =N
m2
Zad 2.

16
M zm gRZ2
G = m⋅ g G=
RZ2 MZ
gRZ2 gRZ2 gRZ2  RZ 
2
MZ = = 5,96 ⋅ 10 24 kg a= ⋅
Mz
= = g  
G M Z (RZ + h ) 2
(RZ + h ) 2
 RZ + h 
m
⋅ m2 Zad 7.
2 m 3 ⋅ kg 2 m ⋅ kg 2
MZ = s = = = kg Korzystając z zadania 6
N ⋅ m2 N ⋅ m 2 ⋅ s 2 kg ⋅ m ⋅ s 2 2
 RZ 
kg 2 s2 a = g  
Zad 3.  RZ + h 
M m 1
G 2 = m⋅ g a= g
RZ 2
2
2 1  RZ 
MZ =
gR Z g = g  
G 2 R
 Z + h 
2
MZ  RZ 
ρ=   =
1
V
 RZ + h  2
4
V = πRZ
3
RZ 2
3 =
gR 2 3 3g kg RZ + h 2
ρ= Z ⋅ = = 5,5 ⋅ 10 3 3
G 4πRZ 3
4πGRZ m 2 RZ = 2 RZ + 2 h
m 2h = 2 RZ − 2 RZ
ρ= s2 =
m ⋅ kg 2 kg
= 3 h=
(
RZ 2 − 2 )= R ( )
2 −1
N ⋅m 2
m m
⋅ m s ⋅ kg ⋅ 2 ⋅ m
2 3 z
2
2
kg s Zad 8.
Zad 4. mM Z mM K
mM G =G
FZ = G 2 z R 2
(60 RZ − R ) 2
RZ MZ 1 MZ
m2M z =
FP = G R 2
81 (60 RZ − R ) 2
RZ2
R 2 = 81 ⋅ (60 RZ − R) 2
FP = 2 FZ = 2 ⋅ 600 N = 1200 N
R 2 = 291600 RZ2 − 9720 RZ R + 81R 2
Zad 5.
M m 80 R 2 − 9720 RZ R + 291600 RZ2 = 0
G z2 = m ⋅ g
∆ = (9720 RZ ) − 4 ⋅ 80 ⋅ 291600 RZ2 = 1166400 RZ2
2
RZ
Mz ∆ = 1080 RZ
g =G
RZ2 9720 RZ − 1080 RZ
2M z M 1 R1 = = 54 RZ
ag = G = G z2 = g 160
(2R ) Z
2
2 RZ 2
R2 =
9720 RZ + 1080 RZ
= 67,5 RZ
160
Zad 6. R2 jest niezgodne z warunkami zadania, ponieważ
mM z R musi być mniejsze od 60RZ
G = m⋅a
(RZ + h )2 R = 54 RZ
Mz Zad 9.
a=G Na biegunach, gdyż są to jedyne miejsca, w których
(RZ + h )2 nie działa na ciało siła odśrodkowa (zmniejszająca
M zm ciężar ciała)
G = m⋅ g
RZ2 Zad 10.

17
Waga szalkowa wskaże ten sam wynik, gdyż działa Zad 13.
ona na zasadzie porównywania ciężarów ciała GM
odważek na dwóch szalkach: V =−
r
m1 g = m2 g
1 1  GM GM 
m1 = m2 W = GMm −  = m −  =
 rA rB   rA rB 
jej wskazania są niezależne od wartości
przyspieszenia ziemskiego. = m(− V A + V B ) = m(VB − V A )
Waga sprężynowa działa zaś na zasadzie pomiaru siły W = mVB − mV A
ciężkości działającej na ciało (ciężaru ciała) mVB = W + mV A
mg = k ⋅ ∆x
W J
gdzie k – stały współczynnik proporcjonalności, ∆x to VB = + V A = −6
przesunięcie końca sprężyny, czyli wskazania wagi, m kg
są one więc zależne od wartości przyspieszenia Zad 14.
ziemskiego. Potencjał pola grawitacyjnego
Zad 11. Z definicji potencjał pola grawitacyjnego to wielkość
równa stosunkowi energii potencjalnej punktu
mv 2 mM Z materialnego umieszczonego w rozpatrywanym
=G punkcie pola, do masy punktu materialnego
RZ RZ2
Ep
MZ V =
v2 = G m
RZ m
kg ⋅ 2 ⋅ m
mM Z J N ⋅m s m2
G = mg V = = = = 2
RZ2 kg kg kg s
MZ Zad 15.
G =g
RZ2 mv 2 mM
=G 2Z
G ⋅ M Z = g ⋅ RZ2 r r
g ⋅ RZ2 MZ
v2 = = gRZ v2 = G
RZ r
(2πRZ )2 v= G Z
M
= gRZ r
T2
1
T 2
=
(2πRZ )
2
=
(2π ) RZ
2
v~
r
gRZ g
zatem im większy jest promień tym mniejsza jest
RZ prędkość liniowa, szybciej więc poruszać się będzie
T = 2π ≈ 5063s satelita pierwszy
g
M
m m ⋅ s2 v= G Z
T= = =s r
m m
v = ωr
s2
M
Zad 12. ωr = G Z
r
v2
a= GM Z
RZ ω 2r 2 =
r
2πRZ
v= GM
T ω2 = 3 Z
r
(2πRZ )
a= 2
2
=
4π 2 RZ
GM Z
T ⋅ RZ T2 ω=
r3
T ≈ 24 ⋅ 3600 s = 68400 s 1
ω~
m
a = 3,37 ⋅ 10 −3 2 r3
s
18
zatem im większy jest promień tym mniejsza jest M Z m mv 2
prędkość kątowa, większą prędkość kątową będzie G 2 =
r r
miał więc satelita pierwszy
M
Zad 16. v2 = G Z
Mm r
E p = −G M m
r G Z2 = mg
mv 2 RZ
Ek =
2 GM Z = gRZ2
Mm mv 2 2πr
G 2 = v=
r r T
 2πr 
2
M gRZ2
v2 = G   =
r  T  r
m M Mm 4π r
Ek = ⋅ G =G gRZ2
2 2
2 r 2r =
T2 r
Mm 2 2
G gRZ T
Ek 2r GMm r 1 r3 =
= =− ⋅ =− 4π 2
Ep Mm 2r GMm 2
−G gRZ2 T 2
r r=3 = 42143749,5m
Zad 17. 4π 2
MZm mv 2 r ′ = r − RZ = 54773749,5m
G =
(RZ + h )2 RZ + h r=3
m
⋅ m 2 ⋅ s 2 = 3 m3 = m
2
MZ s
G = v2
RZ + h Zad 19.
W chwili gdy rakieta wyłączy silniki na ciało
2π (RZ + h )
v= umieszczone na wadze przestaną działać jakiekolwiek
T siły związane z ewentualnym przyspieszeniem rakiety,
MZ jednak nadal będzie działać siła równa sile
G 2 =g
RZ odśrodkowej (siła ta była konieczna, aby rakieta
utrzymywała się na danej wysokości), czyli
GM Z = gRZ2
MZm
Fod = G
 2π (RZ + h ) 
2
gRZ2
=  (2 RZ )2
RZ + h  T  taką samą wartość ma siła przyciągania ziemskiego,
4π (RZ + h )
2 2 2
gRZ zatem obie te siły będą się równoważyć, występuje
= stan nieważkości. Waga wskaże 0.
RZ + h T2
Zad 20.
4π 2 (RZ + h )
3
T2 = Gęstość i masa nie ulegną zmianie. Masa jest miarą
gRZ2 ilości substancji (nie jej ciężaru!), zatem nie zależy
ona od przyciągania grawitacyjnego, także objętość
4π 2 (RZ + h ) 2π (RZ + h ) (R Z + h)
3
T= 2
= ⋅ = nie zależy od przyciągania grawitacyjnego, więc i
gRZ RZ g gęstość się nie zmieni.
≈ 5670 s Zad 21.
a) skok ten możemy potraktować jako rzut ukośny
m m m ⋅ s2
T= ⋅ = =s
m m m
s2 v0
Zad 18. vy
vx s

19
2v y RK2 g v 2
sZ = vx ⋅ t = vx ⋅ =
g 6 RK 2
2v y 2v y gRK
sK = vx ⋅ = 6 ⋅ vx ⋅ = 6 ⋅ s Z = 48m v2 =
g g 3
6 gRK m
b) skok ten możemy potraktować jako rzut pionowy v= = 2384
3 s
korzystając z zasady zachowania energii
mv 2
mghmax =
2 m m
v 2 v= 2
⋅m =
hmax Z = s s
2g Zad 23.
v2 v2 Równik:
hmax K = = 6⋅ = 6 ⋅ hmax Z = 13,8m Fg > Fod
2g 2g
6 mv 2
c) Fod =
RZ
1 2
s= at 2πRZ
2 v=
T
2s
t2 = m ⋅ 4π 2 RZ2 m ⋅ 4π 2 RZ
a Fod = =
RZ ⋅ T 2 T2
2s
t= M Z m m ⋅ 4π 2 RZ
a Fw = Fg − Fod = G − =
RZ2 T2
2s
tZ =
g  M Z 4π 2 RZ 
= m G 2 − 2

 R T 
2s 2s Z
tK = = 6⋅ = 6t Z Biegun: (siła odśrodkowa jest równa 0)
g g
mM Z
6 Fw = G
Zad 22. RZ2
Druga prędkość kosmiczna pozwala całkowicie Kierunek i zwrot obu tych sił jest do środka Ziemi.
opuścić pole grawitacyjne danego ciał, zatem energia Zad 24.
kinetyczna musi być równa pracy przeniesienia ciała  1 1 
na nieskończenie dużą odległość od Księżyca: W = GM Z m − 
R
 Z 2 R Z 
 1 1
W = GM K m −  mM Z
 Rk r  G = mg
RZ2
r →∞
GM Z = gRZ2
1
→0 1 gRZ m
r W = gRZ2 m = = 3,12 ⋅ 10 7 J
2 RZ 2
 1  mM K
W = GM K m − 0  = G m
 Rk  RK W = ⋅ m ⋅ kg = N ⋅ m = J
s2
mM K mv 2 3.1. Moment siły i moment bezwładności
G =
RK 2
M K v2 Zad 1.
G = a)
RK 2 M = Fr ⋅ sin α = 7,07 Nm
mM K 1 b)
G 2
= mg K = mg
RK 6
RK2 g
GM K =
6
20
r1 = 2 ⋅ r2
F2
M2
⋅ 8 ⋅ ρV2 ⋅ (2r2 ) = ⋅ 32 ⋅ ρV2 ⋅ r22
α2 2 2
I1 =
2
r α1 5 5
F1 2
M1 I 2 = ⋅ ρV2 ⋅ r22
r r r 5
M w = M1 + M 2 2
⋅ 32 ⋅ ρV2 ⋅ r22
M w = M1 − M 2 I1 5
= = 32
M w = F1 r sin α 1 − F2 r sin α 2 = r (F1 sin α 1 − F2 sin α 2 ) I2 2
⋅ ρV2 ⋅ r22
M w = 0 Nm 5
Zad 5.
Zad 2. W zad 5. – 7. skorzystać należy z twierdzenia Steinera:
a) I ′ = I + md 2
2 gdzie I’ to moment bezwładności względem przesu-
 2  2
I I = 2 ⋅ m ⋅  a  = 2m ⋅ a 2 = ma 2 niętej osi obrotu; I to moment bezwładności, gdy oś
 2  4 obrotu przechodzi przez środek (ciężkości) ciała;
II I = 2 ⋅ ma 2 m to masa, d to odległość między osiami.
2
1 
III I = 4 ⋅ m ⋅  a  = ma 2 I ′ = I + md 2 = mr 2 + mr 2 = 2mr 2
2 
b) Zad 6.
2
1  1 1
2
1  1 1
I I = 2 ⋅ m ⋅  a  = ma 2 I ′ = I + md 2 = ml 2 + m l  = ml 2 + ml 2 =
2  2 12 2  12 4
2
 3  3 1
II I = m ⋅  a  = ma 2 = ml 2
 2  4 3
2
 3  3 3 Zad 7.
III I = 2 ⋅ m ⋅  a  = 2 ⋅ ma 2 = ma 2
 2  4 2
( ) 2 2
I ′ = 2 I + md 2 = 2 mr 2 + m(3r )  =
Zad 3. 5 
1
I 1 = m1 r12 2  94 2
= 2 mr 2 + 9mr 2  = mr
2 5  5
1
2
1
2
( )
2
I 2 = m2 r22 = m2 2r1 = 2m2 r12 3.2. I i II zasada dynamiki dla bryły sztywnej
Zad 1.
m1 = π ⋅ r1 ⋅ h ⋅ ρ
2
ε=
M
m2 = π ⋅ r22 ⋅ h ⋅ ρ = π ⋅ 2r1 ( ) 2
⋅ h ⋅ ρ = 4 ⋅ π ⋅ r12 ⋅ h ⋅ ρ
I
M = F ⋅ R ⋅ sin 90° = F ⋅ R
m2 = 4m1
1
I = mR 2
I 2 = 2m2 r12 = 2 ⋅ 4 ⋅ m1 r12 = 8m1 r12 2
I 2 8m1 r12 F ⋅R 2F 1
= = 16 ε= = =4 2
I1 1 1 mR s
m1 r12
mR 2
2 2
Zad 4. m
kg ⋅ 2
m1 = ρ ⋅ V1 = 8 ⋅ ρ ⋅ V2 ε=
N
= s = 1
m2 = ρ ⋅ V2 kg ⋅ m kg ⋅ m s 2
4 2F m
Vk = π ⋅ r 3 a =ε ⋅R = =1 2
3 m s
V1 = 8 ⋅ V2
4 4
π ⋅ r13 = 8 ⋅ π ⋅ r23
3 3
r1 = 8 ⋅ r2
3 3

21
Zad 2. mg sin α mg sin α mg sin α 2
a) a= = = = g sin α =
I 1 2 3 3
Q − N = m2 a m+ 2 mr m
r m+ 2 2 2
N N = m 2 g − m 2 a r
M NR a m
ε= = = = 3,27 2
I I R s
2 2 Zad 4.
N a = NR = NR = 2 N
∆v M F ⋅r2
m2
I 1
m1 R 2 m1 a= = ε ⋅r = ⋅r =
2 t I I
Q a = 2 ⋅ (m2 g − m2 a )
∆v ⋅ I
F=
m1 t ⋅r2
∆v = 2πrf
am1 = 2m2 g − 2m2 a
a (m1 + 2m2 ) = 2m2 g 1
2πrf ⋅ mr 2
2πrf ⋅ I 2 mπrf
2m 2 g m F= = = = 2,5 N
a= = 2,8 2 t ⋅r 2
t⋅r 2
t
m1 + 2m2 s 1
b) kg ⋅ m ⋅
F= s = kg ⋅ m = N
2m 2 g
N = m2 g − m2 a = m2 g − m2 = s s2
m1 + 2m2 Zad 5.
 2m 2 g   m g + 2m 2 g 2m2 g  a)
= m2  g −  = m2  1 −  = ∆ω − 6 1 1
 m 1 + 2 m 2   1 m + 2 m 2 m1 + 2 m 2  0-3: ε = = = −2 2
∆t 3 s 2
s
m1 g ∆ ω
= m2 ⋅ = 7N 3-6: ε = =
3 1
=1 2
1
m1 + 2m2 ∆t 3 s 2 s
c) b)
a 2m 2 g 1 M
ε= = = 5,6 2 ε=
R (m1 + 2m2 )R s I
Zad 3. M =ε ⋅I
Fz − Tt = m ⋅ a 1 m
Tt – tarcie toczne (siła konieczna do wprawienia walca M = s 2 ⋅ kg ⋅ m = kg ⋅ s 2 ⋅ m = Nm
2
w obrót) 0-3: M = −2 ⋅ 5 = −10 Nm

ε=
M Fr
= 3-6: M = 1 ⋅ 5 = 5 Nm
I I Zad 6.
a Aby ciało się nie przesuwało tarcie musi być większe
ε= lub równe F
r
Fr a T≥F
= mgf ≥ F
I r
aI aby przewrócić klocek siła F musi go obrócić (o 45°),
F= 2 zatem moment siły F musi być większy od momentu
r
siły ciężkości, łatwo zauważyć, że osią obrotu jest
Fz = mg sin α dolny prawy róg. Ramię siły F to wysokość (h) klocka,
aI zaś ramię siły ciężkości to połowa podstawy (0,5·d)
mg sin α − 2 = ma
r klocka, zatem
1 mgd
I = mr 2 Fh >
2 2
aI mgd
mg sin α − 2 = ma F>
r 2h
aI  I  T≥F
mg sin α = ma + 2 = a m + 2 
r  r 
mgf >
mgd
2h
22
d mv 2 Iv 2
f > = 0,125 E= +
2h 2 2⋅r2
Zad 7. a)
Moment pędu oznaczać można trzema symbolami: 1
K, J, L, w rozwiązywanych zadaniach posługiwać I walca = mr 2
2
będziemy się symbolem L (,który jest najczęstszym
1 2 2
oznaczeniem momentu pędu) 2 mr v
L = I ⋅ ω = const mv 2 mv 2 mv 2 3 2
E= + = + = mv = 75 J
2 2⋅r2 2 4 4
2ml 2 ⋅ ω1 = 2m ⋅ (2l ) ⋅ ω 2
2
b)
ω1 = 4 ⋅ ω 2 2
I kuli = mr 2
1 5
ω2 = ⋅ ω1
4 2 2 2
2 mr v
Zad 8. mv 5 mv 2 2mv 2 7
L = I ⋅ ω = const E= + = + = mv 2 = 70 J
2 2⋅r 2
2 10 10
I 1 ⋅ ω1 = I 1 ⋅ ω 2 + I 2 ⋅ ω 2 = ω 2 ⋅ (I 1 + I 2 ) c)
1 1 1  I obrębrę = mr 2
m1 r12 ⋅ ω1 =  m1 r12 + m2 r22  ⋅ ω 2
2 2 2  mv 2 mr 2 v 2 mv 2 mv 2
E= + = + = mv 2 = 100 J
1 2 2⋅r 2
2 2
m1 r12 ⋅ ω1
2 m1 r12 ⋅ ω1 rad Zad 4.
ω2 = = = 16π Pierwsze osiągnie podstawę równi ciało o większym
1 1 m1 r1 + m2 r2
2 2
s
m1 r12 + m2 r22 przyspieszeniu, dla prostopadłościanu:
2 2
F mg sin α
3.3. Energia bryły sztywnej ap = = = g sin α
Zad 1. m m
Iω 2 dla walca:
E= siła zsuwająca jest pomniejszona o tzw. tarcie toczne,
2
czyli siłę konieczną do wprawienia walca w ruch
L = I ⋅ω obrotowy
L Fw = Fz − Tt
ω=
I M aw
2 ε= =
I L L 2
I r
E= ⋅  =
2 I 2I M ⋅ r Tt ⋅ r ⋅ r
aw = =
I I
Zad 2. a I
L = I ⋅ω Tt = w2
r
Iω 2 1
E= I walca = mr 2
2 2
2E 1
ω2 = a w ⋅ mr 2
I 2 1
Tt = 2
= ma w
r 2
2E 1
ω= Fw = mg sin α − ma w
I 2
1
L=I⋅
2E
= 2 EI mg sin α − ma w
F 2 1
I aw = = = g sin α − a w
Zad 3. m m 2
mv 2 Iω 2 3
a w = g sin α
E= + 2
2 2
2
ω=
v a w = g sin α
r 3
a p > aw

23
Podstawę równi pierwszy osiągnie prostopadłościan 2
mk rk2 2
mk v 2
v  7
Zad 5. mk ghk = +5 ⋅   = mk v 2
Korzystając z zasady zachowania energii 2 2  rk  10
mv 2 Iω 2 7 mk v 2 7 v 2 28 v 2
mgh = + hk = = =
2 2 10 mk g 10 g 40 g
2
I kuli = mr 2 hw > hk
5 Wyżej wytoczy się walec.
v
ω= Zad 7.
r mv 2 Iω 2
2 2 Ek = +
mr 2 2 2
v
2
mv 7
mgh = +5 ⋅   = mv 2 1
I = mr 2
2 2 r 10 2
h
sin α = ω=
v
s r
h = s ⋅ sin α 1 2
mr 2
v
2
7 mv 2 mv 2 mv 2 3 2
mg ⋅ s ⋅ sin α = mv 2 Ek = + ⋅  = + = mv
10 2 2 r 2 4 4
2
7 mv 7 v2 Energia kinetyczna walca nie zależy od jego
s= = = 14,2m
10 mg ⋅ sin α 10 g ⋅ sin α promienia, zatem energie kinetyczne obu tych walców
są równe
m2 Zad 8.
2
s= s =m O A i A’ są środkami ciężkości pręta w
m kolejnych położeniach
s2 h α 1
A AO = A' O = l
Zad 6. 2
Korzystając z zasady zachowania energii dla obliczenia zmiany energii
walec: A’
potencjalnej potraktować można pręt
mw v 2 I wω w2 jako masę zawieszoną na nitce o
mw ghw = + długości 0,5·l
2 2
h
1
I walca = mw rw2 cos α =
1
2 l
v 2
ωw = 1
rw h = l ⋅ cos α
2
1
m r2
∆h = l − l ⋅ cos α = l ⋅ (1 − cos α )
2 1 1 1
mw v 2 2 w w  v  3
m w ghw = + ⋅   = m w v 2 2 2 2
2 2  rw  4
∆E p = mg∆h = mg ⋅ l ⋅ (1 − cos α )
1
3 m w v 2 3 v 2 30 v 2
hw = = = 2
4 m w g 4 g 40 g Korzystamy z twierdzenia Koeniga:
Energia kinetyczna bryły sztywnej jest równa sumie
kula: energii kinetycznej ruchu postępowego tej bryły z
mk v 2 I k ωk2 prędkością jej środka masy i energii kinetycznej ruchu
mk ghk = + obrotowego bryły wokół środka masy.
2 2
2 W czasie rozpatrywanego przez nas ruch ciało
I kuli = mk rk2
5 obróciło się o α .
v mv 2 I ' ω 2
ωk = Ek = + = ∆E p
rk 2 2

24
v l + 2l 3
ω= S'= = l
1 2 2
l
2 3
0+ l
1
S= 2 = 3l
v = ω ⋅l
2 2 4
Zad 4.
mv 2 I ' ω 2 m  1  ω 1
22
Ek = + =  ω ⋅l + ⋅ ml 2 Liczymy współrzędne środków ciężkości dwóch

2 2 2 2  2 12 fragmentów pręta:
1
E k = mω 2 ⋅ l 2 +
1
mω 2 ⋅ l 2 (0,1a ) + (0,0) =  0, 1 a 
pionowy:  
8 24 2  2 
1
mg ⋅ l ⋅ (1 − cos α ) = mω 2 ⋅ l 2 + mω 2 ⋅ l 2
1 1 (1a,0) + (0,0) =  1 a,0 
2 8 6 poziomy:  
2 2 
g ⋅ (1 − cos α ) = ω 2 ⋅ l + ω 2 ⋅ l = ω 2 ⋅ l
1 1 1
 1  1 
4 12 3  0, a  +  a,0 
całkowity: S = 
2  2  =  1 a, 1 a 
3 g ⋅ (1 − cos α )  
ω2 = 2 4 4 
l
Zad 5.
v = ω ⋅l Środek masy układu, jest środkiem ciężkości układu,
3 g ⋅ (1 − cos α ) 2 znajduje się on w odległości ⅓l licząc od 2m
v2 = ⋅l
l
v = 3 g ⋅ (1 − cos α ) ⋅ l Q ⅔l ⅓l
3.4. Równowaga bryły sztywnej 2Q
Zad 1.
1
S1 = l 2 1
Q ⋅ l = 2Q ⋅ l
2 3 3
1 1  1 3 3 Q = mg
S2 = l − l  = ⋅ l = l
2 4  2 4 8 2 2
1  2  2 4 2
1 3 4 3 1 I = 2m ⋅  l  + m ⋅  l  = ml 2 + ml 2 = ml 2
∆S = l − l = l − l = l = 0,125m 3  3  9 9 3
2 8 8 8 8
Zad 6.
Zad 2.
Siła powodująca ruch postępowy jest równa
1
S1 = l Fp
2 = cos α
wyznaczamy środki ciężkości dwóch fragmentów F
pierwszego 0,5l i drugiego (zagięty) 0,25l, ich F p = F ⋅ cos α
odległości podajemy od lewej strony siła powodująca ruch obrotowy:
1 l l Fo = m ⋅ a
S 2−1 = ⋅ =
2 2 4 M a
ε= =
1 1 l 5 I R
S 2− 2 = l + ⋅ = l
2 2 4 8 M ⋅R
wyznaczamy środek ciężkości całego, zagiętego pręta: a=
I
1  l 5l  1 7l 7 szpulkę traktujemy jako obręcz
S2 =  +  = ⋅ = l
2  4 8  2 8 16 I obreczy = mR 2
1 7 1
∆S = l − l = l = 0,0625m M ⋅R M
a= =
2 16 16 mR 2 mR
Zad 3. M M F ⋅r
Liczymy środek ciężkości dwóch kulek po prawej Fo = m ⋅ = =
stronie, równoważne będzie umieszczenie zamiast mR R R
nich kulki o masie 2m w wyznaczonym środku
ciężkości.

25
Fo = F p Q = F1
F ⋅r F1 = − F1
= F ⋅ cos α
R
r − F1 = mg = 29,4 N
cos α =
R Zad 9.
Zad 7. a)
r r M1 = M 2
F2 F r
r F1 P ⋅ r1 = F ⋅ r2
r x - Fα x r
- F2 - F1 P ⋅ r1 r
a b α F= = mg 1 = 392 N
r2 r2
b)
− F = F1 + F2 dla wartości momentu siły ważny jest kąt między
ramieniem siły, a siłą, który w tym wypadku wynosi
Wektory F1, F2 oraz odcinki a, b tworzą romb, zatem 90°, zatem sin 90° = 1.
1 M1 = M 2
F
2 = sin α
P ⋅ r1 = F ⋅ r2
F1
P ⋅ r1 r
∆h F= = mg 1 = 78,4 N
sin α = r2 r2
x
2
Zad 10.
1  Punkty podparcia traktujemy jako osie obrotu pręta,
x = ∆h +  l 
2
2  ramieniem siły jest odległość osi obrotu od środka

1 ciężkości, moment siły pochodzący od lewego punktu
F podparcia jest równy
2 = ∆h
1
F1 2 M L = l ⋅ mg
1  6
∆h +  l 
2
2  moment siły pochodzący od lewego punktu podparcia

2 jest równy
1  1
F ⋅ ∆h +  l  2
M P = l ⋅ mg
2  2
F1 = ≈ 1275 N
2 ∆h MP
Zad 8. =3
ML
- F2 co oznacza, że na lewy punkt podparcia działa trzy
-Q - F1 razy większa siła niż na prawy
α FL = 3FP
F2 F1
3
FL = mg = 735 N
4
1
FP = mg = 235 N
4
4.1. Siły sprężyste
Q Zad 1.
Korzystam z prawa Hooke’a
∆l
− Q = F1 + F2 P=E
l
α = 60°
P N
1 E= = 6,67 ⋅ 10 8 2
Q ∆l m
2 = cos 60° = 1 l
F1 2
Zad 2.
Q
=1 F = k ⋅ ∆x
F1

26
k=
F
= 666,67
N 1  1 
W = kx1 ∆x + k ⋅ ∆x 2 = k∆x x1 + ∆x 
∆x m 2  2 
Energia potencjalna sprężyny jest równa pracy jaką Zad 5.
trzeba wykonać rozciągając sprężynę od stanu 1
podstawowego (nie naciągniętego) do stanu E p = k∆x 2
2
końcowego i jest równa iloczynowi siły i wektora
wykresem będzie parabola, przechodząca przez
przesunięcia, w przypadku sprężyny siła nie jest stała,
początek układu współrzędnych:
lecz zmienia się jednostajnie, zatem do wzoru na
pracę musimy podstawić siłę średnią, która jest równa Ep
E p = W0
F0 + Fk 0 + Fk Fk 1
Fśr = = = = k ⋅ ∆x
2 2 2 2
1 1
W0 = Fśr ⋅ ∆x = k ⋅ ∆x ⋅ ∆x = k ⋅ ∆x 2
2 2 ∆x
a)
1 Zad 6.
W = ∆E = k ⋅ x 42 = 0,533J ∆l
2 P=E
b) l
1 1 1
W = ∆E = k ⋅ x62 − k ⋅ x 22 = k ⋅ x62 − x 22 =
2 2 2
( ) P=
F
S
= 1,067 J F ∆l
=E
Zad 3. S l
E p = Ekin ∆l
F = S ⋅E
1 l
Ep = k ⋅ x22
2 F = mg
F = k ⋅ x1 ∆l
mg = S ⋅ E
F l
k=
x1 SE∆l
m=
1 F gl
E p = ⋅ ⋅ x 22
2 x1 S = πr 2
mv 2 πr 2 E∆l
E kin = m= = 44,86kg
2 gl
1 F 2 mv 2 N m
⋅ ⋅ x2 = m2 ⋅ ⋅m kg ⋅ 2 ⋅ s 2
2 x1 2 m 2 N ⋅m N ⋅s 2
s
m= = 2
= = = kg
F⋅x 2 m m m m
v2 = 2 ⋅m
x1 ⋅ m s2 s2
Zad 7.
F ⋅ x 22 m W zadaniu tym należy skorzystać z zasady
v= = 8,94
x1 ⋅ m s zachowania pędu, aby obliczyć prędkość ciała po
zderzeniu, a następnie z zasady zachowania energii:
kg ⋅
m
⋅ m2 m2 v0 = (m1 + m2 )v
N ⋅m 2
s 2 m2 m
v= = = = m2 v0
m ⋅ kg m ⋅ kg
s2 s v=
m1 + m2
Zad 4.
W = ∆E E kin = E p
W = k ( x1 + ∆x ) − k ⋅ x12
1 2 1 (m1 + m2 ) ⋅ v 2 =
1
k ⋅ ∆x 2
2 2 2 2
1 1 1
W = k ⋅ x12 + kx1 ∆x + k ⋅ ∆x 2 − k ⋅ x12
2 2 2

27
 
2
mg = V1 ρ w g = S ⋅ h1 ⋅ ρ w g
(m1 + m2 ) ⋅  m2 v0 
mg = S ⋅ h2 ⋅ ρ alk g
 m1 + m2  = 1 k ⋅ ∆x 2
2 2 S ⋅ h1 ⋅ ρ w g = S ⋅ h2 ⋅ ρ alk g
(m2 v0 ) 2 h1 ⋅ ρ w = h2 ⋅ ρ alk
= k ⋅ ∆x 2
m1 + m2 h1 ⋅ ρ w
h2 = = 0,19m
(m2 v0 )2 ρ alk
∆x 2 =
k (m1 + m2 )
Zad 6.
mg = gρ wV z
(m2 v0 )2 m2 v 0 ρ cVc g = gρ wV z
∆x = =
k (m1 + m2 ) k (m1 + m2 ) ρ cVc = ρ wV z
4.2 Hydrostatyka i hydrodynamika ρV
Zad 1. Vz = c c
ρw
2
Q − Fw = Q V c ρ w − ρ cV c Vc ( ρ w − ρ c )
3 V n = Vc − V z = =
2 ρw ρw
mg − m w g = mg
3 Vn ρ w − ρ c
%niezanuzony = =
1 Vc ρw
mg = Vρ w g
3 a) 10%
1 b) 12,5%
Vρ c g = Vρ w g Zad 7.
3
1 F = Fw − Fc = gV (ρ w − ρ c )
ρc = ρw F gV (ρ w − ρ c ) g (ρ w − ρ c ) m
3 a= = = = 2,45 2
kg m Vρ c ρc s
ρ c = 3ρ w = 3000 3 Zad 8.
m
Zad 2. Q = k ⋅ ∆x

mg = gρ wV z mg − Vρ w g = k ⋅ (1 − p )∆x
ρ cVc g = gρ wV z Vρ c g = k ⋅ ∆x
ρ cVc = ρ wV z 
Vg (ρ c − ρ w ) = k ⋅ (1 − p )∆x
ρV dzielimy obustronnie układ równań
Vz = c c
ρw Vg (ρ c − ρ w ) k ⋅ (1 − p )∆x
=
V c ρ w − ρ cV c Vc ( ρ w − ρ c ) Vρ c g k ⋅ ∆x
V n = Vc − V z = =
ρw ρw ρc − ρw
= 1− p
V ρV ρw ρc 7 ρc
n= z = c c ⋅ = =
Vn ρ w Vc ( ρ w − ρ c ) ρ w − ρ c 3 ρ
1− w = 1− p
Zad 3. ρc
Q = Fw ρ kg
Vρ r g = Vρ w g ρ c = w = 2600 3
p m
ρr = ρw gęstość ta odpowiada gęstości aluminium
Zad 4. Zad 9.
Nie można, ponieważ działanie areometru polega na sposób I
porównywaniu ciężaru właściwego cieczy z wzorcem, Cząsteczki wody możemy traktować jako wahadła, na
jeżeli siła ciężkości = 0 to areometr będzie wskazywał które zamiast siły naciągu nitki działa siła
zawsze tą samą wartość sprężystości
F = mg = Vρg
g=0
F =0
Zad 5.
28
p a = hmax ρ w g
pa
Fs hmax = = 10,3m
ρw g
Fp
Gdy studnia jest głębsza należy zastosować układ
kilku pomp oraz zbiorniki pośrednie
α αQ
Fr ma a
tgα = = = = 0,204
Q mg g
α = 11°32′
sposób II
załóżmy, że wózek poruszający się z przyspieszeniem
a podjeżdża pod równię nachyloną pod kątem α takim,
że przyspieszenie wózka jest równe 0, wówczas siła
związana z ruchem wzdłuż równi jest równa sile
zsuwającej, a kąt nachylenia równi jest równy kątowi Zad 12.
wychylenia od poziomu cieczy (ciecz ustawi się 1
p k = gρ w h = 1633,3Pa
poziomo, ponieważ działające na nią siły równoważą 6
się: Zad 13.
a)
α
Fr ma Vρ a hSρ w a
P = hρ w g + = hρ w g + w = hρ w g + =
F α S S S
Fz
hSρ w a 4 
= hρ w g + = hρ w g + hρ w a = hρ w  g 
S 3 
P = 13066 Pa
α b)
ma Vρ a hSρ w a
P = hρ w g − = hρ w g − w = hρ w g − =
F = ma S S S
Fz = Fr hSρ w a 1 
= hρ w g − = hρ w g − hρ w a = hρ w  g 
Fr S 3 
= cos α
F P = 3266 Pa
Fr = F ⋅ cos α = ma ⋅ cos α c)
Fz = mg sin α P = hρ w g = 9799 Pa
ma ⋅ cos α = mg sin α Zad 14.
∆V
a sin α S = const
= = tgα = 0,204 2
∆t
g cos α h 2
V = S ⋅h
a = 11°32'
S 2 h2 S1h1
Zad 10. =
p1 = gh1 ρ w = 14715 Pa h1 ∆ t ∆t
∆h
p 2 = gh2 ρ Hg = 13341,6 Pa S1 v=
∆t
p1 > p 2 S 2 v2 = S1v1
Większe ciśnienie wywiera słup wody.
Sv m
Zad 11. v1 = 2 2 = 4
Aby działała pompa ssąco-tłocząca ciśnienie słupa S1 s
wody musi być mniejsze od ciśnienia Zad 15.
atmosferycznego możemy założyć, że przez otwór wypływa ciecz
znajdująca się dokładnie nad nim, zatem energia
potencjalna tego walca zamienia się w jego energię
kinetyczną
29
mv 2 Na każdy stopień swobody cząsteczki przypada taka
mg (h − ∆h ) = sama ilość energii kinetycznej równa:
2
ikT
zakładamy, że mierzymy tylko prędkość na początku wk =
eksperymentu, zatem ∆h jest znikomo małe 2
mv 2 i – liczba stopni swobody (liczba niezależnych
mgh = kierunków i rodzajów ruchu), pojedynczy atom ma 3
2
st. swobody (I – ruch wzdłuż osi X, II – ruch wzdłuż
v = 2 gh
2
osi Y, III – ruch wzdłuż osi Z), cząsteczka
v = 2 gh dwuatomowa oprócz tych 3 st. swobody posiada
jeszcze 2 (ruch obrotowy wokół 2 osi prostopadłych
5.1. Teoria kinetyczno-molekularna gazu
do osi łączącej atomy)
doskonałego
II
Zad 1. I
∆m
n= ⋅ N A = 1,88 ⋅ 1017 atomów
µ
NA – to liczba Avogadra równa ilości atomów III
(cząstek) w jednym molu pierwiastka (związku)
Zad 2. obrót wokół osi III nie zmienia położenia cząsteczki
Do obliczeń wartość RZ należy wyrazić w cm zatem nie wnosi żadnego nakładu energii
S kuli = 4πRZ k – stała Boltzmana
2
dla gazów stała Boltzmana pomnożona przez ilość

1⋅ N A at.
x= = 118000 cząsteczek przybiera wartość uniwersalnej stałej
4πRZ
2
cm 2 gazowej R = 8,31 J/(mol·K),
Zad 3. zatem dla jednego mola gazu energia wewnętrzna jest
µ równa energii kinetycznej wszystkich rodzajów ruchu:
m= = 1,06 ⋅ 10 −22 g iRT
NA U = wk ⋅ N A =
Zad 4. 2
m m wzór na średnią szybkość atomów lub cząsteczek w
ρ= = 3 stanie gazowym:
V d
iRT
µ E kin = U =
m= 2
NA 2
mv iRT
µ =
ρ= 2 2
d ⋅ NA
3
m=µ
µ µ ⋅ v 2 iRT
d3 = =
ρ ⋅ NA 2 2
µ v2 =
iRT
d =3
ρ ⋅ NA µ
m – masa jednego atomu iRT
a) d = 2,3 · 10-8 cm v=
µ
b) d = 3,1 · 10-8 cm
Zad 6.
µ g
c) ρ w = = 8,04 ⋅ 10 −4
atomy helu występują w postaci pojedynczej zatem
V0 cm 3 ich liczba stopni swobody jest równa 3. Do obliczeń
następnie podstawiamy do wzoru masę molową należy wyrazić w kg/mol:
d = 3,3 ⋅ 10 −7 cm 3RT m
v= = 1367
Zad 5. µ s
1
n = 0,2095 ⋅ ⋅ N A = 5,36 ⋅ 1018 cząsteczek
V0
V0 wyrażamy w cm3
Zasada ekwipartycji energii (Zad 6-11):

30
J m v 2 ⋅ µ He
⋅K kg ⋅ ⋅m
mol ⋅ K J N ⋅m s2 THe 1
v= = = = = = 2 3R =
kg kg kg kg TNe v ⋅ 5µ He 5
mol 3R
m2 m Zad 11.
= = atomy helu występują w postaci pojedynczej zatem
s2 s
ich liczba stopni swobody jest równa 3.
Zad 7. 3RT
W powietrzu azot i tlen występują w cząsteczkach U= = 4986 J
dwuatomowych (pozostałe gazy możemy zaniedbać), 2
zatem liczba stopni swobody powietrza jest równa 5: 5.2. Bilans cieplny
Będziemy korzystać z zasady, że ∆E = 0, zatem
5 RT m
v= = 647,9 Epobrana = Eoddana
µ s Zad 1.
Zad 8. m1 ⋅ c w ⋅ (t − t1 ) = m2 ⋅ c w ⋅ (t 2 − t )
atomy helu mają 3 st. swobody, zaś cząsteczki m1 ⋅ c w ⋅ t − m1 ⋅ c w ⋅ t1 = m2 ⋅ c w ⋅ t 2 − m2 ⋅ c w ⋅ t
wodoru 5.
5 m1 ⋅ t + m2 ⋅ c w = m2 ⋅ t 2 + m1 ⋅ t1
E H 2 = RT (m1 + m2 ) ⋅ t = m1 ⋅ t1 + m2 ⋅ t 2
2
3 m1 ⋅ t1 + m2 ⋅ t 2
E He = RT t= = 46,7°C
2 m1 + m2
3 Zad 2.
m1 ⋅ c w ⋅ (t1 − t 3 ) = m2 ⋅ c w ⋅ (t 3 − t 2 )
RT
E He 2 3
= =
EH2 5
RT
5 m1 (t1 − t 3 ) = m2 (t 3 − t 2 )
2 m1 t 3 − t 2 1
Zad 9. = =
m 2 t1 − t 3 1
iRT
v1 = Zad 3.
µ m1 ⋅ c1 ⋅ (t − t1 ) + m0 ⋅ c0 ⋅ (t − t1 ) = m2 ⋅ c1 ⋅ (t 2 − t )
iR ⋅ 2T m1 ⋅ c1 ⋅ t − m1 ⋅ c1 ⋅ t1 + m0 ⋅ c 0 ⋅ t − m0 ⋅ c0 ⋅ t1 =
v2 =
µ = m2 ⋅ c1 ⋅ t 2 − m2 ⋅ c1 ⋅ t
iR ⋅ 2T iR ⋅ 2T m1 ⋅ c1 ⋅ t + m2 ⋅ c1 ⋅ t + m0 ⋅ c 0 ⋅ t =
v2 µ µ = m2 ⋅ c1 ⋅ t 2 + m1 ⋅ c1 ⋅ t1 + m0 ⋅ c0 ⋅ t1
= = = 2
v1 iRT iRT m2 ⋅ c1 ⋅ t 2 + m1 ⋅ c1 ⋅ t1 + m0 ⋅ c 0 ⋅ t1 =
µ µ = t [(m1 + m2 ) ⋅ c1 + m0 ⋅ c0 ]
Zad 10. m ⋅ c ⋅ t + m0 ⋅ c0 ⋅ t1 + m2 ⋅ c1 ⋅ t 2
t= 1 1 1 = 45,5°C
v=
3RT (m1 + m2 ) ⋅ c1 + m0 ⋅ c0
µ Zad 4.
3RT m1 ⋅ c1 ⋅ (t 3 − t1 ) = m2 ⋅ c Zn ⋅ (t 2 − t 3 )
v2 =
µ m1 ⋅ c1 ⋅ t 3 − m1 ⋅ c1 ⋅ t1 = m2 ⋅ c Zn ⋅ t 2 − m2 ⋅ c Zn ⋅ t 3
v2 ⋅ µ c Zn ⋅ m2 (t 2 − t 3 ) = m1 ⋅ c1 (t 3 − t1 )
T=
3R m1 ⋅ c1 (t 3 − t1 ) J
c Zn = = 400
THe =
v 2 ⋅ µ He m2 (t 2 − t 3 ) kg ⋅ K
3R Zad 5.
v ⋅ µ Ne
2
m1 ⋅ c1 ⋅ (t − t1 ) = m2 ⋅ c 2 ⋅ (t 2 − t )
TNe =
3R m1 ⋅ c1 ⋅ t − m1 ⋅ c1 ⋅ t1 = m2 ⋅ c 2 ⋅ t 2 − m2 ⋅ c 2 ⋅ t
µ Ne = 5 ⋅ µ He t (m1 ⋅ c1 + m2 ⋅ c 2 ) = m1 ⋅ c1 ⋅ t1 + m2 ⋅ c 2 ⋅ t 2
v ⋅ 5µ He
2
m1 ⋅ c1 ⋅ t1 + m2 ⋅ c 2 ⋅ t 2
TNe = t= = 12,07°C
3R m1 ⋅ c1 + m2 ⋅ c 2

31
Zad 6. m1c w ∆t = m2 c p + m2 c w (t 2 − (t1 + ∆t ))
m1c w (t1 − t 3 ) = m2 ct + m2 c w (t 3 − t 2 ) m1c w ∆t = m2 c p + m2 c w (t 2 − t1 − ∆t )
t3 − t 2 = t3
m1c w ∆t = m2 c p + m2 c w t 2 − m2 c w t1 − m2 c w ∆t
m1c w t1 − m1c w t 3 = m2 ct + m2 c w t 3
m1c w ∆t + m2 c w ∆t = m2 c p − m2 c w t1 + m2 c w t 2
m1c w t1 − m2 ct = m1c w t 3 + m2 c w t 3
m2 (c p + c w (t 2 − t1 ))
m2 ct = m1c w t1 − m1c w t 3 − m2 c w t 3 ∆t = = 12,14°C
c w (m1 + m2 )
m1c w t1 − m1c w t 3 m 
ct = − c w t 3 = c w  1 (t1 − t 3 ) − t 3  = Zad 11.
m2  m2  Energia pary wykorzystana do stopienia lodu to
J energii skroplenia oraz energia wody o temp. 100°C:
= 3,35 ⋅ 10 5 ml ⋅ c t = m p ⋅ c p + m p ⋅ c w ⋅ t p
kg
Zad 7. m p (c p + c w ⋅ t p )
ml = = 7,99kg
p mv 2
= mc(t − t 0 ) + mct ct
100% 2 Zad 12.
pv 2 Jeżeli poparzymy się wrzątkiem wymieniona zostanie
= c ⋅ t + ct energia pochodząca z wysokiej temperatury wody.
200%
200%(c ⋅ t + ct ) Jeżeli, zaś poparzymy się parą wodną oprócz energii
v2 = pochodzącej z wysokiej temperatury wody
p wymieniona zostanie energia skroplenia pary wodnej.
200%(c ⋅ t + ct ) m 5.3. Przemiany gazu doskonałego
v= = 425,3 Zad 1.
p s
iRT
m E kin1 =
kg ⋅ ⋅m 2
N ⋅m
⋅ (t + 273,15)K =
J s2 pV = nRT
v= = =
kg ⋅ K kg kg pV
T1 =
m nR
kg ⋅ ⋅m
s2 m2 m 2 ⋅ pV
= = T2 = = 2 ⋅ T1
kg s2 s nR
Zad 8. iR ⋅ 2T
mw ⋅ c w ⋅ t1 = ml ⋅ ct E kin 2 = = 2 ⋅ E kin1
2
mw c Zad 2.
= t ≈4 pV = nRT
ml c w ⋅ t1
Zad 9. nRT RT K N
p= = = 5 ⋅ 10 4 3 ⋅ R = 4,15 ⋅ 10 5 2
m1c w (t 3 − t1 ) = m2 c p + m2 c w (t 2 − t 3 ) V V m m
Zad 3.
m1c w t 3 − m1c w t1 = m2 c p + m2 c w t 2 − m2 c w t 3
Korzystając z równania Clapeyrona należy pamiętać,
m2 c p = m1c w t 3 + m2 c w t 3 − m2 c w t 2 − m1c w t1 aby temperaturę w °C zamienić na temperaturę w
m1 skali Kelvina w poniższych równaniach T rozumiemy
c w (t 3 − t1 ) + c w (t 3 − t 2 ) = 2,26 ⋅ 10 6
J
cp = jako t + 273,15K
m2 kg pV = nRT
nRT1
Zad 10. V1 =
p
nRT2 nRT1 T2 T
V2 = = ⋅ = V1 ⋅ 2
p p T1 T1
T2  T 
∆V = V1 − V1 ⋅ = V1 1 − 2  = 0,21dm 3
T1  T1 
Zad 4.

32
pV = nRT pV = nRT
pV nRT0
n= V1 =
RT p
pV
x = n⋅ NA = ⋅ N A = 1,92 ⋅10 22 cząsteczek V2 = 2V1 =
nRT1
RT p
Zad 5.
pV = nRT nRT0 nRT1
2⋅ =
p p
nRT
p= T1 = 2 ⋅ T0 = 600 K
V
m t1 = T1 − 273,15 ≈ 327°C
n=
µ Zad 9.
pV = nRT
m
nHe = nRT
µ1 V =
p
µ 2 = 10 ⋅ µ1
m
m m 1 n=
n Ar = = = nHe µ
µ 2 10 ⋅ µ1 10
mRT
n RT V = = 4,155 ⋅ 10 − 2 m 3
p He = He µ⋅p
V
Zad 10.
n RT
p Ar = He V =
nRT
10 ⋅ V p
n He RT
n i R są stałe zatem szukamy punktu dla którego
p He
= V = 10 iloraz T/p będzie największy tzn. największa
p Ar n He RT temperatura przy najmniejszym ciśnieniu. Punkt A
10 ⋅ V możemy od razu odrzucić, w dość nieznacznym
Zad 6. przybliżeniu możemy przyjąć, że pC = 2·pD , pB = 3·pD,
pV = nRT zatem aby ilorazy T/p dla C lub B były większe od
nRT ilorazu T/p dla D temperatura TC musi być większa od
V1 = 2TD lub TB musi być większa 3TD, co jak widzimy nie
p
zachodzi, zatem największy iloraz T/p jest w punkcie
nR ⋅ 2T 2 D, co oznacza, że punktowi D odpowiada największa
V2 = = V1
5p 5 objętość gazu.
Zad 7. Zad 11.
pV = nRT nRT
V =
nRT0 p
V1 = n i R są stałe
p
T1
nRT1 T
V2 = = V1 1 V1 p ctg 30°
p T0 = 1 = =3
V2 T2 ctg 60°
x
V1 + V1 = V2 p2
100%
x Zad 12.
V1 = V2 − V1 a)
100% pV = nRT
100% ⋅ (V2 − V1 ) V 
x= = 100% 2 − 1 = n=
m
V1  V1  µ
 T1  m
 V1  pV = RT
 T  µ
− 1 = 100% 1 − 1 = 11,3%
T0
= 100%
 V  V i R są stałe
 1   T0 
  m RT
p=
Zad 8. µ V
33
wykresem będzie prosta, gdzie współczynnikiem , a „b” = 0,
kierunkowym jest zwiększenie masy spowoduje zwiększenie wartości
m R współczynnika kierunkowego
⋅ >0
µ V V
, a „b” = 0, II
zwiększenie masy spowoduje zwiększenie wartości
I
współczynnika kierunkowego
p
II T
Zad 13.
I pV = nRT
V = nR(T + ∆T )
201
p⋅
T 200
b) 201 V
pV = nRT T + ∆T = p ⋅ ⋅
200 nR
m
n= T=
201 pV
⋅ − ∆T
µ 200 nR
m pV
pV = RT =T
µ nR
T i R są stałe 201
m RT T= ⋅ T − ∆T
p= 200
µ V 1
wykresem będzie hiperbola (postać hiperboli: T = ∆T
200
a T = 200 ⋅ ∆T = 400 K
y = +b
x Zad 14.
, gdzie współczynnikiem „a” jest m
m pV = nRT = RT
RT > 0 µ
µ
m RT
, a „b” = 0, p=
zwiększenie masy spowoduje zmniejszenie
µ V
„wklęsłości” hiperboli wykresem jest hiperbola, gdzie współczynnikiem „a”
jest
V m
RT > 0
µ
II , a „b” = 0,
im większa masa molowa tym większa wklęsłość
I
hiperboli (współczynnik „a” jest mniejszy), zatem gaz
p pierwszy ma większą masę molową.
c) Zad 15.
pV = nRT pV = nRT
m nRT 2 RT
n= p= = = 2,44 ⋅ 10 6 Pa
µ V V
m Zad 16.
pV = RT pV = nRT
µ
RT
p i R są stałe V = = 0,0224m 3
m RT p
V =
µ p Zad 17.
wykresem będzie prosta, gdzie współczynnikiem
kierunkowym jest
m R
⋅ >0
µ p
34
pV = nRT p
pV 2
n=
RT
pV1 pV2
=
RT1 RT2 3 1
V1 V2
=
T1 (T1 + ∆T ) T
Zad 22.
V1T1 + V1 ∆T = T1V2 pV = nRT
V1 ∆T = T1V2 − V1T1 m
pV = RT
TV V  µ
∆T = 1 2 − T1 = T1  2 − 1
V1  V1  mRT kg g
µ= = 0,040 = 40
Zad 18. pV mol mol
pV = nRT ta masa molowa odpowiada masie molowej argonu.
nRT m RT Zad 23.
V = = ⋅ = 76dm 3 pV = nRT
p µ p
masę molową należy wyrazić w kg/mol. m
pV = RT
Zad 19. µ
m m µ ⋅ p 1kg kg pVµ
ρ= = = 3
= 13,16 3 m=
V m RT RT 0,076m m
⋅ RT
µ p pVµ
Zad 20. m pµ
Korzystam z prawa Daltona: ρ = = RT =
V V RT
ciśnienie wywierane przez mieszaninę gazów wykresem jest hiperbola, gdzie współczynnikiem „a”
doskonałych jest sumą ciśnień, jakie wywierałby jest
każdy z gazów z osobna, gdyby zajmował taką samą
pµ
objętość jaką zajmuje mieszanina. >0
p = p H 2 + p He R
, a „b” = 0,
pV = nRT
nRT mRT ρ
p= =
V µV
mH 2 RT mHe RT RT  mH 2 mHe 
p= + = + =
µH V µ HeV V  µ H 2 µ He 
2
T
= 3,1 ⋅10 Pa
5
5.4. Zasady termodynamiki
Zad 21. Zad 1.
pV = nRT W = F ⋅ ∆l
V F
T = p⋅ p=
nR S
1-2 izoterma, zatem temperatura jest stała, lecz F = pS
zwiększa się ciśnienie W z = pS ⋅ ∆l = p∆V
2-3 spada ciśnienie, zatem korzystając z powyższego
wzoru maleje także temperatura pV = nRT
3-1 ciśnienie się nie zmienia, lecz rośnie objętość, nRT1
zatem korzystając z powyższego wzoru wzasta V1 =
p
temperatura
nR(T1 + ∆T )
V2 =
p

35
 nR(T1 + ∆T ) nRT1  c)
W z = p −  = nR(T1 + ∆T − T1 ) =
 p p  V1 =
nRT
p1
= nR∆T
praca wykonana przez gaz jest równa co do wartości nRT
V2 =
bezwzględnej pracy zewnętrznej lecz ma przeciwny p2
znak im większe V tym mniejsze p (wykresem będzie
W g = −W z = −nR∆T = −415,5 J hiperbola), T jest stałe
Zad 2. p
T −T (t + 273) + (t 2 + 273)
µc = 1 2 = 1 = 0,25 A
T1 (t1 + 273)
Zad 3.
3 W
T1 − T1
T −T 5 = 2 = 0,4
µc = 1 2 = V
T1 T1 5
Punkt A ma na każdym wykresie te same współrzędne,
Zad 4. zatem widzimy, że największa praca została
Praca gazu jest równa polu pod wykresem p(V). wykonana podczas przemiany izobarycznej (mniejsza
Rozpatrywanie liczbowo wartości pracy wiązałoby się podczas przemiany izotermicznej, a najmniejsza
z koniecznością wprowadzenia rachunku całkowego. podczas przemiany adiabatycznej)
a) Zad 5.
V1 =
nRT1 pV = nRT
p1 pV
nRT2 T=
V2 = nR
p2 energia wewnętrzna gazu wzrasta głównie na skutek
im większe V tym mniejsze p (wykresem będzie dostarczania ciepła
hiperbola), także T zmaleje (w przemianie odcinek AB można potraktować jako przemianę
adiabatycznej nie następuje wymiana temp. z izobaryczną, zatem pracę potrzebną do zwiększenia
otoczeniem, a rozprężanie powoduje obniżenie objętości wykonało dostarczone ciepło, wraz ze
temperatury gazu) wzrostem temperatury wzrosła także energia
p wewnętrzna
odcinek BC można potraktować jako przemianę
A izochoryczną, spadek ciśnienia wiąże się z
odprowadzeniem ciepła, zatem energia wewnętrzna
gazu spadła
W odcinek CD można potraktować jako przemianę
izobaryczną, zmniejszenie objętości wiąże się z
V
odprowadzeniem ciepła zatem energia wewnętrzna
gazu spadła
b) odcinek AD można potraktować jako przemianę
nRT1 izochoryczną, zatem pracę potrzebną do zwiększenia
V1 =
p ciśnienia wykonało dostarczone ciepło, wraz ze
nRT2 wzrostem temperatury wzrosła także energia
V2 = wewnętrzna
p a)
zwiększenie objętości wiąże się ze wzrostem AB i DA
temperatury przy stałym ciśnieniu b)
p praca ta jest równa polu wewnątrz cyklu
A W = ∆p DA ⋅ ∆V AB = 2 ⋅ 10 4 J
Zad 6.
W ∆m=0 ∆U=0 Q=0 W=0 ∆T=0 ∆p=0
pV
= const X
T
V p
= const X X
T
36
V
= const X X Q = c w m∆T
T
pV = const X X X Q = Cn∆T
κ
pV = const X X c w m∆T = Cn∆T
pierwszy z wierszy oznacza stałość ilości gazu zatem c w m = Cn
wszystkie czynniki mogą się zmieniać; drugi wiersz
m
to przemiana izochoryczna, trzeci wiersz to przemiana cw ⋅ =C
izobaryczna, czwarty wiersz to przemiana n
izotermiczna, a piąty wiersz to przemiana m
=µ
adiabatyczna. n
Zad 7. C = cw ⋅ µ
∆T=0 ∆V=0 Q=0 W<0 W>0 Q>0 Q<0
Zad 10.
a X X X
C = cw ⋅ µ
b X X
J
c X X X C Cu = 25,4
d X X mol ⋅ K
a – gaz pobiera ciepło przy czym jest to proces J
C Pb = 26,9
izotermiczny, pobrane ciepło zamieniane jest na pracę mol ⋅ K
gazu (energia wewnętrzna gazu maleje) J
b – przemiana adiabatyczna, gaz rozpręża się C Al = 24,8
mol ⋅ K
wykonując pracę
6.1. Pole elektrostatyczne
odcinki c, d są odwrotnością odcinków a, b
Zad 1.
c - gaz oddaje ciepło przy czym jest to proces
Na kulki działa taka sama, co do wartości, siła
izotermiczny
odpychania elektrostatycznego, jeżeli odchyliły się o
d – przemiana adiabatyczna, gaz spręża się
różne kąty oznacza to, że mają różne masy
Zad 8.
Q p = ∆E w
α β
iRT N1 N2
Ew = n ⋅
2 Fe Fe
gazowy hel występuje w postaci pojedynczych Fw2
Q2
atomów zatem i = 3 Fw1 Q1
n – liczba moli
iRT 3
Ew = n ⋅ = nRT α<β
2 2
m1 > m2
pV = nRT
Zad 2.
pV
T1 =
nR α α
2 pV N
T2 = l h l N
nR Fe Fe
3 3 a
∆E w = nRT2 − nRT1 α α
2 2 Fw Q Q Fw
3  2 pV pV  3 pV 3
∆E w = nR −  = nR ⋅ = pV =
2  nR nR  2 nR 2
1
= 3000 J a
Fe a
Zad 9. = tgα = 2 =
ciepło właściwe jest równe ciepłu molowemu Q h 2h
2
podzielonemu przez masę molową 1 
 a + h = l
2 2
2 
1
h2 = l 2 − a 2
4

37
( )
2
1
h = l − a2 =
1 2
4l − a 2 =
1
4l 2 − a 2  1 
 q1 + x 
2
q (q + x )
<k
4 4 2 2 
k 1 12
q2 q2 r r 2
Fe = k 2 = 2
a a ⋅ 4πε 0  1 
2
q1 (q1 + x ) <  q1 + x 
Q = mg  2 
q2 1
q12 + q1 x < q12 + q1 x + x 2
a 2 ⋅ 4πε 0 a 4
=
mg 1 1
2⋅ 4l 2 − a 2 0 < x2
2 4
q 2
a co jest prawdziwe, gdyż x ≠ 0, zatem po zetknięciu
= siła oddziaływania zwiększy się.
mg ⋅ a ⋅ 4πε 0
2
4l − a 2
2
Zad 5.
4a 3 ⋅ mg ⋅ πε 0 x l-x
q2 =
4l 2 − a 2
4a 3 ⋅ mg ⋅ πε 0 a ⋅ mg ⋅ πε 0 q1(+) E1= E2 q2(+)
q= = 2a
4l 2 − a 2 4l 2 − a 2 l
Zad 3. E1 = E 2
q2
F =k 2 q1 q2
r k =k
1
x 2
(l − x )2
k= q1 x2
4πε 0 =
q 2 (l − x )2
q2
F= = 8,99 ⋅ 10 9 N
4πε 0 ⋅ r 2 x
=
q1
C2 C2 C2 C2 1 J l−x q2
F= = = = 2 = = =N
F 2 C C C m m q1 q
⋅m ⋅m ⋅m ⋅m x= ⋅l − 1 ⋅ x
m V J J J q2 q2
C
q1 q1
Zad 4. x+ ⋅x = ⋅l
załóżmy, że q2 q2
q 2 > q1  q1  q1
q 2 = q1 + x x1 + =
 ⋅l
 q 2  q2
po zetknięciu oba ładunki będą równe:
1 q1 1 1
q = q1 + x ⋅l ⋅l ⋅l
2 q2 3 3 3 l
x= = = ⋅ = = 7,3cm
qq q1 1 1 3 3 +1
F = k 1 22 1+ 1+ 1+
r q2 3 3
q (q + x )
F1 = k 1 1 2
r Zad 6.
2
 1  q
 q1 + x  E=k
r2
F2 = k 
2 
r 2 = (∆x ) + (∆y ) = 16 + 9 = 25m
2 2 2
r
załóżmy, że druga siła jest większa N
E = 7,2 ⋅ 10 3
C
Zad 7.

38
E=
F E w = E1 + E 2 + E3 + E 4
q q q q
m E w = 2 ⋅ 2k 2
= 2 ⋅ 2k = 2 ⋅ 4k =
kg 2  2  1 2 a2
a
E=
N
= s = kg ⋅ m  
 2 a 2
C A⋅ s A ⋅ s3  
Zad 8. q 1 2q
E w = E1 + E 2 = 2 ⋅4 ⋅ = 2
a 4πε 0 a ⋅ πε 0
2
E1 = E 2
 
q q q 1 2q  
Ew = 2 ⋅ k = 8k 2 = 8 2 ⋅ = 2 
V = 2⋅ − k
q 
+ 2⋅k
q
=0
1 
2
l l 4πε 0 l πε 0 
 l 2  2
2   a a
 2  2
V = V1 + V2 c)
q  q
V =k + − k  = 0 q1(+) q2(-)
l  l
Zad 9.
a) E3 E2
q1(+) q2(+)
E4 (+)
E1
E3
E4 q4(-)
q3(+)
E2 (+)
E1 E w = E1 + E 2 + E3 + E 4 = 0
q4(+)  
q3(+)  
 q  q
V = 2⋅ − k + 2⋅k =0
E w = E1 + E 2 + E 3 + E 4 = 0  2  2
 a a
q 2q 2q 1  2  2
V = 4⋅k = 4k =4 ⋅ =
2 a a 4πε 0 Zad 10.
a
2 E1
2q Ew
= (+) α α
a ⋅ πε 0 P α
α
b) E2
a a
α α
Ew q (+)
a q(-)
q1 (-) q2(-)
α = 60°
E1
q q
E3
E2 E w = E1 = E 2 = k = 2
E4 a 2
a ⋅ 4πε 0
(+) Zad 11.
F q2 q2
Ep = = k =
q4(+) q3(+) r r r ⋅ 4πε 0
q2
r= = 9mm
E p ⋅ 4πε 0
C2 C2 ⋅m C2 ⋅m J
r= = = ⋅ =m
F C J ⋅C C
J⋅ J⋅
m V
Zad 12.
39
q ⋅Q q ⋅Q  Q Q Q rQ r
W =k −k = q k − k  = q (V2 − V1 ) = C= =
kQ kQ k
=
r2 r1  r2 r1 
= q∆V r
Zad 2.
W s
∆V = U = = 6000V C = ε0
q d
J s = (l − b )a
U= =V
C
C = ε0
(l − b )a = 1,77 ⋅ 10 −16 F
d
Zad 13.
Zad 3.
Masa ciała wzrośnie o masę przyjętych elektronów.
s
Jednak masa elektronu (= 1/1840 masy protonu) jest C0 = ε 0
tak mała, że możemy ją całkowicie zaniedbać (nawet d
w przypadku jonów) s
C = ε 0ε r
Zad 14. d
q s
n = = 6,2 ⋅ 10 9 ε 0ε r
e C d =ε
=
Zad 15. C0 s r
q ε0
V1 = k d
r1 C = ε r C0
64q Zad 4.
V2 = k
r2 s
C0 = ε 0
d
V (objetosc )kuli = πr 3
4
2s
3 C1 = ε 0
3V d
r=3 C1
4π =2
V (objetosc )2 = 64V (objetosc )1 C0
Zad 5.
r2 = 3 64r1 = 4r1 s
C0 = ε 0
64q q d
V2 = k = 16 ⋅ k = 16V1
4r1 r1 2s
ε 0ε r
Zad 16. d
C1 = ε
V1 = k
q 1+ εr
r1 C1 2ε r
=
3V C0 1 + ε r
r1 = 3
4π Zad 6.
s
r2 = 3
3 1 V 3 1
⋅ = ⋅ r1 C0 = ε 0
4 10 π 10 d
s s
q
V2 = k = k
q V V
= 1 = 3 1 = V1 ⋅ 3 10
C1 = ε 0 + ε 0 ε r
r2 d 2d
1 1 1
3 ⋅ r1 3 C1 1 + ε r
10 10 3
10 =
C0 2
6.2. Pojemność. Kondensator
Zad 1. Zad 7.
Q a)
C= C1 = C + C = 2C
V
1 1 1 1 2 1 2 5
V=
kQ = + + = + + = C
r C 0 C C1 C 2C 2C 2C 2
2
C0 = C
5
40
b) C1
C1 = 3C
1 1 1 1 3 4
= + = + = C C2 Q2
C 2 3C C 3C 3C 3
3 U − const
C2 = C
4 C1 > C2
3 7 Q1 > Q2
C0 = C + C = C
4 4 Zad 9.
c) Mamy 7 możliwości ustawień w ich wyniku
1 1 1 1 3
= + + = uzyskujemy pojemności:
C1 C C C C
3 2 1 1
C 3µF ,2 µF , µF ,1µF , µF , µF , µF .
C1 = 2 3 2 3
3 Zad 10.
1 1 1 2
= + =
C2 C C C
C C1 C2
C2 =
2 UC2
C C C 2C 3C 6C U1 = = 80V
C 0 = C1 + C 2 + C = + + = + + = C1 + C2
3 2 1 6 6 6
UC1
11 U2 = = 20V
= C C1 + C2
6
Zad 11.
d)
1 1 1 1 3
= + + =
C1 C C C C a)
C 4 1 1 1 2 5 7
C2 = + C = C = + = + =
3 3 C 5µF 2 µF 10 µF 10 µF 10 µF
4 C 5 10
C= C+ = C C = µF = 1,43µF
3 3 3 7
e) b)
C1 = 2C Q
C=
1 1 2 3 U
= + = C
C 2 2C 2C 2 Q
U=
1 1 1 1 3 C
= + + =
C3 C C C C 10 −3
U= = 700V
2C C 6 1,43 ⋅ 10 −6
C0 = C + + = C = 2C c)
3 3 3
Zad 8. Q 10 −3
U1 = = = 5 ⋅ 10 2 = 500V
1) C1 2 ⋅ 10 −6
C1 C2
Q 10 −3
U2 = = −6
= 2 ⋅ 10 2 = 200V
C 2 5 ⋅ 10
U1 U2
Zad 12.
Q a)
C1 = C0 < C1
U
Q − const C1 = C0ε r
C1 > C2 U = const
U1 < U 2
2)
Q1
41
Q Q0 e U Ue m
= ⋅εr a= ⋅ = = 8,79 ⋅ 1014 2
U U me d me d s
Q = Q0 ε r J m
⋅ C kg ⋅ 2 ⋅ m
Q – rośnie V ⋅C m
a= = C = s = 2
E=
QU m ⋅ kg m ⋅ kg m ⋅ kg s
2 Zad 2.
E = E0ε r We = E kin
E – rośnie mpv2
b) Uq p =
Q − const 2
qp = e
Q Q
= ⋅εr
U U0 2Ue
v2 =
U0 mp
U=
εr 2Ue
v=
U – maleje mp
QU
E= 2Ue m
2 p = mp ⋅ v = mp ⋅ = 2Uem p = 2,32 ⋅ 10 − 22 kg
E mp s
E= 0
εr J
p = V ⋅ C ⋅ kg = ⋅ C ⋅ kg = N ⋅ m ⋅ kg =
E – maleje C
Zad 13.
m kg 2 m 2 kg ⋅ m
a) = kg ⋅ m ⋅ kg = =
( )
Q = CU = 0,67 ⋅ 10 −6 ⋅ 10 = 6,7 ⋅ 10 −6 =
Zad 3.
s2 s2 s
= 6,67 µF We = E kin
b)
( )
Q = CU = 1,87 ⋅ 10 −6 ⋅ 10 = 18,7 ⋅ 10 −6 = Ue =
me v 2
2
= 18,7 µF
m v2
c) U = e = 0,256V
( )
Q = CU = 1,33 ⋅ 10 −6 ⋅ 100 = 133,3 ⋅ 10 −6 = 2e
= 133,3µF m2
kg ⋅ 2
Zad 14. U= s = J =V
C C
Q C1U 1 20 ⋅ 10 −6 ⋅ 100
U= = = = 40V Zad 4.
C c C1 + C 2 20 ⋅ 10 −6 ⋅ 30 ⋅ 10 −6 W e = E kin
Zad 15.
E=
CU 2
=
( )
10 ⋅ 10 −6 ⋅ 120 2
= 0,072 J
Ue =
m ev 2
2 2 2
6.3. Ruch ładunku w polu elektrycznym m ev 2 −2
U = = 2 , 84 ⋅ 10 V
Zad 1. 2e
Fe = me a U
E =
e = qe d
Fe eE U = Ed
a= =
me me m ev 2
U
Ed =
E= 2e
d m v2 V
E = = 5 , 68
2e ⋅ d m
Zad 5.

42
mpv2 mg = qE
E kin = = 8,36 ⋅ 10 −14 J 4
2 m = V ⋅ ρ = πr 3 ⋅ ρ
mpv2 3
Ue = U
2 E=
d
mpv2
U= = 5,2 ⋅ 10 5 V 4 3 qU
2e πr ⋅ ρ ⋅ g =
3 d
Zad 6.
4 ⋅ πr ⋅ ρ ⋅ g ⋅ d
3
q= = 4,8 ⋅ 10 −19 C
v0 3 ⋅U
v0
q 4,8 ⋅ 10 −19 C
vy n= = =3
e 1,6 ⋅ 10 −19 C
m p v 02 Zad 9.
E1 = l
2
2 2
mv mv vx
= +
0 y
E 2
2 2 v0
2 vy
mv α
∆E =
y
kin vx
2
vy = a ⋅ t vx = v0 ⋅ cos α
l v y = v0 ⋅ sin α
t=
v0 Skorzystamy z zasady zachowania energii:
E kin1 = E kin 2 + We
F eE e U
a= = = 2
mp mp mp d mv x2 mv y mv x2
+ = + Uq
eU l 2 2 2
vy = ⋅ mv y2
m p d v0 = Uq
2 2
m p  eU l  e 2 ⋅U 2 ⋅ l 2
∆E kin = ⋅ ⋅  = = mv02 sin 2 α
2  m p d v 0  2 ⋅ m p ⋅ d 2 ⋅ v 02 = Uq
2
= 1,105 ⋅ 10 −11 J 2Uq
v02 =
J2 2
m sin 2 α
C
C 2V 2 m 2 2
C2 = J = J 2Uq 1 2Uq
E kin = = v0 = =
2 m
2
N ⋅m J m sin α sin α
2
m
kg ⋅ m ⋅ 2
s 1
d = vyt
Zad 7. 2
Minimalną odległość uzyska proton, jeśli całą swoją l
energię kinetyczną zamieni na potencjalną t=
vx
E p = E kin
1 l 1 l l
1 q p 2q p d= vy = v0 ⋅ sin α ⋅ = tgα
mpv2 = k 2 vx 2 v 0 ⋅ cos α 2
2 r
7.1. Prawo Ohma
qp = e
Zad 1.
1 2e 2 q = I ⋅t
mpv = k
2
2 r q = 6 ⋅ 10 −3 ⋅ 40 = 0,24C
2
4e 1 4e 2 e2 Zad 2.
r=k = ⋅ = =
m p v 2 4πε 0 m p v 2 πε 0 m p v 2 ładunek jest równy iloczynowi średniego napięcia i
Zad 8. czasu, czyli polem pod wykresem I(t)
a)

43
1 V I = VII
q= ⋅ 50 ⋅ 0,4 = 10C
2 V I = πr 2 ⋅ l1
b)
1
2 V II = πr 2 ⋅ l 2
q = 3 ⋅ ⋅ 1 = 2C 4
3
1
Zad 3. πr 2 ⋅ l1 = πr 2 ⋅ l 2
U 15 ⋅ 10 3 4
R= = = 5 ⋅ 10 3 Ω l 2 = 4l1
I 3
(można podstawić również inne wartości odczytane z długość drutu wzrosła 4 razy, obliczamy opór:
wykresu) l
R1 = ρ 1
Zad 4. SI
l
R=ρ R2 = ρ
l2 4l l
= ρ 1 = 16 ρ 1 = 16 R1
S S II 1 SI
l SI
ρ 1 c 4
ρ
c b⋅c  c 
2
R1
=
S1
= a ⋅ b = ⋅ =  R2
= 16
R2 l2 a a ⋅b a a
ρ ρ R1
S2 b⋅c opór zmaleje 16 razy.
Zad 5. Zad 7.
P = UI l l
R=ρ =ρ 2
= 1,1Ω
U S 1 
I= π d 
R 2 
U2 Zad 8.
P=
R jak wiemy każdy kondensator ma nieskończenie duży
l l opór (nie płynie przez niego prąd), zatem prąd
R=ρ =ρ 2 płynący od B do A ominie bocznikiem kondensator
S πr
C2 przez co na kondensatorze C2 nie będzie różnicy
U 2
U 2πr 2
P= = potencjałów (woltomierz V2 wskaże 0V), zaś na
ρ 2
l ρl kondensatorze C1 różnica potencjałów będzie równa
πr napięciu (układ zawiera właściwie tylko ten
U πr 2
2 kondensator) czyli V1 wskaże 30V.
l= = 38,8m Zad 9.
ρP
U
V 2m2 V 2m V ⋅ m ⋅ A ⋅ s V Rc =
l= = = = ⋅C ⋅m = I
Ω ⋅ m ⋅W V J J J
⋅ I=
U
A s Rc
1
= ⋅C ⋅m = m Rc = R w + R
C
U
Zad 6. I= = 0,91A
zmniejszając średnicę 2 razy, promień zmniejszy się Rw + R
wówczas także 2 razy, a pole Zad 10.
S I = πr 2 jest to połączenie szeregowe zatem w każdym z
2 fragmentów ustali się takie samo napięcie (równe ε)
1  1 1 U = ε = 6V
S II = π  r  = πr 2 = S I
2  4 4 Q
zmaleje 4 razy, jeżeli masa jest niezmieniona to C=
U
wówczas objętość jest także stała
Q = C ⋅ U = 6 ⋅ 10 −6 C
Zad 11.
przez środkowy przewód nie płynie prąd (gdyż
kondensator ma nieskończenie duży opór) zatem
przewody woltomierza możemy przesunąć do węzłów

44
i wynika z tego, że mierzone napięcie jest U 2 = ε − IRw = 0
równoważne z napięciem na oporniku R2 ε = IRw
Rc = R w + R 2
ε
ε ε I=
I= = Rw
Rc R w + R2
U
ε εR2
U = I ⋅ R2 = ⋅ R2 =
Rc R w + R2 ε
Zad 12.
a)
Rc = R w + R z
ε ε
I= = ε/Rw I
Rc Rw + R z Zad 13.
ε εR z Rc1 = Rw + R1
U = I ⋅ Rz = ⋅ Rz =
Rc Rw + R z ε ε
I1 = =
wykresem jest hiperbola Rc1 Rw + R1
εR1
U U 1 = I 1 R1 =
Rw + R1
Rc 2 = R w + R2
ε ε
I2 = =
Rc 2 R w + R2
εR2
U 2 = I 2 R2 =
Rw R w + R2
b) εR 2 εR1
Rc = R w + R z ∆U = U 2 − U 1 = − =
R w + R2 Rw + R1
ε ε
I= = εR2 (Rw + R1 ) − εR1 (Rw + R2 )
Rc Rw + R z = =
(Rw + R2 )(Rw + R1 )
ε εR z
U = I ⋅ Rz = ⋅ Rz = εR2 Rw + εR2 R1 − εR1 Rw − εR1 R2
Rc Rw + R z = =
widzimy, że wraz ze wzrostem Rz, Rz /(Rz+Rw)→1,
(Rw + R2 )(Rw + R1 )
zatem wykres będzie zbliżał się do granicy ε εR2 Rw − εR1 Rw εRw (R2 − R1 )
= = =
U (Rw + R2 )(Rw + R1 ) (Rw + R2 )(Rw + R1 )
= 0.97 A
ε Zad 14.
skoro różnica potencjałów jest równa 0 oznacza to, że:
U R1 = U C1

U R 2 = U C 2
Rz  Q
 I ⋅ R1 = C
c)  1

zgodnie z II prawem Kirchhoffa: I ⋅ R = Q
spadek napięcia na oporze wewnętrznym:  2
Cx
U 1 = IRw
Q
U 2 = ε − U 1 = ε − IRw R1 C1 C x
miejsce zerowe = =
R2 Q C1
Cx
R
C x = 1 C1 = 0,4 µF
R2
45
7.2. Prawa Kirchhoffa ten układ jest równoznaczny z połączeniem
Zad 1. równoległym (prąd przepływa przez jeden opornik,
a) przy czym może to zrobić na trzy sposoby) zatem
1 1 1 1 1 1 1
= + = 2⋅ = = 3⋅
Rz R + R R + R 2R R Rc R
Rz = R R
Rc = = 1Ω
R c = R z + R = 2 R = 2Ω 3
b) Zad 2.
1 1 3 Rc = R w + R
= 3⋅ =
R z1 R R ε ε
I= = = 0,43 A
R Rc Rw + R
R z1 =
3 εR
U = I ⋅R = = 4,3V
1 1 2 Rw + R
= 2⋅ =
Rz 2 R R Zad 3.
a)
R
Rz 2 = 1 1 1 R + R1
2 = + = 2
Rz R1 R2 R1 R2
R R 2 R + 3R + 6 R
R c = R z1 + R z 2 + R = + +R= = R1 R2
3 2 6 Rz =
11 11 2 R2 + R1
= R= Ω=3 Ω R R + Rw (R2 + R1 )
6 3 3 R1 R2
Rc = Rz + Rw = + Rw = 1 2
c) R2 + R1 R2 + R1
R z1 = 3 R ε ε (R2 + R1 )
I= =
Rz 2 = 2R Rc R1 R2 + Rw (R2 + R1 )
1 1 1 2
= + = U1 = U 2
R z 3,1 R R R  R1 I1 = R2 I 2

 I1 + I 2 = I
R
R z 3,1 =
2 R1 I1 = (I − I1 )R2
R 3R
R z 3 = R z 3,1 + R =
+R= R1 I1 = IR2 − I1 R2
2 2
1 1 1 1 1 1 2 R1 I1 + I1 R2 = IR2
= + + = + + = IR2 ε (R2 + R1 ) R2
R c R z1 R z 2 R z 3 3 R 2 R 3 R I1 = = =
2+3+ 4 9 3 (R1 + R2 ) R1 R2 + Rw (R2 + R1 ) (R1 + R2 )
= = = εR2
6R 6R 2R = = 1,6 A
2 2 R1 R2 + Rw (R2 + R1 )
Rc = R = Ω
3 3 b)
d) 1 1 1 R + R1
= + = 2
łatwo zauważyć, że w miejscu przyłączenia opornika R z R1 R2 R1 R2
poprzecznego, na obu węzłach jest takie samo R1 R2
napięcie (równe napięcie w połączeniu równoległym Rz =
spada o taką samą wartość na pierwszych opornikach, R2 + R1
które są jednakowe) zatem przez poprzeczny opornik R1 R2 R R + Rw (R2 + R1 )
Rc = R z + R w = + Rw = 1 2
nie płynie prąd R2 + R1 R2 + R1
R z1 = 2 R
ε ε (R2 + R1 )
Rz 2 = 2R I= = = 0,64 A
Rc R1 R2 + Rw (R2 + R1 )
1 1 1 1 1 2 1
= + = + = = c)
Rc R z 1 R z 2 2 R 2 R 2 R R
Rc = R = 2Ω
e)
46
1 3 U 2 εR1 − U 1εR2 = U 2U 1 R1 − U 1U 2 R2
=
Rz R ε (U 2 R1 − U 1 R2 ) = U 2U 1 (R1 − R2 )
R U 2U 1 (R1 − R2 )
Rz = ε= = 12V
3 U 2 R1 − U 1 R2
R Zad 5.
Rc = R z + R w = + Rw
3 AD:
1 ten układ jest równoważny z:
I= Ic
3
ε ε 3ε
Ic = = =
Rc R R + 3Rw
+ Rw
3 R z1 = 2 R
1 3ε ε 1 1 1 3
I= ⋅ = = 0,44 A = + =
3 R + 3Rw R + 3Rw Rz 2 R 2R 2R
Zad 4. 2
Rc1 = R1 + Rw Rz 2 = R
3
ε ε 5
I1 = = Rc = R z 2 + R = R
Rc1 R1 + Rw 3
ε I=
U 3U
= = 0,6 A
U1 = R1
R1 + Rw Rc 5 R
U 1 (R1 + Rw ) BC:
ε= ten układ jest równoważny z:
R1
εR1 = U 1 R1 + U 1 Rw
εR1 − U 1 R1
Rw =
U1 R z1 = 2 R
Rc 2 = R 2 + R w 1 1 1 3
= + =
ε ε Rc R 2 R 2 R
I2 = =
Rc 2 R2 + R w 2
Rc = R
ε 3
U2 = R2
R2 + R w U 3U
I= = = 1,5 A
U 2 (R2 + R w ) Rc 2 R
ε=
R2 Zad 6.
Obliczenia znacznie ułatwia podstawienie na
εR2 = U 2 R2 + U 2 Rw
początku wartości liczbowych, wzory są
εR2 − U 2 R2 wyprowadzane dla dowolnych wartości
Rw =
U2 a)
U 1 (R1 + Rw ) U 2 (R2 + Rw ) Rz1 = R1 + R2 + R3
=
R1 R2 1 1 1 R + R2 + R3 + R4
= + = 1
U 1 R2 R1 + U 1 R2 Rw = U 2 R1 R2 + U 2 R1 Rw Rc R4 R1 + R2 + R3 R4 R1 + R4 R2 + R4 R3
U 1 R2 Rw − U 2 R1 Rw = U 2 R1 R2 − U 1 R2 R1 R4 R1 + R4 R2 + R4 R3
Rc =
U 2 R1 R2 − U 1 R2 R1 R1 R2 (U 2 − U 1 ) R1 + R2 + R3 + R4
Rw = = = 1Ω U U (R1 + R2 + R3 + R4 )
U 1 R2 − U 2 R1 U 1 R2 − U 2 R1 I= =
Rc R4 R1 + R4 R2 + R4 R3
εR1 − U 1 R1 εR 2 − U 2 R 2
U1
=
U2  I1 ⋅ R4 = I 2 ⋅ (R1 + R2 + R3 )

U 2 εR1 − U 2U 1 R1 = U 1εR2 − U 1U 2 R2  I1 + I 2 = I

47
IR4 − I 2 R4 = I 2 R1 + I 2 R2 + I 2 R3 Rw ⋅ I 1 max = R2 (I zak − I 1 max )
IR4 = I 2 R1 + I 2 R2 + I 2 R3 + I 2 R4 Rw ⋅ I 1 max
R2 = = 0,5Ω
U (R1 + R2 + R3 + R4 )R4 I zak − I 1 max
I2 =
(R4 R1 + R4 R2 + R4 R3 )(R1 + R2 + R3 + R4 ) I1max – maksymalny zakres amperomierza
UR4 Izak – porządany zakres pomiaru
I2 = =5 Zad 9.
R4 R1 + R4 R2 + R4 R3 a)
U 3 = R3 I 2 = 50V ε 6 ⋅ 10 −3 V V
α= = = 7,5 ⋅ 10 − 4
b) ∆t 8K K
1 1 1 R + R1 b)
= + = 2
R z1 R1 R2 R1 R2 ε = α∆t = 7,5 ⋅ 10 −4 ⋅ ∆t = 8,25 ⋅ 10 −3
R z1 =
R1 R2 8,25 ⋅ 10 −3
∆t = = 11K
R2 + R1 7,5 ⋅ 10 −4
R1 R2 R R + R2 R3 + R3 R1 t = ∆t = 11°C
Rc = R z1 + R3 = + R3 = 1 2
R2 + R1 R2 + R1 Zad 10.
U U (R2 + R1 ) a)
I= = ε = I (Rwc + R z )
Rc R1 R2 + R2 R3 + R3 R1
1 1 1 2
 I 1 ⋅ R1 = I 2 ⋅ R2 = + =
 Rwc Rw Rw Rw
I1 + I 2 = I Rw
I 1 ⋅ R1 = I ⋅ R2 − I 1 ⋅ R2 Rwc =
2
I 1 (R1 + R2 ) = I ⋅ R2 R 
ε = I  w + Rz 
I ⋅ R2 U (R2 + R1 ) R2  2 
I1 = = ⋅ =
R1 + R2 R1 R2 + R2 R3 + R3 R1 R1 + R2 ε 2ε
I= = = 0,67 A
=
UR2
=5
Rw Rw + 2 R z
+ Rz
R1 R2 + R2 R3 + R3 R1 2
U 1 = I 1 ⋅ R1 = 25V b)
2ε = I (2 Rw + R z )
Zad 7.
przez kondensator nie płynie prąd zatem woltomierz 2ε
I= = 1A
wskaże napięcie na oporniku R2 (do obliczeń 2 Rw + R z
pomijamy cały fragment z kondensatorem, gdyż nie Zad 11.
płynie tamtędy prąd) w obliczeniach rozpatrzymy fragment drutu o
Rc = R2 + R3 długości x
ε ε jego masa:
I= =
Rc R2 + R3 m = Vγ = πr 2 xγ
εR 2 przyjmujemy, że jednemu atomowi miedzi przypada
U = I ⋅ R2 = = 5,56V jeden elektron, liczba elektronów
R2 + R3
m πr 2 xγ
Zad 8. n= NA = NA
stosujemy tzw. układ bocznikowy: µ Cu µ Cu
R
ładunek:
πr 2 xγ
A q = ne = NA ⋅e
µ Cu
Rw ⋅ I1 = R2 ⋅ I 2
wyliczamy natężenie prądu
I1 + I 2 = I q πr 2 xγ
Rw ⋅ I1max = R2 ⋅ I 2 I= = NA ⋅e
t µ Cu ⋅ t
I1max + I 2 = I zak = 0,5 A łatwo zauważyć, że x/t = v, zatem

48
πr 2 γ ∆T = 100°C − 12°C = 88°C = 88 K
I= NA ⋅e⋅v
µ Cu W1η = W2
opór drutu P ⋅ τ ⋅ η = mc∆T
U U ⋅ µ Cu mc∆T
R= = 2 η= = 0,82
I πr γN A ⋅ e ⋅ v P ⋅τ
l l Zad 4.
R=ρ =ρ 2 W = 3600 s ⋅ 1000W = 3,6 ⋅ 10 6 J
S πr
U ⋅ µ Cu l Zad 5.
=ρ 2 W = P ⋅t
πr γN A ⋅ e ⋅ v
2
πr
W = mgh
U ⋅ µ Cu m
v= = 4,28 ⋅ 10 − 2 P ⋅ t = mgh
γN A ⋅ e ⋅ ρ ⋅ l s
P ⋅t
V ⋅ kg V ⋅m A⋅Ω⋅m A⋅m m h= ≈ 367 m
v= = = = = mg
kg C ⋅Ω C ⋅Ω A⋅ s s
⋅C ⋅Ω⋅m⋅m Zad 6.
m3
aby to rozstrzygnąć porównamy moce obu układów
7.3. Praca i moc prądu
oczywiście im większa moc tym grzałki szybciej
Zad 1.
zagrzeją wodę
Rc = R1 + R2 + Rw a) szeregowo
ε ε Rc = 2 R
I= =
Rc R1 + R2 + Rw P = UI
P = UI U
I=
U = R⋅I R
P = R⋅I2 U U2
Ps = U =
R1ε 2 Rc 2 R
P1 = R1 ⋅ I 2 = = 0,843W
(R1 + R2 + Rw )2 b) równolegle
1 2
Zad 2. =
P = UI Rc R
R
P
I = 1 = 0,454 A Rc =
U1 2
P = UI
a)
P = UI U
I=
U R
R=
I U U 2 2U 2
Pr = U = =
U Rc R R
I=
R 2
U2 Pr > Ps
P1 = 1 jak widzimy lepiej połączyć grzałki równolegle
R
Zad 7.
U2
R = 1 = 484Ω praca potrzebna do zagrzania wody jedną grzałką:
P1 U2
b) W= ⋅ t0
2
R
1  1 2 korzystając z zadania nr 6:
2  U1  U1
U2  2  4 1 a) szeregowo
P2 = = = = P1
R R R 4
Zad 3.
W1 = P ⋅τ
W2 = mc∆T

49
U2 m soli
Ps = n= ≈ 0,589mola
2R µ soli
U2 U2 q = n ⋅ F = 0,589 ⋅ 96500C ≈ 56756C
⋅ ts = ⋅ t0
2R R q
I= = 3,94 A
ts
= t0 t [s ]
2 Zad 2.
t s = 2t 0 = 600s q = 2 F = 2 ⋅ N A ⋅ e = 193000C
b) równolegle Zad 3.
2U 2 m Ag = V ⋅ ρ = S ⋅ d ⋅ ρ
Pr =
R m Ag
2 q= ⋅F ⋅w
2U U2 µ Ag
⋅ tr = ⋅ t0
R R q
2 ⋅ tr = t0 I=
t
t0 m Ag ⋅ F ⋅ w
tr = = 150s S ⋅d ⋅ρ ⋅F ⋅w
2 t= = = 4695s
µ Ag ⋅ I µ Ag ⋅ I
Zad 8.
Rc = R1 + R2 + R3 w – wartościowość (dla srebra w = 1)
Zad 4.
U U
I= = obliczam średnie natężenie prądu
Rc R1 + R2 + R3 Ip − Ip Ip
I śr = =
U 2 R1 2 2
P = I 2 R1 = = 40W
(R1 + R2 + R3 )2 q = I śr ⋅ t
Zad 9. mCu
q= ⋅F ⋅w
U 2
µ Cu
mct = t
R w – wartościowość (dla miedzi w = 2)
R ⋅ mct m
t= = 1384,2 s I śr ⋅ t = Cu ⋅ F ⋅ w
U2 µ Cu
Zad 10. I p ⋅ t ⋅ µ Cu
liczymy opór przewodnika mCu = = 0,494 g
l l 2⋅ F ⋅w
R=ρ =ρ 2 Zad 5.
S πr m
W = UI ⋅ t q = Cu ⋅ F ⋅ wCu
µ Cu
t = 1s
m Ag
U = IR q= ⋅ F ⋅ w Ag
l µ Ag
W = I 2 R = I 2 ρ 2 = 701J
πr mCu m Ag
⋅ F ⋅ wCu = ⋅ F ⋅ w Ag
7.4. Elektrochemia µ Cu µ Ag
Zad 1.
mCu ⋅ µ Ag ⋅ wCu
(treść zadania powinna brzmieć: Oblicz, jaka masa m Ag = = 33,95 g
srebra wydzieli się podczas elektrolizy wodnego µ Cu ⋅ w Ag
roztworu zawierającego 100g azotanu srebra) Zad 6.
m
m Ag = soli ⋅ µ Ag q = I ⋅t
µ soli mCu
q= ⋅F ⋅w
µ soli = µ Ag + µ N + 3µO = 169,87
g µ Cu
mol mCu
msoli I ⋅t = ⋅F ⋅w
m Ag = ⋅ µ Ag = 63,5 g µ Cu
µ Ag + µ N + 3µO
mCu ⋅ F ⋅ w
t= = 12062 s
µ Cu ⋅ I
50
Zad 7. W czasie rozładowywania akumulatora przebiega
równoważnik elektrochemiczny jest równy masie reakcja:
substancji, jaka wydziela się na elektrodzie na skutek PbO2 + SO42− + 4 H + + 2e − → PbSO4 + 2 H 2 O
przepływu przez elektrolit jednostkowego ładunku m PbO2
elektrycznego q= ⋅w⋅ F
k ⋅w µ PbO
F=
2
µ Cu q = Q ⋅ 3600 s
µ Cu g w=2
k= = 3,3 ⋅ 10 − 4
wCu ⋅ F C m PbO2
q= ⋅2⋅ F
Zad 8. µ PbO 2
m PbSO4
q= ⋅ w⋅ F q ⋅ µ PbO2
µ PbSO m PbO2 =
4 2⋅ F
q = (60 − 30 ) ⋅ 1A ⋅ 3600 s = 108000C q = 60 ⋅ 1A ⋅ 3600 s = 216000C
µ PbSO4 = µ Pb + µ S + 4 ⋅ µ O µ PbO = µ Pb + 2µ O
2
q ⋅ µ PbSO4 m PbO2 = 267,7 g

m Pb = = 169,78 g
w⋅ F 8.1. Pole magnetyczne
Zad 9. W zadaniach 1-3 korzystamy z reguły lewej dłoni (lub
F = NA ⋅e reguły trzech palców)
Zad 10. Zad 1.
q = nH 2 ⋅ F ⋅ w a) w lewo
b) w dół
q = I ⋅t c) w górę
I ⋅ t = nH 2 ⋅ F ⋅ w d)w prawo
Zad 2.
I ⋅t
nH 2 =
F ⋅w proton ⊗
w tym przypadku w = 2, ponieważ wodór występuje
elektron
w postaci dwuatomowych cząsteczek, zachodzi
Zad 3.
reakcja
Zatacza koła w górę (w obu przypadkach)
2 H + + 2e − → H 2 Zad 4.
pV = nRT mv 2
nRT0 It RT0 = Bqv
V = = ⋅ = 0,418dm 3 r
p0 2F p0 mv = Bqr
Zad 11. Bqr
m H 2O v=
I ⋅t = ⋅F ⋅w m
µH O mv 2 m B 2 q 2 r 2 B 2 q 2 r 2
Ek = = ⋅ =
2
2 ⋅ m H 2O ⋅ F 2 2 m2 2m
t= = 21444 s
µH O ⋅ I
2
−17
E k = 3 ⋅ 10 J = 190eV
w tym przypadku w = 2, ponieważ, zakładając, Zad 5.
występowanie wody w formie jonowej należy dwóm mv 2
jonom H+ dostarczyć 2 e-, a od tlenu odebrać 2 e-. = Bqv
r
Zad 12. v = 2πrf
W roztworze tym nastąpi elektroliza wody
∆m H 2O m2πrf = Bqr
I ⋅t = ⋅F ⋅w Bq
µH O f =
2
2πm
I ⋅ t ⋅ µ H 2O Zad 6.
∆m H 2O = = 3,35 g
2F mv 2
Zad 13. = Bqv
r
mv = Bqr
51
mv 2
r= v x = sin 45 o ⋅ v = v
Bq 2
mv 2 2
E= m⋅ v
2 2 = 1,84 ⋅ 10 −3 m
r=
2E Bq
V =
m d = 2πr ⋅ ctgα = 11,6 ⋅ 10 −3 m
2E Zad 11.
m
m 2E ⋅ m Fe = Fm
r= = = 9,13 ⋅ 10 − 2
Bq Bq qE = Bqv
Zad 7. E m
patrz zadanie 6 v= = 500
B s
2E ⋅ m Zad 12.
r=
Bq a)
Bw = 0
2E ⋅ m p
rp = b)
Bq p µl 2µ 0 l
Bw = 2 ⋅ 0 = = 8 ⋅ 10 −6 T
2e ⋅ 4 m p a π ⋅a
rα = = rp 2π ⋅
B ⋅ 2q p 2
c)
Zad 8.
Bw = 0
E = qU
Zad 13.
patrz zadanie 7
Fr
2qUm
r= α
Bq
Fem Fz
2qUm
B=
qr α
2qUm p 2Um p Fr
Bp = 2 2
= 2 cos α =
q r qr Fem
2U * 2m p Fr = Fem ⋅ cos α
Bd = = 2B p
qr 2 Fr = Fz
Zad 9. BI ⋅ l ⋅ cos α = mg ⋅ sin α
patrz zadanie 8. BI ⋅ l ⋅ cos α = πr 2 lρg ⋅ sin α
2Um
B= = 1,615 ⋅ 10 − 2 T πr 2 ρg
qr 2 I = tgα ⋅
B
Zad 10. Prąd płynie do nas
mv x
2
I = 0,63 A
Bqv x =
r Zad 14.
mv x
r= F
Bq B
I
Q
B α
BIl = mg = πr 2 lg ρ
v
π r 2 gρ
α I= = 1,32 A
α B
vx
α = 45 o
52
Zad15. praca jest mnożona przez 2 ponieważ w polu
magnetycznym znajdują się dwa fragmenty ramki
równoległe do linii pola (każdy o długości a)
F1 ( )
α B×v
α = ω ⋅t
F = 2 Bqv
2 Bqv ⋅ a ⋅ sin (ω ⋅ t )
F2 E= = 2 Bva ⋅ sin (ω ⋅ t )
B q
1
v =ω⋅ a
2
F1 = F2 = BIa 2π
ω=
a T
M 1 = M 2 = F1
 1 
2 E = 2 B ⋅ a ω ⋅ a  ⋅ sin (ω ⋅ t ) =
M w = 2 M 1 = BIa 2  2 
 2π 1 
⋅ a  ⋅ sin (ω ⋅ t ) =
Zad 16.
= 2 B ⋅ a
Cu jest katodą, gdyż zachodzi redukcja:  T 2 
Cu 2+ + 2e − → Cu 0 π
Zn jest anodą, gdyż zachodzi utlenianie: = 2B ⋅ a 2 ⋅ ⋅ sin (ω ⋅ t )
T
Zn → Zn 2+ + 2e − , Zad 3.
czyli elektrony płyną od cynku do miedzi, zatem na elektrony w ramce działają następujące siły
kierunek prądu: od miedzi do cynku B
N
F
S
v
F F
Cu(+) Zn(-) F
(określanie biegunów w zwojnicy: patrząc na siły F działające na elektrony w danych bokach ramki,
zwojnicę tak, aby kierunek prądu zgodny był z jak widzimy ich układ nie powoduje przepływu
ruchem wskazówek zegara biegun północny znajduje (obiegu) elektronów, a zatem nie wytworzył się prąd
się na dalszym końcu zwojnicy) E=0
S jest przed płaszczyzną pętli, a N za płaszczyzną,
Zad 4.
bieguny przeciwne się przyciągają więc układ będzie SEM powstanie, jeżeli siły zaznaczone na rysunku w
się przyciągał poprzednim zadaniu będą powodować obieg
8.2. Indukcja elektromagnetyczna elektronów sytuacja taka będzie tylko wtedy, jeżeli w
Zad 1. polu magnetycznym znajdzie się tylko lewy lub tylko
W
E = prawy bok ramki (nie będzie wtedy siły na drugim
q pionowym boku ramki hamującej obieg elektronów) ,
W = F ⋅l wówczas
E = Bva
F = Bqv
ponieważ siły pochodzące od poziomych fragmentów
Bqv ⋅ l
E = = Bvl = 40 V ramki będą się równoważyć.
q ∆Φ (B )
(E = − , gdzie ∆Φ (B ) to zmiana strumienia
m N ⋅s m2 N ⋅m J ∆t
E =T m = ⋅ = = =V indukcji magnetycznej)
s C ⋅m s C C wchodząc w pole magnetycznej SEM będzie ujemny
Zad 2. ponieważ − ∆B jest mniejsza od 0, zaś wychodząc z
W
E= pola magnetycznego SEM będzie dodatni ponieważ
q − ∆B jest większa od 0
W = 2 ⋅ F ⋅ a ⋅ sin α
53
E ustawiony prostopadle do linii pole mając na uwadze
Bva powyższe zastrzeżenia, zmieniając pole magnetyczne
t1 otaczające przewodnik (II prawo Maxwella)
Zad 7.
t od strony pierścienia na końcu zwojnicy znajduje się
t2
-Bva biegun N (określanie biegunów w zwojnicy: patrząc
t1 na zwojnicę tak, aby kierunek prądu zgodny był z
a ruchem wskazówek zegara biegun północny znajduje
t1 = się na dalszym końcu zwojnicy)
v a) przesuwając suwak w prawo zmniejszamy pole
d
t2 = magnetyczne indukowane przez zwojnnicę, co jest
v równoznaczne z odsuwaniem magnesu sztabkowego,
Zad 5. do pierścienia, zgodnie z regułą Lenza w pierścieniu
a) od strony zwojnicy powstanie biegun N, zatem
pierścień odchyli się w prawo (bieguny jednoimienne
odpychają się)
F1 b) przesuwając suwak w lewo zwiększamy pole
l F2
magnetyczne indukowane przez zwojnnicę, co jest
l v równoznaczne z przysuwaniem magnesu sztabkowego,
B do pierścienia, zgodnie z regułą Lenza w pierścieniu
siła F2 nie wpływa na ruch elektronów, zatem na ruch od strony zwojnicy powstanie biegun S, zatem
elektronów wpływa tylko F1 więc pierścień odchyli się w lewo (bieguny różnoimienne
E a = Bvl przyciągają się)
b)
Zad 8.
v Korzystamy z reguły Lenza: prądy indukcyjne
l „starają się przeciwstawić” zmianom strumienia pola
F1
objętego przez przewód. W naszym przypadku
B powstaje pole magnetyczne od przewodnika w taki
E b = Bvl sposób, aby „utrudnić” ruch magnesu, zatem
c) a) na górze zwojnicy powstanie biegun północny
(określanie biegunów w zwojnicy: patrząc na
l F2 zwojnicę tak, aby kierunek prądu zgodny był z
v ruchem wskazówek zegara biegun północny znajduje
l się na dalszym końcu zwojnicy),
B zatem w górnym przewodzie prąd popłynie w lewo
F1
b) na górze zwojnicy powstanie biegun północny,
siła powodująca ruch elektronów jest równa zatem w górnym przewodzie prąd popłynie w lewo
F = cos 45° ⋅ F1 = cos 45° ⋅ F2 Zad 9.
ponieważ w polu umieszczone są dwa przewodniki Zwojnica B ma po lewej stronie biegun S, w zwojnicy
2 A chcemy uzyskać po prawej stronie biegun S, należy
Fw = 2 ⋅ F1 ⋅ cos 45° = 2 ⋅ F1 ⋅ = 2 ⋅ F1 zatem zwiększać natężenie prądu (co będzie
2
analogiczne do przysuwania magnesu sztabkowego)
F ⋅l 2 ⋅ Bqv ⋅ l
Ec = w = = 2 Bvl , zatem suwak należy przesunąć w lewą stronę
q q Zad 10.
Ea 1 Magnes zbliżając się do zwojnicy i oddalając się od
= indukuje prąd, prąd nie płynie jeśli magnes znajduje
Eb 1
się wewnątrz zwojnicy.
Ea 1
= I
Ec 2
Zad 6.
SEM indukcji powstaje wówczas, jeżeli ładunek
poruszając się wykonuje pracę. Siła konieczna do t1 t
wykonania tej pracy to siła Lorenza. Działające siły
muszą umożliwić obieg elektronów w obwodzie.
SEM indukcji powstaje np.: poruszając przewodnik t1 – jest czasem przejścia przez zwojnicę
54
Zad 11. Zad 4.
F = BId liczymy średnie napięcie
W = F ⋅ ∆l 2 ⋅ 10 −6
I śr = = 1µA
W = BId ⋅ ∆l = 2 J 2
N ⋅s N ⋅ s ⋅ A⋅m q = I ⋅ t = 1 ⋅ 10 −12 C
W = T ⋅ A ⋅ m2 = ⋅ A ⋅ m2 = = q
C ⋅m A⋅ s n = = 6,25 ⋅ 10 6 elektronów
= N ⋅m = J e
Zad 12. Zad 5.
∆I U0
= U sk
E=L
∆t 2
∆t ⋅ E U 0 = 2 ⋅ U sk = 311V
L= = 0,5
∆I Zad 6.
s ⋅V na początku policzymy opór występujący w zakładzie
L= =H przemysłowym
A
H – henr jednostka współczynnika indukcyjności oraz U2
P0 =
współczynnika indukcji wzajemnej Rp
Zad 13.
∆I U2
E=L Rp =
∆t P0
∆I = 4 A teraz policzmy moc jaka jest w układzie zakład plus
linia przesyłowa
∆t = 8 ⋅ 10 − 2
U2 U2 U 2 ⋅ P0
E = 500V P= = = ≈ 98039W
R + Rp U 2 R ⋅ P0 + U 2
8.3. Prąd przemienny R+
Zad 1. P0
Wartością skuteczną zmieniającego się okresowo ∆P = P0 − P ≈ 2kW
natężenia prądu, SEM, napięcia nazywamy wartość Zad 7.
średnią kwadratową natężenia prądu, SEM, napięcia U w = nU 1 = 120V
w czasie równym jednemu okresowi jego zmian
P = U 1 I1
 U 12 U 22 U n2
U sk = + + ... P
 t1 t2 tn I1 = = 0,5 A
U1

T = t1 + t 2 + ... + t n P
Iw = = 0,05 A
, gdzie U1, U2,…, Un to część napięcia maksymalnego n ⋅U1
w okresie
Zad 8.
2 2
2  2  W przypadku obwodu z szeregowo podłączonymi:
 U0  2  U0  opornikiem, kondensatorem i cewką zawada ma
U sk =   + 0 = 3  =
3 2
U0 postać:
2 1 2 3
2
3 3 3  1 
Z = R +  ωL −
2

Zad 2.  ωC 
2 2
1  1  w przypadku braku któregoś z elementów pomijamy
 I0   I0  odpowiedni fragment powyższego równania
I sk =  2 
+
4 
=
1 2 1 2
I0 + I0 =
5
I0
1 1 2 8 8
2 2
Zad 3.
czas 10-3 s obejmuje 1,5 okresu
t 2
T= = t
1,5 3
1 3
f = = = 1500 Hz
T 2⋅t
55
1 U0
Zc = R=
ωC I
ω = 2πf U sk U sk
I sk = = = 0,93 A
1 R + ( Lω )
2 2 2
Zc = U0 
 + (2πfL )
2
2πf ⋅ C 
 I 
Z c1 = 3185Ω Zad 13.
Z c 2 = 159,2Ω Rc = R1 + R2
1 1 V ⋅s V ⋅s V Us Us
Zc = = = = = =Ω I sk = = =
Hz ⋅ F 1 C C A⋅ s A Z RLC 2
⋅  1 
s V Rc2 +  ωL − 
 ωC 
Zad 9.
w przypadku tego obwodu zawada ma następującą Us
= = 1,72 A
postać 2
2 (R1 + R2 )2 +  2πfL − 1 

Z RC
 1 
= R2 +    2πfC 
 ωC  fazę początkową obliczamy, ze wzoru
2
 1  1 2πfL −
1
Z = R +
2 2
 ωL −
RC
 ωC  ωC = 2πfC
tgφ = = 12,78
więc opór pojemnościowy kondensatora jest równy R R1 + R2
Zc =
1
=
1 φ ≈ 85°32′
ωC 2πfC Moc czynną obwodu wyrażamy wzorem
2 P = I sk ⋅ U s ⋅ cos φ
 1 
Zc = R +  2
 − R = Z RC − R
2 2 2
Us
 ωC  I sk =
Z RLC
1
2
Z RC − R2 = U s2 U s2 ⋅ cos φ
2πfC P= ⋅ cos φ =
1 Z RLC  1 
2
f = = 9193,7 (R1 + R2 ) 2
+  2πfL − 
2πC Z RC
2
− R2  2π fC 
Zad 10. w warunkach rezonansu
w przypadku tego obwodu zawada ma następującą 1
ω=
postać LC
Z RL = R 2 + (Lω )
2
zatem
Z RL1 = 6280Ω Us Us
I sk = = =
Z RLC 2
Z RL 2 = 31,4Ω  
 
Zad 11.  1 1 
Rc +
2
L−
U U  LC 1 
I= =  C
Z RC  1 
2
 LC 
R + 
2

 2πfC  =
Us
=
Us
=
2 2
U  L LC   L L
2 2
Rc2 +  − 
 R 2
c + 
 C − 

 1   1   C C   C 
R + 
2
 R + 
2

I1 2πf
 1  C  2πf C  Us U Us
= =
2
= 0,533 = = s = = 20 A
I2 U 2 Rc 2 Rc R1 + R2
 1 
2 R 2 +  
 1   2πf1C 
Zad 14.
R 2 +   w warunkach rezonansu
 2πf 2 C 
Zad 12.

56
1 T = 2s
ω=
LC v max = ωA
1 2π
2πf = ω=
LC T
1 2π ⋅ A m
4π 2 f 2 = v max = = 0,04π
LC T s
 2π 
2
1 2 m
C= = 2,5 ⋅ 10 −9 F a max =ω A=
2
 ⋅ A = 0,04π 2
4π f L
2 2
 T  s
1 s2 s⋅ A C b)
C= = = = =F
1 V ⋅s V V  2π 
⋅H x = A sin  t
s 2
A  T 
9.1. Ruch harmoniczny  2π 
Zad 1. 2a sin 3πt = A sin  t
 T 
1  2π 
A = A sin ⋅t A = 2a
2  T 
2π
3πt = t
1  2π  T
= sin  ⋅t 2
2  T  T= s
sin α jest równy 0,5 dla α = 30°, czyli π/6 radiana 3
2π π v max = ωA
⋅t =
T 6 2π
ω=
12t = T T
2π ⋅ A 2π ⋅ 2a m
t=
T
= 0,5s v max = = = 6πa
12 T 2 s
Zad 2. 3
 2π   2π 
2
2 2 m
A = A sin  t a max = ω A = 
2
 ⋅ A = 18aπ 2
2  T   T  s
2  2π  Zad 5.
= sin  t podczas jednego okresu ciało przebywa drogę równą
2  T  czterem amplitudą:
sin α jest równy 2 / 2 dla α = 45°, czyli π/4 radiana s 4A m
2π π v śr = = = 0,08
t= t T s
T 4 Zad 6.
T = 8t  2π 
x = A sin  t +ϕ
T = 8s  T 
Zad 3. A = A sin ϕ
 2π 
x = A sin  t  = A ⋅ sin (2πft ) = 0,02 ⋅ sin (4 ft ) sin ϕ = 1
 T 
π
Zad 4. ϕ = 90° = rad
a) 2
Zad 7.
 2π 
x = A sin  t  π
 T  x = 0,2 sin  πt − 
 3
 2π 
0,04 sin πt = A sin  t wychylenie będzie maksymalne jeżeli:
 T   π
sin  πt −  = 1
A = 0,04m  3
2π zatem
πt = t
T

57
π π
πt − =
3 2
6πt − 2π = 3π a
6πt = 5π
5 g aw
t= s
6
Zad 8.
a w2 = a 2 + g 2
1
T = = 0,004 s
f aw = a 2 + g 2
3 l l l2
t AB = T = 0,003s T = 2π = 2π = 2π 4
4 aw a2 + g 2 a2 + g 2
3
t AC = T = 0,006s Zad 12.
2
sin α = 0,125
Zad 9.
α 0 1° 2° 3° 4° 5° dla α = 5° sin α = 0,0875
α 0 0,0175 0,0349 0,0524 0,0698 0,0873 0,125 > 0,0875
sin α 0 0,0175 0,0349 0,0523 0,0698 0,0872 zatem kąt wychylenia tego wahadła jest zbyt duży,
tan α 0 0,0175 0,0349 0,0524 0,0699 0,0875 aby przyjąć, że drgania tego wahadła są drganiami
dla „kątów małych” wartości: sin α i tg α są bardzo harmonicznymi
zbliżone do siebie i jednocześnie zbliżone do miary Zad 13.
kąta wyrażonej w radianach. 4 l l
Zad 10. ⋅ 2π = 2π
3 g g −a
l
TZ = 2π 4 l l
g =
3 g g −a
l 6l
TK = 2π = 2π = 6 ⋅ TZ ≈ 4,9 s 16 l l
g g =
9 g g −a
6
Zad 11. 16 g − 16a = 9 g
ogólny wzór na okres drgań ma postać: 16a = 7 g
l 7
T = 2π a= g
g 16
gdzie l – to długość wahadła, a g – przyspieszenie Zad 14.
pochodzące od sił działających na ciało w stanie w windzie spadającej swobodnie panuje stan
równowagi nieważkości, czyli a = g,zatem nie jest możliwy ruch
a) harmoniczny, nie możemy więc mówić okresie drgań,
a=0 gdyż we wzorze
l
T = 2π
l T = 2π
g g −a
b) zakładamy, że a ≠ g
przyspieszenie ziemskie jest pomniejszone o Zad 15.
przyspieszenie windy linię pionu obie kulki osiągną równocześnie, gdyż
okres nie jest zależny od wychylenia początkowego
l
T = 2π (dla „kątów małych”)
g −a 1 1
c) T1 = T2
4 4
przyspieszenie ziemskie jest powiększone o Zad 16.
przyspieszenie windy 1
l t1 = T = 0,5s
T = 2π 4
g+a 1
d) t 2 = T = 1s
2
58
Zad 17. Zad 22.
obręcz zawieszoną na gwoździu możemy potraktować mω 2  A 
2
1 mω 2 2
jako wahadło fizyczne, okres drgania wahadła Ep =   = A
2 3 9 2
fizycznego wyraża się wzorem
w przypadku wychylenia równego amplitudzie
I
T = 2π energia całkowita wahadła jest równa energii
mgd potencjalnej (v = 0, więc Ek = 0), jak widzimy
, gdzie d jest odległością między przesuniętą osią podczas wychylenia x = A/3 energia potencjalna jest
obrotu i osią obrotu przechodzącą przez środek równa 1/9 energii całkowitej, zatem energia
ciężkości. kinetyczna: Ek = 8/9 energii całkowitej
I obreczy = mR 2 1
E p 9 Ec 1
mR 2 2R = =
T = 2π = 2π Ek 8
Ec
8
1 g
mg ⋅ R 9
2 Zad 23.
Zad 18.
3 E
I tarczy = mR 2
4
3
mR 2
3R
T = 2π 4 = 2π
1 2g
mg ⋅ R
2
Zad 19.
Ręczny zegarek mechaniczny to zazwyczaj zegarek
balansowy, wykorzystuje on izochroniczne drgania
balansu; balans ma formę pierścienia, mogącego
obracać się dookoła osi wykonując ruch drgający pod
działaniem przymocowanej do osi sprężyny. Jego
działanie nie zależy od siły ciężkości, ani jej kierunku t
(działa na przykład leżąc „do góry nogami”, w
przeciwieństwie do np. mechanicznych zegarów - Energia potencjalna
ściennych), zatem może on działać w stanie - Energia kinetyczna
nieważkości.
Zad 20. Zad 24.
mω 2 2 Ec = E p + Ekin
Ep = A sin 2 (ωt + ϕ ) =
2
mω 2 2
m(2πf ) 2  2π  Ec =
2
A
= A sin 2  t  = 3,94 J 2
2  T  mω 2 2 2
kg Ep = A sin (ωt + ϕ )
E p = 2 ⋅ m2 = N ⋅ m = J 2
s x = A sin (ωt + ϕ )
Zad 21.
sin (ωt + ϕ ) =
x
mω 2 2 2
E1 = A sin (ωt + ϕ ) A
2
mω 2  x 
2 2
mω 2  A 
2
Ep = A ⋅ 
E2 =   sin (ωt + ϕ ) =
2
2  A
2 2
Ekin = Ec − E p
mω 2 A
2
= sin 2 (ωt + ϕ ) mω 2 2 mω 2 2  x 
2
2 4 E kin = A − A ⋅  =
mω 2 A
2 2 2  A
sin 2 (ωt + ϕ )
mω 2 2   x  
2
E2 1
= 22 4 = = A 1−  
mω   A 
A 2 sin 2 (ωt + ϕ )
E1 4 2  
2
59
9.2. Ruch falowy po przebyciu 7,5m w punkcie P wychylenie fali A jest
Zad 1. także równe 0 (pełna liczba okresów + połowa
długością fali nazywamy drogę jaką przebędzie fala w okresu), po przebyciu dodatkowego 1/4 metra będzie
czasie jednego okresu, odległości tej odpowiadają tam grzbiet fali (zgodnie ze wzorem n + 3/4 metrów,
pary punktów: w tym wypadku 7,75m) zatem fale te będą się
AE, CG, BF, DH wzmacniać
Zad 2. Zad 5.
l = v ⋅T odległość 5 cm odpowiada ¼ długości całej fali, skoro
l m oba źródła drgają w zgodnych fazach różnica faz
v= =2 będzie równa ¼ długości fali (ogólnie równej 2π)
T s
∆x 1 π
Zad 3. ∆Φ = 2π ⋅ = 2π ⋅ =
f = const l 4 2
Zad 6.
v
λ = v ⋅T = podczas jednego obrotu wibrująca tarcza powoduje
f powstanie fali o długości 2l
v 2l
f = v=
λ T
v1 v2 1
= T=
λ1 λ2 f
λ2 v2 m
= = 4,39 v = 2lf = 4
λ1 v1 s
Zad 4. Zad 7.
a) największa prędkość będą miały cząsteczki wody przy
załóżmy, że wychylenie początkowe równa się 0 , a bardzo małym wychyleniu od stanu równowagi
grzbiet fali znajdować się będzie w odległości n + 1/4 ∆x→0, kiedy cała energia fali skupia się w postaci
metrów (n – ilość pełnych metrów) od punktu energii kinetycznej, dla fali sinusoidalnej (np.
początkowego, zaś dolina fali znajdować się będzie w dźwiękowej) przy ∆x→0 możemy przyjąć, że ten
odległości n + 3/4 metrów od punktu początkowego, fragment fali jest wycinkiem okręgu, zatem
v = ωr
skoro długość fal jest równa 1m, zatem po przebyciu
5m w punkcie P wychylenie fali B jest równe 0 (pełna 2πA
vcz = ωA =
liczba okresów), a po przebyciu dodatkowego 1/4 T
metra będzie tam grzbiet fali (zgodnie ze wzorem n + λ
1/4 metrów, w tym wypadku 5,25m), T=
vf
po przebyciu 7,5m w punkcie P wychylenie fali A jest
także równe 0 (pełna liczba okresów + połowa 2πA ⋅ v f m
vcz = = 0,182
okresu), jednak po przebyciu dodatkowego 1/4 metra λ s
będzie tam dolina fali (zgodnie ze wzorem n + 3/4 9.3. Akustyka
metrów, w tym wypadku 7,75m), zatem fale te będą Zad 1.
się wygaszać. v
b) λ = v ⋅T =
f
załóżmy, że wychylenie początkowe fali równa się 0,
v
a grzbiet fali znajdować się będzie w odległości n + λ1 = = 16,5, m
1/4 metrów (n – ilość pełnych metrów) od punktu f1
początkowego dla fali A i w odległości n + 3/4 v
metrów (n – ilość pełnych metrów) od punktu λ2 = = 0,0165m
f2
początkowego dla fali B, gdyż fazy są przeciwne , zaś
dolina fali A znajdować się będzie w odległości n + Zad 2.
3/4 metrów od punktu początkowego, a fali B w czas potrzebny fali na dotarcie do przeszkody to t/2 (t
odległości n + 1/4 metrów od punktu początkowego, jest czasem drogi w dwie strony)
1
skoro długość fal jest równa 1m, zatem po przebyciu s = v ⋅ t = 2682m
5m w punkcie P wychylenie fali B jest równe 0 (pełna 2
liczba okresów), a po przebyciu dodatkowego 1/4 Zad 3.
metra będzie tam grzbiet fali (zgodnie ze wzorem n +
1/4 metrów, w tym wypadku 5,25m),
60
l = vt , gdzie n = 1,3,5,…,2m+1 dla gazów w rurach
l zamkniętych z jednej strony
t= W naszym przypadku długość tego ośrodka wynosi
v
l (v s − v p )
L = 2h (dwie długości rury, ze względu na zamknięty
l l jeden koniec)
∆t = t p − t s = − =
v p vs vs ⋅ v p zatem maksymalna długość fali otrzymujemy dla
n = 1:
∆t ⋅ v s ⋅ v p
l= = 176m λs = 2L
vs − v p
v v
Zad 4. f = = = 165 Hz
λ s 4h
v
λ = v ⋅T = Zad 10.
f dla fali akustycznej rozchodzącej się kuliście mamy
m zależność
v = 330
s I ⋅ 4πr 2 = const
λ = 6,6 ⋅ 10 −5 m zatem
Zad 5. 1
I~ 2
P r
I0 =
S 1
P = I0 ⋅ S I1 r12 r22
= = = 16
należy pamiętać, aby zamienić cm2 na m2 I2 1 r12
P = 10 −12 ⋅ 5 ⋅ 10 −4 = 5 ⋅ 10 −16 W r22
Zad 6. Zad 11.
Jeżeli natężenie wzrasta o 1 rząd (10 razy) to wzrasta 2L
o 1 bel (,czyli 10dB) λs =
n
∆I = log n = log1000 = 3B = 30dB
v
I 1 = I 0 + ∆I = 70dB λs =
f
Zad 7.
2L v
∆I = 50dB = 5 B =
n f
I2
= 10 5 vn
I1 L=
2f
Zad 8.
f = const v – to prędkość fali dźwiękowej w powietrzu 330 m/s
v
v L1 = = 0,25m
λ = v ⋅T = 2f
f
2v v
v L2 = = = 0,5m
f = 2f f
λ
3v
v1
=
v2 L3 = = 0,75m
λp λ2 2f
itd.
v2 ⋅ λ p
λ2 = = 4,69m Zad 12.
v1 2L
λs = = 2L
Zad 9. n
w rurze powstanie dźwięk na skutek powstania fali v
stojącej; fala taka musi mieć węzły co najmniej na λs =
f
początku i końcu ośrodka sprężystego, zatem długość
v
fali: = 2L
2L f
λs =
n m
v = 2 fL = 3000
, gdzie n = 1,2,3,…dla strun, prętów oraz gazów w s
rurach otwartych z obu stron (jest to prędkość rozchodzenia w strunie i nie można
jej mylić z prędkością rozchodzenia w powietrzu)
61
Zad 13. v 4 v 4
f2 = = ⋅ = f1
2L 3 3 2L 3
λs = = 2L 2⋅ L
n 4
L = 2h Zad 17.
v korzystamy z równania opisującego zjawisko
λs = Dopplera (zbliżając się do źródła słyszymy
f częstotliwość fal wyższą od częstotliwości
v wytwarzającego je źródła)
= 4h
f 1
f1 = f 0
v v
h= = 0,0275m 1− 0
4f v
v – to prędkość fali dźwiękowej w powietrzu 330 m/s vf – prędkość rozchodzenia się fali
Zad 14. v – prędkość zbliżania się do źródła
(jeżeli oddalamy się od źródła znak minus
λ s max = 2 Lmax
zastępujemy plusem i wówczas oczywiście v staje się
Lmax = 2hmax prędkością oddalania się od źródła)
v f1 = 1031,25 Hz
λ s max =
f min (podana w odpowiedziach odpowiedź jest
v przybliżeniem, korzystającym z faktu, że (v0/v)2 jest
= 4hmax praktycznie równe 0, takiego przybliżenia nie można
f min dokonać dla dużych v0)
v Zad 18.
hmax = = 4,15m
4 ⋅ f min określając częstotliwość korzystamy z równania
opisującego zjawisko Dopplera, słysząc zbliżający się
λ s min = 2hmin
pociąg do naszych ust dociera częstotliwość wyższa
v od f0, kiedy pociąg się oddala jest ona niższa, podczas
λ s min =
f max przejazdu obok nas częstotliwość słyszana jest równa
v f0
= 2hmin f
f max
v
hmin = = 0,00825m f0
2 ⋅ f max
Zad 15.
rurę z wodą traktujemy jako rurę zamkniętą z jednej
strony t
2 L 4h
λs = = natężenie dźwięku jest odwrotnie proporcjonalne do
n n kwadratu odległości:
v 1
= 4h I~ 2
f r
v
f = = 412,5 Hz I
4h
w rurach zamkniętych z jednej strony drugi rezonans
następuje dla n = 3 (następne dla n = 5, 7, 9, itd.)
4h
4h1 = 2
3
h2 = 3h1 = 60m t
Zad 16.
λs = 2 L 9.4. Fale elektromagnetyczne
Zad 1.
v
λs = Układ LC rejestruje fale, które odpowiadają jego
f okresowi w którym powstaje rezonans,czyli:
v
f1 =
2L
62
ω=
1 s 1,5 ⋅ 1011
t= = = 500 s = 8 min 20 s
LC c 3 ⋅ 10 8
c Zad 9.
λ= rok świetlny to odległość jaką przebędzie światło w
f
ciągu 1 roku
2π
ω= = 2πf s = c ⋅ t = 3 ⋅ 10 5 ⋅ 3600 ⋅ 24 ⋅ 365 ≈ 9,46 ⋅ 1012 km
T
10.1. Optyka fizyczna
ω 1
f = = Zad 1.
2π 2π LC aby obserwować interferencję fal promieniowanie w
c każdej wiązce musi pochodzić od tych samych
λ= = c ⋅ 2π LC = 1191,5m atomów, gdyż tylko wtedy długości fal będą
1
identyczne, czego nie da się uzyskać mając dwa różne
2π LC źródła
Zad 2. Zad 2.
wypełniając kondensator dielektrykiem εr = 5 rozciągłe źródło światła wysyła fale świetlne dla
zwiększymy jego pojemność 5 razy, gdyż których różnica faz drgań jest przypadkową funkcją
Sε ε czasu, niespójność tych fal powoduje losowe padanie
C= 0 r
d na szczeliny, przez co zamazują się prążki (w
1 szczeliny wchodzą fale z przesuniętymi fazami)
f0 =
2π LC Zad 3.
stałą (okresem) siatki dyfrakcyjnej nazywamy
1 f
f1 = = 0 = 0,894 Hz wielkość d = a + b, gdzie „a” jest szerokością
2π L ⋅ 5 ⋅ C 5 nieprzezroczystego paska przesłony, a „b”
Zad 3. szerokością szczeliny
c c w naszym wypadku na 1 milimetr przypada 100 rys, a
λ= = = c ⋅ 2π LC
f 1 więc także 100 miejsc nieprzezroczystych
2π LC (a + b ) ⋅ 100 = 10 6 nm
λ 2
a + b = 10 4 nm
= LC
4π 2 c 2 d = 10 4 nm
λ2 Zad 4.
L= = 0,56 µH d sinψ = nλ
4π 2 c 2 ⋅ C
gdzie n jest rzędem maksimum głównego, z
m2 s2 s2 V ⋅ s2 V ⋅ s2 V ⋅ s
L= = = = = = =H warunków zadania n = 1.
m2 F C C A⋅ s A d sinψ = λ
⋅F
s2 V
λ
Zad 4. d= = 2000nm
sinψ
c
λ = c ⋅ T = = 4,29m Zad 5.
f
(konsekwentnie z poprzednimi zadaniami oznaczmy
Zad 5. stałą siatki przez d)
0,1 ⋅ 10 −3 10 −4 1 d sinψ = nλ
n= −9
= −7
= ⋅ 10 3 = 0,25 ⋅ 10 3 = 250
400 ⋅ 10 4 ⋅ 10 4 n=2
Zad 6. d sinψ = 2λ
λ=
c d sinψ
f λ= = 587 nm
2
c Zad 6.
f = = 4,29 ⋅ 1014 Hz
λ kąt ψ musi być mniejszy 90°, zatem sin ψ ≤ 1
Zad 7. d sinψ = nλ
np. nλ
fale długie, radiofonia, UKF i telewizja, mikrofale, sinψ =
d
podczerwień, światło widzialne, nadfiolet, promienie
X miękkie, promienie X twarde, promienie gamma
Zad 8.

63
nλ sin α B sin α B
≤1 tgα B = = = n = 1,4
d cos α B sin β B
n≤
d α B = 54°28'
λ sin α B
n ≤ 4,6 n=
sin β B
n∈N
sin α B
n≤4 sin β B = = 0,581
n
maksymalny rząd widma wynosi 4.
β B = 35°30′
Zad 7.
Jeżeli na siatkę dyfrakcyjną światło pada ukośnie to
warunek dla maksimów głównych przybiera postać 10.2. Odbicie i załamanie światła
d(sinψ + sini) = nλ,
gdzie i jest kątem padania światła na powierzchnię Zad 1.
siatki
500(a + b ) = 10 6 nm
a+b = d
10 6 nm α α
d= = 2000
500
d (sinψ + sin i ) = nλ
nλ
sinψ + sin i =
d
nλ α ∆α
sinψ = − sin i = 0,176
d ∆α α+ ∆α
ψ = 10°06′
Zad 8.
kąt pod jakim musi badać światło niespolaryzowane,
aby światło odbite było spolaryzowane nosi nazwę promień zmieni kierunek o kąt równy 2∆α.
kąta Brewstera: Zad 2.
sin α B korzystamy z równania soczewki (prawidłowego
tgα B = = n = 1,51
cos α B także dla zwierciadła kulistego)
α B = 56°30' 1 1 1
= +
Zad 9. f x y
sin α B f – ogniskowa
n= x – odległość przedmiotu od zwierciadła
sin β B
y – odległość obrazu od zwierciadła
π 1
βB = −αB f = r
2 2
π  1 1 1
sin β B = sin  − α B  = cos α B = +
2  1
r x l
sin α B 2
n= 2 l+x
cos α B =
sin α B r xl
tgα B = = n = 1,33 2 xl = rl + rx
cos α B
x(2l − r ) = rl
α B = 53°06'
rl
jest to kąt pomiędzy promieniem słonecznym, a x= = 26,7
normalną, zatem kąt nad jakim znajduje się nad 2l − r
horyzontem słońce jest równy Zad 3.
α = 90° − 53°06' = 36°54' obraz n razy większy znajduje się w odległości n razy
Zad 10. większej niż przedmiot od zwierciadła, zatem

64
1 1 1 c
= + n=
f l nl v
1 c
f = R v=
2 n
2 n +1 vw =
c
= 2,26 ⋅ 10 8
m
=
R nl n s
2nl c m
R= = 0,2m v d = = 1,25 ⋅ 10 8
n +1 n s
Zad 4. Zad 8.
przejście promienia przez F powodu je powstanie v z indeksem to prędkość światła w odpowiednim
wiązki równoległej do OF, zaś przejście promienia ośrodku.
przez O powoduje ,że wiązka odbita pokrywa się z vp
ns =
wiązką padającą (α = 0), zatem w naszym wypadku vs
wiązka odbije się pod kątem pośrednim
vp
nw =
vw
F vw
n sw =
O vs
vp
vw =
Zad 5. nw
1 1 1
= + vs =
vp
f x 2R ns
1
f = R vp
2
nw n
2 2R + x n sw = = s = 1,13
= vp nw
R 2 xR
4 xR ns
= 2R + x Zad 9.
R
4x = 2R + x c
n=
vw
2
x= R h = c ⋅t
3
obraz n razy większy znajduje się w odległości n razy c h
h2 = v w ⋅ t = ⋅ t = = 2,26
większej niż przedmiot od zwierciadła, zatem n n
2 R = nx Zad 10., Zad 11.
2 korzystamy z wzoru Snelliusa:
2R = n R sin α
3 =n
n=3 sin β
Zad 6. , gdzie α jest kątem padania, a β kątem załamania,
załamanie światła przez gazy zmienia się wraz z (ponieważ promień przechodzi z powietrza do wody)
temperaturą, gorący mur podgrzewa otaczające go sin α sin 60°
sin β = = = 0,651
powietrze przez co obserwujemy różnice załamania n n
światła przez powietrze w zależności od odległości od β = 40°38'
muru, powoduje to, że widzimy obraz jakby falował.
Zad 7.
z definicji: współczynnik załamania światła to
wielkość n równa stosunkowi prędkości c fal
elektromagnetycznych w próżni do ich prędkości α β
fazowej v w ośrodku
Zad 12.

65
sin α
n=
α sin β
α = 90° − ϕ
β sin α = sin (90° − ϕ ) = cos ϕ
cos ϕ
n=
sin β
sin α cos ϕ
n= sin β =
sin β n
(90° − α ) + (90° − β ) = 90° sin β =
x
y
α + β = 90°
β = 90° − α y = d 2 + x2
sin β = sin (90° − α ) = cos α cos ϕ x
=
sin α n d 2 + x2
n= = tgα = 1,54
cos α cos 2 ϕ x2
=
α = 57° n2 d 2 + x2
Zad 13. d 2 cos 2 ϕ + x 2 cos 2 ϕ = x 2 n 2
x 2 n 2 − x 2 cos 2 ϕ = d 2 cos 2 ϕ
γ β d 2 cos 2 ϕ
x = 2
2
n − cos 2 ϕ
α
d 2 cos 2 ϕ d cos ϕ
x= = = 0,811m
n 2 − cos 2 ϕ n 2 − cos 2 ϕ
sin β Zad 15.
n= najmniej załamuje się światło czerwone, najbardziej
sin α światło fioletowe (przy pierwszym załamaniu kąt
sin α = 30° załamania jest większy od kąta padania, ponieważ
sin β = n sin α = 0,665 światło przechodzi z ośrodka, w którym prędkość
β = 41°41' światła jest mniejsza do ośrodka gdzie ta prędkość jest
większa)
γ = 90° − β = 48°19'
Zad 14. fioletowe żółte
φ α czerwone
światło
β białe
d y
x
Zad 16.
pryzmat ten jest trójkątem równobocznym
60°
δ
α β γ

66
sin α
n= φ
sin β
sin α
sin β = = 0,541
n α β
β = 32°46'
90° − β + 90° − γ + 60° = 180°
β + γ = 60° 90° − α = 180° − 90° − ϕ
γ = 27°24 α =ϕ
sin δ sin β
n= n=
sin γ sin α
sin δ = n sin γ = 0,736 n ⋅ sin α = sin β
δ = 47°25' β < 90°
normalna boku na którym następuje drugie załamanie sin β < 1
światła jest równoległa do pierwotnego promienia (są
one nachylone od podstawy o ten sam kąt = 30°), n ⋅ sin α < 1
zatem promień ten odchyli się o: 1
sin α <
δ = 47°25' n
Zad 17. 1
kąt graniczny β spełnia równość sin ϕ <
n
sin α
n= sin ϕ < 0,667
sin β
ϕ < 41°48'
α = 90°
Zad 20.
sin α = 1 aby wykreślić drogę promienia słonecznego należy
1 podzielić atmosferę na jak najwięcej warstw dla
sin β = których przyjmujemy uśrednione współczynniki
n
załamania, pamiętając, że współczynniki załamania
β w = 48°45'
rosną wraz ze zbliżaniem się do powierzchni
β s = 41°30' (ponieważ wzrasta gęstość)
β d = 24°24' w pewnym przybliżeniu promień ten ma kształt
Zad 18.
mamy to do czynienia z odbiciem wewnętrznym, kąt
padania promieni tworzy z normalną kąt 45°, zatem
sin α
n=
sin β
sin α = n sin β
sin α > 1
n sin β > 1
1 10.3. Soczewki
n>
sin β Zad 1.
β = 45° korzystam z wzoru soczewkowego
1 2 1 1 1
n> = = +
2 2 f x y
2 f – ogniskowa soczewki
x – odległość od przedmiotu
n > 2 ≈ 1,41 y – odległość od obrazu
Zad 19.

67
1 1 1 sin α α
= + n= ≈
f x l sin β β
1 l+x α ≈ nβ
=
f xl d
sin β ≈ β =
fl + fx = xl r
x(l − f ) = fl tgϕ ≈ ϕ =
d
fl f
x= = 0,105m ϕ =α −β
l− f
≈ ϕ = α − β = nβ − β = (n − 1)β ≈ (n − 1)
Zad 2. d d
dla obrazu pozornego wzór soczewkowy przyjmuje f r
postać
≈ (n − 1)
d d
1 1 1
= − f r
f x y
= (n − 1)
1 1
1 1 1
= − f r
f x d
korzystając z wcześniej obliczonego ilorazu 1/f mamy:
1 d−x
f
=
xd (n − 1) 1 = 1 + k
r kd
xd = fd − fx 1 1+ k
=
x(d + f ) = fd r kd (n − 1)
fd kd (n − 1)
x= = 0,042m r= = 0,033m
d+ f 1+ k
obraz p razy większy znajduje się w odległości p razy Zad 4.
= (n − 1)
większej niż przedmiot od zwierciadła, zatem 1 1
d f r
p = = 5,96
x r
Zad 3. f1 =
n1 − 1
obraz k razy większy znajduje się w odległości k razy
większej niż przedmiot od zwierciadła, zatem r
f2 =
obliczamy ogniskową: n2 − 1
1 1 1
= + r
f d kd f1 n − 1 n2 − 1
= 1 = = 1,2
1 1+ k f2 r n1 − 1
=
f kd n2 − 1
wyprowadźmy wzór na promień krzywizny Zad 5.
współczynnik załamania światła to wielkość n równa
β α stosunkowi prędkości c fal elektromagnetycznych w
φ próżni (w treści zadania podane są współczynniki
β
d względem powietrza) do ich prędkości fazowej v w
β ośrodku;
O F v z indeksem to prędkość światła w odpowiednim
r ośrodku.
f
oczywiście jest to schemat bardzo „skoncentrowany”
w rzeczywistości odległości r i f są znacznie większe
dlatego kąty α i β są niewielkie, zatem prawo
Snelliusa przyjmie postać (oczywiście kąty wyrażamy
w radianach)

68
vp
n1 =
vs
vp
n2 = F F
vw
vw
n=
vs Zad 9.
vp
vw =
n2
vp
vs = F F
n1
vp
Zad 10.
n n
n= 2 = 1 Zakładamy, że F jest ogniskiem soczewki wobec
v p n2 powietrza
n1
powietrze
zatem wzór przyjmie postać
1 1
= (n − 1) + 
1
f F F
 r1 r2 
woda
Zad 6.
rozpraszającą ponieważ współczynnik załamania Zad 11.
światła przechodzącego z wody do powietrza jest
mniejszy od 1, zatem korzystając z prawa Snelliusa α
kąt załamania musi być większy od kąta padania αβ β
Zad 7. O
n
n sw = s
nw
z prawa Snelliusa
korzystamy ze wzoru na ogniskową sin α
n=
= (n − 1)
1 1
sin β
f r
dla małych kątów wyrażenie to przyjmuje postać
f =
r α
n≈
n −1 β
r kąt α jest 2 razy większy od kąta β są to kąty oparte na
f1 =
ns − 1 tym samym łuku, α jest kątem środkowym, a β kątem
r r wpisanym, zatem
f2 = = 2β
n sw − 1 ns n≈ =2
−1 β
nw
Zad 12.
r ns
−1 jest możliwe, jednak otrzymany obraz, będzie
f1 ns − 1 nw obrazem przedmiotu znajdującego się przed nie
= = = 0,256
f2 r ns − 1 zasłoniętą częścią soczewki
ns
−1
nw
Zad 8.
F F

69
10.4. Przyrządy optyczne 1 1 1
= +
f l a
Zad 1. l → ∞, 1/l → 0, zatem
1
z= 1 1
=
f f a
1 1 1 1 1
f = = 0,4m + = +
z f f okularow d a
jest to soczewka skupiająca (ponieważ zdolność
1 1 1 1
skupiająca jest dodatnia), zatem wyrównuje wadę + = +
dalekowzroczności a f okularow d a
1 1
= = z = 4D
f okularow d
Zad 6.
w mikroskopie nie można rozróżniać kształtów
Zad 2. przedmiotów, których rozmiar jest mniejszy od
1 1 1 długości fali, ponieważ fala świetlna (powstała w
+ = skutek dyfrakcji) docierająca od dwóch punktów
a l f leżących w odległości mniejszej niż długość fali
a – odległość od soczewki oka do siatkówki interferuje w ten sposób iż tworzy się fala
f – ogniskowa soczewki w oku odpowiadająca fali wysyłanej przez jeden punkt,
1 1 1 1 znajdujący się pomiędzy tymi dwoma
+ = +
a d f f okularow Zad 7.
1 1 1 1 1 układ soczewek znajdujący się w mikroskopie działa
+ = + + następująco: pierwsza soczewka wytwarza obraz
a d a l f okularow
rzeczywisty, powiększony i odwrócony przedmiotu,
1 1 1 druga – obraz pozorny nieodwrócony i powiększony
= − = zokularow = 2 D
f okularow d l tego pierwszego, najlepiej zatem umieścić skalę w
Zad 3. miejscu powstania obrazu rzeczywistego przedmiotu,
możemy np. zogniskować promienie słoneczne (które gdyż obraz pozorny, który będziemy obserwować
traktujemy jako wiązki równoległe) i wyznaczyć będzie już zawierał tę skalę (przez co zniekształcenia
odległość od podłoża do soczewki, która będzie powstałe na drugiej soczewce nie spowodują błędu w
ogniskową pomiarze), także nie zmieni się skala pomiaru po
zmianie wielkości powiększenia okularu.
f przedmiot Obraz
rzeczywisty
Zad 4.
1 1 1 Obraz
= + pozorny
f l a
Zad 8.
1 1 1 1 kąt pomiędzy tymi kropkami musi być większy od 1’
+ = +
f f okularow x a schematycznie:
1 1 1 1 1 l
+ = + + α h
x a a l f okularow
l
1 1 1 sin α = tgα
= −
f okularow x l ponieważ kąt α jest bardzo mały
ponieważ x → ∞, 1/x → 0, zatem h
1 1 sin α =
= − = z = −1D l
f okularow l h
l= = 3,44m
Zad 5. sin α
Zad 9.
70
zmniejsza się kąt załamania światła na oku ludzkim dl + f 2 l − f 2 d
gdyż współczynnik załamania woda-oko jest mniejszy d
f2 + d
od współczynnika załamania powietrze-oko, na p= =
siatkówce powstaje obraz taki jak u osób z f 1 (dl + f 2 l − f 2 d )  dl + f 2 l − f 2 d 
l − 
dalekowzrocznością dl + f 2 l − f 2 d − f 1 ( f 2 + d )  f2 + d 
d
f2 + d
f1 f l + dl − dl − f 2 l + f 2 d
⋅ 2
dl + f 2 l − f 2 d − f 1 ( f 2 + d ) f2 + d
Zad 10.
d
= =
f1 f 2 d
b d
dl + f 2 l − f 2 d − f 1 ( f 2 + d )
a l dl + f 2 l − f 2 d − f 1 ( f 2 + d )
= = 341,5
f1 f 2
(w odpowiedziach w zbiorze przyjęto dość daleko
b d bd
m= ,n = , p = n⋅m = idące uproszczenia mianowicie: p = bd/f1f2 co jest
a l −b al − ab uproszczeniem wyrażenia p = (b/f1-1)*(d/f2+1) oraz b
1 1 1 = l - f2, zamiast b = (dl+f2l-f2d)/(f2 + d)
f = a+b Zad 11.
 1 1 n 1
1 1 1 = −
 = − f d d
 f2 l − b d
 d
bd = n −1
p = f
 al − ab
d
1 1 1 n = +1 = 6
= + f
f1 a b
Zad 12.
1 a+b
= stała siatki jest to suma jednostkowej szerokości
f1 ab części nieprzepuszczalnej i przepuszczalnej, dla
ab naszego kartonu
a+b = a ′ = d + d = 2d = 2mm
f1
af1 + bf1 = ab a ′ 2d
a= =
n n
bf1
a= 2d
b − f1 n=
a
1 1 1
= − 1 1 n 1 2d a + 2d
f2 l − b d = + = + =
f x x x ax ax
1 d −l +b ax = f (a + 2d )
=
f 2 d (l − b )
f (a + 2d )
dl − db = f 2 d − f 2l + f 2b x=
a
f 2b + db = dl + f 2l − f 2 d 10.5. Fotometria
dl + f 2l − f 2 d Zad 1.
b= 1
f2 + d E = 2 cos α
r
dl + f 2l − f 2 d
f1 1 1
f2 + d f1 (dl + f 2l − f 2 d ) E1 = 2 cos α = 2
a= = a a
− f1 dl + f 2l − f 2 d − f1 ( f 2 + d )
dl + f 2l − f 2 d
1 1
f2 + d E2 = 2 cos α = 2 cos α
c a + b2

71
boku równym promieniowi tej kuli (analogicznie jek
cos α = sin (90 − α ) =
a
radian lecz w dwóch wymiarach); kąt bryłowy pełny
a2 + b2
to 4π sr (.
1 a a
E2 = = Φ
a + b2
2
a2 + b2 (a 2
+ b2 )
3 η=
P
Φ = ηP
(a )
1 3
E1 a2
2
+ b2 ηP
= = = 4,62 I= = 159,2cd
E2 a a3 4π
(a 2
+ b2 ) 3
Zad 6.
Φ = Iω
Zad 2.
∆S
E = 2 cos(90 − ϕ ) = 2 sin ϕ
1 1 ω=
r r r2
1 ∆S
sin ϕ1 Φ = I 2 = 1,2 ⋅ 10 −4 lm
E1 2 sin ϕ1 r
= r = = 4,25
E2 1 sin ϕ 2 ∆S
sin ϕ 2 I 2
r2 Φ I
E= = r = 2 = 0,3lx
Zad 3. ∆S ∆S r
1 1 11.1. Dualizm korpuskularno-falowy
t~ =
E 1 Zad 1.
cos α zgodnie z prawem przesunięć Wiena:
d2
C
1 λ=
1 T
cos α 2 C
t1 d12 d 22  d 2  T = = 5216 K
= = 2 =   = 16
  λ
t2 1 d1  d1 
Zad 2.
1
cos α na naszą opaleniznę wpływ ma promieniowanie UV,
d 22 jak wiemy atmosfera absorbuje je; w górach warstwa
Zad 4. atmosfery jest mniejsza przez co dociera więcej
I promieni UV
n I Zad 3.
= 2
(d − x ) x
2
λm1 =
C
1 1 T0
= 2
(d − x ) n x
2
λm 2 =
C
T0 + ∆T
(d − x ) n=x
C C CT0 + C∆T − CT0
d n−x n =x ∆λ m = − = =
T0 T0 + ∆T T02 + ∆T ⋅ T0
d n = x 1+ n ( ) C∆T
= = 2,6310 −7 m
x=
d n
=3 T + ∆T ⋅ T0
0
2
1+ n energia emitowana jest proporcjonalna do natężenia

x – jest odległością od mocniejszego źródła światła promieniowania
E~I
Zad 5. I = σT 4
światłość to stosunek strumienia świetlnego σ – stała Stefana-Boltzmanna
wysyłanego przez źródło punktowe w nieskończenie 4
E 2 σT24  T0 + ∆T 
małym stożku do kąta bryłowego tego stożka = =  = 1,464
Φ E1 σT04  T0 
I=
ω Zad 4.
jednostką jest kandela (W/sr wat na steradian) W strefie podbiegunowej do powierzchni Ziemi
steradian to jednostka kąta bryłowego, jest to kąt o dociera szczególnie dużo promieniowania świetlnego
wierzchołku w środku kuli, wycinający z jej (w tym także groźnego dla człowieka promieniowania
powierzchni część równą powierzchni kwadratu o
72
UV); należy, zatem ubierać się na jasno, aby odbić jak c
E=h
najwięcej tego promieniowania. λ
Zad 5. c
korzystamy z prawa przesunięć Wiena oraz z prawa λ=h
Stefana-Boltzmanna E
C E = mc 2
λ=
T h
λ= = 2,42 ⋅ 10 −12 m
C mc
T=
λ Zad 9.
E = hν
E ~ σT 4
c
 C 
4
λ=
  4 ν
E 2 σT2  λ 2 
4
 λ1 
= = =   = 9,38 ν=
c
E1 σT14  C   λ2  λ
 
 λ1  a)
Zad 6. E = hν
w fizyce kwantowej częstotliwość oznaczamy literą υ E
(ni)
E = hν
c
λ=
ν
c
ν=
λ υ
c b)
E2
h
λ2 λ1 E = hν
= = = 4,7
E1
h
c λ2 λ=
c
λ1 ν
c
Zad 7. ν=
E = hν λ
c
λ=
c E=h
ν λ
wykresem będzie hiperbola
c
ν= E
λ
c
E=h = 4,87 ⋅ 10 −19 J = 3eV
λ
E [J ] E [J ]
eV = =
e 1,6 ⋅ 10 −19
Zad 8. λ
energię całkowitą będącej w stanie spoczynku cząstki Zad 10.
lub układu cząstek (np. jądra atomowego, atomu, E = hν
cząsteczki) równą W = mc2 nazywamy energią
c
spoczynkową λ=
E = hν ν
c
λ=
c ν=
ν λ
c
ν=
c E=h
λ λ

73
E a = 2,83 ⋅ 10 −19 J E kin = E − W = hν 2 − hν 1 = h(ν 2 − ν 1 )
Eb = 3,54 ⋅ 10 −19 J h=
E kin
=
6eV
=
E c = 4,96 ⋅ 10 −19 J ν 2 − ν 1 2,5 ⋅ 10 − 1 ⋅ 1015 Hz
15
Zad 11. 6 ⋅ 1,6 ⋅ 10 −19 J ⋅ s

= = 6,4 ⋅ 10 −34 Js
długość fal światła widzialnego to: 400-700 nm 1,5 ⋅ 10 15
c c)
E=h
λ c
W = hν 1 = h
λ=h
c
= 283,9 ⋅ 10 −9 m = 283,9nm
λ
E c
λ= = 3 ⋅ 10 −7 m = 300nm
promieniowanie to nie należy do obszaru światła ν1
widzialnego Zad 15.
Zad 12. W =E
E = W + E kin
E = hν
hc
E = ν=
c
λ λ
hc
E kin = E − W = −W E=h
c
=W
λ λ
mev 2 W1 = 1,88eV
E kin =
2 W2 = 2,79eV
 hc  W3 = 6,53eV
2 −W 
v=
2 E kin
=  λ  = 3 ,83 ⋅ 10 5 m Zad 16.
iRT
me me s Ekin = U =
Zad 13. 2
E1 = W i – liczba stopni swobody (dla gazów
jednoatomowych i = 3)
hc
W = = 3,68 ⋅ 10 −19 J Ekin jest to energia kinetyczna jednego mola gazu,
λ1 zatem energia jednego atomu gazu będzie równa
E = W + E kin E kin =
iRT
hc 2⋅ NA
E=
λ2 R
= k = 1,38 ⋅ 10 −23
J
hc hc NA K
E kin = E − W = −
λ 2 λ1 k – stała Boltzmana
3kT
me v 2 E kin =
E kin = 2
2
hc
 hc hc   1 E=
1 λ
2 −  2hc − 
v=
2 E kin
=  λ 2 λ1  =  λ 2 λ1  = hc 3kT
=
me me me λ 2
2 hc
= 5,31 ⋅ 10 5
m T= = 960 K
s 3 λk
Zad 14. m
J ⋅s⋅
a)
T= s = J =K
W = hν 1 J J
m⋅
ν 1 = 1015 Hz K K
Zad 17.
W = 6,61 ⋅ 10 −19 J = 4,13eV energia jednego kwanta światła jest równa
b)

74
hc F = ∆p
E=
λ F 2nh
p cisnienie = = = 5,3 ⋅ 10 −6 Pa
P P⋅λ 1 S λS
n= = =5
E hc s Zad 22.
Zad 18. hc
E= = 1,99 ⋅ 10 −15 J
E=
hc λ
λ E s = me c 2
P P⋅λ 1
n= = = 2,82 ⋅ 1016 hc
= λ2 =
E hc s E h
= 2,4 ⋅ 10 − 2
Zad 19. E s me c λm e c
wzór de Broglie’a określa zależność długości fali,
Zad 23.
związanej z poruszającą się cząstką materialną, od jej
w mikroskopie nie można rozróżniać kształtów
pędu
przedmiotów, których rozmiar jest mniejszy od
hv
długości fali, ponieważ fala (powstała w skutek
= λ =
E kin h
p= dyfrakcji) docierająca od dwóch punktów leżących w
v v λ odległości mniejszej niż długość fali interferuje w ten
h h sposób iż tworzy się fala odpowiadająca fali
λ= =
p mv wysyłanej przez jeden punkt, znajdujący się pomiędzy
z zasady zachowania energii obliczmy prędkość tymi dwoma, w mikroskopie optycznym od
mv 2 przedmiotu oglądanego odbijają się fale światła
E = eU = widzialnego (400-700nm), zaś w mikroskopie
2 elektronowym fala ma długość średnio 0,002nm, co
2eU
v2 = pozwala uzyskać znacznie lepsze powiększenie przez
m mikroskop elektronowy
2eU 11.2. Widmo atomu. Atom Bohra
v= Zad 1.
m
dla jonów wodoropodobnych wzór Balmera-Rydberga
h h
λ= = = 1,43 ⋅ 10 −13 m przybiera postać
2eU 2eUm  1 1 
m
m ν = Z 2 Rc 2 − 2 
n n1 
Zad 20.
Z – liczba porządkowa
h h
λ= = = 36,36nm R – stała Rydberga
p me v n – główna liczba kwantowa w widmie wodoru mamy
Zad 21. następujące serie linii, dla:
fotony odbijając się sprężyści zmieniają swój zwrot n = 1 – seria Lymana
wektora prędkości (przy niezmienionym kierunku), n = 2 – s. Balmera
zatem ∆v = 2v, więc zmiana pędu jest równa: n = 3 – s. Paschena
∆p = 2 p 0 n = 4 – s. Bracketta
korzystając z wzoru de Broglie’a n = 5 – s. Pfunda
h n = 6 – s. Humphreysa
λ= n1 = n + 1, n + 2,…(jeżeli n jest stałe mówimy
pf
wówczas o serii widmowej)
h dla częstotliwości granicznej n1 → ∞ dlatego dla
pf =
λ wodoru (Z = 1) wzór przyjmuje postać
h 1
∆p f = 2 ν = Rc 2
λ n
h c
∆p = 2n ν=
λ λ
v m ∆p ∆p c
= Rc
1
F = ma = m = ⋅ =
t t m t λ n2
ponieważ t = 1s

75
1
=
R 4 − E1
v=
λ n2 3 me
n2 22
λ= = = 364nm b)
R R hc hc 1
jest to zakres UV (ultrafiolet) λ= = =
E  1 1  5
Zad 2. hRc 2 − 2  R
E = hν 2 3  36
− E1
1 1  R=
ν = Rc 2 − 2  hc
1 3 
1 36 hc
1 1  λ= =−
E = hRc − 2  = 1,939 ⋅ 10 −18 J − E1 5 5 E1
1 3  hc 36
hc hc 1 c)
λ= = =
E 1 1  1 1  1 1 
hRc − 2  R − 2  hRc − 2  = Ue
1 n  1 n  1 3 
1 8
λ1 = = 102,5nm − E1 = Ue
1 1  9
R − 2 
1 3  8 E1
U =−
przy przejściu do stanu podstawowego zmieniać się 9 e
będzie liczba kwantowa dla pierwszej liczby Zad 4.
kwantowe = 1: n = 2, n = 1, dla drugiej liczby hc hc 1
kwantowe = 2: n = 3, zatem λ= = =
E  1 1  1 1 
1 hRc 2 − 2  R − 2 
λ2 = = 121nm 2 n  4 n 
1 1 
R − 2  1 1
1 2  λ R − λR 2 = 1
4 n
1 n λR
λ3 = = 656nm
2
 1 1  − λR = n 2
R 2 − 2  4
2 3 
 λR 
Zad 3. n2  − 1 = λ R
 4 
najmniej energetyczną linią w zakresie widzialnym
jest powstała w wyniku przejścia z n = 3 na n = 2 λR
n= =5
(pierwsza linia serii Balmera) zatem energią λR
−1
minimalną jaką trzeba dostarczyć elektronowi atomu 4
wodoru jest energia konieczna do przejścia ze stanu jest to linia odpowiadająca przejściu elektronu z
podstawowego na n = 3 poziomu 5 na 2
rozwiązując równanie Schrődingera otrzymujemy Zad 5.
Rhc
E1 = − energia jonizacji jest to energia jaką trzeba dostarczyć
n aby wybić elektron z pola jądra atomowego, czyli
ponieważ w stanie podstawowym n = 1 spowodować przejście ze stanu podstawowego (n=1)
E1 = − Rhc na nieskończenie duże n (n→∞, 1/n→0)
z zasady zachowania energii  1 1  1
a) E = hRc 2 − 2  = hRc = hRc = 2,19 ⋅ 10 −18 J =
n n1  1
 1 1  me v
2
hRc − 2  = = 13,6eV
1 3  2
Zad 6.
8 me v 2 pierwszą linią jest n1 = n + 1
− E1 ⋅ =
9 2  1 1 5
E = hRc 2 − 2  = hRc
16 − E1 2 3  36
v2 =
9 me hc
E=
λ

76
5 hc n =1
hRc =
36 λ e2 m
v= = 2,19 ⋅10 6
R=
36
= 1,097 ⋅ 10 7 2ε 0 h s
5λ jest to wartość ponad 100 razy mniejsza od prędkości
Zad 7. światła zatem nie ma konieczności stosowania
dla częstotliwości granicznej mamy wzór: poprawki relatywistycznej
1 Zad 11.
ν = Rc 2
n  1 1
E = Rch 2 − 2 
ν=
c 2 3 
λ me 4
c 1 Rc = 2 3
= Rc 8ε 0 h
λ n2
me 4 5 5 me 4
1 R E= h = = 3.03 ⋅ 10 −19 J
= 8ε 0 h 36 36 8ε 0 h
2 3 2 2
λ n2
hc
n2 λ= = 656nm
λ= E
R
Zad 12.
n12
 1 1 
λ1 32 9 E = Rhc 2 − 2 
= R2 = 2 = 2 4 
λ1 n2 2 4
hc hc 1 16
R λ= = = = = 486nm
E  1 1  3 3⋅ R
Zad 8. Rch 2 − 2  R
4πε 0 h 2 2 4  16
r= jest to zakres światła widzialnego (400nm-700nm)
me 2
Zad 13.
h
h= korzystamy z warunku Braggów
2π nλ = 2d cos β
2
 h  gdzie β to kąt jaki tworzy promień z normalną
4πε 0   β = 90° − α
 2π  ε 0h2
r= = = 5,29 ⋅ 10 −11 m
me 2
πme 2 cos β = cos(90° − α ) = sin α
Zad 9. nλ = 2d sin α
4πε 0 h 2 2 nλ
r= ⋅n d=
me 2 2 sin α
4πε 0 h 2 2 n =1
⋅ n2
r2 me 2 n 22 λ
= = =9 d= = 2,8 ⋅ 10 −10 m
r1 4πε 0 h 2 2 n12 2 sin α
⋅ n1
me 2 Zad 14.
Zad 10. korzystamy z zasady zachowania energii
v = nλ Ue = hv
h c
λ= λ=
p v
p = 2πrme v=
c
ε 0h2n2 λ
r= c
πme e 2 Ue = h
λ
h nhπme e 2 e2
v=n = = λ=
hc
ε h2n2 2πε 0 h 2 n 2 me 2ε 0 hn
2π 0 2 me Ue
πme e
hc  1 1 
∆λ = λ1 − λ 2 =  −  = 1,03 ⋅ 10 −10 m
e  U1 U 2 

77
Zad 15. p1 ⋅ µ1 + p 2 ⋅ µ 2 + ...
Ue = hv A=
100
c 75,53 ⋅ 34,97 + 24,47 ⋅ 36,97 g
λ= ACl = = 35,45
v 100 mol
c Zad 5.
v=
λ cząsteczki α są dwudodatnie podobnie jak jądra
c atomowe; natężenie pola elektrostatycznego wzrasta
Ue = h wraz ze wzrostem liczby atomowej; dla jąder ciężkich
λ wartość ta jest zbyt duża, aby ją pokonała cząstka α
hc
λ= = 6,2 ⋅ 10 −11 m (lub ma następnie zbyt małą energię, aby
Ue zapoczątkować reakcję), zamiast zderzenia następuje
Zad 16. odbicie
nλ = 2d cos β Zad 6.
β = 90° − α mpv2
E=
cos β = cos(90° − α ) = sin α 2
nλ = 2d sin α 2E m
v= = 1,385 ⋅ 10 7
nλ mp s
sin α =
2d (1eV = 1,602·10-19J)
n=2 Zad 7.
2λ λ jeżeli jest to odbicie sprężyste oznacza to, że po
sin α = = = 0,2541 zderzeniu energia neutronu jest równa 0, zatem
2d d
przekazał on całą energię atomowi wodoru
α = 14°43' Zad 8.
Zad 17. promieniowanie β jest szkodliwe, gdyż w kontakcie z
Kα, Kβ, Kγ uszeregowane są wraz ze wzrostem atomami pierwiastków ciężkich powoduje
długości fal promieniowania (,czyli wraz ze spadkiem wytworzenie promieniowania rentgenowskiego, w
energii), długości fal jest odwrotnie proporcjonalna do jądrach atomów lekkich takie zjawisko nie zachodzi,
częstotliwości, zatem po prawej stronie znajduje się zatem to właśnie z takich atomów należy budować
Kα, a po lewej Kβ. osłony (szkło składa się głównie z krzemu, zaś pleksja
12. Fizyka jądrowa będąc polimerem głównie z węgla)
Zad 1. Zad 9.
r
x= e 3 Li + 1 p →2 2 α
7 1 4
r
E = ∆mc 2 = (m1 + m3 − 2m2 )c 2 = 2,703 ⋅ 10 −12 J =
r
Re = xR = e R = 40,69m = 16,9 MeV
r
Zad 2. Zad 10.
m Amn tworzenie jednego atomu powoduje wyzwolenie
ρ= = energii równej:
E = ∆mc 2 = (2m p + 2m p − m He )c 2 =
V V
4 4
V = πr 3 = π 3 Ar0
3 3
(3
) = 4,4 ⋅ 10 − 29 kg ⋅ c 2 = 3,96 ⋅ 10 −12 J
3 Amn 3 Amn 3mn kg 1 g helu to n atomów:
ρ= = = = 1,82 ⋅ 1017 3
(
4π 3 Ar
3
0 )
4πAr0 3
4πr03
m n=
1
4,0026
⋅ N A = 1,504 ⋅ 10 23
Zad 3.
E c = E ⋅ n = (2m p + 2m p − m He )c 2 ⋅
p=Z 1
⋅ NA =
n = A−Z 4,0026
Z – liczba atomowa = 6 ⋅ 1011 J
A – liczba masowa (różnice w wynikach zależą od wartości tablicowych,
p = const = 6 które nie są jednolite)
Z = 6,7,8,9 Zad 11.
Zad 4. 200 MeV = 2 ⋅ 10 8 ⋅ 1,6 ⋅ 10 −19 J = 3,204 ⋅ 10 −11 J
w ciągu doby zużywa się:

78
E = 3600 ⋅ 24 ⋅ 28,5 ⋅ 10 6 J = 2,4624 ⋅ 1012 J Zad 17.
ilość cząsteczek uranu zużywana w ciągu doby roślinę należy podlać wodą zawierającą
promieniotwórczy fosfor, a następnie badając
2,4624 ⋅ 1012
n= −11
= 7,685 ⋅ 10 22 cząsteczek promieniowanie, sprawdzić przyswajalność wody.
3,204 ⋅ 10 Roślinę podlewaną jakiś czas wodą zawierającą 32P
n ścinamy, spalamy, a następnie na podstawie
m= ⋅ µU = 30 g
NA intensywności promieniowania popiołu ilościowo
Zad 12. mierzymy 32P.
Zad 18.
7 N + 2 α →1 p + x
14 4 1
Neutrony w zderzeniach z cząsteczkami wody tracą
uzgadniamy teraz liczbę masową i atomową „x” swoją energię.
A = 14 + 4 − 1 = 17 Zad 19.
Z = 7 + 2 −1 = 8 Rad należy do tej samej grupy (II) co wapń, ma zatem
„x” to atom tlenu, równanie, więc ma postać podobne właściwości, dzięki czemu wbudowuje się
7 N + 2 α → 8 O +1 p
14 4 17 1 do tkanek w miejsce wapnia (szczególnie do kości),
Zad 13. gdzie ulega przemianom promieniotwórczym
jedynie podczas przemian α zachodzi zmiana masy Zad 20.
12 Mg + 0 n→ 11 Na + x
24 1 24
zatem liczba przemian α jest równa
∆A 32 ∆A = 24 + 1 − 24 = 1
nα = = =8
4 4 ∆Z = 12 − 11 = 1
podczas 8 przemian α liczba atomowa zmalała o 16, wypromieniowaną cząstką jest proton.
czyli wynosi 76, aby była ona równa 82 musi nastąpić Zad 21.
82-76 = 6 rozpadów β- szybkość rozpadu promieniotwórczego określamy
Liczba przemian α = 8, a rozpadów β- = 6 wzorem:
Zad 14. N = N 0 ⋅ e − λt
m 2p N – liczba cząstek, która pozostała
Fg = G 2
r N0 – początkowa liczba cząstek
e2 N
Fe = k 2 = e − λt
r N0
e2 N
ln = − λt
k 2 N0
Fe ke 2
= r2 = = 1,24 ⋅ 10 36
Fg m p Gm 2p N0
G 2 ln = λt
r N
Zad 15. dla okresu półtrwania N = ½ N0
E = ∆mc 2 = 2me c 2 = 1,64 ⋅ 10 −13 J = 1,02MeV N
ln 0 = λT1 / 2
Zad 16. 1
N0
rozpatrzmy reakcję na poziomie atomowym dla 2
dwóch atomów deuteru: ln 2 = λT1 / 2
E = ∆mc 2 = (2m D − m He )c 2 = 3,728 ⋅ 10 −12 J ln 2
T1 / 2 =
w jednym kilogramie znajduje się n jąder deuteru λ
m ⋅ 0,00015 Zad 22.
n = 2⋅ ⋅ N A = 5,02 ⋅ 10 21
2 ⋅ µ H2 0 korzystam z wzoru
n
powyższe wyrażenie mnożymy przez 2 ponieważ 1
N = N0  
liczba wodorów w cząsteczce tlenu jest równa 2, 2
powyższe wyrażenie dzielimy przez 2 ponieważ masa n – ilość czasów połowicznego rozpadu
deuteru jest 2 razy większa od masy wodoru t
(zawartość procentowa odnosi się do masy nie do n=
T1 / 2
ilości)
energia właściwa (do wyliczonej jednostkowej reakcji
zużywa się 2 at. deuteru) jest równa
n
E c = E ⋅ = 9,35 ⋅ 10 9 J
2
79
3 Zad 2.
1 1
N = N0   = N0 Korzystam z transformacji Lorenza
2 8
v '+u
1 7 vx = x
∆N = N 0 − N 0 = N 0 v '
8 8 1 + u x2
c
7 vx – szukana prędkość zbliżania się dwóch elektronów
N0
p= 8 ⋅ 100% = 87,5% u –szybkość elektronu względem spoczywającego
N0 układu odniesienia (u = 0,5c)
Zad 23. vx’ – szybkość poruszającego się układu odniesienia
obliczam stałą rozpadu (vx’ = 0,5c)
N 0,5c + 0,5c c 4
ln 0 = λt vx = = = c
N 0,5c 1 + 0,25 5
1 + 0,5c 2
N 1 1 c
λ = ln 0 = 0,0000385 Zad 3.
N t s
1
ln 2 p n = mv = mc
T1 / 2 = = 18000 s = 5h 2
λ
13. Elementy fizyki relatywistycznej 1 1 1
mc mc mc
mv 2
Zad 1. pr = = == 2 = 2 =
v2 1 
2
1 3
1− 2  c 1−
E0 = mec 2 c 4 2
1−  2 
E= p 2c 2 + me2c 4 c2
mev 3 ⋅ mc
p= =
v2 3
1− 1 1
c2 mc
pr 3
p 2c 2 + me2c 4 = 2me c 2 = 2 = 2 =
pn 3 ⋅ mc 1 2
me2v 2 2 3 3
c + me2c 4 = 2me c 2 Zad 4.
v2
1− 2 energia spoczynkowa elektronu jest równa:
c
2 2
E 0 = me c 2 = 8,188 ⋅ 1014 J = 0,511MeV
me v 2
c + me2c 4 = 4me2c 4 Zad 5.
v2
1− 2 zmiana energii elektronu jest równa różnicy między
c energią poruszającego się elektronu, a energią
2 2
me v 2 spoczynkową elektronu:
c = 3me2c 4
v2 E 0 = me c 2
1− 2
c energią poruszającego się elektronu jest równa
2 2 me c 2
me v
= 3me2c 2 E=
v 2
v2
1− 2 1− 2
c c
v2 ∆E = Ue
me2v 2 = 3me2c 2 − 3me2c 2 2
c  
 
me v = 3me c − 3me v
2 2 2 2 2 2
me c 2
2 1 
∆E = − me c = me c 
2
− 1
4me2v 2 = 3me2c 2 v2  1 − v
2

1− 2
4v 2 = 3c 2 c  c2 
3 2
v2 = c
4
3
v= c
2
80
  wzór de Broglie’a określa zależność długości fali,
  związanej z poruszającą się cząstką materialną, od jej
2 1 
me c  − 1 = Ue pędu
2
 1− v  p=
h
 
λ
2
 c 
  λ=
h
 
me c 2  1  p
U=  − 1 = 2577V me v me ⋅ 0,8c
e 2
p= =
 1− v 

 c 2 
 1−
v 2
1−
(0,8c )
2
nierelatywistycznie: c2 c2
mv 2
= Ue λ=
h
=
h
1−
(0,8c ) =
2
2 me ⋅ 0,8c me ⋅ 0,8c c2
mv 2
U= = 2562V
1−
(0,8c )2
2e
Zad 6. c2
a) h h
= 1 − 0,64 = 0,6 ⋅ = 1,82 ⋅ 10 −12 m
E 0 = me c 2 me ⋅ 0,8c me ⋅ 0,8c
E E
n= = = 3,907
E 0 me c 2
b)
 
 
 1 
Ekin = me c 2  − 1
2
 1 − v 
 c2 
2
me c
Ekin = − me c 2
2
v
1− 2
c
v2 v2
1 − 2 Ekin = me c − 1 − 2 me c 2
2
c c
v2 v2
1− E kin + 1 − me c 2 = me c 2
c2 c2
1−
v2
c 2
( )
Ekin + me c 2 = me c 2
v2 me c 2
1− 2 =
c Ekin + me c 2
2
v 2  mec 2 
1 − 2 =  
2 
c  Ekin + me c 
2
v2  mec 2 
= 1 −  
2 
c2  Ekin + mec 
2
v  mec 2 
= 1 −  
2 
c  Ekin + mec 
Zad 7.

81

Chyla Odpowiedzi

Uploaded by

Document Information

Original Description:

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chyla Odpowiedzi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PEŁNE ROZWIĄZANIA ZADAŃ Z KSIĄŻKI

Autor: Michał Peller

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

w obrót) 0-3: M = −2 ⋅ 5 = −10 Nm

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Ek = + =  ω ⋅l + ⋅ ml 2 Liczymy współrzędne środków ciężkości dwóch

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

2  ramieniem siły jest odległość osi obrotu od środka

2  moment siły pochodzący od lewego punktu podparcia

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

dla gazów stała Boltzmana pomnożona przez ilość

Zasada ekwipartycji energii (Zad 6-11):

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

q ⋅ µ PbSO4 m PbO2 = 267,7 g

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

1+ n energia emitowana jest proporcjonalna do natężenia

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Zad 11. 6 ⋅ 1,6 ⋅ 10 −19 J ⋅ s

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione

You might also like