BAB 5 : KEKAYAAN EKONOMI SABAH MENARIK MINAT SYARIKAT

BORNEO UTARA BRITISH

OBJEKTIF PEMBELAJARAN

 Memerihalkan pertapakan Syarikat Borneo Utara British (SBUB)

di Sabah
 Menerangkan usaha SBUB mengukuhkan kuasa di Sabah
 Menganalisis usaha SBUB mengeksploitasi hasil bumi Sabah
 Menerangkan perubahan sosial yang dilaksanakan oleh SBUB di
Sabah

NILAI PATRIOTISME

 Kebijaksanaan dalam membuat keputusan yang menguntungkan

negara
 Berfikiran strategik dalam perancangan
 Memanfaatkan aset negara
 Berwaspada terhadap unsur-unsur luar

SEJARAH T2 LIM CHIN GUAN SMJK PULAU SEBANG 58

PETA KONSEP BAB 5

KEKAYAAN EKONOMI SABAH

MENARIK MINAT SYARIKAT
BORNEO UTARA BRITISH

5.1 SBUB Bertapak di Sabah 5.3 SBUB Mengeksploitasi Hasil

Bumi Sabah

5.2 SBUB Mengukuhkan Kuasa di 5.4 Perubahan Sosial SBUB di

Sabah Sabah

Alfred Dent
W.H. Treacher

SEJARAH T2 LIM CHIN GUAN SMJK PULAU SEBANG 59

BAB 5 : KEKAYAAN EKONOMI SABAH MENARIK MINAT SYARIKAT
BORNEO UTARA BRITISH

5.1 SBUB Bertapak di Sabah

Sultan Brunei

 Pada tahun 1865, Sultan Brunei memberi konsesi tanah di

Sabah kepada wakil Amerika Syarikat, C.L. Moses
 Tempoh sewaan : 10 tahun

C.L.Moses

 Moses menjual konsesi tersebut kepada The American Trading

Company yang diketuai J.W.Torrey dan T.B. Harris

Torrey & Harris

 Gagal memajukan kopi dan tebu di Kimanis

 Menjual haknya kepada Von Overbeck

Overbeck Alfred & Edward Dent

 Menghadapi masalah modal  Meminjamkan wang kepada

Overbeck pada 1877

W.H. Treacher

 Gabenor Labuan, Treacher bersetuju membantu Overbeck

memperbaharui tempoh pajakan daripada Sultan Brunei
dengan syarat syarikat yang ditubuhkan diletakkan di bawah
kekuasaan British

SEJARAH T2 LIM CHIN GUAN SMJK PULAU SEBANG 60

 Sultan Brunei Sultan Sulu

 Pada tahun 1877, Sultan  Pada tahun 1878, Overbeck

Brunei, Sultan Abdul dan Dent menandatangani
Mu’mein memperbaharui perjanjian dengan Sultan
pajakan dengan Overbeck Jamalul Alam kerana
dan Dent sebahagian daripada
 Dalam perjanjian ini, wilayah adalah di bawah
baginda menyerahkan tanah Kesultanan Sulu
antara Teluk Kimanis dan  Baginda menyerahkan
Sungai Sibuku kawasan dari Sungai
Pandasan hingga ke Sungai
Sibuku

Overbeck

 Pada 1880, Overbeck menjual semua haknya kepada Alfred

dan Edward Dent

Persatuan Sementara

 Dent menubuhkan Persatuan Sementara Borneo Utara British

Berhad
 Saham syarikat dijual kepada rakyat British bagi menambahkan
modal perniagaan
 Persatuan ini berusaha mendapatkan Piagam Diraja daripada
kerajaan British untuk memperkukuh kedudukan dan memajukan
perniagaan

Syarikat Berpiagam

 Pada November, 1881, kerajaan British menganugerahkan piagam

kepada Persatuan Sementara Borneo Utara British Berhad
 Pada 1882, syarikat itu dinamakan Syarikat Borneo Utara British
 Melalui piagam ini, SBUB berkuasa mentadbir Sabah
 Sir Rutherford Alcocok menjadi Presiden pertama dan Alfred Dent
dilantik sebagai Pengarah Urusan

SEJARAH T2 LIM CHIN GUAN SMJK PULAU SEBANG 61

 SBUB mesti menerima SBUB hendaklah
nasihat daripada memerintah Sabah
kerajaan British dengan adil dan saksama

Syarikat
Pemberian
SBUB mesti melantik Piagam SBUB hendaklah
pentadbir daripada Diraja memelihara agama, adat
pegawai yang diakui resam dan undang-
oleh kerajaan British undang penduduk
tempatan

SBUB tidak boleh

menyerahkan wilayah
kepada sesiapa tanpa
persetujuan daripada
kerajaan British

Kesan Pemberian Piagam

SBUB Kerajaan British

 SBUB berkuasa mentadbir  British dapat memperluaskan

Sabah
 Sir Rutherford Alcocok
menjadi Presiden pertama
 Alfred Dent dilantik sebagai
Pengarah Urusan
pengaruhnya
 Dapat menghalang kuasa
Barat lain bertapak di Sabah
 Menandatangani Perjanjian
Perlindungan Borneo Utara
pada tahun 1888 yang
menjadikan Sabah negeri
naungan British
 British bertanggungjawab
terhadap hal ehwal luar Sabah

SEJARAH T2 LIM CHIN GUAN SMJK PULAU SEBANG 62

5.2 SBUB Mengukuhkan Kuasa Di Sabah

Carta Organisasi Pentadbiran SBUB

Bertanggungjawab kepada
Bertanggungjawab
kepada
LEMBAGA PENGARAH Pemegang
(Di London) Amanah

Menasihati

Majlis Gabenor
Penasihat

Setiausaha Kerajaan

Ketua-Ketua Jabatan Residen

Pegawai Daerah

Ketua Anak Negeri

Ketua Kampung

SEJARAH T2 LIM CHIN GUAN SMJK PULAU SEBANG 63

 Jawatan Keterangan

Lembaga Pengarah Bertanggungjawab kepada Pemegang Saham

Majlis Penasihat 1. Menasihati Gabenor dalam hal pentadbiran.

2. Ditubuhkan pada 1883
3. Ahli Majlis : Setiausaha Kerajaan, Bendahari dan
Ketua Pasukan Keselamatan

Gabenor 1. Mengetuai pentadbiran Sabah

2. Bertanggungjawab kepada Lembaga Pengarah di
London.
3. Gabenor pertama : W.H. Treacher

Ketua Jabatan 1. Mengetua Jabatan Pos, Buruh, Polis, Buruh dan

Tanah dan Ukur.
2. Jabatan kerajaan diwujudkan untuk melicinkan
pentadbiran

Residen 1. Menjadi ketua pentadbir di peringkat residensi.

2. Sabah dibahagi kepada beberapa residensi untuk
memudahkan urusan pentadbiran
3. Pada peringkat awal hanya terdapat dua residensi :
Residensi Pantai Barat dan Residensi Pantai Timur
4. Pada 1935 – menjadi empat residensi : Residensi
Sandakan, Tawau, Pantai Barat dan Pedalaman

Pegawai Daerah 1. Menjadi ketua pentadbir di peringkat daerah.

2. Pegawai daerah berbangsa Eropah
3. Berperanan sebagai :
a) majistret
b) memungut cukai
c) bendahari daerah
d) pegawai buruh
e) ketua pentadbir semua jabatan di peringkat
daerah

Timbalan Penolong 1. Diperkenalkan pada 1915

Pegawai Daerah 2. Disandang penduduk tempatan

Ketua anak Negeri 1. Bergelar Orang Kaya-Kaya (OKK)

2. Diberi surat kuasa yang membolehkan mereka
menguruskan hal berkaitan dengan masyarakat
SEJARAH T2 LIM CHIN GUAN SMJK PULAU SEBANG 64
 tempatan
3. Tugas :
a) membantu Pegawai Daerah dalam
pentadbiran
b) bertanggungjawab menjaga keamanan
c) menguruskan pembahagian tanah
d) mengutip cukai
e) memajukan pertanian

Ketua Kampung 1. Bergelar Orang Tua

2. Peranan :
a) menguruskan hal ehwal kampung
b) menjaga keamanan
c) membantu memajukan perdagangan
d) melaporkan kepada Pegawai Daerah tentang
kes-kes kecurian dan wabak penyakit
e) menjaga keselamatan kampung

Sebab SBUB Kekalkan Penglibatan Peribumi Dalam Pentadbiran Daerah dan

Kampung

 Mereka memahami adat dan budaya masyarakat tempatan

 SBUB tidak mampu menggaji ramai pegawai Eropah
 SBUB menghadapi masalah kewangan

Mahkamah Di Sabah

Mahkamah Majistret Mahkamah Mahkaman Anak Negeri

Pegawai Daerah Hakim Dilantik dari kalangan Ketua Anak

Negeri yang arif dalam bidang
agama Islam dan adat

Mengendalikan kes berat : kes Bidang Kuasa Mengendalikan kes peribumi yang
pembunuhan, penculikan dan berkaitan dengan undang-undang
rompakan Islam dan hukum adat

5.3 SBUB Mengeksploitasi Hasil Bumi Sabah

Kegiatan Hasil Keterangan

SEJARAH T2 LIM CHIN GUAN SMJK PULAU SEBANG 65
Kegiatan Sarang burung  Merupakan hasil ekspot tradisional
Tradisional SBUB yang menguntungkan
 Pada 1926 : espot berjumlah 125 000
dolar
 Terdapat di Gua Gomantang, Gua
Magdalene, Gua Kuamat

Pokok lanut  Dikenali abaka, manila hemp atau musa

textiles
 Hudip meliar di kawasan pamah dan
lembah
 Dijadikan tali kapal
 Diekspot ke Eropah

Rotan  Diekspot dalam bentuk perabot, tikar

dan tongkat

Sagu/rumbia  Merupakan tanaman tradisional Sabah

 Hidup subur di kawasan berpaya di
muara sungai
 SBUB menggalakkan rakyat
mengusahakannya secara komersial
kerana berharga mahal di pasaran dunia
 Pada 1888 : nilai ekspot ialah 93 433
dolar
 Sagu mentah diekspot ke Singapura dan
Eropah

Trepang, sirip  Diusahakan masyarakat Bajau

ikan yu dan  Trepang mendapat permintaan tinggi di
mutiara China

Sebab SBUB Menggalakkan Keluaran Hasil Tradisional

 Dapat mengenakan cukai seperti cukai tanah, kepala, lesen perahu dan senjata
 Dapat mengatasi masalah kewangan SBUB

Pertanian Sebab Diusahakan :

Dagangan 1. meningkatkan keuntungan SBUB
2. Sabah mempunyai tanah yang luas dan subur
SEJARAH T2 LIM CHIN GUAN SMJK PULAU SEBANG 66
 Tembakau  Tanaman dagangan penting kerana mutu tembakau Sabah
adalah yang terbaik di dunia
 Mendapat pasaran di Belanda dan Amerika Syarikat
 Digunakan untuk membuat cerut
 Diusahakan di Pulau Banggi, Teluk Marudu, Lahad Datu,
Tawau dan Sandakan
 Usaha menggalakan tanaman tembakau : SBUB
mengecualikan cukai ekspot kepada peladang tembakau
 Hasil ekspot pada 1902 : bernilai lebih dua juta dolar

Getah  Usaha SBUB menggalakkan penanaman getah :

a) membina landasan kereta api – meningkatkan pembukaan
ladang getah di Beaufort, Tenom dan Jesselton
b) memberi empat peratus dividen kepada pengusaha
tanaman getah
c) mengecualikan cukai ekspot selama 50 tahun
d) membawa masuk buruh China dan Jawa untuk bekerja di
ladang getah
 Kesan : tanaman getah menjadi antara hasil ekspot utama
SBUB

Pembalakan

 Sumber kaya balak Sabah : seraya, ramin, kapur, belian dan meranti
 Dijalankan di Sandakan, Tawau dan Lahad Datu
 Buruh dari Indonesia dan Filipina dibawa masuk untuk bekerja di sektor
pembalakan
 Hasil balak diekspot ke China, Singapura dan Australia melalui pelabuhan
Sandakan

Perlombongan Kesan : kemasukan pelabur

SEJARAH T2 LIM CHIN GUAN SMJK PULAU SEBANG 67

 Emas  Diusahakan orang Cina pada 1886 di
Sungai Segama

Arang Batu  Dilombong di Silimpopon dan Labuan

 Silimpopon merupakan kawasan
longgokan arang batu terbesar di Asia
Tenggara
 Diusahakan oleh Syarikat Cowie Harbour
Coal

Mangan  Diusahakan di teluk Marudu oleh

Syarikat British Borneo Exploration
 Diekspot ke Britain

Perlombongan Arang Batu

5.4 Perubahan Sosial SBUB Di Sabah

SEJARAH T2 LIM CHIN GUAN SMJK PULAU SEBANG 68

 Tujuan  Menjaga kepentingan dan keuntungan
SBUB

Kereta Api  Landasan keretapi pertama dibina pada

1896 – menghubungkan Weston ke
Beaufort (32 km)
SISTEM PENGANGKUTAN DAN PERHUBUNGAN

 Pada 1905 landasan kereta api

disambung dri Beaufort ke Jesselton
dan dari Tenom ke Malalap
 Tujuan pembinaan landasan kereta api :
memudahkan pengangkutan hasil
keluaran di kawasan pedalaman ke
pelabuhan

Jalan Raya  Hanya dibina di bandar besar :

Jesselton, Sandakan, Lahad Datu,
Kudat dan Tawau
 Tujuan : menghubungkan kawasan
kegiatan ekonomi fengan bandar dan
pelabuhan

Kapal  Pada 1890, syarikat perkapalan Straits

Steamship memulakan perkhidmatan
mengangkut penumpang dan barang

Pos  Bangunan pejabat pos turut disediakan

 Pada 1883 – SBUB mengeluarkan
setem

Kesan

Mubaligh membina sekolah untuk menyebarkan agama Kristian

SEJARAH T2 LIM CHIN GUAN SMJK PULAU SEBANG 69
 Dasar SBUB

1. Kurang beri perhatian pada bidang pendidikan

2. Menyediakan pendidikan peringkat rendah kerana kekurangan wang
3. Menganggap bidang pendidikan tidak menguntungkan

PENDIDIKAN

Sekolah o Pada 1883 - sekolah pertama iaitu Institut Byron dibina

Mubaligh mubaligh Roman Katolik di Sandakan
o Pada 1887 – Sekolah St Mary didirikan di Sandakan
o Menjelang 1939- terdapat 49 sekolah mubaligh dengan
bilangan murid lebih kurang 3700 orang

Jabatan o Ditubuhkan pada 1909

Pelajaran o Tujuan : menguruskan sekolah-sekolah di Sabah

Sekolah Latihan o Dibina di Jesselton pada 1 Julai 1915

o Dibina untuk anak-anak Ketua Anak Negeri bagi melatih
mereka menjadi pegawai pentadbiran peringkat rendah
o Bahasa penghantar : bahasa Melayu
o Kurikulum : membaca, menulis dan mengira
o Jawatan disandang lulusan : renjer, kerani, Ketua Anak
Negeri

Sekolah Melayu o Sekolah Melayu pertama didirikan di kota Belud pada 1921
o Pada 1930 – terdapat 10 buah sekolah Melayu dengan 40
orang murid

Sekolah o Sekolah Bumiputera Keningau ditubuhkan pada 1924

Bumiputera
Sekolah Cina o Dibina oleh masyarakat Cina
o Menjelang 1940 – terdapat kira-kira 11 000 orang murid
yang berdaftar di sekolah Melayu, sekolah mubaligh dan
sekolah Cina

Akhbar
SEJARAH T2 LIM CHIN GUAN SMJK PULAU SEBANG 70
The North Borneo
Herald diterbitkan
pada 1883
 Logi Air Menara Jam

Dibina di Kota Dibina SBUB di

Kinabalu pada 1903 Jesselton pada 1905
untuk bekalkan air
bersih

Kontijen Polis Skuad Terbang

Kemudahan
Kontijen polis Asas Ditubuhkan pada 1900
tempatan ditubuhkan yang dianggotai
pada 1890an pegawai polis
tempatan untuk
menjamin keselamatan

Kemudahan Kesihatan

 Hospital disediakan di bandar besar

seperti Jesselton, Sandakan, Beaufort
dan Kudat
 Kawasan luar bandar disediakan
pusat-pusat kesihatan
 Menjelang 1940 – terdapat sembilan
hospitan dan 40 klinik di Sabah
 Kemudahan kesihatan tidak dinikmati
seluruh penduduk kerana kekurangan
doktor dan perkhidmatan perubatan

Kemunculan 1. Faktor kemunculan : kemajuan

Bandar
SEJARAH T2 LIM CHIN GUAN SMJK PULAU SEBANG ekonomi dan sosial 71
Baru 2. Peranan : pusat perdagangan dan
pentadbiran
 Bandar Perkembangan

Sandakan  Diasaskan oleh William Pryer pada 1879

 Dinamakan Elopura : bermaksud bandar yang cantik
 Faktor kemajuan : berperanan sebagai pusat pentadbiran,
pusat pembalakan dan pelabuhan antarabangsa

Tawau  Pelabuhan terkenal di Pantai Timur Sabah

 Ekspot utama Tawau : getah, abaka, mutiara dan kayu balak

Kudat  Menjadi pusat pentadbiran pertama pada 1881

 Sebilangan kecil pedagang menetap dan membina kedai di
Kudat
 Sebab gagal merarik ramai penduduk dan pedagang :
keadaan geografinya tidak sesuai untuk pertanian

Sandakan  Menjadi pusat pentadbiran SBUB pada 1884

Jesselton  Diasaskan pada 1900

 Nama asalnya : Jessel Town – mengambil sempena nama
pengasasnya, Charles Jessel
 Nama lain : Api-Api, Singga Mata, Diasuka
 Pada 1967 ditukar nama kepada Kota Kinabalu
 Faktor perkembangan :
a) pembinaan landasan kereta api
b) perkembangan tanaman getah
c) berperanan sebagai pusat perdagangan dan pelabuhan
penting

SEJARAH T2 LIM CHIN GUAN SMJK PULAU SEBANG 72